Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

‘Luatayi bintu bionso bia mvita bia Nzambi’

‘Luatayi bintu bionso bia mvita bia Nzambi’

‘Luatayi bintu bionso bia mvita bia Nzambi’

‘Luatayi bintu bionso bia mvita bia Nzambi, bua nuenu numanye mua kuimana bakandamana kumpala kua mateyi a Diabolo.’​—EFESO 6:11.

1, 2. Umvuija mu miaku yebe nkayebe bia mvita bidi bena Kristo ne bua kuvuala.

 LOMO uvua ne bukokeshi bunene menemene mu bidimu lukama bia kumpala. Bukole bua masalayi a bena Lomo ke buvua buenze bua matunga onso avua mamanyike tshikondo atshi ikale makokesha kudi tshimenga etshi. Mufundi kampanda wa malu a kale wakaleja ne: tshiluilu atshi tshivua “tshiluilu tshilongolola bimpe bitambe tshia katshia ne katshia.” Tshiluilu tshia bena Lomo tshivua tshienza ne basalayi balongesha bimpe bavua badibidija bikole, kadi bavua batamba kutshimuna mvita nangananga bua bia mvita bivuabu bavuala. Mupostolo Paulo wakangata bu tshilejilu bia mvita bivua musalayi muena Lomo uvuala bua kumvuija bia mvita bia mu nyuma bidi bena Kristo ne bua kuvuala bua kumona mua kuluangana ne kutshimuna Diabolo.

2 Efeso 6:14-17 udi utela bia mvita bia mu nyuma ebi. Paulo wakafunda ne: ‘Imanayi bienu, bamane kusuika bulelela mu bifuka bienu bu mukaba, bamane kuteka buakane bu tshibuikilu tshia pa tshiadi; bamane kubueja makasa enu mu bisabata bia kudilongolola kua lumu luimpe lua ditalala. Pa mutu pa bintu bionso nuambule ngabu wa ditabuja, unudi mua kuepela nende miketa yonso ya Satana idi ne kapia kasuikaku. Nuangate tshifulu tshia lupandu, ne muele wa nyuma udi dîyi dia Nzambi.’ Patudi tutangila bia mvita bidi Paulo mutele ebi ne mêsu a bumuntu, tudi tumona ne: bivua bikuba musalayi muena Lomo bimpe menemene. Pashishe, uvua wangata kabidi muele wa mvita, tshia mvita tshiende tshinene bua kuluangana ne munga muntu.

3. Bua tshinyi tudi ne bua kutumikila mikenji ya Yezu Kristo ne kulonda tshilejilu tshiende?

3 Pa kumusha bintu bia mvita ne didibidija, tshiluilu tshia bena Lomo tshivua tshitamba kutshimuna bualu basalayi batshi bavua batumikila kapitene. Bia muomumue, bena Kristo badi ne bua kutumikila Yezu Kristo, udi Bible ubikila ne: “kapitene ka bantu.” (Yeshaya 55:4) Udi kabidi ku ‘mutu kua ekeleziya.’ (Efeso 5:23) Yezu udi utupesha mikenji bua mvita yetu ya mu nyuma ne utupesha kabidi tshilejilu tshipuangane tshia mushindu wa kuvuala bia mvita bia mu nyuma. (1 Petelo 2:21) Bu mudi bumuntu bua bena Kristo bufuanangane bikole ne bia mvita bia mu nyuma, Bible udi utubela bua ‘kudiluatshisha’ ne meji a Kristo. (1 Petelo 4:1) Nunku, patudi tuenda tukonkonona tshia mvita ne tshia mvita tshionso tshia mu nyuma, netuangate tshilejilu tshia Yezu bua kuleja mushinga ne bulenga buatshi.

