Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Yehowa nealumbuluishe bantu babi

Yehowa nealumbuluishe bantu babi

Yehowa nealumbuluishe bantu babi

“Nudilongolole bua kusambakena ne Nzambi wenu.”​—AMOSA 4:12.

1, 2. Bua tshinyi tudi mua kuikala ne dieyemena dia se: Nzambi neumbushe malu mabi?

 YEHOWA neikaleku mua kumbusha malu mabi ne makenga pa buloba anyi? Lukonko elu nduakanyine menemene tshikondo tshietu etshi. Konso kutudi tutangila, tudi tumona malu matambe bubi adi bantu benzela bakuabu. Ke bualu kayi tudi tujinga buloba kabuyi tshikisu, tshinyangu ne buenzavi!

2 Kadi kudi ditekemena. Ne dieyemena dionso, tudi mua kutekemena ne: Yehowa neumbushe malu mabi. Ngikadilu ya Nzambi idi itutuisha ne: kakulekela bantu babi nansha. Yehowa udi wenza malu ne buakane ne bululame. Musambu 33:5 udi wamba ne: ‘Yeye udi munange buakane ne kulumbulula kuakane.’ Musambu mukuabu udi wamba ne: ‘Mutshima wende udi ne muntu udi musue malu a tshimbambila [anyi a tshikisu] lukuna.’ (Musambu 11:5) Kakuyi mpata, bu mudi Yehowa Nzambi wa bukole buonso munange buakane ne bululame, kakulekela malu adiye mukine kashidi to.

3. Nebakule pa tshinyi mu dikonkonona tshiakabidi mulayi wa Amosa?

3 Tutangilayi tshitudi mua kuitabila kabidi ne: Yehowa neumbushe malu mabi. Malu adiye muenze kale adi ajadika bualu ebu. Bilejilu bia mushinga bia malu avua Yehowa muenzele bantu babi bidi mu mukanda wa Amosa. Dikonkonona kabidi mulayi wa Amosa nedituleje malu asatu adi atangila dilumbuluisha dia Nzambi. Tshia kumpala, dilumbuluisha dia Nzambi ditu anu diakanyine. Tshibidi, kakuena mushindu wa kudinyema to. Ne tshisatu, ditu disungulula bantu, bualu Yehowa utu unyoka bantu babi kadi ufuila badi banyingalala ne bantu ba muoyo muimpe luse.​—Lomo 9:17-26.

Dilumbuluisha dia Nzambi ditu anu diakanyine

4. Yehowa wakatuma Amosa penyi, ne mbua tshipatshila kayi?

4 Mu matuku a Amosa, bena Isalele bakavua babulukangane mu bitupa bibidi. Bukalenge bua Yuda bua ku Sud buvua buenza ne bisa bibidi. Ne bukalenge bua Isalele bua ku Nord buvua buenza ne bisa dikumi. Yehowa wakapesha Amosa mudimu wa buprofete, wakamuambila bua kumuka mu bukalenge bua Yuda muvuaye musombele ne kuya mu bua Isalele. Nzambi uvua ne bua kukuata nende mudimu bua kumanyisha dilumbuluisha diende.

5. Amosa wakanji kulaya dinyoka bua bisamba kayi, ne bua bualu bumue kayi buvuabi biakanyine dinyoka dia Nzambi?

5 Amosa kakatuadija kumanyisha diakamue dilumbuluisha dia Yehowa bua bukalenge bubi bua Isalele buvua ku Nord to. Kadi wakatuadija ne kuambila bisamba bisambombo bia pabuipi dilumbuluisha dia Nzambi. Bisamba ebi bivua Sulia, Peleshete, Tulo, Edome, Amona ne Moaba. Bavua bushuwa bakanyine dinyoka dia Nzambi anyi? Kakuena mpata nansha mikese. Bualu bua kumpala, bavua baluishi ba tshisamba tshia Yehowa anu bu mudi nkusu ne tshiala.

