Bana mbumpianyi bua mushinga mukole

‘Monayi, bana badi bumpianyi bufume kudi Yehowa, bana badi bapatuka munda mua mamu wabu badi difutu diende.’​—MUSAMBU 127:3.

1. Mmunyi muvua muana wa katoto wa kumpala mufike ku diledibua?

 TANGILA mianda ya tshishima ivua Yehowa Nzambi muenzeje mu mushindu uvuaye mufuke muntu mulume ne mukaji ba kumpala. Bubidi buabu tatu Adama ne mamu Eva bakasangisha tutupa tua mibidi eu kende eu kende tuakalua kuenza diyi diakakola munda mua Eva, kulua muntu mupiamupia mukumbane menemene: muana wa katoto wa kumpala. (Genese 4:1) Too ne lelu, dimitshibua ne diledibua dia muana bitu bitukemesha, ne bantu ba bungi batu babimona bu tshishima menemene.

2. Bua tshinyi tudi mua kuamba ne: tshidi tshienzeka munda mua mukaji udi ne difu ntshishima?

² Mu matuku matue ku 270, diyi adi divua dituadije munda mua mamu difumine ku disangila diende ne tatu didi didiunda dilua muana udi ne mubidi muenza ne tutupa miliyare ne miliyare. Diyi dia ku ntuadijilu adi didi ne mikenji munda muadi ididi dilonda bua kuenza mishindu ya tutupa tua mubidi mipite pa 200. Tutupa etu tudi tukole mua kutujingulula bimpe mushindu uditu tutu tulonda mikenji mimpe ayi ya dikema ne tutu tudiunda mu bulongame ne mu mushindu muimpe ne tuenza muntu mupiamupia!

3. Bua tshinyi bantu ba bungi ba meji batu bitaba ne: Nzambi ke utu wenza bua muntu mupiamupia aledibue?

³ Buebe wewe, nnganyi menemene udi muenze muana? Bushuwa, ng’Eu wakafuka muoyo bua musangu wa kumpala. Mufundi wa Misambu ya mu Bible wakimba mu Musambu 100:3 ne: ‘Numanye bienu ne: Yehowa udi Nzambi! Nyeye mene wakatufuka, tudi bantu bende.’ Nuenu baledi, nudi bamanye bimpe ne: ki mbua bukole kampanda bua pa buabu ke panudi bafike ku dilela muana. Nzambi wa meji kaayi ndekelu ke udi muenzeje tshishima etshi tshia difuka muntu mupiamupia wa muoyo. Kukadi binunu ne binunu bia bidimu, bantu ba meji batu bitaba ne: Mufuki Munene ke utu wenza muana munda mua mamuende. Utu pebe witaba nanku anyi?​—Musambu 139:13-16.

4. Ntshilema kayi tshitu natshi bantu tshitudi katuyi mua kupesha Yehowa?

⁴ Kadi Yehowa m’Mufuki utu kayi utuka malu, udi muenze patupu mibidi ya balume ne bakaji mikale ne tshipedi tshia kulela bana anyi? Bamue bantu kabatu batuka malu to, kadi Yehowa yeye katu nanku nansha. (Musambu 78:38-40) Bible udi wamba mu Musambu 127:3 ne: ‘Monayi, bana [ba balume ne ba bakaji] badi bumpianyi bufume kudi Yehowa, bana badi bapatuka munda mua mamu wabu badi difutu diende.’ Tutangilayi mpindieu tshidi bumpianyi bumvuija ne tshidibu bujadika.

Bumpianyi ne difutu

5. Bua tshinyi bana badi bumpianyi?

⁵ Bumpianyi butu bu tshintu tshikupesha. Baledi batu misangu mivule benza mudimu mukole bidimu bia bungi bua kushila bana babu bumpianyi. Bumpianyi ebu budi mua kuikala mfranga, nzubu peshi lupangu anyi imue misangu bimue bintu bia mushinga mukole. Mu mishindu yonso bumpianyi butu tshijadiki tshia dinanga dia baledi. Bible udi wamba ne: Nzambi mmupeshe baledi bana badibu balele bu bumpianyi. Bana badi dipa dia dinanga difume kudiye. Biwikala muledi, udiku witaba ne: bienzedi biebe bidi bileja ne: udi umona bana bebe bu dipa didi Mufuki wa diulu ne buloba mukupeshe anyi?

