Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Amba dîyi dia Nzambi ne dikima

Amba dîyi dia Nzambi ne dikima

Amba dîyi dia Nzambi ne dikima

‘Ya biebe, ambila bantu banyi dîyi diebe dia buprofete.’​—AMOSA 7:15.

1, 2. Amosa uvua nganyi, ne ntshinyi tshidi Bible utuambila bua bualu buende?

 DIMUE dituku pavua munga musadidi wa Yehowa mu mudimu wa buambi, wakatuilangana ne muakuidi kampanda. Muakuidi eu wakela lubila ne: ‘Lekela kuyisha! Umbuka munemu!’ Tshiakenza musadidi eu ntshinyi? Wakenza tshivuabu bamuambile anyi peshi wakatungunuka ne kuyisha dîyi dia Nzambi ne dikima? Udi mua kupeta diandamuna, bualu musadidi eu wakafunda malu akadimuenaye mu mukanda udi ne dîna diende. Mmukanda wa Amosa. Kadi tuanjayi kutangila nsombelu wa Amosa kumpala kua kumanya malu makuabu akenzeka pavuaye mupetangane ne muakuidi eu.

2 Amosa uvua nganyi? Uvua musombele muaba kayi ne uvua ne muoyo mu tshikondo kayi? Tudi tupeta mandamuna a nkonko eyi mu Amosa 1:1. Tudi tubalamu ne: ‘Aa mmêyi a Amosa, uvua munkatshi mua balami ba mikoko ba ku Tekoa mu matuku a Uziya mukalenge wa Yuda ne mu matuku a Yalobama, muana wa Yoasha, mukalenge wa Isalele.’ Amosa uvua musombele mu Yuda. Kuabu kuvua mu tshimenga tshia Tekoa, mutantshi wa kilometre 16 ku Sud kua Yelushalema. Uvua ne muoyo ku ndekelu kua bidimu bia 800 kumpala kua bikondo bietu ebi pavua Mukalenge Uziya ukokesha Yuda ne Yalobama II ukokesha bisa dikumi bia bukalenge bua Isalele. Amosa uvua mulami wa mikoko. Tshidibi, Amosa 7:14 udi wamba ne: kavua anu “mulami wa bimuna” to, uvua kabidi “[mutubudi] wa tumuma tua mitshi ya sycomore.” Nunku uvua wenza mudimu wa kutubula mfigi tshikondo tshia kunowa. Bavua benza mudimu eu bua mfigi ibobe lukasa. Tshivua bushuwa mudimu mukole.

‘Ya biebe, amba dîyi dia buprofete’

3. Mmunyi mudi dimanya dia malu avua Amosa muenze dituambuluisha bituikala tudiumvua katuyi bakumbane bua kuyisha?

3 Amosa wakamba patoke ne: ‘Tshiena muprofete ne tshiena muana wa muprofete.’ (Amosa 7:14) Kavua muana wa muprofete ne kabavua bamulongeshe buprofete to. Kadi Yehowa wakamusungula munkatshi mua bantu bonso bavua mu Yuda bua kuenza mudimu Wende. Tshikondo atshi, Nzambi kavua musungule mukalenge munene, muakuidi uvua mulonge bikole, anyi mfumu uvua ne bubanji. Bualu ebu budi butupesha dilongesha didi ditukankamija. Tudi mua kuikala balonge kalasa anu kakese ne katuyi ne muanzu mu malu a panu. Kadi bidi ne bua kutufikisha ku didiumvua katuyi bakumbane bua kuyisha dîyi dia Nzambi anyi? Nansha kakese! Yehowa udi mua kutupesha bionso bidi bikengedibua bua kuikala bakumbane bua kumanyisha mukenji wende nansha mu teritware idi mikole. Nebikale dilongesha kudi bonso badi bajinga kuamba dîyi dia Nzambi ne dikima bua kulonda tshilejilu tshishiya kudi muprofete wa dikima Amosa. Yehowa uvua mumuambuluishe bua kuikalaye mukumbane.