6. Bua tshinyi Nzambi uvua ne bua kukengesha Sulia, Peleshete ne Tulo bikole?

6 Tshilejilu, Yehowa wakadiula bena Sulia ‘bualu bakashipula Gilada.’ (Amosa 1:3) Nansha muvua Gilada tshitupa tshia buloba bua Isalele tshivua ku Est kua Musulu wa Yadene, bena Sulia bakanyenga bimue bitupa bia Gilada ne kunyangabu bena tshisamba tshia Nzambi bavuamu tshizubu. Kadi Peleshete ne Tulo? Bena Peleshete bavua bapie tshibawu bualu bavua bakuata bena Isalele bua kuya nabu mu bupika, ne kubapanabu kudi bena Edome. Bamue bena Isalele bavua mu bianza bia bangenda bena Tulo bavua bapana bapika. (Amosa 1:6, 9) Elayibi meji: bapana bena tshisamba tshia Nzambi ku bupika! Kabiena bikemesha muvua Yehowa ne bua kukengesha Sulia, Peleshete ne Tulo bikole.

7. Ntshinyi tshivua tshituangaja bena Edome, bena Amona, bena Moaba ne bena Isalele? Kadi ntshinyi tshiakenzelabu bena Isalele?

7 Kuvua bualu kampanda buvua butuangaja bisamba bia Edome, Amona ne Moaba munkatshi muabi ne kabidi bubituangaja ne tshisamba tshia Isalele. Bionso bisatu bivua bulanda ne bena Isalele. Bena Edome bavua ndelanganyi ya Abalahama, bana ba Esau uvua dipasa dia Yakoba. Nunku bavua bana babu ne bena Isalele. Bena Amona ne bena Moaba bavua ndelanganyi ya Lota, muana wa muanabu ne Abalahama. Kadi Edome, Amona ne Moaba bavuaku bangata bena Isalele bu bana babu anyi? Tòo! Edome wakatudila ‘muanabu’ muele wa mvita kayi ne luse, ne bena Amona bakenzela bapika bena Isalele malu ne luonji lua bungi. (Amosa 1:11, 13) Nansha muvua Amosa kayi mutele patoke muvua Moaba mukengeshe tshisamba tshia Nzambi, bena Moaba bavua baluisha Isalele katshia ku kale. Dinyoka dia bisamba ebi bisatu divua ne bua kuikala dikole. Yehowa uvua ne bua kubibutula butubutu.

Kakuena mushindu wa kunyema dilumbuluisha dia Nzambi to

8. Bua tshinyi bisamba bisambombo bivua pabuipi ne Isalele kabivua mua kunyema dinyoka dia Nzambi?

8 Kakuyi mpata, bisamba bisambombo bia kumpala bidibu batele mu mulayi wa Amosa mbiakanyine dinyoka dia Nzambi. Kabidi kakuvua mushindu wa biobi kudinyema to. Biangatshile ku Amosa nshapita 1, mvese 3 too ne ku nshapita 2 mvese 1, Yehowa udi wamba misangu isambombo ne: ‘Tshiena nkudimuna dikenga dindualua kubakengesha nadi.’ Anu bu muvuaye muambe, kakabenga kunyoka bisamba abi to. Malu akenzeka kale adi aleja ne: dikenga dinene diakatulukila tshionso tshia kudibi panyima. Binayi mene bia kudibi anyi pamu’apa bipite pa binayi: Peleshete, Moaba, Amona ne Edome biakajimina!