6. Ndisua kayi divua nadi Nzambi pavuaye mupeshe bantu tshipedi tshia kulela bana?

⁶ Disua dia Yehowa pakafilaye dipa edi divua dia kuuja buloba ne ndelanganyi ya Adama ne Eva. (Genese 1:27, 28; Yeshaya 45:18) Yehowa kavua mufuke muntu ne muntu yonso pa bule bu muvuaye mufuke miliyo ya banjelu to. (Musambu 104:4; Buakabuluibua 4:11) Kadi wakapangadija bua kufuka bantu ne tshipedi tshia kulela bana bavua ne bua kufuanangana menemene ne baledi babu. Ndiakalengapu kayi dia dikema didi nadi mamu ne tatu dia kulela ne kutabalela muntu mupiamupia! Bu munudi baledi, nutuku nuela Yehowa tuasakidila bua mudiye munupeshe mushindu wa kuikala ne bumpianyi ebu bua mushinga mukole anyi?

 Londa tshilejilu tshia Yezu

7. Bishilangane ne bamue baledi, mmunyi muvua Yezu muleje ne: uvua usankidila ‘bukua bantu’ ne ubumvuila luse?

⁷ Bia dibungama, baledi bonso kabatu bamona bana bu difutu nansha. Ba bungi kabatu bumvuila bana babu luse to. Baledi ba mushindu eu kabena baleja meji a Yehowa ne a Muanende to. (Musambu 27:10; Yeshaya 49:15) Kadi tangila muvua Yezu yeye usankidila bana bakese. Nansha kumpala kua kuluaye pa buloba bu muntu, pavuaye nyuma wa bukole mu diulu, Bible udi wamba ne: uvua ne ‘disanka divule bua bukua bantu.’ (Nsumuinu 8:31) Dinanga diende bua bantu divua dikole menemene ne kumufikishadi ku ditaba bua kufila muoyo wende bu mulambu udi upikula bua tupete muoyo wa tshiendelele.​—Matayo 20:28; Yone 10:18.

8. Mmunyi muvua Yezu mushile baledi tshilejilu tshimpe?

⁸ Pavua Yezu pa buloba, wakafila tshilejilu tshimpe nangananga bua baledi. Tangila tshiakenzaye. Uvua upeta dîba dia kusomba ne bana nansha pavuaye ne bia bungi bia kuenza ne malu amutatshisha mu lungenyi. Uvua ubabandila pavuabu banaya mu tshisalu, ne pavuaye ulongesha uvua utela malu avuaye mubamone benza. (Matayo 11:16, 17) Mu luendu luende lua ndekelu mutangile ku Yelushalema, Yezu uvua mumanye ne: bavua ne bua kumukengesha ne kumushipa. Nunku pakalua bantu ne bana bua kumumonabu, bayidi bende bakakeba kuipata bana, imue misangu bavua benza nanku bua bantu kabatambi kumutondesha. Kadi Yezu wakabela bayidi bende. Bua ‘disanka divule’ divuaye nadi bua bana, wakamba ne: ‘Nuitabuje bua bana bakese kulua kundi, kanubakandi.’​—Mâko 10:13, 14.

9. Bua tshinyi bienzedi bietu bidi mua kuikala ne mushinga kupita mêyi etu?

⁹ Tudi mua kupeta dilongesha mu tshilejilu tshia Yezu. Tutu tuenza tshinyi patu bana bakese balua kutudi nansha tuetu bikale tuenza mudimu? Tutu tuenza bu muakenza Yezu anyi? Tshitu bana natshi dijinga nangananga kudi baledi babu ngetshi tshivua Yezu musue kubapesha: dîba diende ne ntema yende. Bushuwa, mêyi bu aa: “Ndi mukunange” adi ne mushinga. Kadi bienzedi bidi ne mushinga kupita diakula mêyi patupu. Dinanga diebe didi dimuenekela ki nganu ku tshiudi wamba kadi nangananga ku tshiudi wenza. Didi dimuenekela ku dîba diudi usomba ne bana bebe bakese, ku mushindu uudi ubateleja ne ubakuba. Kadi nansha baledi bobu benza malu onso aa, kabena pamuapa mua kupatula bipeta bidibu bajinga lukasa lukasa, muudi mua kuela meji. Mbalombibue bua kuikala ne lutulu. Tudi tulonga mua kuleja lutulu patudi tuidikija muvua Yezu wenzela bayidi bende malu.

