Bena kalaba ba mu Mexique badi bumvua lumu luimpe

MU DIA 10 Kasuabanga 2002, bantu bakuabu bena kalaba ba mu tshisa tshia Mixe tshia mu ditunga dia Mexique bavua badisangishe mu tshimenga tshia San Miguel tshia mu Quetzaltepec. Etshi ntshimenga tshia mu buloba bulengele bua Oaxaca bua ku sude. Bantu bavua badisangisha abu bavua mu mpungilu wa distrike wa Bantemu ba Yehowa. Muanda wa tshikuma wakenzeka mu mpungilu eu mu dinda adi ndinaya dia drama wa malu a mu Bible.

Pakumvuika mêyi a kumpala a drama wa malu a mu Bible au, bantu bakapapuka bakema. Bakakuma bikashi bikole, ba bungi kupuekesha ne binsonji. Bavua benze drama eu mu muakulu wa Mixe. Pakajikaye, bavule bakaleja dianyisha dia bungi bua drama eu uvuabu kabayi belele meji. Muntu mukaji mukuabu wakamba ne: “Eu ke wanyi panyi musangu wa kumpala wa kumvua drama bimpe. Mmulenge muoyo wanyi.” Mukuabu pende wakamba ne: “Mpindieu ndi mua kufua ne disanka bualu Yehowa wakunganyishila bua kuteleja drama mu muakulu wanyi wa ku dibele.”

Drama au uvua muenzeke mu dinda adi uvua tshitupa tshia mudimu mukole muenza anu matuku makese au kudi Bantemu ba Yehowa ba mu Mexique bua kumanyisha bantu bena kalaba lumu luimpe lua Bukalenge.​—Matayo 24:14; 28:19, 20.

Yehowa uvua muteleje masambila

Bena kalaba ba mu ditunga dia Mexique mbapite pa 6 000 000, bungi bukumbane bua kuenza diabu ditunga dijima bobu nkayabu, ditunga dia bantu ba bibidilu kabukabu badi bakula miakulu 62. Miakulu dikumi ne itanu ya munkatshi muayi idi muakulu ne muakulu ne bantu bapite pa 100 000 badi bawakula. Bena kalaba bapite pa 1 000 000 kabatu bakula muakulu wa tshiena-Espagne utubu bakula kudi bena mukanda ba mu Mexique to. Kabidi, munkatshi mua aba badi bakula tshiena-Espagne, ba bungi batu balonga bulelela bua mu Bible mu muakulu wabu wa ku dibele bipepele kupita mu muakulu mukuabu. (Bienzedi 2:6; 22:2) Bamue bakadi balonge Bible ne babange kubuela mu bisangilu bionso bia bena Kristo kabayi bapumbisha munkatshi mua bidimu bia bungi, kadi lumvu luabu luikale anu lushadile. Ke bualu kayi bidimu ne bidimu mu masambila abu bavua balomba bua kupetaku diakalenga dia kuteleja mukenji wa bulelela mu muakulu wabu wa ku dibele.

Bua kujikija lutatu alu, mu 1999 biro bia Bantemu ba Yehowa bia mu Mexique biakatuadija kulongolola malu bua bisumbu kuikalabi bienza bisangilu mu miakulu ya ku dibele ya bena kalaba. Bakenza kabidi tusumbu tua bakudimunyi. Mu tshidimu tshia 2000, bakenza drama mu mpungilu wa distrike mu muakulu wa Maya, pashishe kubangabu kumuenza kabidi mu miakulu mikuabu ya bungi bidimu biakalonda.