9. Ntshinyi tshivua bantu bavua basombele mu buloba bua Yuda bakanyine, ne mbua tshinyi?

9 Mulayi wa Amosa udi mpindieu wimanyina pa tshisamba tshia muanda mutekete, tshisamba tshia Yuda muaba uvua Amosa musombele. Bantu bavua bamuteleje mu bukalenge bua Isalele bavua mua kuikala bakema pavuabu bumvue Amosa umanyisha dilumbuluisha divua ne bua kufikila bukalenge bua Yuda. Bua tshinyi bantu bavua basomba mu buloba bua Yuda bavua bakanyine dinyoka? Amosa 2:4 udi wandamuna ne: “Bualu bua bakubenga mayisha a mu mikenji ya Yehowa.” Yehowa kakalengulula dipanga kunemeka Mikenji yende ku bukole edi to. Bilondeshile Amosa 2:5, Nzambi wakamba ne: ‘Nentumine bena Yuda kapia, nekashidishe nzubu ya bakalenge ya mu Yelushalema.’

10. Bua tshinyi tshisamba tshia Yuda katshivua mua kunyema dikenga?

10 Tshisamba tshia Yuda tshipange lulamatu katshivua mua kunyema dikenga divua ne bua kulua to. Bua musangu wa muanda mutekete, Yehowa wakamba ne: ‘Tshiena nkudimuna dikenga dindualua kubakengesha nadi.’ (Amosa 2:4) Tshisamba tshia Yuda tshiakapeta dinyoka divuabu bamanyishe pakatshibutulabu kudi bena Babulona mu tshidimu tshia 607 kumpala kua bikondo bietu ebi. Bua musangu eu kabidi tudi tumona ne: bantu babi kabakunyema dilumbuluisha dia Nzambi.

11-13. Amosa wakanji kumanyisha tshibawu bua tshisamba kayi, ne bavua bakengesha bantu mishindu kayi?

11 Muprofete Amosa uvua ufuma ku dimanyisha dilumbuluisha dia Yehowa dia bisamba muanda mutekete. Kadi muntu yonso uvua muele meji ne: kuajiki, uvua mudidinge. Amosa kavua muanji kujikija to! Bavua bamupeshe mudimu wa kumanyisha nangananga mukenji wa dilumbuluisha dikole dia bukalenge bua Isalele. Isalele uvua muakanyine dinyoka dia Nzambi bualu tshisamba etshi tshivua tshinyanguke mu nyuma ne mu bikadilu.

12 Mulayi wa Amosa wakela patoke dikengeshangana divua dilua tshibidilu mu Isalele. Pa muanda eu, tudi tubala mu Amosa 2:6, 7 ne: ‘Yehowa udi wamba ne: Bua malu mabi asatu a bena Isalele, nansha bua anayi, tshiena nkudimuna dikenga dindualua kubakengesha nadi; bualu bua bakupana bantu bakane ku argent, bakupana bapele ku mukolo wa bisabata. Badi bajinga bua kumona lupuishi mene pa mitu ya bapele, badi basesuisha bena dikenga mu njila.’

13 Bavua bapana bantu bakane “ku argent,” pamu’apa bidi biumvuija ne: banzuji bavua bitaba tshiamu tshia argent bu nkosa mishiku bavua bakosela bantu bavua kabayi ne bualu bibawu. Basombeshanganyi ba mfranga bavua bapana bapele bu bapika ku mushinga wa “mukolo wa bisabata,” pamu’apa bua kufuta tumabanza tukese tua mushinga wa mukolo wa bisabata. Bantu aba ‘bavua bajinga’ anyi bakeba ne luzuku luonso bua kutuisha ‘bena dikenga’ binu panshi, babafikisha too ne ku didiela buloba mu mitu yabu bua kuleja dikenga, madilu anyi dipuekeshibua milongo. Dikosa dia mishiku divua ditampakane bikole ne nsombelu eu uvua upangishisha ‘bena dikenga’ mushindu wa kubakoselabu bilumbu biabu biakane.

14. Mbanganyi bavuabu bakengesha mu bukalenge bua Isalele?

14 Tangilayi bantu bavuabu bakengesha. Mbantu bakane, bapele, bena dikenga ne badipuekeshi. Tshipungidi tshia Mikenji tshia Yehowa ne bena Isalele tshivua tshibalomba bua kuleja bena dikenga ne bavua kabayi ne muntu wa kubakuila luse. Pabi, mu bukalenge bua Isalele bavua bakengesha bantu ba nunku bibi menemene.