Lutulu lua Yezu ne dinanga diende

10. Mmunyi muvua Yezu mulongeshe bayidi bende budipuekeshi, ne bivua bipatule bipeta bimpe musangu umue anyi?

¹⁰ Yezu uvua mumanye muvua bayidi bende bafuilakena lumu ne butumbi. Dimue dituku pakafikaye mu Kapênuma ne bayidi bende, wakabebeja ne: ‘Panuakadi mu njila, nuakuelangana  mpata ya tshinyi? Bakapuwa, bualu bua bobu bakadi belangana mpata mu njila ne: Udi mutambe bakuabu nganyi?’ Pamutu pa kubakanyina bikole, ne lutulu luonso wakabaleja tshilejilu tshimpe bua kubalongesha budipuekeshi. (Mâko 9:33-37) Ngenzelu eu wakapatula bipeta bivuaye ujinga anyi? Ki ndiakamue nansha. Ngondo isambombo kunyima, Yakobo ne Yone bakasengelela mamuabu bua kubalombelaye miaba minene mu Bukalenge kudi Yezu. Musangu eu kabidi, Yezu wakalulamija ngelelu wabu wa meji ne lutulu luonso.​—Matayo 20:20-28.

11. (a) Nkamudimu kayi ka pa tshibidilu kavua bapostolo ba Yezu kabayi benze pakafikabu mu tshibambalu tshia kulu ne Yezu? (b) Ntshinyi tshiakenza Yezu, ne tshivuaye muenze tshiakapatula bipeta bimpe dîba adi anyi?

¹¹ Matuku makese pashishe bobu kufika mu dituku dia Kupita kua Yehowa mu 33 B.B., ne Yezu kusangilaye ne bapostolo bende pa nkayabu bua kudisekelela. Pakafikabu mu tshibambalu tshia kulu, nansha umue wa ku bapostolo 12 kakapeta lungenyi lua kuenza kamudimu ka pa tshibidilu ka diowesha bakuabu mâyi ku makasa bua kumbusha lupuishi, kadimu kakese kavua muena mudimu anyi muntu mukaji wenza mu nzubu wende. (1 Samuele 25:41; 1 Timote 5:10) Bivua ne bua kuikala binyingalaje Yezu bikole bua kumona bayidi bende batungunuke ne kuleja muvuabu bakeba mianzu ne miaba minene! Nunku wakowesha yonso wa kudibu mâyi ku makasa ne pashishe kubalombaye ne muoyo umue bua kulondabu tshilejilu tshiende tshia kukuatshila bakuabu mudimu. (Yone 13:4-17) Bakenza nanku anyi? Bible udi wamba ne: kunyima dilolo adi “kutuadijabo dielangana mpata mikole bua kumanya ne: munkatshi muabo nganyi udibo mua kutangila bu mubapite bunene?”​—Luka 22:24, MMM.

12. Mmunyi mudi baledi mua kuidikija Yezu padibu badienzeja bua kulongesha bana babu?

¹² Padi bana kabayi balonda mibelu yenu, nuenu baledi nutuku nujingulula muvua Yezu ne bua kuikala muele meji anyi? Vulukayi ne: Yezu kavua mulekele kuambuluisha bapostolo bende nansha muvuabu ne lujoko bua kulongolola bilema biabu. Ndekelu wa bionso lutulu luende luakapatula bipeta bimpe. (1 Yone 3:14, 18) Nuenu baledi, nudi ne bua kuidikija dinanga ne lutulu bia Yezu, kanuyi nulekela kudienzeja bua kulongesha bana benu.

13. Bua tshinyi muledi kêna ne bua kukosa muana ku mêyi padiye ne bualu bua kuebeja?

¹³ Bana pabu badi ne bua kumanya ne: baledi babu mbabanange ne badi babatabalela. Yezu uvua musue kumanya meji avua bayidi bende nawu, ke bualu kayi uvua ubateleja pavuabu ne nkonko. Uvua ubebeja meji avuabu nawu bua amue malu. (Matayo 17:25-27) Bushuwa, ndongeshilu muimpe udi ulomba kuteleja ne ntema ne kutabalela muntu bimpe. Muledi udi ne tshia kuepuka tshilele tshia kuipata muana udi umuebeja bualu ne dîyi dibi ne: “Katuka apa! Kuena mumone ne: ndi ne mudimu to?” Bikala muledi ne mudimu tshia bushuwa, bidi bikengela yeye kuambila muana ne: nebayikile bualu abu kunyima. Kadi kena ne bua kupua muoyo bua kulua kuyikila bualu abu to. Padiye wenza nanku muana udi umona ne: muledi udi bulelela umutabalela, ne nebikale bipepele bua yeye kumukuatshila malu.

