Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

‘Nudikoleshe mu Mukalenge’

‘Nudikoleshe mu Mukalenge’

‘Nudikoleshe mu Mukalenge’

‘Nudikoleshe mu Mukalenge ne mu bukole buende bunene.’​—EFESO 6:10.

1. (a) Ndiluangana kayi dia pa buadi diakenzeka kukadi bidimu bitue ku 3 000? (b) Bua tshinyi Davidi wakatshimuna?

 KUKADI bidimu bitue ku 3 000, bantu babidi ba mu biluilu bibidi bivua biluishangana bavua baluangana muaba wa mvita. Eu utshivua muana uvua mulami wa mikoko ne dîna diende divua Davidi. Goleyata muntu wa bukole ne bule bua pa buabu uvua muimane kumpala kuende. Kazaku kende ka tshiamu kavua ne bujitu bu bua kilo 57, ne uvua ne difuma dia bujitu ne muele wa mvita munene. Davidi yeye kavua muvuale tshia mvita nansha tshimue to. Uvua anu ne mukaba wa kukupa nawu mabue. Goleyata muena Peleshete wa mpolondo wakamona anu bu bavua bamupende, bualu muena Isalele uvua mulue bua kuluangana nende uvua anu ka-nsongalume. (1 Samuele 17:42-44) Bantu bonso bavua muaba au bakavua anu bamone uvua ne bua kutshimuna. Kadi ba bilobo kabatu anu batshimuna misangu yonso nansha. (Muambi 9:11) Davidi wakatshimuna bualu wakaluangana ne dikuatshisha dia bukole bua Yehowa. Wakamba ne: ‘Mvita idi mu bianza bia Yehowa.’ Bible udi uleja ne: ‘Davidi wakapita muena Peleshete bukole [ne mukaba wa kukupa nawu mabue] ne dibue.’​—1 Samuele 17:47, 50.

2. Mmvita kayi idi bena Kristo baluangana?

2 Bena Kristo kabatu baluangana mvita ya ku mubidi to. Nansha mudibu bakeba ditalala ne bantu bonso, badi baluangana mvita ya mu nyuma ne baluishi ba bukole bua bungi. (Lomo 12:18) Mu nshapita wa ndekelu wa mukanda uvua Paulo mufundile bena Efeso, wakakula bua mvita idi muena Kristo yonso uluangana. Wakafunda ne: ‘Diluangana dietu dia bibula kadiena dia kufuilangana ne munyinyi ne mashi, kadi ndia kufuilangana ne makalenge ne makokeshi ne bamfumu ba mîdima ba buloba ebu, ne bisumbu bia nyuma mibi bidi mu miaba ya mu diulu.’​—Efeso 6:12.

3. Bilondeshile Efeso 6:10, tudi dijinga ne tshinyi bua tuetu kutshimuna?

3 Satana ne bademon bende ke “nyuma mibi” idi misue kunyanga malanda etu ne Yehowa Nzambi. Bu mudibu ne bukole batupite, tudi mu nsombelu anu bu wa Davidi; tuetu katuyi beyemene bukole bua Nzambi katuena mua kutshimuna to. Bulelela, Paulo udi utubela bua ‘kudikolesha mu Mukalenge ne mu bukole buende bunene.’ (Efeso 6:10) Kunyima kua yeye mumane kufila mubelu eu, mupostolo Paulo udi wakula bua ngikadilu ya bena Kristo ne bintu bia mu nyuma bidi mua kutuambuluisha bua kutshimuna mvita eyi.​—Efeso 6:11-17.

4. Mmalu kayi manene atuamona mu tshiena-bualu etshi?

4 Tumonayi mpindieu tshidi Bible wamba bua bukole ne ngenzelu ya malu ya muluishi wetu. Pashishe netumone tshia kuenza bua kudikuba. Tuetu tulonda mêyi a Yehowa, tudi mua kuikala ne dishindika dia se: baluishi betu kabakututshimuna to.

Diluangana ne nyuma mibi

5. Mushindu kayi udi tshiambilu ‘diluangana dia bibula’ tshidi mu Efeso 6:12 tshituambuluisha bua kumona ngenzelu wa malu wa Satana?

