Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Kebayi Yehowa, Mutetshi wa mitshima

Kebayi Yehowa, Mutetshi wa mitshima

Kebayi Yehowa, Mutetshi wa mitshima

‘Nkebayi meme ne nenuikale ne muoyo.’​—AMOSA 5:4.

1, 2. Ntshinyi tshidi Mukanda wa Nzambi usua kuamba padiwu uleja ne: Yehowa “udi utangila mu mutshima”?

 YEHOWA NZAMBI wakambila muprofete Samuele ne: “Bantu badi batangila anu mubidi, kadi Yehowa udi utangila mu mutshima.” (1 Samuele 16:7) Mmunyi mudi Yehowa “utangila mu mutshima”?

2 Mu Mukanda wa Nzambi, mbatambe kuakula bua mutshima bua kuleja tshidi muntu munda muende, mbuena kuamba ne: majinga ende, meji ende, mudiye udiumvua ne bidiye musue. Nunku padi Bible wamba ne: Nzambi udi utangila mu mutshima, udi usua kuamba ne: kêna wimanyina anu pa mushindu udi muntu umueneka ku mêsu to, kadi udi umona tshidi muntu muikale bushuwa munda muende.

Nzambi udi uteta bena Isalele

3, 4. Nnsombelu kayi uvua mu bukalenge bua Isalele bua bisa dikumi, bilondeshile Amosa 6:4-6?

3 Pavua Mutetshi wa mitshima ya bantu mutangile bukalenge bua bisa dikumi bua Isalele mu tshikondo tshia Amosa, tshiakamonaye ntshinyi? Amosa 6:4-6 udi wakula bua bantu bavua ‘balala pa malalu a mibanga, ne badiolola pa matanda.’ Bavua ‘badia bana ba mikoko ba mu tshisumbu tshia mikoko, ne bana ba ngombe ba mu tshikumbi.’ Bantu aba bavua ‘badienzela bisanji bua [kuimba]’ ne ‘banuina mvinyo mu malonga.’

4 Kumpalampala, nsombelu eu udi mua kumueneka bu nsombelu udi usankisha mutshima. Babanji bavua badia ne banua bintu bimpe bitambe mu nzubu yabu muvua bintu bimpe bia mushinga mukole ne muvua bisanji biabu bilenga bitambe bia mijiki. Bavua kabidi ne “malalu a mibanga.” Bakebuludi ba bintu bia kale mu buloba bakasangana mibanga misonga milengeja bimpe bitambe mu Samalea, tshimenga tshikulu tshia bukalenge bua Isalele. (1 Bakelenge 10:22) Pamu’apa mibanga eyi ivua milamika ku bintu bia mu nzubu ne ku mabaya malamika ku bimanu bua kulengeja munda mua nzubu.

5. Bua tshinyi Nzambi uvua mumvue bibi bua bena Isalele ba mu tshikondo tshia Amosa?

5 Yehowa Nzambi uvua mumvue bibi bualu bena Isalele bavua ne nsombelu muimpe, badia biakudia bimpe, banua mvinyo mulenga ne bateleja mijiki mimpe anyi? Tòo. Utu upesha bantu bintu bia mushindu’eu bia bungi bua bikale ne disanka. (1 Timote 6:17) Tshivua katshiyi tshisankisha Yehowa mmajinga mabi avua nawu bantu, mutshima wabu mubi, dipanga diabu dia kanemu kudi Nzambi ne dipanga diabu dia dinanga kudi bana babu bena Isalele.