Tukube bifuka bietu, tshiadi ne makasa etu

4. Mukaba uvua ne mushinga kayi mu bia mvita bia musalayi ne udi uleja tshinyi?

4 Kusuika bulelela mu bifuka bu mukaba. Ku kale, basalayi bavua bavuala mukaba wa tshiseba uvua ne bunene bua santimetre 5 too ne santimetre 15. Bamue bakudimunyi badi baleja ne: mvese eu uvua ne bua kuikala ne: “bikale ne bulelela bu mukaba musuika mu bimonu bienu.” Mukaba wa musalayi uvua wambuluisha bua kukuba tshifuka tshiende, ne ke kuvuaye usomeka muele wende wa mvita. Nunku, pavua musalayi usuika mukaba mu tshimonu, uvua udilongolola bua kuya ku mvita. Paulo wakangata mukaba wa basalayi bua kumvuija mudi bulelela bua mu Bible ne bua kuikala ne bukole mu nsombelu wetu. Mu ngakuilu wa mu tshimfuanyi, tudi ne bua kuusuika bikole mu bimonu bietu bua tuikale ne nsombelu udi umvuangana ne bulelela ne bua kububingisha misangu yonso. (Musambu 43:3; 1 Petelo 3:15) Ke bualu kayi, tudi ne bua kulonga Bible ne tshisumi ne kuelelapu meji. Yezu uvua ne mikenji ya Nzambi ‘mu mutshima wende.’ (Musambu 40:8) Pavua baluishi bamuela mpata, uvua mua kubandamuna utela mvese ya mu Mukanda wa Nzambi mu mutu.​—Matayo 19:3-6; 22:23-32.

5. Leja mudi mibelu ya mu Bible mua kutuambuluisha mu bikondo bia ntatu anyi bia mateta.

5 Patudi tulekela bulelela budi mu Bible butulombola, bushuwa budi butulama ku ngenyi mibi ne butuambuluisha bua kuangata mapangadika mimpe. Mibelu ya mu Bible neyikoleshe dipangadika dietu dia kuenza anu malu mimpe mu bikondo bia mateta anyi bia ntatu kampanda. Bidi anu bu se: tudi tumona Yehowa Mulongeshi wetu Munene, ne tumvua dîyi panyima petu diamba ne: ‘Ke njila eu, endelamu.’​—Yeshaya 30:20, 21.

6. Bua tshinyi mbimpe kulama muoyo wetu wa mu tshimfuanyi? Mmunyi mudi buakane mua kuulama?

6 Buakane bu tshibuikilu tshia pa tshiadi. Tshibuikilu tshia pa tshiadi tshia musalayi tshivua tshikuba muoyo wa munda udi muikale tshitupa tshia mubidi tshia mushinga mukole. Tudi ne bua kulama bimpe menemene muoyo wetu wa mu tshimfuanyi anyi muntu wa munda, bualu utu musue kuenza anu malu mabi. (Genese 8:21) Nunku bidi bikengela tuetu kumanya ne kunanga mêyi makane a Yehowa. (Musambu 119:97, 105) Dinanga buakane didi ditufikisha ku dilekela meji a pa buloba adi alengulula anyi avuija mêyi a Yehowa adi mamba matokesha bimpe bu tshintu tshidi katshiyi ne mushinga. Tuetu banange malu mimpe ne bakine malu mabi, katuakuenza malu adi mua kunyanga nsombelu wetu. (Musambu 119:99-101; Amosa 5:15) Yezu udi tshilejilu tshimpe mu muanda eu, bualu Bible udi wamba bua bualu buende ne: ‘Wakasua malu makane ne udi ne malu mabi tshiji.’​—Ebelu 1:9. *

7. Bua tshinyi musalayi muena Lomo uvua dijinga ne bisabata bikole ne bidi bileja tshinyi?

7 Kubueja makasa mu bisabata bia kudilongolola kua lumu luimpe lua ditalala. Basalayi ba bena Lomo bavua dijinga ne bisabata bikole anyi sandale mishile bualu pavuabu baya mu mvita bavua benda imue misangu kilometre 30 ku dituku bambule bia mvita bia kilo mitue ku 27. Paulo wakakula bua bisabata bu tshimfuanyi tshia mutudi badiakaje bua kuyisha muntu yonso wateleja mukenji wa Bukalenge. Bualu ebu budi ne mushinga muvule bualu mmushindu kayi udi bantu mua kufika ku dimanya Yehowa tuetu katuyi badiakaje ne muoyo umue bua kubayisha?​—Lomo 10:13-15.