4. Bua tshinyi kabivua bipepele bua Amosa kuambila bantu dîyi dia Nzambi mu Isalele?

4 Yehowa wakatumina Amosa dîyi ne: ‘Ya biebe, ambila bantu banyi bena Isalele dîyi diebe dia buprofete.’ (Amosa 7:15) Katshivua mudimu mupepele to. Tshikondo atshi, bukalenge bua Isalele bua bisa dikumi buvua mu ditalala ne mu bupole ne bubanji. Bantu ba bungi bavua ne ‘nzubu ivuabu balala mu muvu wa mashika’ ne ‘nzubu ivuabu balala mu muvu wa luya’ miasa ki nne madioto a tshianana patupu to, kadi miasa ne “mabue masonga” a mushinga mukole. Bamue bavua ne nkuasa ne bintu bikuabu bia mu nzubu bilamika mibanga ya tupumbu ne bavua banua mvinyo wa mu ‘madimi malenga a mvinyo.’ (Amosa 3:15; 5:11) Ke tshiakenza bua ne: bantu ba bungi bikale basomba batendule. Kakuyi mpata, teritware uvuabu bapeshe Amosa udi mua kuikala mufuanangane ne udi bamue ba kutudi benzela mudimu lelu’eu.

5. Mmalu kayi mabi avua bamue bena Isalele benza?

5 Kabivua bibi bua bena Isalele kuikala ne bintu to. Kadi bamue bavua bapeta bintu abi mu njila mibi. Babanji bavua ‘banyenga badi kabayi ne bukole bintu biabu’ ne ‘bakengesha bapele.’ (Amosa 4:1, MMV) Bangenda banene ne banzuji ne bakuidi bakapunga dîyi bua kupaula bapele. Tuanjayi kupingana ku tshikondo atshi ne tumone malu avua bantu aba benza.

Badi bashipa Mikenji ya Nzambi

6. Mmunyi muvua bangenda bena Isalele bakengesha bantu bakuabu?

6 Tuanji kuya bangabanga mu tshisalu. Bangenda bavua kabayi bajalame bavua ‘bakepesha tshipiminu tshia epha’ ne ‘babandisha mushinga wa blé,’ bapanyisha too ne ‘bisote’ pa muaba wa ntete. (Amosa 8:5, 6) Bangenda bavua bashimakaja bantu bavua babasumba bintu, babapanyisha bintu bikese, bela mushinga mukole ne babapanyisha bintu bivua kabiyi bimpe to. Pavua bangenda bakengesha bapele babashiya kabayi kantu, bapele aba bavua balua kudipana bu bapika kudibu. Bangenda bavua babasumba ku mushinga wa “bisabata bibidi.” (Amosa 8:6) Anjayibi kuela meji! Bangenda bena lukuka aba bavua bangata bana babu bena Isalele bu kela ka kukona naku tshiomba, mushinga wabu uvua anu bu wa mukolo wa bisabata! Bavua bapuekesha bena dikenga mushinga bibi be! Bavua bashipa Mikenji ya Nzambi bibi menemene! Kadi bangenda bamue bamue aba bavua banemeka “nsabatu.” (Amosa 8:5, NW) Bavua batendelela anu ku mêsu patupu.

7. Ntshinyi tshivua tshienza ne: bangenda bena Isalele bashipe Mikenji ya Nzambi?

7 Mmunyi muvua bangenda aba kabayi bapeta dinyoka nansha muvuabu bashipa mukenji wa Nzambi uvua wamba ne: ‘Sua mukuenu bu muudi mudisue’? (Lewitiki 19:18) Mbualu banzuji bavua ne bua kuenza ne: bantu banemeke Mikenji bavua pabu babuelakane nabu mu dienza malu mabi aa. Ku biibi bia tshimenga (muaba uvuabu balumbuluishila) banzuji bavua ‘bangata mbuejilu [bua kupuwabu] ne bumbusha bapele.’ Pamutu pa kukuba bapele, banzuji bavua babenzela bibi bua nkosa mishiku ivuabu bapeta. (Amosa 5:10, 12) Nunku banzuji pabu kabavua batumikila Mikenji ya Nzambi to.