Bualu bukuabu buakalonda mbua dituadija mudimu wa dikudimuna mikanda ya kulonga nayi Bible ya Bantemu ba Yehowa. Tshia kumpala, bakakudimuna broshire wa Ikalayi ne muoyo wa kashidi ne disanka pa buloba! mu muakulu wa Huave, wa Maya, wa Mazatec, wa Totonac, wa Tzeltal ne wa Tzotzil. Kuakapatuka mikanda mikuabu ya bungi ne Mudimu wetu wa Bukalenge utu upatuka pa tshibidilu mu muakulu wa Maya. Bakadi bapatule kabidi ne bande ya bisanji ya dibala dia imue mikanda. Bua kulongesha bena kalaba mua kubala ne kufunda mu muakulu wabu, badi munkatshi mua dilongolola broshire wa Difila ku dibala ne difunda. Mpindieu badi bapatula mikanda ya kulonga nayi Bible mu miakulu 15 ya ku dibele ya bena kalaba ba mu Mexique, ne nekupatuke mikanda mikuabu ya bungi.

 “Badi badienzeja muabu muonso”

Mudimu wa dikudimuna au kautu mutekete to. Bua kujadika nanku, kudi anu mikanda mikese menemene idi kayiyi ya malu a Nzambi ikadibu bapatule mu miakulu ya bena kalaba ba mu Mexique. Bitu nangananga bikole bua kupeta nkonga-miaku. Kabidi imue ya ku miakulu eyi mmipanduluke mu tu-miakulu tukese tukese tua bungi. Tshilejilu, mu muakulu wa Zapotec nkayamu mudi mishindu ya tu-miakulu tukese mipite pa itanu idi bantu bakula. Mishindu mine ya diakula eyi mmishilangane kabidi bikole, bifikisha ne ba-Zapotec ba mu nseke mishilangane ku dipanga kumvuangana padibu bajinga kuyikila.

Kabidi, padi kapayi mikenji mijadika ya muakulu, bakudimunyi ke badi badijadikila imue mikenji bobu nkayabu. Abi bitu bibalomba dikebulula dia bungi ne dikonka bantu bakuabu lungenyi. Ke bualu kayi ku mbangilu ba bungi ba kudibu bakumvua muakumvua Élida wa mu kasumbu ka bakudimunyi ba muakulu wa Huave! Udi wamba ne: “Pakambikilabu ku biro bietu (bia Bantemu ba Yehowa) bia mu Mexique bua kuenza mudimu wa dikudimuna, ngakumvua disanka e kumvua kabidi ne buôwa.”

Bakudimunyi batu kabidi ne bua kulonga mua kuenza mudimu ne ordinatere, mua kulonda ndongamu wa midimu ya kuenza, ne mishindu ya kuenza mudimu wa dikudimuna. Bushuwa, mudimu eu kauvua mubapepelele to. Kadi mmunyi mudibu bamona mudimu eu? Gloria wa mu kasumbu ka bakudimunyi ba muakulu wa Maya udi wandamuna ne: “Katuena ne miaku itudi mua kumvuija nayi disanka ditudi nadi dia kuenza mudimu wa dikudimuna mikanda ya kulonga nayi Bible mu muakulu wetu wa ku dibele wa Maya nansha.” Mutangidi mukuabu wa mu Tshibambalu tshia Dikudimuna udi wamba bua bakudimunyi ne: “Dijinga dia kupatula mikanda ya kulonga nayi Bible mu miakulu yabu ndikole menemene, ke bualu kayi badi badienzeja muabu muonso bua kutshimuna lutatu ludibu nalu.” Bivua ne mushinga bua kuenza nanku anyi?

“Tuasakidila Yehowa!”

Mbimueneke patoke mudi Yehowa mubeneshe mudimu muenzela bena kalaba ba mu Mexique. Bungi bua bantu badi babuela mu bisangilu bia bena Kristo ne mu mpuilu mpindieu mbuvulangane. Tshilejilu, mu 2001, Bantemu 223 badi bakula muakulu wa Mixe bakadisangisha bua kuenza Tshivulukilu tshia lufu lua Kristo. Kadi bungi busanga bua bantu bavua babuelamu buvua bua bantu 1 674, bungi bupite bua Bantemu badi bakula muakulu eu misangu muanda mutekete ne tshitupa!