14. Ntshinyi tshidi baledi mua kulonga mu mushindu uvua Yezu uleja bana dinanga?

¹⁴ Mbiakanyine bua baledi kulejabu dinanga diabu pa kuela bana diboko ku nshingu ne pa kubela mu tshitupa anyi? Tshilejilu tshia Yezu tshidi  mua kulongesha baledi kabidi. Bible udi wamba ne: ‘Wakambula [bana] mu maboko ende, wakabasankisha, wakabalenga bianza.’ (Mâko 10:16) Udi wela meji ne: bana bakumvua munyi? Mioyo yabu yakumvua disanka ne bakalamata Yezu, ki mmuomu anyi? Disuangana dilelela ne dinanga biobi bikale pankatshi penu nuenu baledi ne bana, nebikale bipepele bua bana kuitaba mibelu ne dilongesha binudi nubapesha.

Tshilumbu tshia bungi bua dîba dia kusomba nabu

15, 16. Ndungenyi kayi ludi lutangalake bua dikolesha dia bana, ne ntshinyi tshidi tshimueneka tshilukebeshe?

¹⁵ Bamue bantu batu badiebeje bikala bana badi bushuwa bajinga bua baledi babu basombe nabu dîba dia bungi anyi babalame ne dinanga. Badi babikila lungenyi ludibu batangalaje ne budimu menemene pa bidi bitangila dikolesha dia bana ne: dîba dikuata nadi mudimu bimpe. Bantu batu bakankamija lungenyi elu batu bamba ne: bana kabena dijinga ne dîba dia bungi dia baledi babu, bikala dîba dikese didibu basomba nabu dikale ne dikuatshisha, dia malu malongolola. Lungenyi lua dîba dikuata nadi mudimu bimpe nduimpe ne ndupatula bua diakalenga dia bana anyi?

¹⁶ Mufundi mukuabu uvua muyikile ne bana ba bungi wakamba ne: tshivuabu “batamba kulomba baledi babu ndîba dia bungi,” ne “dibalama ne muoyo umue.” Mulongeshi kampanda wa mu tulasa tubandile wakamba ne: “Dîna edi [dîba dikuata nadi mudimu bimpe] ndipatuke bualu baledi mbadimone bapile. Bantu bavua badipesha bukenji bua kusomba anu dîba dikese ne bana badibu balele.” Ndîba bungi kayi didi baledi ne bua kusomba ne bana babu?

17. Ntshinyi tshidi bana natshi dijinga kudi baledi babu?

¹⁷ Bible kêna ufila diandamuna to. Kadi, bavua bakankamije baledi bena Isalele bua kuyikila ne bana babu balela pavuabu ku nzubu, pavuabu benda mu njila, pavuabu balala ne pavuabu babika. (Dutelonome 6:7) Ebi bidi biumvuija patoke ne: baledi badi ne bua kuyikila ne bana ne kubalongesha dituku dionso.

18. Mmunyi muvua Yezu ulongesha bayidi bende mu mpunga yonso ivua imueneka, ne ntshinyi tshidi muanda eu mua kulongesha baledi?

¹⁸ Yezu uvua ulongesha bimpe bayidi bende pavuaye udia nabu, wendakana nabu ne nansha pavuaye usomba nabu patupu bua kuikisha. Nunku kavua upitshisha mpunga uvua umueneka bua kubalongesha. (Mâko 6:31, 32; Luka 8:1; 22:14) Bia muomumue, baledi bena Kristo badi ne bua kuikala badilongolole mu mpunga yonso udi umueneka bua kutuadija ne kutungunuka ne kuyukidilangana bimpe ne bana babu ne bua kubalongesha njila ya Yehowa.

Malu a kulongesha ne mushindu wa kualongesha

19. (a) Pa kumbusha disomba ne bana, ntshinyi tshikuabu tshidi tshikengedibua? (b) Mmalu kayi adi baledi ne bua kulongesha bana kumpalampala?

¹⁹ Kusomba ne bana anyi mene kubalongesha  nkayaku ki nkukumbane bua kubakolesha bimpe to. Tshidi kabidi ne mushinga mmalu anudi nulongesha. Tangilayi mudi Bible uleja malu anudi ne bua kulongesha. Udi wamba ne: ‘Mêyi au angakukuambila lelu eu ikale mu mutshima webe; wewe newayishe bana bebe.’ ‘Mmêyi’ kayi anudi ne bua kulongesha bana? Kakuyi mpata, mmêyi uvuabu bafume ku ditela aa: “Sua Yehowa, Nzambi webe, ne mutshima webe wonso, ne muoyo webe wonso, ne bukole buebe buonso.” (Dutelonome 6:5-7) Yezu wakamba ne: eu mmukenji wa Nzambi wa mushinga mukole kupita yonso. (Mâko 12:28-30) Tshia kumpala baledi badi ne bua kulongesha bana babu malu a Yehowa, babumvuija bua tshinyi yeye nkayende mmuakanyine kumunanga ne kumulamata ne muoyo mujima.