6. Nnsombelu kayi wa mu nyuma uvua nende Isalele tshikondo tshia Amosa?

6 Bantu bavua ‘badiolola pa matanda, badia bana ba mikoko ba mu tshisumbu tshia mikoko, banua mvinyo, benza bisanji [bua kuimba]’ kabavua bamanye tshivua tshibindile to. Bakebeja bantu abu ne: “Nudi nukupula dituku dia dikenga mu lungenyi luenu anyi?” Pamutu pa nsombelu uvua mu Isalele kubabungamija bikole, kabavua ‘banyingalaja mitshima yabu bualu bua kubutuka kua Yosefe to.’ (Amosa 6:3-6) Nansha muvua tshisamba etshi tshikale ne bubanji, Nzambi wakamona ne: Yosefe (anyi Isalele) uvua mu nsombelu wa mu nyuma mubi mutambe. Kadi bantu bavua baditue mu malu abu a buatshia buila kabayi bamona bu bualu to. Ke mudi bantu ba bungi lelu’eu kabidi. Badi mua kuitaba ne: tudi mu tshikondo tshikole, kadi padi lutatu kaluyi luanji kubafikila, kabena bamona dikenga dia bakuabu bu bualu to, ne kabenaku baleja ne: badi dijinga ne malu a mu nyuma to.

Isalele udi wenda unyanguka

7. Ntshinyi tshivua ne bua kuenzeka bu bikala tshisamba tshia Isalele mua kubenga kuteleja didimuija dia Nzambi?

7 Mukanda wa Amosa udi uleja ne: tshisamba tshia Isalele tshivua tshienda tshinyanguka, nansha muvuatshi tshimueneka ku mêsu bu tshivua tshimpe. Bua dipanga kuteleja didimuija dia Nzambi ne kushintulula lungenyi luabu, Yehowa kavua ne bua kubakuba kudi baluishi babu kabidi to. Bena Ashû bavua ne bua kubajula pa malalu abu malenga a mibanga ne kuya nabu mu bupika. Kabavua kabidi mua kuikala ne nsombelu mulenga au to!

8. Mmunyi muvua Isalele mufike ku dikala mu nsombelu mubi wa mu nyuma?

8 Mmunyi muvua bena Isalele bafike ku dikala mu nsombelu eu? Nsombelu wakatuadija kunyanguka mu tshidimu tshia 997 kumpala kua bikondo bietu ebi, pakapingana Lehabama pa muaba wa tatuende Solomo ne bisa dikumi bia Isalele kudilamunabi ku tshisa tshia Yuda ne tshia Benyamina. Mukalenge wa kumpala wa bisa dikumi uvua Yalobama, ‘muana wa Nebata.’ (1 Bakelenge 11:26) Yalobama wakatuisha bantu bavua mu bisa dikumi ne: mbikole bitambe bua kuenza luendu kuya ku Yelushalema bua kutendelela Yehowa. Kadi kavua bushuwa uditatshisha bua diakalenga dia bantu to. Tshivuaye, uvua uteta kukuba bumfumu buende. (1 Bakelenge 12:26) Yalobama uvua utshina wela meji ne: bu bena Isalele mua kutungunuka ne kuya ku ntempelo ku Yelushalema bua bibilu bia ku tshidimu bivua bitumbisha Yehowa, bavua mua kulua kushintulula lungenyi luabu ne kulamata bukalenge bua Yuda. Bua kuepuka muanda eu, Yalobama wakenzeja tuana tua ngombe tubidi tua ngolo, kamue ku Dana kakuabu ku Betele. Ke muakalua ditendelela dia kana ka ngombe tshitendelelu tshia Mbulamatadi mu bukalenge bua Isalele nunku.​—2 Kulondolola 11:13-15.

9, 10. (a) Mbibilu kayi bia ntendelelu bivua Mukalenge Yalobama I mulongolole? (b) Mmunyi muvua Nzambi wangata bibilu bia mu Isalele mu tshikondo tshia Mukalenge Yalobama II?

9 Yalobama wakakeba bua ntendelelu eu mupiamupia amueneke mujalame. Wakalongolola bibilu bifuanangane ne ebi bivua bienzeka mu Yelushalema. Mu 1 Bakelenge 12:32, tudi tubala ne: ‘Yalobama wakabanga tshilele tshia kudia bidia bia disanka mu matuku dikumi ne atanu a ngondo wa muanda mukulu bu muakadiabu mu Yuda; yeye wakafila milambu pa tshioshelu; wakenza nunku mu Betele.’