8. Mmunyi mutudi mua kuidikija Yezu mu mudimu wa kuyisha lumu luimpe?

8 Mmudimu kayi munene uvua nawu Yezu pa buloba? Wakambila Ponto Pilato Ngovena wa bena Lomo ne: ‘Ngakalua pa buloba bua kuamba bulelela.’ Yezu wakayisha miaba yonso ivuabu bamuteleja, ne uvua munange mudimu wende bikole kuutekaye kumpala kua malu makuabu atu bantu nawu dijinga. (Yone 4:5-34; 18:37) Anu bu Yezu, tuetu tumvua mioyo ya munda itusunsuma bua kuamba lumu luimpe, bushuwa netupete mpunga ya bungi ya kuluambila bakuabu. Kuenza mudimu eu bikole nekutuambuluishe kabidi bua kushala bakole mu nyuma.​—Bienzedi 18:5.

Ngabu, tshifulu ne muele wa mvita

9. Mmunyi muvua ngabu munene ukuba musalayi muena Lomo?

9 Ngabu munene wa ditabuja. Muaku wa tshiena-Greke mukudimuna ‘ngabu munene’ udi uleja ngabu uvua ne bunene bukumbane bua kubuikila mubidi mujima. Uvua mua kukuba muntu ku ‘miketa ya kapia’ idibu baleje mu Efeso 6:16. Mu bikondo bia kale, basalayi bavua benza mudimu ne miketa mienza ne tumishiba mikale ne tuntu tua biamu muvuabu bela kasolonyi katema mudilu. Mumanyi mukuabu wa malu a mu Bible udi umvuija miketa eyi bu “tshimue tshia ku bia mvita bivua bishipa bantu bikole mu mvita ya kale.” Bikala musalayi kavua ne ngabu munene bua kudikuba ku miketa ayi, uvua mua kutapika bibi anyi mene kufua nansha kufua.

10, 11. (a) ‘Mmiketa ya kapia’ kayi idi mua kunyanga ditabuja dietu? (b) Mmunyi mudi tshilejilu tshia Yezu tshileja mushinga wa kuikala ne ditabuja mu bikondo bia ntatu?

10 ‘Mmiketa ya kapia’ kayi idi Satana wenza nayi mudimu bua kunyanga ditabuja dietu? Udi mua kusaka bantu bua kutukengesha anyi kujudija buluishi mu dîku, ku mudimu peshi mu kalasa. Lukuka lua biuma ne tshiendenda mbinyange pabi ditabuja dia bamue bena Kristo. Bua kudilama ku njiwu eyi, ‘pa mutu pa bionso [tudi ne bua] kuambula ngabu [munene] wa ditabuja.’ Tudi tupeta ditabuja patudi tulonga malu adi atangila Yehowa, patudi ne tshibidilu tshia kuyukila nende mu disambila ne patudi tumona mudiye utulama ne utubenesha.​—Yoshua 23:14; Luka 17:5; Lomo 10:17.