8. Bakuidi babi bavua babenga kuela dîyi mu bienzedi kayi?

8 Ntshinyi tshivua bakuidi benza pabu tshikondo atshi? Tutuma ntema yetu muaba mukuabu bua kupeta diandamuna. Tangila malu mabi avua bakuidi balekele enzekela ku ‘nzubu ya nzambi yabu’! Nzambi wakamba ku butuangaji bua Amosa ne: ‘Muana wa balume ne tatuende badi basangila bulalu ne nsongakaji umue, badi banyanga dîna dianyi dia tshijila nunku.’ (Amosa 2:7, 8) Anjibi kuela meji! Tatu ne muanende wa balume bavua benda masandi ne ndumba umue umue wa mu ntempelo. Ne bakuidi abu babi bavua babenga kuela dîyi mu tshiendenda tshia mushindu’eu!​—Lewitiki 19:29; Dutelonome 5:18; 23:17.

9, 10. Mmikenji kayi ya Nzambi ivua bena Isalele bashipa, ne ndifuanangana kayi didiku ne tshikondo tshietu etshi?

9 Yehowa wakamba bua bienzedi bikuabu bibi ne: ‘Badi badiolola panshi pepi ne bioshelu bionso pa bilamba biakangatabu bu tshieya; mu nzubu ya nzambi yabu badi banua mvinyo ya bantu bakafutshishabu bibawu.’ (Amosa 2:8) Nunku, bakuidi ne bantu bakuabu bonso kabidi bavua bashipa mukenji udi mufunda mu Ekesode 22:26, 27, uvua wamba ne: tshilamba tshivuabu bangate bu tshieya bavua ne bua kutshipingaja kumpala kua butuku kuilabu. Pamutu pa kutshipingaja, bavua batshiadija bu mbulankete bua kudiololapu pavuabu benzela nzambi ya dishima difesto ne banua maluvu. Ne mfranga ivuabu bafutshisha bapele ku bukole, bavua basumba mvinyo wa kunua mu bibilu bia ntendelelu wa dishima. Bavua basesuke bikole ku ntendelelu mulelela, ki mmuomu anyi?

10 Bena Isalele bavua bashipa mikenji mitambe bunene ivua ilomba bua kunanga Yehowa ne kunanga bantu netu, kabayi nansha bafua bundu to. Nunku Nzambi wakatuma Amosa bua kuela bubi buabu patoke. Lelu’eu, bisamba bia pa buloba pamue ne ebi bidi bidiamba mudibi bilonda Yezu bidi ne nsombelu mubi anu bu wa Isalele wa kale. Padi bamue bantu baya kumpala, ba bungi badi bajimija mfranga yabu ne bashala kabayi kantu ku bianza ne kabidi badi bumvua bibatonda bua buenzavi bua balombodi ba kumpanyi minene, balombodi ba malu a tshididi ne ba bitendelelu bia dishima badi kabayi benza malu malulame. Kadi Yehowa udi uditatshisha bua badi bakenga ne badi bamukeba. Nunku, mmupeshe basadidi bende ba lelu mudimu mufuanangane ne wa Amosa, bua kuyisha dîyi Diende ne dikima.

11. Ntshinyi tshidi tshilejilu tshia Amosa tshitulongesha?

11 Bua difuanangana didiku pankatshi pa mudimu wetu ne wa Amosa, tuetu bakonkonone tshilejilu tshiende, netshituambuluishe. Amosa udi utuleja (1) tshitudi ne bua kuyisha, (2) mutudi ne bua kuyisha, ne (3) bua tshinyi baluishi kabena mua kuimanyika mudimu wetu wa kuyisha. Tuangatayi malu aa bumue ku bumue.

Mutudi mua kuidikija Amosa

12, 13. Mmunyi mudi Yehowa uleja ne: bena Isalele kabavua bamusankisha to, ne ntshinyi tshiakenzabu bua didimuija edi?