10 Yehowa kavua mua kuitaba nansha kakese bibilu bia ntendelelu wa dishima bia nunku to. Wakaleja patoke muvuaye kayi ubitaba ku butuangaji bua Amosa bidimu bipite pa 100 panyima mu tshikondo tshivua Yalobama II, wakalua mukalenge wa bukalenge bua Isalele bu mu tshidimu tshia 844 kumpala kua bikondo bietu ebi. (Amosa 1:1) Bilondeshile Amosa 5:21-24, Nzambi wakamba ne: ‘Ndi mbenga bidia bienu bia disanka, bidi bintonda; tshiena ngumvua disanka bua masangisha enu. Bulelela, nansha binuafila milambu yenu kundi inudi nungoshila, ne milambu yenu ya biakudia, tshiena nyitabuja; tshiena ntangija mêsu anyi ku milambu yenu ya bimuna bidi ne manyi bua kuvuija nayi ditalala. Umukayi kundi ne mutoyi wa misambu yenu, tshiena nteleja matshi anyi ku muadi wa bisanji bienu. Kadi kulumbulula kuakane kupueke panshi bu mâyi, ne buakane buikaleku bu musulu udi upueka tshiendelele.’

Difuanangana ne malu a lelu

11, 12. Mmalu kayi adi mafuanangane pankatshi pa ntendelelu wa mu Isalele wa kale ne wa mu Bukua-Buena-Kristo lelu’eu?

11 Kakuyi mpata, Yehowa wakateta mitshima ya bantu bavua benza bibilu mu Isalele ne wakabibenga ne milambu yabu kabidi. Bia muomumue lelu’eu, Nzambi kêna wanyisha bibilu bia bampangano bia mu Bukua-Buena-Kristo bu mudi Nowele ne Pasaka. Bua batendeledi ba Yehowa, kakuena diumvuangana pankatshi pa buakane ne dishipa dia mikenji, anyi pankatshi pa butoke ne mîdimi to.​—2 Kolinto 6:14-16.

12 Kudi kabidi malu makuabu adi mafuanangane pankatshi pa ntendelelu wa kana ka ngombe wa bena Isalele ne wa mu Bukua-Buena-Kristo. Nansha mudi bamue bena Kristo ku dîna bitaba bulelela bua mu Dîyi dia Nzambi, ntendelelu mene wa mu Bukua-Buena-Kristo kêna ufumina ku dinanga dijalame dia Nzambi to. Bu biobi nanku, Bukua-Buena-Kristo buvua ne bua kukeba bua kutendelela Yehowa ‘mu nyuma ne mu bulelela’ bualu ntendelelu wa mushindu’eu ke udiye wanyisha. (Yone 4:24) Bukua-Buena-Kristo kabidi kabuena bulekela ‘kulumbulula kuakane kupueka panshi bu mâyi, ne buakane buikaleku bu musulu udi upueka tshiendelele.’ Pamutu pa nanku, butu budiatakaja misangu yonso mikenji ya Nzambi idi itangila bikadilu. Tshilejilu, butu bulengulula tshiendenda ne mibi mikuabu minene ne bufika too ne ku dibenesha mabaka pankatshi pa bantu balume bibidi anyi bantu bakaji babidi!

‘Nangayi malu mimpe’

13. Bua tshinyi tudi ne bua kutumikila mêyi adi mu Amosa 5:15?

13 Yehowa udi wambila bantu bonso badi basue kumutendelela mu mushindu muimpe ne: ‘Kinayi malu mabi, nangayi malu mimpe.’ (Amosa 5:15) Dinanga ne lukinu mmeji a munda atu afuma mu mutshima wetu wa mu tshimfuanyi. Bu mudi mutshima mua kutudinga, tudi ne bua kuenza muetu muonso bua kuulama. (Nsumuinu 4:23; Yelemiya 17:9) Tuetu balekele majinga mabi mu mutshima wetu, netutuadije kunanga malu mabi ne kukina adi mimpe. Mpindieu tuetu bakumbaje majinga au mabi, Nzambi kakutuanyisha to, nansha tuetu ne lukunukunu lufuane kuosha ne musoko. Nunku, tulombayi Nzambi atuambuluishe bua ‘kukina malu mabi, kunanga malu mimpe.’

