Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Malu manene a mu mukanda muibidi wa Samuele

Malu manene a mu mukanda muibidi wa Samuele

Dîyi dia Yehowa didi ne muoyo

Malu manene a mu mukanda muibidi wa Samuele

KUITABA bumfumu bua Yehowa kudi kulomba kuikala ne butumike bupuangane anyi? Muntu muena lulamatu utu anu wenza misangu yonso malu makane ku mêsu kua Nzambi anyi? Mmuntu wa mushindu kayi ‘udi mutshima wa Nzambi mulelela musue’? (1 Samuele 13:14) Mukanda muibidi wa Samuele udi wandamuna nkonko eyi.

Bakafunda mukanda muibidi wa Samuele kudi Gada ne Natana, baprofete babidi bavua balunda ba Davidi Mukalenge wa Isalele. * Bakajikija diufunda bu mu 1040 kumpala kua bikondo bietu ebi, pabuipi ne tshidimu tshia ndekelu tshia 40 tshia bukokeshi bua Davidi; mu mukanda emu badi bakula nangananga bua Davidi ne bua malanda ende ne Yehowa. Badi balondamu mudi tshisamba tshikosolola kudi mvita tshilua bukalenge bunene budi mu buobumue ku bukokeshi bua mukalenge wa bukole. Muyuki muimpe eu mmuule ne malu avua bantu bumvua, maleja ne bukole bua bungi.

DAVIDI UDI WENDA ‘UKOLAKOLA’

(2 Samuele 1:1–10:19)

Tshidi Davidi wenza padiye umvua lumu lua lufu lua Shaula ne Yonatana tshidi tshileja mudiye umvua bua bualu buabu ne bua Yehowa. Badi bateka Davidi mukalenge wa tshisamba tshia Yuda mu Hebelone. Badi bateka Ishi-boshete muana wa Shaula mukalenge mu bisamba bikuabu bia Isalele. Davidi udi wenda ‘ukolakola,’ ne kunyima kua bidimu bu muanda mutekete ne tshitupa udi ulua mukalenge mu Isalele mujima.​—2 Samuele 5:10.

Davidi udi unyenga Yelushalema mu bianza bia bena Yebuse ne umuvuija tshimenga tshikulu tshia bukalenge buende. Musangu wa kumpala udiye uteta bua kufikisha mushete wa tshipungidi mu Yelushalema udi ulela dikenga. Kadi musangu muibidi badi balua nawu ne Davidi udi uja maja bua disanka. Yehowa udi udia tshipungidi tshia bukalenge ne Davidi. Davidi udi utshimuna baluishi bende bualu Nzambi udi nende.

Mandamuna a nkonko ya mu Bible:

2:18—Bua tshinyi bakabikila Yoaba ne bana babu babidi ne: bana basatu ba Seluya mamuabu? Mu mifundu ya tshiena-Ebelu, dilondolola dia ndelanganyi divua nangananga dienzeka ku luseke lua tatu. Pamuapa bayende wa Seluya uvua mua kuikala ukavua mufue kumpala kua dîba, anyi bavua mua kuikala bamumone kayi mukumbane bua kufundabu dîna diende mu miyuki ya mu Bible. Bidi bimueneka ne: bavua batele Seluya bualu uvua muanabu ne Davidi. (1 Kulondolola 2:15, 16) Muaba umuepele udibu batele tatu wa bana aba basatu ngudibu bakula bua lukita luende mu Beteleheme.​—2 Samuele 2:32.

3:29—Mêyi a se: “balume bikale benza midimu ya bakaji” (MMM) adi umvuija tshinyi? Pa tshibidilu bakaji ke bavua baluka anyi batela bilamba. Nunku mêyi aa adi mua kuikala akula bua balume bavua kabayi bakumbane bua kuenza midimu bu mudi diya ku mvita, ne bavua benzejibue bua kuenza mudimu uvua bantu bakaji benza pa tshibidilu.

5:1, 2—Davidi wakalua mukalenge wa Isalele mujima bidimu bungi munyi kunyima kua dishipibua dia Ishi-boshete? Bidi bimueneka bia meji bua kuamba ne: Ishi-boshete wakatuadija bukokeshi buende bua bidimu bibidi matuku makese kunyima kua lufu lua Shaula, bu mu tshikondo tshimue tshimue tshiakatuadija Davidi kukokesha mu Hebelone. Davidi wakakokesha bena Yuda mu Hebelone bidimu muanda mutekete ne tshitupa. Diakamue pakaluaye mukalenge mu Isalele mujima, wakavuija Yelushalema tshimenga tshikulu. Nanku, bidimu bitue ku bitanu kunyima kua lufu lua Ishi-boshete Davidi wakalua mukalenge mu Isalele mujima.​—2 Samuele 2:3, 4, 8-11; 5:4, 5.