12 Tuetu Bantemu ba Yehowa mudimu wetu wa bena Kristo mmuimanyine pa kuyisha Bukalenge ne kuvuija bantu bayidi. (Matayo 28:19, 20; Mâko 13:10) Kadi tudi kabidi tudimuija bantu anu bu muakamba Amosa ne: Yehowa neakosele bantu babi tshibawu. Tshilejilu, Amosa 4:6-11 udi wamba ne: Yehowa wakaleja patoke misangu ne misangu ne: Isalele kavua umusankisha to. Wakatumina bena Isalele ‘dikenga dia biakudia,’ ‘wakakanda mvula bua kabalokedi,’ ‘wakafubisha midioko yabu ne butu’ ne wakabatumina ‘tshipupu.’ Malu aa akabasaka bua kunyingalala anyi? Nzambi wakamba ne: ‘kanuvua bapingane kundi’ to. Bulelela, bena Isalele bakalekela Yehowa misangu ne misangu.

13 Yehowa wakanyoka bena Isalele bavua kabayi bashintuluke to. Kadi tshia kumpala, wakabadimuija. Mu diumvuangana ne bualu ebu, Nzambi wakamba ne: ‘Yehowa Nzambi kêna wenza bualu, bikaleye kayi muanji kubusokoluela bantu bende baprofete diambedi.’ (Amosa 3:7) Tshilejilu, Nzambi wakambila Noa ne: Mvula wa kabutu uvua ulua ne wakamuambila bua adimuije bantu. Bia muomumue, Yehowa wakambila Amosa bua kudimuija bantu musangu wa ndekelu. Kadi bena Isalele bakabenga dîyi divua difume kudi Nzambi ne kabakenza tshivua tshikengela kuenza to.

14. Ndifuanangana kayi didiku pankatshi pa tshikondo tshia Amosa ne tshietu etshi?

14 Kabiyi mpata newitabe ne: kudi difuanangana didi dimueneka patoke pankatshi pa tshikondo tshia Amosa ne tshikondo tshietu etshi. Yezu Kristo wakamanyisha ne: bipupu bia bungi bivua ne bua kuenzeka mu tshikondo tshia ku nshikidilu. Wakakula kabidi bua mudimu wa diyisha lumu luimpe pa buloba bujima. (Matayo 24:3-14) Kadi anu bu mu matuku a Amosa, bantu ba bungi lelu’eu batu babenga kuitaba bimanyinu bia tshikondo etshi ne mukenji wa Bukalenge. Tshiafikila bantu ba mushindu’eu netshikale tshifuanangane ne tshiakenzekela bena Isalele bavua kabayi bashintuluke. Yehowa wakambila bantu abu ne: ‘Dilongololayi bua kusambakena ne Nzambi wenu.’ (Amosa 4:12) Bakasambakena ne Nzambi pavua tshibawu tshivuaye mubafundile tshibakuate tshikondo tshivua ditunga dia Ashû dibatshimune. Bantu badi babenga Nzambi lelu’eu pabu ‘nebasambakene nende’ ku Armagedone. (Buakabuluibua 16:14, 16) Kadi patshidi lutulu lua Yehowa lutungunuke apa, tusakayi bantu bavule menemene pa kubambila ne: ‘Kebayi Yehowa, ne nuikale ne muoyo.’​—Amosa 5:6.

Dituilangana ne buluishi bu Amosa

15-17. (a) Amasaya uvua nganyi, ne ntshinyi tshiakenzaye pakumvuaye malu avua Amosa wamba? (b) Amasaya wakabanda Amosa ne: uvua muambe tshinyi?

15 Tudi mua kuidikija Amosa ku malu atudi tuyisha ne ku mushindu utudi tuyisha kabidi. Muanda eu udi mu nshapita wa 7 mudibu bakula bua muakuidi utuvua batele ku ntuadijilu kua tshiena-bualu etshi. Uvua “Amasaya, muakuidi wa ku Betele.” (Amosa 7:10) Tshimenga tshia Betele tshivua muaba munene wa ntendelelu wa dishima wa Isalele muvuabu batendelela kana ka ngombe. Nunku Amasaya uvua muakuidi wa tshitendelelu tshia Mbulamatadi etshi. Ntshinyi tshiakenzaye pakumvuaye malu akamba Amosa ne dikima dionso?