Bamue bantu badi bitaba bulelela lelu badi mua kubumvua bimpe kubangila anu ku ntuadijilu. Mirna udi uvuluka tshivua tshimufikile kumpala kua kubangabu kuenza bisangilu mu muakulu wa Maya. Udi wamba ne: “Ngakatambula kunyima kua dilonga dia Bible mu ngondo isatu. Mvua mumanye bimpe ne: mvua ne bua kutambula, kadi ndi nnujadikila ne: tshivua mumvue bulelela bua mu Bible bimpe menemene muvuabi bikengela to. Ndi ngela meji ne: mbua mudi muakulu wanyi wa ku dibele muikale Maya, ne bivua binkolele bua kumvua tshiena-Espagne bimpe menemene. Kuvua kupite matuku a bungi bua meme kufika ku dijingulula menemene tshidi bulelela.” Lelu, yeye ne bayende badi ne disanka dia kuikala mu kasumbu ka bakudimunyi ba muakulu wa Maya.

Bua bantu bonso ba mu bisumbu, ndisanka dinene bua kupeta mikanda mu muakulu wabu wa ku dibele. Pakalejabu broshire mupiamupia wa Ikalayi ne muoyo wa kashidi ne disanka pa buloba! uvuabu bafuma ku dipatula mu muakulu wa Tzotzil, muntu mukaji mukuabu ukavua mutuadije kubuela mu bisangilu bia Bantemu wakakuata broshire eu mu tshiadi wamba ne: “Tuasakidila Yehowa!” Luapolo ludi luleja ne: balongi ba Bible ba  bungi mbadiunde ne lukasa bafike too ne ku ditambula, aba bakavua balekele kuyisha bakadi batuadijilula kuenza buambi, ne bana betu ba bungi ba balume badi mpindieu badiumvua bakumbane bua kuitaba midimu ya mu tshisumbu. Bamue bantu badibu bayikila nabu badi banyisha bikole bua kuangata ne bua kulonga mikanda yetu mu muakulu wabu.

Umue musangu, Ntemu mukuabu wakaya bua kulonga Bible ne muntu mukaji kampanda, kadi kakamusangana ku nzubu to. Pakalua bayende wa mukaji au ku mushiku wa mbelu, muanetu wa bakaji eu wakamulomba bua kumubadila malu a mu broshire kampanda. Muntu mulume au kuandamunaye ne: “Tshiena dijinga ne bualu nansha bumue to.” Muanetu wa bakaji kumuambilaye mu muakulu wa Totonac ne: broshire au uvua wa mu muakulu wende wa ku dibele. Pakumvuaye nanku, muntu kukoka tshibasa e kusombaye. Pavua muanetu wa bakaji umubadila, yeye uvua mufuile anu ku diamba ne: “Atshi ntshilela. Mmuomu, atshi ntshilelela.” Mpindieu, muntu au ukadi ubuela mu bisangilu bia Bantemu ba Yehowa.

Mu buloba bua Yucatán, bayende wa muanetu wa bakaji mukuabu uvua mukine bulelela ne misangu mikuabu uvua ukuma muanetu eu pavuaye ufuma mu bisangilu. Pakatuadijabu kuenza bisangilu mu muakulu wa Maya, muanetu wa bakaji eu wakangata dipangadika dia kubikila bayende bua kubuelamu. Bayende wakalua, kuanyishaye bisangilu bikole. Mpindieu ukadi ubuela mu bisangilu pa tshibidilu, ulonga Bible, katshiyi kabidi ututa mukajende to.

Muntu mulume kampanda uvua wakula muakulu wa Totonac wakambila Bantemu bakuabu babidi ne: kavua usambila nansha kakese bualu nsaserdose wa mu Katolike uvua mumuambile ne: Nzambi utu uteleja anu masambila a mu muakulu wa tshiena-Espagne. Ke bualu kayi uvua ufuta nsaserdose  eu mfranga bua kulombelaye bena Totonac Nzambi. Bantemu aba bakamumvuija ne: Nzambi udi uteleja masambila a mu miakulu yonso, bobu kumupesha broshire wa mu muakulu wa Totonac, kumuangataye ne disanka dionso.​—2 Kulondolola 6:32, 33; Musambu 65:2.

