Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Bansonga, lekelayi baledi benu banuambuluishe bua kulama mitshima yenu!

Bansonga, lekelayi baledi benu banuambuluishe bua kulama mitshima yenu!

Bansonga, lekelayi baledi benu banuambuluishe bua kulama mitshima yenu!

NTSHINYI tshiudi umona bu tshidi mua kutamba kutatshisha kapitene ka mazuwa a mâyi? Nkusabuka bimpe mbuu mualabale anyi? Pa tshibidilu katshitu atshi to. Mazuwa a bungi atu adina mu mâyi pabuipi ne tshitudilu, kadi ki mmunkatshi mua mâyi manene to. Bushuwa, kuimanyika mazuwa mu tshitudilu kudi mene mua kuikala ne njiwu ya bungi kupita too ne kuikila kua ndeke mu tshipalu. Bua tshinyi?

Kumpala kua kapitene kuimanyika mazuwa ende mu tshitudilu, udi ne bua kuepuka njiwu yonso idi dibungu mua kumukebela. Udi ne bua kuikala mumanye muenji wa mâyi a muinshi padiye wepuka mazuwa makuabu. Udi kabidi ne bua kuyila miaba idi kayiyi lusenga, mabue, bilatalata bia mazuwa makuabu avua madine bidi bisokome muinshi mua mâyi. Ne bua kuleja mudi nsombelu wa njiwu ya bungi menemene, eu ke udi pamu’apa musangu wende wa kumpala wa kufika mu tshitudilu.

Bua kuepuka njiwu eyi, kapitene udi ne meji nealombe diambuluisha kudi muendeshi wa mazuwa udi mumanye mâyi au bimpe. Muendeshi wa mazuwa eu udi wimana ku luseke lua kapitene ne umuleja njila muimpe. Bubidi buabu badi batangila miaba idi mua kufila njiwu ne balombola mazuwa mu njila mikese miololoke too ne ku tshitudilu.

Dimanya dia mushinga mukole dia muendeshi wa mazuwa eu didi dileja diambuluisha dia mushinga mukole didibu mua kupeta kudi bansonga bena Kristo badi bajinga kulongolola njila udibu mua kupitshila mu nsombelu mikole. Diambuluisha edi ntshinyi? Bua tshinyi bansonga badi nadi dijinga?

Tutungunukayi ne tshilejilu tshietu tshia mazuwa a mâyi. Biwikala nsonga, udi anu bu kapitene ka mazuwa bualu ndekelu wa bionso newikale ne bua kuangata bujitu bua muoyo webe. Ne baledi bebe badi ne mudimu mufuanangane ne wa muendeshi wa mazuwa padibu bakeba kukulombola mu imue nsombelu mipite bukole iutu kuyi muanji kupeta. Kadi mu bidimu bia bunsonga, udi mua kumona mudibi bikole bua kuitaba mibelu idi baledi bebe bakupesha. Bua tshinyi bidi bienzeka nanku?

Tshilumbu tshitu misangu mivule mu mutshima. Mutshima webe wa mu tshimfuanyi udi mua kukusaka bua kujinga malu adibu bakukandika anyi bua kutontolola padibi bimueneka ne: tshintu tshionso tshidibu bakubengele ntshielele budikadidi buebe mikalu. Bible udi wamba ne: ‘Bantu badi ne meji mabi mu mitshima yabu patshidibu bitende.’ (Genese 8:21) Yehowa udi ukuleja patoke ne: udi ne lutatu lunene ludi lukuindile kumpala kuebe. Udi ukudimuija ne: ‘Mutshima udi upita bintu bionso kudinga muntu, ne udi utamba kunyanguka.’ (Yelemiya 17:9) Pa kumbusha didima majinga mabi mu musokoko, mutshima udi mua kudinga nsonga bua kuela meji ne: udi ne dimanya dia bungi kupita baledi bende nansha mukadibu bamonemone mianda. Kadi nebikale bimpe bua wewe kulomba diambuluisha kudi baledi bebe paudi upitshila mu bidimu bikole bia mu bunsonga.