16 Amasaya wakambila Amosa ne: ‘Wewe mumonyi wa malu, ya biebe, nyemene ku buloba bua Yuda, diaku bidia, amba kuine aku mêyi ebe a buprofete. Kadi kuedi dîyi diebe kabidi mu Betele tshiendelele; bualu bua eu mmuaba wa tshijila wa mukalenge, ne mbalasa wende wa bukalenge udimu.’ (Amosa 7:12, 13) Tshidi Amasaya wamba ntshiotshi etshi: ‘Ndaku kuenu! Tudi mu wetu nzambi.’ Wakateta kabidi bua kufikisha mbulamatadi ku dikandika mudimu wa Amosa, kuambilaye Mukalenge Yalobama II ne: ‘Amosa wakukuelela tshifufu tshibi munkatshi mua tshisamba tshia bena Isalele.’ (Amosa 7:10) Amasaya udi ubanda Amosa ne: mmutungidiangayi! Wakambila mukalenge ne: ‘Bualu bua Amosa udi wamba ne: “Nebashipe Yalobama ku muele wa mvita, nebaye ne bena Isalele mu bupika babumbusha mu buloba buabu.”’​—Amosa 7:11.

17 Mu mêyi a Amasaya aa muvua biambilu bisatu bia dishima. Wakamba ne: ‘Bualu bua Amosa udi wamba ne.’ Kadi Amosa kavua nansha musangu umue muambe ne: mulayi au uvua ufuma kudiye to. Uvua misangu yonso wamba ne: “Yehowa udi wamba ne.” (Amosa 1:3) Wakamba muvua Amosa: wamba ne: ‘Nebashipe Yalobama ku muele wa mvita.’ Pabi anu bu mudibi bifunda mu Amosa 7:9, Amosa yeye wakamba ne: ‘[Yehowa neabike] bua kubunda tshiota tshia Yalobama ne muele wa mvita.’ Nzambi wakamanyisha dikenga edi bua “tshiota” tshia Yalobama, mbuena kuamba ne: ndelanganyi yende. Amasaya wakaleja kabidi ne: Amosa wakamba ne: ‘Nebaye ne bena Isalele mu bupika.’ Kadi Amosa wakamanyisha kabidi ne: bena Isalele bonso bavua bapingana kudi Yehowa bavua ne bua kupeta mabenesha. Mbimueneke patoke se: Amasaya wakakonyangaja malu, wakamba mêyi a mafi bua kufikisha mbulamatadi ku dikandika mudimu wa diyisha uvua Amosa wenza.

18. Ndifuanangana kayi didiku pankatshi pa ngenzelu ya Amasaya ne ya bamfumu ba bitendelelu lelu’eu?

18 Nudiku bamone difuanangana didi pankatshi pa ngenzelu ya Amasaya ne ya bantu badi baluisha tshisamba tshia Yehowa lelu’eu anyi? Anu bu muvua Amasaya mutete bua kupuwija Amosa, ke mudi bamue bansaserdose ne bepiskopo ne bakuabu bamfumu ba bitendelelu ba mu matuku etu aa bakeba kuimanyika mudimu wa buambi wa basadidi ba Yehowa. Amasaya wakashiminyina Amosa ne: uvua mutungidianganyi. Bia muomumue lelu, bamfumu ba bitendelelu badi bashiminyina Bantemu ba Yehowa ne: badi njiwu bua ditunga diabu. Kabidi, anu bu muvua Amasaya mukebe diambuluisha dia mukalenge bua kuluishabu Amosa, ke mudi bamfumu ba bitendelelu misangu ya bungi bakeba dikuatshisha dia bena diabu bena tshididi bua kukengesha Bantemu ba Yehowa.

Baluishi kabena mua kuimanyika mudimu wetu wa buambi to

19, 20. Ntshinyi tshiakenza Amosa bua buluishi bua Amasaya?