11 Pavua Yezu pa buloba, wakaleja mushinga wa kuikala ne ditabuja dikole patudi mu bikondo bia ntatu. Wakitaba ne muoyo mujima mapangadika onso a Tatuende ne uvua usanka bua kuenza disua diende. (Matayo 26:42, 53, 54; Yone 6:38) Nansha pavuaye mu lutatu lukole mu budimi bua Getesemane, Yezu wakambila Tatuende ne: ‘Bualu buenjibue bu muudi musue, kabuenjibu bu mundi musue.’ (Matayo 26:39) Yezu katu muanji kupua muoyo mushinga wa kushala ne lulamatu ne wa kusankisha Tatuende nansha. (Nsumuinu 27:11) Tuetu tueyemena Yehowa mushindu’eu, katuakulekela biambamba anyi buluishi butekesha ditabuja dietu to. Kadi ditabuja dietu nedikole tuetu tueyemena Nzambi, tumuleja dinanga ne tutumikila mikenji yende. (Musambu 19:7-11; 1 Yone 5:3) Katuena mua kufuanyikija biuma anyi masanka a tshitupa tshîpi ne masanka adi Yehowa mulaye bantu badi bamunange.​—Nsumuinu 10:22.

12. Ntshitupa kayi tshia mubidi wetu tshia mushinga tshidi tshifulu tshietu tshia mu tshimfuanyi tshilama? Bua tshinyi dilama edi didi ne mushinga?

12 Tshifulu tshia lupandu. Tshifulu tshivua tshikuba mutu ne buongu bua musalayi: muaba utu meji masombele. Badi bafuanyikija ditekemena dietu dia bena Kristo ne tshifulu bualu didi dikuba meji etu. (1 Tesalonike 5:8) Nansha mutudi bashintulule meji etu ku diambuluisha dia dimanya dijalame dia Dîyi dia Nzambi, tutshidi anu bena butekete, bantu bapange bupuangane. Bua bualu ebu, mbipepele bua meji etu kunyangukawu. Malu a mu buloba emu adi mua kutupesha ditanaji imue misangu kupingana too ne pa muaba wa ditekemena didi Nzambi mutupeshe. (Lomo 7:18; 12:2) Diabolo wakateta muende muonso bua kupambuisha Yezu pakamulayaye ‘makalenge onso a pa buloba ne butumbi buawu.’ (Matayo 4:8) Kadi Yezu wakabenga ne muoyo mujima bualu ebu. Paulo wakamba bua bualu buende ne: ‘Bua disanka diakatekibua kumpala [kua Yezu], wakakankamana pakakengeye ku mutshi, wakalengulula bundu, ne wakashikama ku tshianza tshikole tshia nkuasa wa butumbi wa Nzambi.’​—Ebelu 12:2.

13. Mmunyi mutudi mua kulama dieyemena dietu mu ditekemena didi dituindile?

13 Dieyemena bu dia Yezu kaditu didiluila to. Tuetu tuuja ngenyi yetu ne bijingajinga ne malu a mu buloba emu pamutu pa kuteka lungenyi luetu ku ditekemena ditshilualua, ditabuja dietu mu malu adi Nzambi mulaye neditekete. Mu bungi bua matuku tudi mua kulua kudijimija dionso. Kadi tuetu tuela meji a malu adi Nzambi mulaye, netutungunuke ne kusanka mu ditekemena didi dituindile.​—Lomo 12:12.

14, 15. (a) Muele wetu wa mu tshimfuanyi ntshinyi? Mmunyi mutudi mua kuenza nawu mudimu? (b) Fila tshilejilu tshia mudi muele wa nyuma mua kutuambuluisha bua kukandamena matetshibua.

14 Muele wa nyuma. Mukenji wa Nzambi anyi Dîyi diende didi mu Bible didi anu bu muele wa mvita musakisha nseke yonso ibidi udi mua kumbusha mashimi onso a mu malu a Nzambi ne kuambuluisha bantu ba muoyo muimpe bua kupeta budikadidi bua mu nyuma. (Yone 8:32; Ebelu 4:12) Muele wa mu nyuma eu udi kabidi mua kutulama patudi mu mateta anyi padi batontolodi bakeba kunyanga ditabuja dietu. (2 Kolinto 10:4, 5) Tudi ne disanka dia bungi bua mudi ‘Dîyi dionso dia mu Mukanda wa Nzambi difume munda mua Nzambi bu mupuya wende ne ditulongolola tshishiki bua midimu yonso mimpe.’​—2 Timote 3:16, 17.