“Kualtsin Tajtoua”

Bua disanka dia malu aa, bamanyishi ba Bukalenge ba bungi badi badienzeja bua kulonga muakulu kampanda wa bena kalaba peshi kukolesha dimanya dia muakulu ukadibu bamanye. Atshi ke tshidibu benza kudi mutangidi wa tshijengu kampanda udi wambuluisha bisumbu bitanu bia muakulu wa Nuhuatl ku nôde kua buloba bua Puebla. Udi wamba ne: “Bana bavua ne tshibidilu tshia kulala mu bisangilu badi mpindieu bateya ntema ya bungi ne bateleja bimpe menemene pandi ngakula mu Nahuatl. Ku ndekelu kua tshisangilu tshikuabu, muana kampanda wa balume wa bidimu binayi wakalua kungambila ne: ‘Kualtsin tajtoua’ (udi wakula bimpe be). Abi biakanjadikila ne: kudienzeja kuanyi kuvua ne mushinga wa bungi.”

Bushuwa, budimi bua muaba udi bantu bakula muakulu wabu wa bena ditunga ‘mbutoke bua kunowa,’ ne bonso badi benzamu mudimu badi badiumvua bakankamijibue bikole menemene. (Yone 4:35) Roberto wakenza mudimu wa dilongolola tusumbu tua bakudimunyi udi umvuija mu tshikoso ne: “Mbualu budi kabuyi kupua muoyo bua kumona binsonji bia disanka bipueka bana betu balume ne bakaji ku mêsu padibu bateleja bulelela mu muakulu wabu wa ku dibele ne babumvua bimpe menemene. Pandi ngela meji a bualu ebu ndi ngumvua muadi unsuma.” Kakuyi mpata, kuambuluisha bantu aba badi basue malu malelela bua kulamata ku Bukalenge bua Nzambi kudi kabidi kusankisha mutshima wa Yehowa.​—Nsumuinu 27:11.

[Kazubu mu mabeji 10, 11]

Malu adi bamue bakudimunyi balonda

● “Baledi banyi bakandongesha bulelela buntu tshiyi muanji kupua muoyo to. Diakabi, pamvua ne bidimu 11, tatu wakapatuka mu tshisumbu tshia bena Kristo. Pakapita bidimu bibidi, mamu wakumbuka kumbelu kutushiyaye. Bu mumvua meme muana wa kumpala ne bakunyi banyi banayi, ngakangata midimu ivua ya mamu nansha muntshivua mulongi.

“Bana betu ba mu nyuma balume ne bakaji bavua batukuatshisha ne dinanga dionso, kadi nsombelu uvua mukole. Misangu mikuabu mvua ndiebeja ne: ‘Bua tshinyi malu a nunku adi angenzekela? Si ntshidi panyi muana mutekete!’ Kadi anu bua diambuluisha dia Yehowa ngakafika ku dipita bimpe ne malu au. Pangakajikija tulasa tua bikadilu, ngakabanga mudimu wa diyisha ku dîba ne ku dîba, mudimu eu kungambuluishawu bikole. Pakenzabu kasumbu ka bakudimunyi ba muakulu wa Nahuatl, bakambikilamu.

“Tatu ukadi mpindieu mupingane mu tshisumbu, kabidi bakunyi banyi ba balume ne ba bakaji badi pabu benzela Yehowa mudimu. Mbia mushinga bua kushala ne lulamatu kudi Yehowa. Mmubeneshe dîku dietu bikole menemene.”​—Alicia.