14, 15. (a) Mbanganyi bavua benza malu mimpe mu Isalele, kadi ntshinyi tshivuabu benzela bamue ba kudibu? (b) Mmunyi mutudi mua kukankamija aba badi mu mudimu wa ku dîba ne ku dîba?

14 Kadi bena Isalele bonso kabavua benza malu mabi ku mêsu kua Yehowa to. Tshilejilu, Hoshea ne Amosa bavua ‘banange malu mimpe’ ne bakasadila Yehowa ne lulamatu bu baprofete. Bantu bakuabu bakenza mutshipu bua kushalabu Banazi. Mu matuku abu a bunazi, bavua bajila bintu bionso bivua bifuma ku mutshi wa mvinyo nangananga maluvu a mvinyo. (Nomba 6:1-4) Mmunyi muvua bena Isalele bakuabu bamona nsombelu eu wa kudipangisha amue masanka wa bantu bavua basue kuenza malu mimpe? Diandamuna didi dinyingalaja dia lukonko elu didi dileja mushindu ukavua tshisamba tshinyanguke mu nyuma. Amosa 2:12 udi wamba ne: ‘Nuakenzeja Banazi bua kunuabu maluvu a mvinyo, nuakelela baprofete mukenji ne: Kanuambi mêyi enu a buprofete nansha.’

15 Pavuabu bamona tshilejilu tshimpe tshia Banazi ne tshia baprofete, bena Isalele abu bavua ne bua kumvua bundu ne kushintulula nsombelu yabu. Kadi bu muvuabu kabayi ne dinanga bakakeba bobu bua kutekesha bantu bimpe mu maboku bua kabatumbishi Nzambi to. Katusaki nansha kakese bena Kristo netu badi bampanda-njila, bamisionere, batangidi bena ngendu anyi bena dîku dia Betele bua kulekelabu mudimu wabu wa ku dîba ne ku dîba ne kukeba nsombelu utubu bamba ne: ng’wa bantu bonso. Kadi tubakankamijayi bua kutungunukabu ne mudimu wabu!

16. Bua tshinyi bena Isalele bavua mu nsombelu muimpe mutambe mu nyuma mu tshikondo tshia Mose kupita mu matuku a Amosa?

16 Nansha muvua bena Isalele ba bungi bikale mu nsombelu wa bena kantu ku bianza mu matuku a Amosa, kabavua ‘babanji kudi Nzambi to.’ (Luka 12:13-21) Bankambua babu bakadia anu mana nkayawu bidimu 40 mu tshipela. Kabakadia ngombe ya mu bikumbi anyi balala tshibelu eku tshikuabu kuaka pa malalu a mibanga to. Kadi pabi Mose wakamba bulelela pakabambilaye ne: ‘Yehowa Nzambi wenu wakanuvudijila disanka mu malu onso anuakenza ne tshianza tshienu. Mu bidimu ebi makumi anayi Yehowa Nzambi wenu wakadi nenu; kanuakakengela tshintu.’ (Dutelonome 2:7) Eyowa, bena Isalele kabavua musangu nansha umue bapangile bintu bivuabu nabi dijinga mu tshipela to. Ne kupita malu onso mene, Nzambi uvua mubanange, ubabenesha ne ubakuba!