“Nudilongolole bua kusambakena ne Nzambi wenu”

15, 16. (a) Bua tshinyi Amosa wakambila bena Isalele ne: “Nudilongolole bua kusambakena ne Nzambi wenu”? (b) Mmunyi mudi Amosa 9:1, 2 uleja ne: bantu babi kabavua mua kunyema dinyoka dia Nzambi? (c) Ntshinyi tshiakafikila bukalenge bua Isalele mu tshidimu tshia 740 kumpala kua bikondo bietu ebi?

15 Bu muvua tshiendenda ne malu mabi makuabu bitampakane mu Isalele, tudi tumvua bua tshinyi muprofete Amosa wakambila tshisamba tshivua tshitomboke etshi ne: “Nudilongolole bua kusambakena ne Nzambi wenu.” (Amosa 4:12) Isalele mupange lulamatu kavua mua kunyema dinyoka dia Nzambi divua pabuipi bualu bua musangu wa muanda mukulu, Yehowa wakamba ne: ‘Tshiena nkudimuna dikenga dindualua kubakengesha nadi.’ (Amosa 2:6) Nzambi wakamba bua bantu babi bavua mua kuteta bua kusokoma ne: ‘Kakuena umue wabu wanyema, kakuena umue wabu wapanduka. Nansha biumbulabu dina too ne ku Muaba wa Bafue [anyi Sheole], tshianza tshianyi netshibakuateku; nansha biabandabu too ne mu diulu, nembatulule panshi.’​—Amosa 9:1, 2.

16 Bantu babi kabavua mua kunyema dinyoka dia Yehowa pa kumbula ‘too kuya mu Sheole,’ mbuena kuamba ne: kuteta kusokoma muinshi menemene mua buloba. Anyi kabavua mua kunyema dinyoka dia Nzambi pa kubanda ‘mu diulu,’ mbuena kuamba ne: kuteta kusokoma ku mikuna mile. Yehowa wakadimuija bimpe ne: kakuena muaba wa kusokomena udiye kayi mua kufika to. Buakane bua Nzambi buvua bulomba bua bukalenge bua Isalele buambule bujitu bua bienzedi biabu bibi. Ne tshikondo dia dinyoka tshiakalua mu tshidimu tshia 740 kumpala kua bikondo bietu ebi, bidimu bitue ku 60 kunyima kua Amosa mumane kufunda mulayi wende, dîba diakatonkola bena Ashû bukalenge bua Isalele.

Nzambi katu unyoka bantu bonso to

17, 18. Amosa nshapita wa 9 udi uleja tshinyi pa bidi bitangila luse lua Nzambi?

17 Mulayi wa Amosa mmutuambuluishe bua kumona se: dinyoka dia Nzambi ditu anu diakanyine ne kakuena mushindu wa kudinyema to. Kadi mukanda wa Amosa udi kabidi uleja ne: Yehowa katu unyoka bantu bonso kayi usunguluja to. Nzambi mmumanye muaba udi bantu babi ne udi ubanyoka nansha bobu basokome penyi. Udi kabidi mumanye bantu bakane ne badi banyingalala: bantu badiye ukeba bua kubaleja luse. Ke tshidibu baleja bilenga mu nshapita wa ndekelu wa mukanda wa Amosa.

18 Bilondeshile Amosa nshapita wa 9 mvese wa 8, Yehowa wakamba ne: ‘Tshiena mbutula tshisamba tshia Yakoba [tshionso] nansha.’ Anu bu mudibi bifunda mu mvese wa 13 too ku 15, Yehowa wakalaya ne: ‘Neumbushe bantu bende bena Isalele mu bupika.’ Yehowa uvua ne bua kubafuila luse ne bavua ne bua kusomba mu ditalala bikale ne nsombelu muimpe. Yehowa wakabalaya ne: ‘Matuku alualua adi mudimi ne munowi balondangana pabuipi.’ Elabi meji: bia dinowa bipite bungi kabiyi bijika too ne padi tshikondo tshikuabu tshia kudima ne kukuna tshikumbana!