19 Ntshinyi tshiakenza Amosa pavua Amasaya umuluisha? Tshia kumpala, Amosa wakamukonka ne: ‘Wewe udi wamba ne: Kuambi dîyi dia kupisha nadi bena Isalele anyi?’ Pashishe, muprofete wa dikima eu, wakambila Amasaya kayi utshina mêyi avuaye bushuwa kayi musue kumvua. (Amosa 7:16, 17) Amosa kakatshina to. Udi tshilejilu tshimpe be kutudi! Bua tshilumbu tshia kuakula bua dîyi dia Nzambi, katuakubenga kutumikila Nzambi wetu, nansha mu matunga mudi bantu bafuanangane ne Amasaya bajudisha tshikisu. Anu bu Amosa, tudi tutungunuka ne kuamba ne: “Yehowa udi wamba ne.” Baluishi betu kabakuimanyika mudimu wetu wa buambi to, bualu “tshianza tshia Nzambi” tshidi netu.​—Bienzedi 11:19-21.

20 Amasaya uvua ne tshia kuikala mumanye ne: difuna diende ndia tshianana. Amosa ukavua mumane kumvuija bua tshinyi muntu nansha umue pa buloba kavua mua kumukandika bua kuakula to. Ne ke bualu buisatu butudi tuakula. Bilondeshile Amosa 3:3-8, Amosa wakela nkonko milondangane ne kufila bilejilu bua kuleja ne: bualu bonso butu buenzeka butu ne tshidi tshibukebeshe. Pashishe wakumvuija malu aa: ‘Nyama wa ntambue udi mukungule; nganyi udi kayi utshina? Yehowa Nzambi udi wamba dîyi diende; mmuprofete kayi udi kayi udiambila bantu?’ Mu ngakuilu mukuabu, Amosa wakambila bantu ne: ‘Bu munudi kanuyi mua kupanga kutshina padi ntambue ukungula, ke mundi tshiyi mua kupanga kuyisha dîyi dia Nzambi, bualu ndi mumvue dîyi didi Nzambi mutume.’ Ditshina dia Nzambi anyi kanemu kakole ka Yehowa ke tshivua tshisaka Amosa bua kuamba dîyi dia Nzambi ne dikima.

21. Mmunyi mutudi tuandamuna ku dîyi didi Nzambi ututumina dia kuyisha lumu luimpe?

21 Tuetu petu tudi bumvue dîyi didi Yehowa mututumine bua kuyisha. Tudi benze tshinyi? Anu bu Amosa ne bayidi ba Yezu ba kumpala, Yehowa udi utuambuluisha bua kuamba dîyi Diende ne dikima. (Bienzedi 4:23-31) Nansha mudi baluishi batukebela makenga ne bantu batudi tuyisha baleja ne: bakadi bapete tshidi tshisankisha mioyo yabu, katuena tulekela kuakula to. Bantemu ba Yehowa pa buloba bujima badi batungunuka ne kuamba lumu luimpe ne dikima ne lukunukunu bu lua Amosa. Tudi ne bujitu bua kuambila bantu bua dilumbuluisha dia Yehowa didi dilua. Dilumbuluisha adi didi diumvuija tshinyi? Diandamuna dia lukonko elu didi mu tshiena-bualu tshidi tshilonda.

Mmunyi muwandamune?

• Mmu nsombelu kayi muakenza Amosa mudimu uvua Nzambi mumupeshe?

• Anu bu Amosa, ntshinyi tshitudi ne bua kuyisha?

• Tudi ne bua kuenza mudimu wetu wa buambi ne mmuenenu kayi?

• Bua tshinyi baluishi kabena mua kuimanyika mudimu wetu wa buambi?

[Nkonko ya dilonga]

[Tshimfuanyi mu dibeji 10]

Nzambi wakasungula Amosa, mutubudi wa mfigi, bua kuenza mudimu Wende

[Bimfuanyi mu dibeji 13]

Udi umanyisha mukenji wa Yehowa ne dikima bu dia Amosa anyi?