● “Mu kalasa, mulongi wetu mukuabu Ntemu wakumvuija mushindu uvua bantu ne nyama bafike ku dikala ne muoyo. Bu mumvua mupumbishe mu kalasa dituku adi, ngakabanga kulubakana bua tshimvua mua kuandamuna mu mateta pa dilongesha adi, ke meme kumulomba bua angumvuije bualu ebu. Misangu yonso mvua ndiebeja tshidi bantu bafuila. Pakampeshaye mukanda wa Création * ne kungambilaye bua kulongaye nanyi Bible, ngakitaba. Dinanga dia Mufuki ne malu adiye mulongolole biakankemesha bikole.

“Pamvua mujikije tulasa tuanyi, ngakabanga kulongesha miakulu ibidi: wa tshiena-Espagne ne wa Tzotzil. Kadi mudimu eu uvua undomba bua kuya mutantshi mule, kulonga malongesha makuabu pambelu ku ndekelu kua lumingu luonso, ne kupangila bisangilu bietu bia bena Kristo. Pamutu pa mudimu eu, ngakabanga mudimu wa dibakilangana nzubu. Bu muvua tatu kayi Ntemu, kakanyisha dipangadika dianyi adi to. Kunyima, pamvua ngenza bumpanda-njila, bakenza kasumbu ka bakudimunyi ba mikanda ya kulonga nayi Bible mu muakulu wa Tzotzil. Ngakajinga bua kuenza panyi mudimu eu.

“Ndi mmona ne: padi bana betu bapeta mikanda yetu mu muakulu wabu wa ku dibele, badi bamona ne: mbabangate ne mushinga ne mbabambike bunême. Abi bidi bisankisha bikole. Edi ndiakalenga dinene dindi mupete dia kuenza mudimu eu.”​—Humberto.

● “Mamu wakumbuka e kutushiya patshimvua ne bidimu bisambombo. Pamvua ne bidimu dikumi ne pamutu, tatu wakatuadija kulonga Bible ne Bantemu ba Yehowa. Dimue dituku muanetu wa bakaji mukuabu kundombaye bua kubanga kulonga nanyi Bible ne bua kumona mibelu idi itangila bansonga. Bu muntshivua muana wa tshitende tshiyi ne mamu, ngakamona ne: dilonga dia mushindu au ke dimvua nkeba menemene. Ngakatambula ne bidimu 15.

“Mu 1999 bakashipa tatu kudi bamue bantu bena lukinu bavua bakeba kumunyenga lupangu. Biakantonda bikole menemene. Ngakashala ne dibungama dipite bukole, meme kuela meji ne: tshivua mua kushala kabidi ne muoyo to. Kadi ngakashala ndomba anu Yehowa bukole. Mutangidi muena ngendu ne mukajende bakankankamija bikole. Mutantshi eu meme kulua mpanda-njila wa pa tshibidilu.

“Munga musangu ngakamona bamue bantu bende ku makasa mêba asambombo majima anu bua kulua kuteleja muyuki wa minite 20 patupu wa mu muakulu wa Totonac, nansha muvua bitupa bikuabu bia bisangilu bikale bienzeka mu tshiena-Espagne tshivuabu kabayi bumvua. Ke bualu kayi ngakasanka bikole pakambikilabu bua kuenza mudimu wa dikudimuna mikanda ya malu a mu Bible mu muakulu wa Totonac.

“Mvua ngambila tatu pa tshibidilu ne: mvua musue kuya kuenza mudimu ku Betele anyi biro bia Bantemu ba Yehowa. Wakangambila ne: kabivua bitekete bua nsongakaji mujike wa bidimu bianyi kuyaku. Neikale ne disanka dia dikema pabikaye ku lufu usangana ne: ngakaya ku Betele bua kukudimuna mikanda ya malu a mu Bible mu muakulu wetu wa ku dibele!”​—Edith.

[Mêyi adi kuinshi]

[Tshimfuanyi mu dibeji 9]

Bakudimunyi ba mu kasumbu ka muakulu wa Tzotzil badi bayukila bua muaku kampanda mukole bua kukudimuna