Bua tshinyi kutumikila baledi bebe?

Kumpala kua malu onso, Yehowa, Muenji wa dîku, udi ukuambila ne: udi ne bua kuteleja mibelu ya baledi bebe. (Efeso 3:15) Bu mudi Nzambi muteke baledi bebe bua kukukolesha, udi ukupesha mubelu eu: ‘Bana, tumikilayi baledi benu mu Mukalenge, bua bualu ebu budi buakane.’ (Efeso 6:1-3; Musambu 78:5) Nansha muudi mua kuikala mpindieu ne bidimu dikumi ne pa mutu, baledi bebe batshidi ne bujitu bua kukuludika, ne udi muenzejibue bua kubateleja. Pakafunda mupostolo Paulo ne: bana badi ne bua kutumikila baledi babu, wakangata muaku wa mu tshiena-Gelika udi mua kukumbanyina bana ba bidimu bionso. Tshilejilu, amu mudibu bafunde mu Matayo 23:37, Yezu wakabikila bantu ba mu Yelushalema ne: “bana,” nansha muvua ba bungi bikale bantu bakole.

Bena lulamatu ba bungi ba kale bakatungunuka ne kutumikila baledi babu bidimu bia bungi kunyima kua bamane kulua bantu bakole. Nansha mukavua Yakoba muntu mukole, wakajingulula ne: uvua ne bua kutumikila dîyi divua tatuende mumuambile bua kubenga kusela mukaji uvua kayi mutendeledi wa Yehowa. (Genese 28:1, 2) Kakuyi mpata, Yakoba uvua pende mumone ne: dipangadika dia muanabu dia kusela mukaji wa bena Kanâna divua dikebela baledi bende tunyinganyinga tukole.​—Genese 27:46.

Pa kumbusha mudimu udi Nzambi mubapeshe wa kukulombola, baledi bebe bena Kristo ke badi pamu’apa bakumbane bua kuikala bakupesha mibelu. Bidi diambedi nanku bualu mbakumanye bimpe menemene ne mbakuleje dinanga ne muoyo mujima munkatshi mua bidimu bia bungi. Anu bu muendeshi wa mazuwa a mâyi, baledi bebe badi bakupesha mibelu mishindamene pa dimanya didibu nadi. Bobu bine mbapitshile pabu mu “nkuka ya bansongalume.” Bu mudibu bena Kristo balelela, bakadi badimuene mushinga wa dilonda mikenji ya mu Bible.​—2 Timote 2:22.

Bu muudi ne bantu badi mua kukupesha diambuluisha edi anu ku tshibelu, badi bakukuatshisha bua kujikija nansha ntatu mitambe bukole. Angata tshilejilu tshia malanda ebe ne bantu badi kabayi balume anyi bakaji bu wewe. Mmunyi mudi baledi bena Kristo mua kukulombola mu muanda eu utu ulenga lungenyi bikole?

Paudi udiumvua mukokibue kudi mulume anyi mukaji

Bendeshi ba mazuwa a mâyi badi bapesha tupitene mubelu bua kuepuka miaba idi mabula a lusenga muinshi mua mâyi. Mabula a lusenga atu abumbuka, kadi adi kabidi ne njiwu misokome bualu atu misangu yonso ashintuluka kudiwu matangile. Baledi bebe nebajinge bia muomumue bua wewe kuepuka nsombelu idi mua kukuteya mu mutshima webe. Tshilejilu, baledi bebe mbamanye ne: dikokibua kudi mulume anyi mukaji didi mua kuikala ne bukole bua bungi ne kabiena mua kuikala bipepele bua kudiumvuija to. Kadi dijinga edi diodi dikujuke, didi mua kukufikisha ku dipueka ne mâyi.

