Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

“Nuakidilangane”

“Nuakidilangane”

“Nuakidilangane”

FOIBE, mukaji muena Kristo wa mu bidimu lukama bia kumpala, uvua ne lutatu kampanda. Uvua wenza luendu ufuma ku Kenekelea mu ditunga dia Grèce, mutangile ku Lomo, kadi kavua mumanyangane ne bena Kristo nende ba mu tshimenga atshi to. (Lomo 16:1, 2) Mukudimunyi wa Bible Edgar Goodspeed udi wamba ne: “Nsangilu wa bena Lomo [ba matuku au] uvua mubi ne wa tshikisu, ne nzubu ya tshilala benyi ivua miende lumu lubi kayivua mua kuikala miaba mimpe bua mukaji wa bikadilu bilenga, ne nangananga bua mukaji muena Kristo.” Nunku, nkuepi kuvua Foibe mua kutudila?

Bantu bavua benza ngendu bikole mu bikondo bia kale. Yezu Kristo ne bayidi bende bavua bendakana nunku bua kuyisha lumu luimpe mu Yudaya ne mu Galela. Katupa kîpi pashishe, bamisionere bena Kristo bu mudi Paulo bakatuala mukenji eu mu bitupa bishilashilangane bia ku muelelu wa Mbuu wa Mediterane, too ne ku Lomo, tshimenga tshikulu tshia Ampire wa bena Lomo. Pavua bena Kristo ba mu bidimu lukama bia kumpala benza ngendu, mu miaba ivua bena Yuda basombele anyi miaba mikuabu, nkuepi kuvuabu batudila? Nntatu kayi ivuabu bapeta bua miaba ya kulala? Ndilongesha kayi ditudi mua kupetela ku diakidilangana diabu?

‘Bundi nabu mbua kuikala mu nzubu muebe lelu’

Badi bumvuija diakidilangana bu “disankidila dia benyi ne kalolo ne muoyo muimpe,” ne katshia kuonso eku ditu ngikadilu wa batendeledi balelela ba Yehowa. Tshilejilu, Abalahama, Lota ne Lebeka bavua bakidila benyi. (Genese 18:1-8; 19:1-3; 24:17-20) Pavua Yobo ulonda muvuaye wakidila benyi, wakamba ne: ‘Muenyi kakalala mu musesu butuku, kadi ngakunzuluila bapitshi ba mu njila biibi bianyi.’​—Yobo 31:32.

Bua kuakidilabu bimpe bena luendu kudi bana babu bena Isalele, misangu mivule bivua bilomba ne: benyi aba baya kusomba mu musesu wa mu musoko ne bindila muntu wa kubabikila. (Balumbuluishi 19:15-21) Bena nzubu bavua ne tshibidilu tshia kuowesha benyi mâyi ku makasa ne kubapesha biakudia ne biakunua, kudiisha ne nyama yabu kabidi. (Genese 18:4, 5; 19:2; 24:32, 33) Bena luendu bavua kabayi basue kuikala bujitu kudi babakididi bavua batuala biakudia ne biakunua biabu, bu mudi mampa ne mvinyo, ne bisonsa bua nyama yabu ya mpunda. Bavua balomba anu muaba wa kulala butuku.

Nansha mudi Bible wakula anu misangu mikese bua muaba uvua Yezu utudila pavuaye wenda uyisha, yeye ne bayidi bende bavua bapetaku muaba wa kulala. (Luka 9:58) Pakapitshila Yezu mu Yeleko, wakambila amu Zakayo ne: ‘Bundi nabu mbua kuikala mu nzubu muebe lelu.’ Zakayo wakakidila muenyi wende eu “usanka.” (Luka 19:5, 6) Misangu ya bungi bavua bakidila Yezu kudi balunda bende aba: Mâta, Mariya ne Lazalo ba mu Betania. (Luka 10:38; Yone 11:1, 5, 18) Bidi bimueneka ne: Yezu uvua utudila kua Simona Petelo mu Kapênuma.​—Mâko 1:21, 29-35.

Mêyi adi Yezu wambila bapostolo bende 12 pa bidi bitangila mudimu wa buambi adi aleja malu a bungi pa mushindu uvuabu mua kubakidila kudi bena Isalele. Yezu wakabambila ne: ‘Kanuditekedi ngolo ne tshiamu tshia argent ne tshiamu tshia mitaku mu mikaba yenu. Kanuangatshi tshibombi tshia kuya natshi mu njila, kanuangatshi bikowelu bibidi ne bisabata bikuabu ne tshibangu, bualu bua muena mudimu udi ne buakane bua kupeta bidia biende. Panuabuela mu tshimenga anyi mu musoko mukese, nukebe bantu bimpe badimu, nushikamemu too ne panumukamu.’ (Matayo 10:9-11) Uvua mumanye ne: bantu ba muoyo muimpe bavua mua kuakidila bayidi bende, kubapesha biakudia, muaba wa kulala ne bintu bikuabu bivuabu nabi dijinga.