8:2—Mbena Moaba bungi munyi bakashipabu kunyima kua mvita yabu ne Isalele? Dipima ne luidi ke divua mua kuikala diambuluishe bua kujadika bungi ebu, kadi ki ndibadika patupu to. Bidi bimueneka ne: Davidi wakatuma dîyi bua baladike bena Moaba panshi batuangane nkundu mu mulongo. Pashishe, wakamba bua bapime bule bua mulongo au ne muonji. Bidi bimueneka ne: bakashipa bitupa bibidi bia mulongo anyi bitupa bibidi pa bisatu bia bena Moaba, ne bakashiya tshitupa tshimue tshia mulongo peshi tshia bisatu tshimue tshia kudibu ne muoyo.

Malongesha adi atutangila:

2:1; 5:19, 23. Davidi wakakonka Yehowa kumpala kua kuyaye kusombela mu Hebelone ne kumpala kua kuya kuluangana ne baluishi bende. Tudi petu ne bua kukeba buludiki bua Yehowa kumpala kua kuangata mapangadika adi atangila malu etu a mu nyuma.

3:26-30. Didisombuela ditu dipatula bipeta bibi.​—Lomo 12:17-19.

3:31-34; 4:9-12. Dibenga kudisombuela dia Davidi ne dibenga kuelelangana meji mabi bidi tshilejilu buetu tuetu.

5:12. Katuena mua kupua muoyo ne: Yehowa mmutulongeshe njila yende ne mmutuenzele mushindu wa tuetu kudia nende malanda mashême.

6:1-7. Nansha muvua Davidi ne tshipatshila tshimpe, dijinga diende dia kuambuisha Mushete mu ditempu divua dishipa mukenji wa Nzambi ne kadiakakumbana to. (Ekesode 25:13, 14; Nomba 4:15, 19; 7:7-9) Dikuata dia Uza ku Mushete didi kabidi dileja ne: tshipatshila tshimpe katshiena tshishintulula malu adi Nzambi ulomba to.

6:8, 9. Mu lutatu lukole elu, kumpala Davidi wakafika munda, pashishe kutshinaye, pamuapa uvua mene udiula Yehowa bua lufu lua Uza. Tudi ne bua kuepuka didiula Yehowa bua ntatu idi itufikila bua dilengulula mikenji yende.

7:18, 22, 23, 26. Budipuekeshi bua Davidi, lulamatu luende kudi Yehowa ne dijinga dia kutumbisha dîna dia Nzambi nngikadilu itudi petu mua kuikala nayi.

8:2. Mulayi mumanyisha kukavua bidimu bitue ku 400 udi ukumbana. (Nomba 24:17) Dîyi dia Yehowa ditu dikumbana misangu yonso.

9:1, 6, 7. Davidi udi ukumbaja dilaya diende. Tuetu petu tudi ne bua kukumbaja bitudi tulaya.

YEHOWA UDI UBISHILA MUELA MANYI WENDE BUALU BUBI

(2 Samuele 11:1–20:26)

Yehowa udi wambila Davidi ne: ‘Mona nenkubishile bualu bubi mu nzubu webe mene; nenkunyenge bakaji bebe ku mêsu kuebe, nembafile kudi muena mutumba nebe, nealale ne bakaji bebe mu munya.’ (2 Samuele 12:11) Bua tshinyi Yehowa udi wamba mêyi aa? Mbua mpekatu wa Davidi ne Beta-sheba. Nansha mudibu bafuile Davidi luse bua mudiye munyingalale, kadi kêna mua kuepuka bipeta bibi bia mpekatu wende.

Tshia kumpala, muana udi Beta-sheba ulelela udi ufua. Pashishe badi bakuata Tamâ muana wa bakaji wa Davidi utshivua kamama kudi muanabu Amenona ku bukole ne ulala nende. Abashaloma muanabu ne Tamâ udi ushipa Amenona bua kumusombuela. Abashaloma udi welela tatuende tshifufu ne udi uditeka nkayende mukalenge mu Hebelone. Davidi udi unyema mu Yelushalema. Abashaloma udi ulala ne bakaji bakuabu dikumi ba tatuende badi bashale balame ku nzubu. Davidi udi upingana mu bukalenge anu padibu bashipa Abashaloma. Ditomboka dia Sheba muena Benyamina didi dijika ne lufu lua Sheba.

Mandamuna a nkonko ya mu Bible:

14:7—‘Dikala dianyi dia kapia’ didi tshimfuanyi tshia tshinyi? Badi batela dikala dia kapia bua kuakula bua muana udi ne muoyo.

19:29—Bua tshinyi Davidi wakandamuna mushindu au pavua Mefibosheta umumvuija? Pakatelejaye Mefibosheta, Davidi uvua ne bua kuikala mujingulule ne: uvua muenze tshilema pakitabaye mêyi a Siba avua amueneka bu malelela. (2 Samuele 16:1-4; 19:24-28) Pamuapa bualu ebu buvua bufikishe Davidi munda, ne kavua musue kumvua bualu bukuabu kabidi nansha bumue bua tshilumbu atshi.