15 Pavua Satana mutete Yezu mu tshipela, Yezu wakakuata mudimu bimpe ne muele wa nyuma eu bua kubenga kulonda ngenyi ya dishima ne kupona mu mateta mabi. Misangu yonso ivua Satana umuteta, Yezu uvua anu wandamuna ne: ‘Bakafunda dîyi ne.’ (Matayo 4:1-11) Bia muomumue, David Ntemu wa Yehowa mukuabu wa mu ditunga dia Espagne wakamona ne: Bible uvua umuambuluisha bua kukandamena matetshibua. Pavua David mutshikale ne bidimu 19, nsongakaji mukuabu mulenga kumona, uvuabu benze nende mudimu mu kumpanyi wa disukula bintu, wakamuambila ne: bavua “mua kuya kujikija lutetuku pamue.” David wakabenga mêyi ende a ntekesha aa ne kulombaye mfumuende wa mudimu bua kumushintulula muaba wende wa mudimu bua nsombelu au kapinganyi kabidi to. Udi wamba ne: “Ngakavuluka tshilejilu tshia Yosefe. Wakabenga bua kuenda masandi ne kumbukaye diakamue muaba au. Ke tshingakenza panyi.”​—Genese 39:10-12.

16. Umvuija bua tshinyi tudi ne bua kudibidija bua ‘kuludikila bantu njila mu dîyi dia Nzambi dia bushuwa.’

16 Yezu wakenza kabidi mudimu ne muele wa nyuma bua kuambuluisha bantu bakuabu bua kudiapuka mu bianza bia Satana. Yezu wakamba ne: ‘Diyisha dianyi ki ndianyi, ndia udi muntume.’ (Yone 7:16) Tudi ne bua kudibidija bua kuidikija ndongeshilu mulenga wa Yezu. Josèphe muena Yuda mufundi wa malu a kale wakafunda bua masalayi a bena Lomo ne: “Musalayi yonso uvua wibidija dituku dionso mubidi wende ne muoyo mujima anu bu mu tshikondo tshia mvita; ke bualu kayi bavua batantamena dipungi dia mvita bipepele.” Tudi ne bua kuenza mudimu ne Bible mu mvita yetu ya mu nyuma itudi tuluangana eyi. Tudi ne bua kuenza kabidi muetu muonso bua ‘kudifila bajalame, bu bena mudimu badi kabayi ne bua kufua bundu, tuludikila bantu njila mu dîyi dia Nzambi dia bushuwa.’ (2 Timote 2:15) Tudi tumvua disanka dia bungi patudi tuandamuna nkonko ya bantu ba muoyo muimpe ne Bible.

Tusambile misangu yonso

17, 18. (a) Disambila didi ne mudimu kayi patudi tukandamena Satana? (b) Fila tshilejilu bua kuleja mushinga wa disambila.

17 Pakajikija Paulo kutela bia mvita bionso bia mu nyuma, wakafila kabidi mubelu wa mushinga mukole. Bena Kristo badi ne bua kusambila ‘ne kulomba kuonso ne disengelela dionso’ bua kukandamena Satana. Badi ne bua kusambila misangu bungi kayi? Paulo wakafunda ne: ‘Nutendelele Nzambi misangu yonso mu nyuma.’ (Efeso 6:18) Disambila didi mua kutukolesha bikole patudi kumpala kua mateta, kua ntatu anyi patudi batekete ku muoyo. (Matayo 26:41) Yezu ‘wakatendelela ne mitendelelu ne misengelelu misangisha ne muadi mukole ne binsonji kudi yeye wakadi ne bukole bua kumusungila ku lufu, ne bakamumvuila bua ditshina diende dia Nzambi.’​—Ebelu 5:7.