Kadi tshikondo tshivua ne bua kulua tshivua bayishi ba lumu luimpe bavua benza ngendu ne bua kudipetela bivuabu nabi dijinga ne kutula makuta abu. Pa kumona buluishi buvua bayidi bende ne bua kupeta ne didiunda dia mudimu wa diyisha mu matunga makuabu pambelu pa Isalele, Yezu wakamba ne: “Udi ne tshibombi atshiangate, bia muomumue ne udi ne tshibuta.” (Luka 22:36, MMM) Bua kumuangalaja lumu luimpe bivua bikengela kuenza ngendu ne kukeba muaba wa kulala.

“Nusankidile benyi misangu yonso”

Bu muvuaku ndambu wa ditalala ne njila mimpe ya bungi mu Ampire wa bena Lomo mujima mu bidimu lukama bia kumpala, biakambuluisha bua bantu kuikalabu benza ngendu bikole. * Ne bu muvuaku bena ngendu ba bungi, bivua bilomba bua ne: base miaba mivule ya kulala. Miaba eyi yakamueneka pakasabu nzubu ya tshilala benyi mutantshi wa luendu lua dituku dimue kumbukila ku njila minene. Kadi mukanda kampanda udi wamba ne: “Tshitudi bamanye bua miaba eyi bilondeshile mudibu bafunde mu mikanda ntshia se: kayivua mitambe kuikala mimpe to. Malu adibu bafunde mu mikanda idiku ne makebulula a balongi ba bintu bia kale adi atamba kujadika muvua nzubu ayi mikale minyanguke ne ya bukoya, kayiyi ne bintu bionso bidi bikengedibua, malalu mikale ne biipu, biakudia ne biakunua kabiyi bimpe, bena nzubu ne bena mudimu kabayi ba kueyemena, bafutshidi bende lumu lubi, ne misangu ya bungi kuvua bikadilu bibi.” (The Book of Acts in Its Graeco-Roman Setting) Nunku mbiumvuike bua tshinyi muena luendu wa bikadilu bimpe kavua mua kushala mu nzubu ya nunku bu kuoku kuikale mushindu mukuabu.

Nunku kabiena bikemesha bua mudi Bible ulomba bena Kristo misangu ne misangu bua kuakidilanganabu. Paulo wakambila bena Kristo ba ku Lomo ne: ‘Nukuatshishe bansantu ne bintu bidibu bakengela; nusankidile benyi misangu yonso.’ (Lomo 12:13) Wakavuluija bena Yuda bakalua bena Kristo ne: “Nuvuluke ne nudi ne bua kuakidila balualua kuenu. Bualu bua, mu dienza dia nunku, bamue bakakidila banjelo kabayi bamanye.” (Ebelu 13:2, Muanda Mulenga Lelu) Petelo wakambila batendeledi nende ne: “Nuakidilangane kakuyi manunganyi.”​—1 Petelo 4:9, MMM.

Kadi, mu imue nsombelu kabivua bimpe bua kuakidila muntu to. Bua ‘muntu yonso udi uya kumpala ne udi kayi muikale mu diyisha dia Kristo,’ mupostolo Yone wakamba ne: ‘Kanumuitabuji mu nzubu, kanumuedi muoyo; bualu bua udi umuela muoyo udi muabanyanganyi nende wa midimu yende mibi.’ (2 Yone 9-11) Bua benji ba mpekatu bavua kabayi banyingalala, Paulo wakafunda ne: ‘Kanubuelakanyi ne muntu udi ne dîna dia muanenu wa mu Kristo bikaleye muena masandi, anyi muena lukuka lua bintu, anyi muena mpingu, anyi mupendianganyi, anyi mukuatshiki wa maluvu, anyi munyengi wa bintu; kanudi mene ne muntu wa nunku.’​—1 Kolinto 5:11.

Badingianganyi ne bantu bakuabu bavua bakeba kumuenena bena Kristo balelela bua ngikadilu wabu mulenga eu wa diakidilangana. Mukanda kampanda udi kauyi wa mu Bible wa mu bidimu bia 100 B.B. (udibu babikila ne: The Didache, peshi Dilongesha dia bapostolo dikumi ne babidi [Angl.]) udi wakula bua ditabuja dia bena Kristo, udi ulomba bua ne: bambuluishe muyishi muena luendu “dituku dimue, anyi abidi pikalaku dijinga kampanda.” Bamane kuenza nanku, pakadiye uya, “kanumupeshi tshintu tshikuabu anu tshiakudia . . . Yeye mulombe makuta, mmuprofete wa dishima.” Mukanda eu udi utungunuka wamba ne: “Biajingaye bua kushala mu nzubu muenu, ne bikalaye ne mudimu wa bianza, numulekele enze mudimu bua apete tshiakudia. Kadi yeye kayi ne mudimu numuambuluishe bilondeshile dienu dimona, bua se: muntu nansha umue kikadi musombe munkatshi muenu kayi ne tshidiye wenza anu bualu udi muena Kristo. Kadi yeye kayi muenze nanku, udi wenda mushinga ne Kristo; nuadimuka bua bantu ba nunku.”