Tshilejilu tshia Dina tshidi tshileja mudiku mpukampuka ya kupitshila pabuipi menemene ne njiwu. Pamu’apa muoyo wa luzuku ne dijinga dia kudisankisha ke biakasaka Dina bua kusomba ne bana ba bakaji ba bena Kanâna bavua ne bibidilu bibi. Bualu bua ku disankisha nabu buvua bumueneka ku ntuadijilu bu buvua kabuyi ne njiwu buakafika ku bipeta bibi, bakamukuata ku bukole kudi nsongalume wa mu tshimenga atshi uvua ne ‘butumbi butambe.’​—Genese 34:1, 2, 19.

Njiwu ya mushindu’eu mbatambe kuyivudija kudi dipita kuela kashonyi pa malu a diangatangana dia balume ne bakaji didiku mu tshikondo tshietu etshi. (Hoshea 5:4) Bansonga bavule badi mua kusua kuleja se: kunaya ne nsongalume anyi nsongakaji ke bualu butambe buimpe budi mua kubasankisha. Mutshima webe udi mua kusanka paudi wela meji bua kuikala nkayebe ne muntu uudi umona ukusankisha. Kadi baledi badi bakunange nebaditatshishe bua kukukuba ku disomba ne bansonga badi kabayi banemeka mikenji ya Nzambi.

Laura udi witaba mudi muoyo wa zukuzuku mua kupangisha bansonga bua kumona njiwu. Udi wamba ne: “Padi bansongakaji ba mu kalasa ketu bandondela ne: bavua baje maja butuku ne bamue bansongalume balenga kumona, badi bangambila bua ngumvue ne: abu mbualu buimpe bukena kupua muoyo nansha kakese. Meme ndi mmona ne: misangu mivule batu banekesha, kadi ntu ngumvua muoyo uzuka ne ngela meji ne: imue misangu ndi ndipangisha bintu bimpe bitambe. Nansha mundi mujadike ne: baledi banyi ki mbenze bibi padibu bambengele bua meme kuya miaba ya mushindu’eu, ntshidi anu ngumvua muoyo wanyi uzuka.”

Mazuwa a mâyi kaatu ne tshimanyiki anyi frein to, ke bualu kayi atu anenga bikole bua kuimanawu. Baledi mbamanye ne: majinga a mubidi atu enza bia muomumue. Mukanda wa Nsumuinu udi ufuanyikija muntu udi ne dijinga kampanda dia mubidi dikole ne ngombe udibu baya nende ku tshishipelu. (Nsumuinu 7:21-23) Kulekedi bualu bua mushindu’eu bukufikila, bukufikisha too ne ku dikuluka mu nyuma. Baledi bebe badi mua kumanya dîba didi mutshima webe mutuadije kukupambula mu muanda eu, ne badi mua kukupesha mibelu miakanyine. Neudileje muena meji bua kubateleja ne kuepuka dikenga anyi?​—Nsumuinu 1:8; 27:12.

Udi kabidi dijinga ne diambuluisha dia kudi baledi bebe bua wewe kukandamena malu mabi adi balunda bebe bakusaka bua kuenza. Mmunyi mudibu mua kukuambuluisha?

Malu adi balunda bebe bakusaka bua kuenza

Nkuaka anyi muenji mukole wa mâyi bidi mua kupambula mazuwa. Bua kukandamena muenji wa bukole wa nunku, muendeshi udi ne bua kuangata disangu dikuabu ne mazuwa. Bia muomumue, malu adi banga bansonga bakusaka bua kuenza adi mua kukupambula mu nyuma paudi kuyi uakandamena.

Anu mudi muanda uvua muenzekele Dina uleja, wewe ‘mubuelakane ne bapote, neukenge bua bualu ebu.’ (Nsumuinu 13:20) Uvuluke ne: padi Bible utela muaku ‘mupote,’ udi umvuija muntu udi kayi mumanye Yehowa anyi udi ubenga kuenda mu njila yende.