5 Paulo udi wamba ne: ‘diluangana dietu dia bibula ndia kufuilangana ne nyuma mibi idi mu miaba ya mu diulu.’ Bushuwa, Satana Diabolo ke nyuma mubi wa kumpala, yeye ke ‘mukalenge wa bademon.’ (Matayo 12:24-26) Bible udi ufuanyikija diluangana dietu ne diluangana dia ‘kuelangana bibula’ anyi mvita ya bianza. Mu mvita ya bibula ivua yenzeka mu Grèce wa kale, muluanganyi yonso uvua ukeba bua muluishi wende atetuke bua kumonaye mua kumushindisha panshi. Bia muomumue, Diabolo mmusue bua tujimije nkatshinkatshi wetu wa mu nyuma. Mmunyi mudiye mua kuenza nunku?

6. Ku diambuluisha dia Bible, leja mudi Diabolo mua kuenza mudimu ne ngenzelu mishilashilangane bua kunyanga ditabuja dietu.

6 Diabolo udi mua kuenza malu bu nyoka, bu nyama wa ntambue udi ukungula anyi bu muanjelu wa munya. (2 Kolinto 11:3, 14; 1 Petelo 5:8) Udi mua kukuata mudimu ne bantu bua kutukengesha anyi kututekesha mu mikolo. (Buakabuluibua 2:10) Bu mudi buloba buonso buikale mu bianza bia Satana, udi mua kuenza mudimu ne bijingajinga ne bikuabu bilobeshi bidimu, bionso ebi anu bua kutukuata mu buteyi. (2 Timote 2:26; 1 Yone 2:16; 5:19) Anu bu muvuaye mudinge Eva, udi mua kukuata mudimu ne ngenyi ya pa buloba anyi ya batontolodi bua kutupambuisha.​—1 Timote 2:14.

7. Mmikalu kayi idi bademon bikale nayi ne ndiakalenga kayi ditudi nadi?

7 Nansha mudi bia mvita ne bukole bua Satana ne bademon bende mua kumueneka bikuatshisha buôwa, tshiakumanya ntshia se: badi ne mikalu. Nyuma mibi eyi kayena mua kutuenzeja ku bukole malu adi kaayi asankisha Tatu wetu wa mu diulu to. Nzambi mmutufuke ne bukole bua kudisunguila tshidi tshimpe ne tshidi tshibi, ne tudi mua kukanda ngenyi ne bienzedi bietu. Kabidi, ki ng’anu tuetu nkayetu badi baluangana to. Bualu buvua bulelela mu tshikondo tshia Elisha budi kabidi bulelela mu matuku etu aa: ‘Badi netu badi bapita badi nabu bungi.’ (2 Bakelenge 6:16) Bible udi utujadikila ne: tuetu tukokela Nzambi netukandamene Diabolo, bushuwa neatunyeme.​—Yakobo 4:7.

Tudi bamanye ngenyi ya Satana

8, 9. Ntatu kayi ivua Satana mukebele Yobo bua kunyangaye lulamatu luende? Njiwu ya mu nyuma kayi itudi tumona lelu’eu?

8 Tudi bamanye ngenyi ya Satana bualu Bible udi utuleja ngenzelu yende minene. (2 Kolinto 2:11) Diabolo wakakebela Yobo bupele, kushipesha bana bende, kumujudila buluishi mu dîku, kumutua disama, kufikisha too ne balunda bende ba mafi bua kumuambabu mêyi mabi. Yobo wakapeta kanyinganyinga kakole, kuelaye meji ne: Nzambi uvua mumulekele. (Yobo 10:1, 2) Nansha mudi Satana kayi lelu’eu mua kukebesha ntatu eyi buludiludi, tshidibi itu ikuata bena Kristo ba bungi, ne Diabolo udi ubuelelamu bua kukumbaja bipatshila biende.

9 Njiwu ya mu nyuma mmivule bikole mu tshikondo tshia ku nshikidilu etshi. Tudi mu buloba mudi dikeba dia bintu didiatakaja bipatshila bia mu nyuma. Tudiomba ne bikandakanda bidi bitamba kuleja tshiendenda bu tshintu tshidi tshituadila bantu disanka patshi tshikale tshituadilangana diakabi. Bantu ba bungi mbalue ‘banangi ba masanka, kabayi banangi ba Nzambi’ to. (2 Timote 3:1-5) Mmuenenu wa nunku udi mua kunyanga nkatshinkatshi wetu wa mu nyuma tuetu katuyi ‘tuditshinta bikole bua ditabuja’ dietu.​—Yuda 3.