Mupostolo Paulo uvua wenza bimpe pavuaye ubenga kutekela bantu bavua bamuakidila bujitu bunene mu tshikondo tshivuaye ushala matuku a bungi mu bimue bimenga. Uvua wenza ntenta bua kudiambuluisha. (Bienzedi 18:1-3; 2 Tesalonike 3:7-12) Bua kuambuluisha bena ngendu bavua bakanyine diambuluisha munkatshi muabu, bidi bimueneka ne: bena Kristo ba kumpala bavua bafundilangana mikanda ya dimanyisha nayi muntu kudi bakuabu, bu muvua Paulo mufunde bua Foibe. Paulo wakafunda ne: ‘Ndi numanyisha bua Foibe, muanetu mukaji wa mu Kristo, bua nuenu numuitabuje mu Mukalenge, ne bua kumukuatshisha ne bualu buonso budiye ukengela kunudi.’​—Lomo 16:1, 2.

Kuakidilangana kudi kutupetesha masanka

Bamisionere bena Kristo ba mu bidimu lukama bia kumpala bavua beyemene Yehowa bua kubakumbajila majinga abu onso. Kadi bavuaku mua kutekemena ne: bena Kristo nabu nebabakidile anyi? Ludia wakakidila Paulo ne bakuabu mu nzubu muende. Mupostolo eu wakashala kua Akula ne Pisikila mu Kolinto. Mulami wa buloko wa mu Filipoi wakatekela Paulo ne Sila biakudia ku mesa. Yasona wakakidila Paulo bimpe mu Tesalonike, Filipo wakamuakidila mu Kaisalia, ne Nasona pende wakamuakidila pavuaye ufuma ku Kaisalia uya ku Yelushalema. Bana betu ba mu Puteoli bakakidila Paulo pavuaye mu njila mutangile ku Lomo. Bushuwa bikondo ebi bivua bikondo bimpe bia dikoleshangana mu nyuma bua bena nzubu bonso bavua bamuakidile!​—Bienzedi 16:33, 34; 17:7; 18:1-3; 21:8, 16; 28:13, 14.

Mumanyi wa mikanda Frederick F. Bruce udi wamba ne: “Balunda aba ne benzejanganyi nende ba mudimu, balume ne bakaji bavua bamuakidile, kabavua ne tshintu tshikuabu tshivua tshibasaka bua kuambuluishangana mushindu’eu amu dinanga divuabu nadi bua Paulo ne dinanga dia Mfumu uvuaye ukuatshila mudimu. Bavua bamanye ne: mu dikuatshila umue mudimu bavua bakuatshila mukuabu.” Ebu ke bualu bua mushinga mukole budi ne bua kutusaka bua kuakidila benyi.

Dijinga dia kuakidilangana ditshidiku. Baleji-mpala binunu ne binunu ba Bantemu ba Yehowa badi benza ngendu batu babakidila kudi bena Kristo nabu. Bamue bamanyishi ba Bukalenge batu badifutshila ngendu yabu baya kuyisha mu miaba itubu kabayi batamba kuyisha lumu luimpe. Tudi mua kupeta masanka a bungi patudi tuakidila bana betu aba, nansha tuetu katuyi ne bia bungi bia kubapesha. Diakidilangana ne muoyo mujima nansha kuikale anu tshiakudia tshikese didi mua kupetesha mpunga mimpe mitambe bua “kukoleshangana ku muoyo” ne bua kuleja dinanga dietu kudi bana betu ne kudi Nzambi wetu. (Lomo 1:11, 12, MMM) Bikondo bu nunku bitu bituadila nangananga bantu badi bakidilangana masanka a bungi, bualu “disanka dia kupa ndipite dia kupeta.”​—Bienzedi 20:35, MMM.

[Mêyi adi kuinshi]

^ tshik. 11 Badi batshinka ne: pabuipi ne tshidimu tshia 100 B.B., njila ya bena Lomo yonso mienza ne mabue ivua mitue ku kilometre 80 000.

[Tshimfuanyi mu dibeji 23]

Bena Kristo batu ‘basankidila benyi misangu yonso’