Kadi kabiena mua kuikala bitekete bua kubenga ngenyi ne bilele bia balongi benu to. María José udi wamba ne: “Mvua musue bua banga bansonga banganyishe. Bu mumvua musue bua kabammonyi meme mushilangane nabu, mvua mbidikija mu malu a bungi.” Bilele bia balunda bebe bidi mua kukuambulukila kuyi mumanye mu malu bu mudi mijiki iudi usungula, bilamba biudi usungula bua kuvuala, anyi mushindu uudi wakula. Imue misangu utu umvua bimpe paudi munkatshi mua bena mulongo nebe. Bitu bienzeka nanku, kadi malu mabi abu mmafuanyike kukuambulukila, ne ebi bidi mua kukufikisha ku kabutu.​—Nsumuinu 1:10-16.

Caroline utshidi muvuluke lutatu luvuaye mupete matuku mashale aa wamba ne: “Kubangila pantshivua ne bidimu 13, bansongakaji bavule bamvua nsomba nabu bavua ne bansongalume bavuabu banangangane nabu, ne munkatshi mua bidimu ndambu bavua bangela mutoyi bua kulonda tshilejilu tshiabu. Kadi mamu wanyi wakandombola mu nsombelu eu mukole. Uvua usomba nanyi munkatshi mua mêba a bungi unteleja, ungeleshisha meji ne ungambuluisha bua kumona ne: mbia mushinga bua kubenga kudifila mu malanda a mushindu’eu too ne pamvua nkola.”

Anu bu mamuende wa Caroline, baledi bebe badi badimona benzejibue bua kukudimuija bua bilele bibi bia binebe anyi mene bua kukepesha amue malu audi wenza anyi disomba ne bamue balunda. Nathan utshidi muvuluke misangu mivule ivuaye mukokangane ne baledi bende bua malu aa. Udi umvuija wamba ne: “Balunda banyi bavua bambikila misangu mivule bua meme kupatuka nabu, kadi baledi banyi kabavua basue kuya kuwayawaya mu mangumba a bantu ba bungi nunku anyi bua kuya mu mafesto avua kaayi ne baakontolodi. Mu tshikondo atshi, tshivua ngumvua bua tshinyi baledi bakuabu bavua balekelela bana babu kadi banyi bobu kabayi bitaba.”

Kadi pashishe Nathan wakalua kumvua. Udi witaba wamba ne: “Ndi mumanye ne: pa bidi bintangila meme, ‘bupote buvua busuikibue ku mutshima wa muana.’ Bupote ebu butu bumueneka bipepele padi bansonga batuilangana mu tshisumbu pa nkayabu. Padi anu umue utuadija bualu bubi, mukuabu udi wenza bualu bubi bupite abu, ne muisatu udi ulua yeye kupitshisha. Mutantshi eu badi bambila bakuabu bonso bua kubidikija. Nansha bansonga badi bamba mudibu basadila Yehowa badi mua kupona mu buteyi ebu.”​—Nsumuinu 22:15.

Nathan ne María José bavua baluangana ne meji a mu mitshima yabu pavua baledi babu bababengela bua kuenza malu avua binabu babambila bua kuenza. Kadi bakatumikila baledi babu ne pashishe bakasanka bua muvuabu babatumikile. Mukanda wa Nsumuinu udi wamba ne: ‘Teleja matshi ebe, umvue mêyi a bena meji, teka mutshima webe ku mêyi andi nkumanyisha.’​—Nsumuinu 22:17.

Bakanyine lumu

Mazuwa adi masendame luseke lumue ki matekete bua kualombola, ne bikalawu masendame bikole, adi mua kudina mu mâyi bipepele. Bua dipanga bupuangane, buonso buetu tudi basendamine luseke lua dienza malu a kudisankisha nawu ne adibu bakandike. Nansha mudiku majinga aa, bansonga badi mua kufika ku tshitudilu bimpe bobu balonde mibelu ya baledi babu.