20. Mmalu kayi avua Nzambi mulombe baledi ba kale bua kulongesha bana babu balela?

²⁰ Kadi, ‘mêyi au’ adibu balomba baledi bua kulongesha bana babu kaena akula anu bua dinanga Nzambi ne muoyo mujima patupu to. Mu nshapita wa Dutelonome udi kumpala kua eu, neumone se: Mose udi wambulula mikenji ivua Nzambi mufunde pa mabue: Mikenji Dikumi. Mu mikenji eyi mudi mikenji idi ikandika bua kushima, kuiba, kushipa muntu ne kuenda masandi. (Dutelonome 5:11-22) Nunku bavua baleje baledi ba tshikondo atshi mushinga wa kulongesha bana bikadilu bimpe. Baledi bena Kristo badi ne tshia kulongesha bana babu malu a muomumue bikalabu basue kubambuluisha bua kupeta disanka mu matuku abu atshilualua.

21. Ntshinyi tshivua mukenji wa Nzambi wa ‘kuyisha’ bana bakese dîyi diende umvuija?

²¹ Monayi ne: badi baleja baledi mushindu wa kulongesha bana ‘mêyi au’ anyi mikenji: ‘Wewe newayishe bana bebe.’ Muaku ‘kuyisha’ udi umvuija ‘kulongesha bualu ne kubushindikila muntu pa kumuambuluilabu anyi pa kumudimuijabu njila ne njila: kumukankamija anyi kushindika bualu mu lungenyi.’ Ke bualu kayi Nzambi udi wambila baledi bua kuenza ndongamu muimpe wa kulongesha Bible udi ne tshipatshila tshisunguluke tshia kushindika malu a mu nyuma mu lungenyi lua bana babu.

22. Ntshinyi tshivuabu bambile baledi bena Isalele bua kuenza bua kulongesha bana, ne ntshinyi tshivuabi biumvuija?

 ²² Ndongamu wa nunku udi ulomba bua baledi bikale basuminyine. Bible udi wamba ne: ‘Wewe newasuike [‘mêyi aa’ anyi mikenji ya Nzambi] bu tshimanyinu ku tshianza tshiebe, ne pankatshi pa makiki ebe. Newafunde pa minoko ya biibi bia nzubu webe, ne pa biibi bia mishiku ya lupangu luebe.’ (Dutelonome 6:8, 9) Ebi kabiena biumvuija ne: baledi badi ne bua kufunda mu bulelela mikenji ya Nzambi pa minoko ya biibi bia nzubu ne ku biibi bia mishiku ya mpangu, anyi kusuika mabeji mafunda mikenji pa bianza bia bana ne kusuika dikuabu pankatshi pa makiki abu to. Kadi lungenyi lunene ndua se: baledi badi misangu yonso ne bua kuvuluija bana malongesha a Nzambi. Badi ne tshia kulongesha bana pa tshibidilu anyi dîba dionso, bienze anu bu se: malongesha a Nzambi adiku dîba dionso kumpala kuabu.

23. Ntshinyi tshituamona mu dilonga dia lumingu ludi lulonda?

²³ Ngamue malu kayi adi nangananga ne mushinga adi baledi ne bua kulongesha bana? Bua tshinyi mbia mushinga mukole lelu eu bua kulongesha bana ne kubakela bua kudikubabu? Ntshinyi tshidibu bambuluishe natshi baledi mpindieu bua kulongesha bana bimpe? Tshiena-bualu tshidi tshilonda netshiandamune nkonko eyi ne mikuabu idi itangila baledi ba bungi.

Mmunyi muwandamuna?

• Bua tshinyi baledi badi ne bua kuangata bana ne mushinga mukole?

• Ntshinyi tshidi baledi ne bantu bakuabu mua kulonga mu tshilejilu tshia Yezu?

• Ndîba bungi kayi didi baledi ne bua kupesha bana babu balela?

• Mmalu kayi adi baledi ne bua kulongesha bana ne mmushindu kayi udibu bua kubalongeshawu?

[Nkonko ya dilonga]

[Tshimfuanyi mu dibeji 10]

Baledi badi mua kupeta dilongesha kayi mu ndongeshilu wa Yezu?

[Bimfuanyi mu dibeji 11]

Ndîba kayi ne mmushindu kayi uvua baledi bena Isalele ne bua kulongesha bana?

[Bimfuanyi mu dibeji 12]

Baledi badi ne tshia kuteka malongesha a Nzambi kumpala kua bana babu