17. Bua tshinyi Yehowa wakabueja bena Isalele ba kale mu Buloba Bulaya?

17 Yehowa wakavuluija bantu ba mu tshikondo tshia Amosa ne: wakabueja bankambua babu mu Buloba Bulaya ne wakabambuluisha bua kubutula baluishi babu bonso. (Amosa 2:9, 10) Kadi bua tshinyi Nzambi wakapatula bena Isalele mu Ejipitu ne kubabueja mu buloba buvuaye mubalaye? Wakenza nanku bua bapete bubanji ne babenge Mufuki wabu anyi? Tòo! Wakenza nunku bua bamone mua kumutendelela bu bantu badi mu budikadidi ne bikale bakezuke mu nyuma. Kadi bantu bavua basombele mu bukalenge bua bisa dikumi bua Isalele kabakakina malu mabi ne kunanga malu mimpe to. Bavua bobu batumbisha mpingu misonga pamutu pa kutumbisha Yehowa Nzambi. Malu a bundu bushuwa!

Yehowa udi wasa tshilumbu

18. Bua tshinyi Yehowa mmutupeshe budikadidi bua mu nyuma?

18 Nzambi kavua mua kulengulula nsombelu wa buenzavi wa bena Isalele to. Wakaleja mmuenenu wende patoke pakambaye ne: “Nennukengeshe bua malu mabi enu onso.” (Amosa 3:2) Mêyi aa adi ne bua kutueleshisha meji bua dipikudibua dietu ku bupika bua Ejipitu wa lelu, mbuena kuamba ne: ndongoluelu eu mubi wa malu. Yehowa ki mmutupeshe budikadidi bua mu nyuma bua tuetu kuditua mu dienza malu adi atusankisha anu tuetu nansha. Mmuenze nanku bua tumutumbishe ne muoyo umue bu bantu badi ne budikadidi ne badifile mu ntendelelu mulelela. Buonso buetu netubadile Nzambi malu bua tshitudi tuenza ne budikadidi budiye mutupeshe.​—Lomo 14:12.

19. Ntshinyi tshiakafika bena Isalele bavule ku dinanga bilondeshile Amosa 4:4, 5?

19 Kadi bualu bua dikema, bantu bavule bavua basombele mu Isalele kabakateleja mukenji wa bukole uvua Amosa ubambila to. Amosa wakela patoke disama dia mu nyuma divuabu nadi mu mêyi adi mu Amosa 4:4, 5: ‘Luayi ku Betele, enzayi malu mabi enu; ne ku Gilegala, vudijayi mibi yenu, ke munudi basue kuenza, nuenu bena Isalele.’ Bena Isalele kabavua ne majinga mimpe to. Kabavua balame mitshima yabu to. Ke tshiakenza bua bavule ba kudibu bafike ku dinanga malu mabi ne kukina malu mimpe. Batendeledi aba ba kana ka ngombe bena mutu mukole kabakashintuluka to. Yehowa uvua ne bua kubasa tshilumbu, ne bavua ne tshia kufua bua mpekatu yabu!

20. Mmunyi mudi muntu mua kuenza malu adi mu diumvuangana ne Amosa 5:4?

20 Kabivua bipepele bua bantu bavua basombele mu Isalele tshikondo atshi kushalabu ne lulamatu kudi Yehowa to. Bena Kristo bonso lelu’eu (bakulumpe ne bana) mbamanye mutubi bikole bua kubenga tshidi bantu bonso benza. Kadi, dinanga Nzambi ne dijinga dia kumusankisha biakasaka bamue bena Isalele bua kulonda ntendelelu mulelela. Yehowa wakabalomba ne musangelu wonso mu Amosa 5:4 ne: ‘Nkebayi meme ne nenuikale ne muoyo.’ Lelu’eu, Nzambi udi uleja luse bia muomumue kudi bantu badi banyingalala ne bamukeba mu dipeta dimanya dijalame dia Dîyi diende ne pashishe kuenza disua diende. Bushuwa, ki mbipepele bua kuenza malu aa to, kadi kuenza nunku kudi kufikisha ku muoyo wa kashidi.​—Yone 17:3.