Tshilejilu, baledi bebe badi mua kukuambuluisha bua kumbusha lungenyi lua se: kudi njila mukuabu pankatshinkatshi pa njila mukese udi ufikisha ku muoyo ne njila munene udi ufikisha ku kabutu. (Matayo 7:13, 14) Mbibi bua kuela meji ne: udi mua kusanka kakese mu malu adi mabi kuyi udinamu ne kasuki to, bienze bu se: udi mua “kulabula” kuyi umina to. Aba badi bakeba kulonda nsombelu wa mushindu’eu badi ‘bazobela pankatshi pa nseke ibidi,’ mbuena kuamba ne: benzela Yehowa mudimu bungi kampanda, kadi bikale kabidi banange buloba ne malu a pa buloba, badi mua kudina bipepele mu mâyi mu nyuma. (1 Bakelenge 18:21; 1 Yone 2:15) Bua tshinyi bidi bienzeka? Bua majinga etu a mpekatu.

Majinga etu a bantu bapange bupuangane adi akola patudi tuitaba bua kuakumbaja. ‘Mutshima udi udinga’ utudi nawu eu kawakusanka patudi tulabula mpekatu anu kasangu kamue to. Neulombe bua kuenza bia bungi. (Yelemiya 17:9) Diakamue patudi tubanga kupueka ne mâyi mu nyuma, bena panu badi babanga kutuenzeja malu ne bukole bua bungi. (Ebelu 2:1) Pamu’apa kuena mua kumanya ne: udi musendame mu nyuma to, kadi baledi bebe bena Kristo badi mua kumanya. Bushuwa, kabena pamu’apa mua kumanya ordinatere ne lukasa bu muudi mua kumanya to, kadi mbamanye malu a bungi kukupita wewe pa bidi bitangila mutshima wa ntomboji. Ne mbasue kukuambuluisha bua ‘ulombole mutshima webe mu njila mululame’ udi mua kukufikisha ku muoyo.​—Nsumuinu 23:19.

Bulelela, kuedi meji ne: baledi bebe nebenze malu onso kakuyi kalema padibu bakupesha mibelu mu malu adi makole bu mudi: mijiki, manaya ne ndengejilu peshi nkoseshilu wa nsuki. Baledi bebe kabena pamu’apa mua kuikala ne meji bu Solomo anyi lutulu bu lua Yobo nansha. Anu bu muendeshi wa mazuwa, badi mua kunekesha pamu’apa mu mushindu wa dikusopuesha. Nansha nanku, mibelu yabu neyikale ne mushinga kuudi bu wewe mua kuteya ntema ku ‘diyisha dia tatu webe, ne kubenga kupidia diyisha dia mamu webe.’​—Nsumuinu 1:8, 9.

Bamue bansonga badi mua kuakula bua baledi babu ne kapeja. Kadi bikala baledi bebe baditatshisha bua kulonda Dîyi dia Nzambi, nebashale ku luseke luebe mu nsombelu ya mishindu yonso, mu bikondo bionso, mu makenga a mishindu yonso. Anu bu kapitene ka mazuwa udibu babele kudi muendeshi mupiluke, udi dijinga ne baledi bebe bua kukuludika, kukulombola mu njila wa meji. Masanka awapeta neikale kaayi kuamba.

‘Bua meji neabuele mu mutshima webe, lungenyi neluikale lulengele mu muoyo webe. Budimu nebutangidile malu adi afika kuudi, dijingulula dia malu nedikulame; bua kukupandisha ku njila wa malu mabi, mu bianza bia bantu badi bamba mêyi a tshishiku; badi balekela kuya mu njila ya buakane bua kuendabu mu njila ya mîdima. Bualu bua badi ne mitshima miakane nebashikame mu buloba, badi ne mutshima umue mutoke nebajalame.’​—Nsumuinu 2:10-13, 21.

[Tshimfuanyi mu dibeji 22]

Bilele bibi bia bamue bansonga bidi mua kukupambula mu nyuma

[Tshimfuanyi mu dibeji 23]

Vuluka bualu buakafikila Dina

[Tshimfuanyi mu dibeji 24]

Anu mutu kapitene ka mazuwa ulomba mibelu kudi muendeshi wa mazuwa mupiluke, bansonga badi ne bua kulomba mibelu kudi baledi babu

[Mêyi a dianyisha bua tshimfuanyi mu dibeji 24]

Foto: www.comstock.com