10-12. (a) Ndimue didimuija kayi divua Yezu mufile mu mufuanu wende wa mumiaminyi wa maminu? (b) Umvuija mudi midimu ya mu nyuma mua kufika ku difua.

10 Buteyi bunene bua Satana mbua kutusaka bua kudîna ne kasuki mu malu a pa buloba ebu ne lukuka luabu lua bintu. Yezu wakatudimuija mu mufuanu wende wa maminu ne: imue misangu ‘meji a malu a pa buloba ne mashimi a biuma bidi binyengela dîyi [dia Bukalenge].’ (Matayo 13:18, 22) Muaku wa mu tshiena-Greke udibu bakudimune ‘kunyengela’ udi umvuija “kufiekela mu diminu.”

11 Mu amue mêtu, udi mua kusangana mutshi wa mfigi utu ujingila mitshi mikuabu. Mutshi wa mfigi eu udi wenda ukola bitekete bitekete ne wenda ujingila mutshi mukuabu. Ku kakese ku kakese mutshi wa mfigi udi ujingila mutshi mukuabu eu ne miji yawu idi yenda anu ikola. Miji mivule ya mutshi wa mfigi idi yangata bufuke pa kuamba buonso mu buloba kuinshi kua mutshi, padi matamba au apangisha mutshi mukuabu eu bua kupeta munya. Ndekelu wa bionso, mutshi eu udi uma.

12 Mu mushindu wa muomumue, ntatu ya tua mu nsombelu ne dikeba dia bubanji ne nsombelu mulenga bidi mua kudia dîba dietu ne makanda etu ku kakese ku kakese. Tuetu bikale ne lungenyi lutuma anu ku bintu bia pa buloba, mbipepele bua kulekela didilongela dia Bible ne kutuadija kupumbisha bisangilu bia bena Kristo, katuyi tudia kabidi mu nyuma to. Bipatshila bia ku mubidi bidi dîba adi biangata muaba wa bia mu nyuma, ne ndekelu wa bionso tulua kupona mu mateyi a Satana.

Tudi ne bua kukandamana

13, 14. Ntshinyi tshitudi ne bua kuenza padi Satana utuluisha?

13 Paulo wakabela bena Kristo nende bua ‘kuimana bakandamana kumpala kua mateyi a Diabolo.’ (Efeso 6:11) Bulelela, katuena mua kubutula Diabolo ne bademon bende to. Yezu Kristo ke udi Nzambi mupeshe mudimu eu. (Buakabuluibua 20:1, 2) Kadi, tudi ne bua ‘kukandamana’ bua katuponyi mu mateyi a Satana too ne dîba dialua Yezu kumubutula.

14 Mupostolo Petelo pende wakaleja mushinga wa kukandamena Satana. Wakafunda ne: ‘Nuikale bapole, nutabale; muena lukuna wenu, Diabolo mene, udi wendakana bu nyama wa ntambue udi ukungula, ukeba bantu ba kudiaye; numutantamene bajalame mu ditabuja dienu; bualu bua nudi bamanye ne: makenga a momumue adi makumbajibue mu bana benu ba mu Kristo badi pa buloba ebu.’ (1 Petelo 5:8, 9) Bushuwa, dikuatshisha dia bana betu ba mu nyuma didi ne mushinga bua tuetu kukandamena Diabolo padiye utuluisha bu nyama wa ntambue udi ukungula.

15, 16. Fila tshilejilu tshia mu Bible tshidi tshileja mudi dikuatshisha dia bena Kristo netu mua kutuambuluisha bua kushala bakandamane.

15 Padi ntambue ukungula mu tshisuku tshia mu Afrike, ngulungu udi unyema lubilu lukole too ne padiyi ufika muaba udi kauyi njiwu. Kadi nzevu yoyi, idi ifila tshilejilu tshilenga tshia dikuatshishangana. Mukanda kampanda udi wamba ne: “Bua kudikuba, tshisumbu tshia nzevu tshitu tshimana tshiela tshijengu, nzevu mikulumpe mielangana nyima mitangile kudi njiwu iluila ne bana bikale mu bukubi munkatshi mua tshijengu.” (Elephants​—Gentle Giants of Africa and Asia) Padi nyama ya ntambue isangana nzevu ileja bukole bua nunku ne dikuatshishangana edi, kayitu itamba kupeta mushindu wa kukuata nansha tuana tua nzevu to.