19. Ntshinyi tshiakafikila bashadile bena Isalele ne bena Yuda?

19 Tudi mua kuamba ne: dinyoka dia Yehowa dia bantu babi ba mu Yuda ne mu Isalele divua disungulula bantu, bualu Yehowa wakaleja bena muoyo muimpe ne bavua banyingalala luse. Mulayi wa dilengeja tshiakabidi nsombelu mufunda mu Amosa nshapita wa 9 wakakumbana pakapatuka bashadile bena Isalele ne bena Yuda mu bupika mu Babulona mu tshidimu tshia 537 kumpala kua bikondo bietu ebi. Pakapinganabu mu buloba buabu buvuabu banange, bakapingajamu ntendelelu mulelela. Bakasa kabidi nzubu ne kuenzabu madimi a mvinyo ne bintu bikuabu mu mpangu yabu mu ditalala.

Dinyoka dia Yehowa nedilue!

20. Dikonkonona ditudi benze dia mukenji wa dilumbuluisha uvua Amosa umanyisha didi ditujadikila tshinyi?

20 Dikonkonona ditudi benze dia mukenji uvua umanyisha dinyoka dia Nzambi uvua Amosa mumanyishe didi ne bua kutujadikila ne: Yehowa neumbushe malu mabi mu tshikondo tshietu etshi. Bua tshinyi tudi mua kuitabuja muanda eu? Tshia kumpala, bilejilu bia malu avua Nzambi muenzele bantu babi kale bidi bileja tshienzaye mu tshikondo tshietu etshi. Tshibidi, bu muakanyoka Nzambi bukalenge bua Isalele bukavua butontolodi, Nzambi neabutule kabidi Bukua-Buena-Kristo, budi buikale tshitupa tshitambe bubi tshia “Babulona munene” anyi nsangilu wa bitendelelu bia dishima.​—Buakabuluibua 18:2.

21. Bua tshinyi Bukua-Buena-Kristo mbuakanyine dinyoka dia Nzambi?

21 Kakuena mpata bua se: Bukua-Buena-Kristo mbuakanyine dinyoka dia Nzambi. Nsombelu wende mubi mu malu a bikadilu ne a ntendelelu mmumueneke patoke. Dinyoka dia Yehowa bua Bukua-Buena-Kristo ne tshitupa tshidi tshishale tshia bulongolodi bua Satana ndiakanyine. Kabidi kakuena mushindu wa kudinyema to, bualu padi tshikondo tshiadi tshikumbana, mêyi a Amosa nshapita wa 9 mvese wa 1 neakumbane: ‘Kakuena umue wabu wanyema, kakuena umue wabu wapanduka.’ Eyowa, nansha bantu babi mua kuya kusokoma kuepi, Yehowa neabapete.

22. Mmalu kayi adi atangila dinyoka dia Nzambi adi maleja bimpe mu 2 Tesalonike 1:6-8?

22 Dinyoka dia Nzambi ditu anu diakanyine, kakutu mushindu wa kudinyema ne ditu disunguluja bantu. Ke tshitudi tumona mu mêyi a mupostolo Paulo aa: ‘[Mbiakane] bua Nzambi kupingaja makenga kudi badi banukengesha, ne bua kunupeshaye nuenu badi bakengeshibua dikisha pamue netu, ku dibuluibua dia Mukalenge Yezu paluaye mu diulu ne banjelu ba bukole bende mu kapia kadi kakenka. Neadisombuele kudi bantu badi kabayi bamanye Nzambi ne kudi badi kabayi batumikila lumu luimpe lua Mukalenge wetu Yezu.’ (2 Tesalonike 1:6-8) ‘Mbiakane bua Nzambi’ kunyoka bantu badi bakanyine dinyoka bua mudibu bakengesha bela manyi. Kakuakuikala mushindu wa kunyema dinyoka edi to, bualu bantu babi kabakupanduka ku ‘dibuluibua dia Yezu ne banjelu ba bukole bende mu kapia kadi kakenka.’ Dinyoka dia Nzambi nedisunguluje bantu bualu Yezu neadisombuele ‘kudi bantu badi kabayi bamanye Nzambi ne kudi badi kabayi batumikila lumu luimpe.’ Nunku, dikumbana dia dinyoka dia Nzambi nedisambe bantu badi batshina Nzambi badibu bakengesha.