Tudi tudiunda nansha mudiku tshiyole tshia nzala ya mu nyuma

21. Ntshiyole kayi tshidi natshi bantu badi kabayi mu ntendelelu mulelela?

21 Ntshinyi tshivua tshindile bantu bavua babenga kulonda ntendelelu mulelela? Tshiyole tshibi menemene: tshiyole tshia nzala ya mu nyuma! Mukalenge Mutambe Bunene Yehowa wakamba ne: ‘Monayi, mu matuku alualua, nentume tshiyole pa buloba, tshidi katshiyi bu tshiyole tshia biakudia, ne nyota idi kayiyi bu nyota ya mâyi, kadi tshiyole tshia kumvua mêyi a Yehowa.’ (Amosa 8:11) Bukua-Buena-Kristo budi mu tshiyole tshia mu nyuma tshia mushindu’eu. Kadi bantu bena muoyo mujalame badi munkatshi muabu badi bamona bubanji bua mu nyuma bua bantu ba Nzambi ne badi babuela mu bulongolodi bua Yehowa. Mêyi a Yehowa adi alonda aa adi aleja bimpe dishilangana didi pankatshi pa nsombelu udi mu Bukua-Buena-Kristo ne udi nende bena Kristo balelela: ‘Tangilayi, bantu banyi nebadie, kadi nuenu nenuikale ne nzala; tangilayi, bantu banyi nebanue, kadi nuenu nenuikale ne nyota; tangilayi, bantu banyi nebasanke, kadi nuenu nenufuishibue bundu.’​—Yeshaya 65:13.

22. Bua tshinyi tudi ne bualu bua kusankila?

22 Tuetu basadidi ba Yehowa, tutuku tuanyisha muntu pa nkayende bintu bidiye utupesha mu nyuma ne mabenesha ende anyi? Patudi tulonga Bible ne mikanda ya bena Kristo ne tubuela mu bisangilu, mpuilu ne mpungilu, tutu tumvua bushuwa mua kuela mbila ya disanka bualu tudi ne musangelu mu mutshima. Tudi ne disanka bua ngumvuilu muimpe utudi nende wa Dîyi dia Nzambi ne wa mulayi wa Amosa mufundisha ku nyuma wa Nzambi.

23. Ntshinyi tshidi natshi bantu badi batumbisha Nzambi?

23 Bua bantu bonso badi banange Nzambi ne basue kumutumbisha, mulayi wa Amosa udi ne mukenji wa ditekemena. Nansha bikala nsombelu wetu wa lupetu muikale mushindu kayi anyi bituikala ne bua kupeta mateta kayi mu buloba ebu bua lukutukutu, tuetu badi banange Nzambi tudi tupeta mabenesha kudiye ne biakudia bia mu nyuma bimpe bitambe. (Nsumuinu 10:22; Matayo 24:45-47) Nunku butumbi buonso buyaya kudi Nzambi udi utupesha bintu bionso ne kalolo bua diakalenga dietu. Ke bua tshinyi tudisuikayi bua kumutumbisha ne muoyo wetu mujima bua kashidi ne tshiendelele. Ke tshikala diakalenga dietu bituikala mua kukeba Yehowa, Mutetshi wa mitshima yetu.

Mmunyi muwandamune?

• Nnsombelu kayi ivuaku mu Isalele mu matuku a Amosa?

• Ndifuanangana kayi dia malu didiku pankatshi pa nsombelu uvuaku mu bukalenge bua bisa dikumi bua Isalele ne tshikondo tshietu etshi?

• Ntshiyole kayi tshidianjila kumanyisha tshidiku lelu’eu, kadi mbanganyi baditshi katshiyi tshibuelela?

[Nkonko ya dilonga]

[Bimfuanyi mu dibeji 21]

Bena Isalele bavule bavua ne bintu bia mushinga kadi kabavua ne bubanji bua mu nyuma to

[Tshimfuanyi mu dibeji 23]

Kankamijayi basadidi ba ku dîba ne ku dîba bua kutungunukabu ne mudimu wabu mulenga

[Bimfuanyi mu mabeji 24, 25]

Kakuena nzala ya mu nyuma munkatshi mua bantu ba Yehowa bena disanka to