16 Padi Satana ne bademon bende batuluisha, tuetu petu tudi ne bua kushala pamue, bakuatangane ku bianza ne bana betu badi bakole mu ditabuja. Paulo wakaleja muvua bamue bena Kristo nende balue ‘basambi kudiye’ pavuaye mu buloko ku Lomo. (Kolosai 4:10, 11) Muaku wa tshiena-Greke udibu bakudimune ‘basambi’ utu anu muaba umuepele mu Mifundu ya tshiena-Greke. Bilondeshile mukanda wa Vine, “muaku wa pa muanda udi ufumina ku muaku eu udi umvuija buanga budi butalaja bisama.” (Expository Dictionary of New Testament Words) Anu bu buanga budi butalaja bisama, dikuatshisha dia basadidi ba Yehowa badi bakole mu nyuma didi mua kutalaja ntatu ya ku mubidi anyi ya mu lungenyi.

17. Ntshinyi tshidi mua kutuambuluisha bua kushala ne lulamatu kudi Yehowa?

17 Lelu’eu ditukankamija dia bena Kristo netu didi mua kukolesha dipangadika dietu dia kuenzela Nzambi mudimu ne lulamatu. Nangananga bakulu bena Kristo batu baditatshisha bua kuambuluishangana mu nyuma. (Yakobo 5:13-15) Munkatshi mua malu adi mua kutuambuluisha bua kushala ne lulamatu mudi tshibidilu tshia kulonga Bible ne tshia kubuela mu bisangilu bietu bia bena Kristo, mu mpuilu ne mu mpungilu. Malanda etu mimpe ne Yehowa adi atuambuluisha bua kushala ne lulamatu kudiye. Bushuwa, nansha tuetu tudia, nansha tunua anyi tuenza malu makuabu onso, dijinga dietu didi ne bua kuikala anu dia kuenza malu onso bua kutumbisha Nzambi. (1 Kolinto 10:31) Kakuyi mpata, dieyemena Yehowa ne disambila bidi mua kutuambuluisha bikole bua kutungunuka ne kuikala ne nsombelu udi umusankisha.​—Musambu 37:5.

18. Bua tshinyi katuena mua kulekela kuenza malu adi asankisha Nzambi nansha padi ntatu ikepesha bukole buetu?

18 Imue misangu Satana utu utuluisha patudi katuyi badiumvue ne makanda a mu nyuma to. Nyama wa ntambue utu ukuata nyama udi umueneka mutekete. Bilumbu bia mu dîku, ntatu ya makuta anyi disama bidi mua kunyanga makanda etu a mu nyuma. Kadi katulekedi kuenza malu adi asankisha Nzambi to, bualu Paulo wakamba ne: “Pandi ne butekete ke mpandi ne bukole.” (2 Kolinto 12:10, MMM; Galatia 6:9; 2 Tesalonike 3:13) Uvua musue kuamba tshinyi? Uvua musue kuamba ne: tuetu tulomba Yehowa Nzambi bukole buende, budi mua kutukuatshisha mu mateketa etu. Ditshimuna divua Davidi mutshimune Goleyata didi dileja ne: Nzambi udi mua kukolesha bantu bende ne ke tshituye mene wenza. Bantemu ba Yehowa ba mu tshikondo tshietu etshi badi mua kulonda malu adi ajadika ne: pavuabu mu ntatu mikole, bavua bumvue tshianza tshia bukole tshia Nzambi pambidi pabu.​—Danyele 10:19.

19. Fila tshilejilu tshia mushindu udi Yehowa mua kukolesha basadidi bende.

19 Mulume kampanda ne mukajende bakafunda bua muvua Nzambi mubakuatshishe ne: “Tudi bakuatshile Yehowa mudimu munkatshi mua bidimu bivule; bubidi buetu tudi bapete masanka a bungi ne tudi bafike ku dimanya bantu ba malu malenga ba bungi. Yehowa mmutulongeshe ne mmutukoleshe kabidi bua kutantamena ntatu bimpe. Anu bu Yobo, katuvua tumvua misangu yonso bua tshinyi malu avua enzeka nanku, kadi tuvua anu bamanye ne: Yehowa uvuaku bua kutuambuluisha.”