18 Milagros udi mulame bayende mu disama dia munanunanu munkatshi mua bidimu bipite pa 15, udi wamba ne: “Pandi ngumvua bionso bimbipile, ndi nsambila Yehowa. Kakuena muntu udi mua kungambuluisha kumupita yeye to. Bulelela, kudi imue misangu intu ndiumvua tshiyi ne mushindu wa kutungunuka kabidi to. Kadi, misangu ne misangu pantu njikija kusambila Yehowa, ntu mpetulula bukole ne ndiumvua bimpe.”

19, 20. Tudi dijinga ne tshinyi bua kutshimuna mvita itudi tuluangana ne Satana?

19 Diabolo mmumanye ne: nkumushadile matuku makese, ne udi wenza muende muonso bua kutukuata. (Buakabuluibua 12:12, 17) Tudi ne bua kukandamena muluishi eu wa bukole ne ‘kuluangana mvita mimpe ya ditabuja.’ (1 Timote 6:12) Bualu ebu budi butulomba bukole bua pa buabu budi bupita bua bantu. (2 Kolinto 4:7) Tudi kabidi dijinga ne diambuluisha dia nyuma wa Nzambi ne tudi ne bua kusambila bua kupeta nyuma eu. Yezu wakamba ne: ‘Nunku nuenu bantu babi, binuamanya mua kupa bana benu bintu bimpe, Tatu wenu wa mu diulu kêna upa batu bamulomba nyuma muimpe anyi?’​—Luka 11:13.

20 Mbimueneke patoke ne: bushuwa bidi bikengela tuvuale bintu bionso bia mvita bidi Yehowa utupesha. Kuvuala bia mvita bia mu nyuma ebi kudi kutulomba kuikala ne ngikadilu mimpe idi isankisha Nzambi bu mudi: ditabuja ne buakane. Kudi kutulomba bua kunanga bulelela anu bu badisuikebu mu tshimonu, bua kuikala badilongolole bua kuyisha lumu luimpe dîba dionso ne bua kulama mu meji etu ditekemena ditshilualua. Tudi ne bua kulonga bua kuenza mudimu bimpe ne muele wa nyuma. Tuetu bavuale bia mvita bionso bia Nzambi, tudi mua kutshimuna mvita yetu ne nyuma mibi ne kabidi tudi mua kutumbisha dîna dinsantu dia Yehowa.​—Lomo 8:37-39.

[Mêyi adi kuinshi]

^ tshik. 6 Mulayi wa Yeshaya udi wakula bua Yehowa bu ‘muvuale buakane bu kazaku ka tshiamu ka mvita.’ Ke bualu kayi udi ulomba batangidi ba tshisumbu bua kuenza malu mimpe ne kukosa bilumbu ne buakane.​—Yeshaya 59:14, 15, 17.

Mmunyi muudi mua kuandamuna?

• Nganyi udi mushiye tshilejilu tshilenga tshia divuala dia bia mvita bionso bia mu nyuma? Bua tshinyi tudi ne bua kukonkonona tshilejilu tshiende bimpe?

• Mmunyi mutudi mua kulama meji etu ne mutshima wetu wa mu tshimfuanyi?

• Mmunyi mutudi mua kulengeja mushindu utudi tuenza mudimu ne muele wa nyuma?

• Bua tshinyi tudi ne bua kusambila misangu yonso?

[Nkonko ya dilonga]

[Bimfuanyi mu dibeji 17]

Dilonga Bible ne ntema yonso didi mua kutufikisha ku diamba lumu luimpe misangu yonso

[Bimfuanyi mu dibeji 18]

Ditekemena dietu dilelela didi dituambuluisha bua kutantamena mateta

[Bimfuanyi mu dibeji 19]

Utu wenza mudimu ne ‘muele wa nyuma’ mu mudimu wa buambi anyi?