Ditekemena bua bantu bakane

23. Mmunyi mudi mukanda wa Amosa utupesha ditekemena ne utusamba?

23 Mulayi wa Amosa udi ne mukenji mulenga udi ufila ditekemena ne usamba bantu badi ne muoyo muimpe. Anu bu muvua mukanda wa Amosa muambe, Yehowa kakabutula tshisamba tshiende tshionso tshia kale to. Wakapingaja kunyima kua bidimu bena Isalele ne bena Yuda bavua ku bupika, kubaluja mu buloba buabu ne kubatekaye mu ditalala ne nsombelu mulenga. Muanda eu udi umvuija tshinyi bua matuku etu aa? Udi utujadikila ne: padi Nzambi utuadija kufila dinyoka diende, neakebe bantu babi nansha bobu basokome muaba kayi ne neakebe bantu badiye umona ne: mbakanyine kubaleja luse nansha bobu mua kuikala muaba kayi pa buloba.

24. Mmu mishindu kayi mudi basadidi ba Yehowa ba tshikondo tshietu etshi babeneshibue?

24 Tuetu basadidi ba Yehowa ba lulamatu tudi tumona tshinyi patudi bindile tshikondo tshia dinyoka diende dia bantu babi? Yehowa mmutubeneshe bikole mu nyuma! Tudi ne diakalenga dia kuikala mu ntendelelu udi kayi ne mashimi ne malu makodiakane atu mafumine ku malongesha a dishima a Bukua-Buena-Kristo. Yehowa mmutupeshe kabidi biakudia bia mu nyuma bia bungi. Kadi tuvuluke ne: bu mutudi bapete mabenesha aa a kudi Yehowa, tudi ne bujitu bunene. Nzambi mmusue ne: tudimuije bantu bakuabu bua dilumbuluisha didi dilua. Tudi tujinga kuenza muetu muonso bua kupeta bantu ‘badi badilongolole bimpe bua muoyo wa kashidi.’ (Bienzedi 13:48, NW) Eyowa, tudi tujinga kuambuluisha bantu ba bungi menemene bua bapete pabu diakalenga dia mu nyuma ditudi nadi mpindieu. Tudi basue kabidi bua bapande ku dinyoka dia Nzambi dia bantu babi dikadi pabuipi. Kadi bua kupeta malu mimpe aa tudi ne bua kuikala ne mutshima muakane. Anu bu mutuamona mu tshiena-bualu tshidi tshilonda, badi bakula bua muanda eu kabidi mu mulayi wa Amosa.

Mmunyi muwandamune?

• Mmunyi mudi mulayi wa Amosa uleja ne: dinyoka dia Yehowa ditu amu diakanyine?

• Ntshijadiki kayi tshidi Amosa ufila bua kuleja ne: kakuena mushindu wa kunyema dinyoka dia Nzambi?

• Mmunyi mudi mukanda wa Amosa uleja ne: Nzambi utu usunguluja bantu patuye ufila dinyoka?

[Nkonko ya dilonga]

[Tshimfuanyi mu mabeji 16, 17]

Bukalenge bua Isalele kabuvua mua kunyema dinyoka dia Nzambi to

[Tshimfuanyi mu dibeji 18]

Mu 537 K.B.B., bashadile ba tshisamba tshia Isalele ne tshia Yuda bakapatuka mu bupika mu Babulona