20. Mmalu kayi a mu Bible adi ajadika menemene ne: Yehowa utu ukuatshisha basadidi bende misangu yonso?

20 Tshianza tshia Yehowa katshiena tshîpi bua kukuatshisha ne kukolesha basadidi bende ba lulamatu to. (Yeshaya 59:1) Mufundi wa Misambu Davidi wakimba ne: ‘Yehowa udi wimanyika bonso badi bamba kupona, udi ubisha bonso badi biname panshi.’ (Musambu 145:14) Bulelela, Tatu wetu wa mu diulu ‘udi ututuala bujitu buetu ku dituku ku dituku’ ne udi utukumbajila majinga etu.​—Musambu 68:19.

Tudi dijinga ne ‘bintu bionso bia mvita bia Nzambi’

21. Mmunyi muvua Paulo muleje patoke mushinga wa bia mvita bia mu nyuma?

21 Tudi bakonkonone amue mateyi a Satana ne bamone ne: bidi bikengela kutantamana padiye utuluisha. Mpindieu tudi ne bua kumona bualu bukuabu bua mushinga budi mua kutuambuluisha bua kulama ditabuja dietu. Mu mukanda uvua mupostolo Paulo mutumine bena Efeso wakatela misangu ibidi bualu bua mushinga mukole bua kukandamena mateyi a Satana ne kutshimuna mvita itudi tuluangana ne nyuma mibi. Paulo wakafunda ne: ‘Luatayi bintu bionso bia mvita bia Nzambi, bua nuenu numanye mua kuimana bakandamana kumpala kua mateyi a Diabolo. Angatayi bintu bionso bia mvita bia Nzambi, bua nuenu numanye mua kudimanyika bimpe palua dituku dibi, ne panuajikija kuenza malu onso, nudi mua kuimana.’​—Efeso 6:11, 13.

22, 23. (a) Mbintu kayi bitudi tubala mu bia mvita bietu bia mu nyuma? (b) Ntshinyi tshituakonkonona mu tshiena-bualu tshidi tshilonda?

22 Bulelela, tudi ne bua kuvuala ‘bintu bionso bia mvita bia Nzambi.’ Pavua Paulo mufundile bena Efeso, musalayi muena Lomo uvua mumulame ne imue misangu uvua muvuale bia mvita bionso. Kadi nyuma wa Nzambi ke uvua musake mupostolo bua kufunda bua bia mvita bia mu nyuma bidi ne mushinga bua musadidi yonso wa Yehowa.

23 Munkatshi mua bia mvita bidi Nzambi mutupeshe mudi ngikadilu idi muena Kristo ne bua kuikala nayi pamue ne manga malu adi Yehowa mulongolole. Mu tshiena-bualu tshidi tshilonda, netuakule bua tshintu ne tshintu tshionso tshidi mu bintu bia mvita bia mu nyuma. Bualu ebu nebutuambuluishe bua kumanya bintu bitudi nabi bua mvita yetu ya mu nyuma. Netumone kabidi mudi tshilejilu tshimpe tshia Yezu Kristo tshituambuluisha bua kukandamena Satana Diabolo.

Mmunyi muudi mua kuandamuna?

• Mvita kayi idi bena Kristo bonso baluangana?

• Umvuija amue mateyi a Satana.

• Mmunyi mudi dikuatshisha dia bena Kristo netu mua kutukolesha?

• Tudi ne bua kueyemena bukole bua nganyi? Bua tshinyi?

[Nkonko ya dilonga]

[Bimfuanyi mu dibeji 11]

Bena Kristo ‘badi baluangana ne nyuma mibi’

[Tshimfuanyi mu dibeji 12]

Ntatu idi mua kunyengela anyi kufimpakaja dîyi dia Bukalenge

[Tshimfuanyi mu dibeji 13]

Bena Kristo netu badi mua kulua ‘basambi kutudi’

[Tshimfuanyi mu dibeji 14]

Utu ulomba Nzambi bukole anyi?