Malongesha adi atutangila:

11:2-15. Muyuki udi ulonda patoke bilema bia Davidi udi utujadikila ne: Bible Ndîyi didi Nzambi mufundishe ku nyuma wende.

11:16-27. Patudi tuenza mpekatu munene, katukebi mua kumusokoka bu Davidi. Kadi tudi ne bua kutondela Yehowa mpekatu utudi benze ne kulomba diambuluisha kudi bakulu mu tshisumbu.​—Nsumuinu 28:13; Yakobo 5:13-16.

12:1-14. Natana mmushile bakulu badibu bateke mu tshisumbu tshilejilu tshimpe. Badi ne bua kuambuluisha bantu badi bakuluka mu mpekatu bua kulongololabu nsombelu wabu. Bakulu badi ne bua kukumbaja mudimu eu bimpe ne meji.

12:15-23. Dikala ne mmuenenu muimpe wa tshivua tshimufikile diakambuluisha Davidi bua kuenza malu biakane kumpala kua ntatu.

15:12; 16:15, 21, 23. Pakamuenekabi ne: Abashaloma uvua ne bua kulua mukalenge, lutambishi ne dikeba lumu biakafikisha Ahitofele mufidi munene wa lungenyi wa Davidi ku dimutungila tshitungu. Muntu yeye ne meji kadi kayi ne budipuekeshi ne lulamatu bidi mua kulua buteyi kudiye.

19:24, 30. Mefibosheta wakanyisha bikole luse lujalame lua Davidi. Wakitaba ne muoyo mujima dipangadika divua mukalenge muangate bua Siba. Dianyisha bua Yehowa ne bua bulongolodi buende didi ne bua kutusaka bua kukokela.

20:21, 22. Meji a muntu umue adi mua kuepula bantu ba bungi ku dikenga.​—Muambi 9:14, 15.

TUPONAYI “MU BIANZA BIA YEHOWA”

(2 Samuele 21:1–24:25)

Kudi tshiyole tshia nzala tshia bidimu bisatu bua tshibawu tshia mashi tshivua Shaula muambule pakashipaye bena Gibeona. (Yoshua 9:15) Bua kudisombuela bua tshibawu tshia mashi atshi, bena Gibeona badi balomba bua kushipa bana muanda mutekete ba Shaula. Davidi udi ubafila mu bianza bia bena Gibeona ne munanga uvuaku udi ujika padi mvula mukole uloka. Bena Peleshete bale ba mfiondo banayi badi ‘bashipibua ku bianza bia Davidi ne bia bantu bende.’​—2 Samuele 21:22.

Davidi udi wenza mpekatu munene padiye wamba bua babale bantu. Udi unyingalala ne usungula bua kupona “mu bianza bia Yehowa.” (2 Samuele 24:14) Ke bualu kayi bantu 70 000 badi bafua ku tshipupu. Davidi udi ulonda dîyi dia Yehowa ne tshipupu tshidi tshijika.

Mandamuna a nkonko ya mu Bible:

21:9, 10—Lisepa wakashala mulame bana bende babidi ne bankana batanu ba Shaula bakashipabu kudi bena Gibeona matuku bungi munyi? Bakashipa bana muanda mutekete aba “mu matuku a tshibangidilu tshia kunowa,” mbuena kuamba ne: mu ngondo muisatu anyi muinayi. Bitalu biabu biakashala pa mukuna. Lisepa wakalama bitalu ebi muanda mutekete butuku ne munya too ne pakaleja Yehowa ne: tshiji tshiende tshivua tshijike pakimanyikaye munanga. Mvula mukole wa mudimbi kavua pamuapa mua kuloka kumpala kua dijika dia tshikondo tshia kunowa mu ngondo wa dikumi. Nunku, Lisepa uvua mua kuikala mushale mulame bitalu ngondo itanu anyi isambombo. Pashishe, Davidi wakamba bua bajike mifuba ya bantu aba.

24:1—Bua tshinyi dibadika bantu divua mpekatu munene uvua Davidi muenze? Dibadika bantu kadivua dikandikibue mu Mikenji nansha. (Nomba 1:1-3; 26:1-4) Bible kêna utuambila tshivua tshisake Davidi bua kubadika bantu. Kadi 1 Kulondolola 21:1 udi uleja ne: Satana ke uvua mumusake bua kubadika bantu. Mu mishindu yonso, Yoaba kapitene ka masalayi ende uvua mumanye ne: dipangadika dia Davidi dia kubadika bantu divua dibi, ne wakateta bua kukanda Davidi bua kenji bualu abu.

Malongesha adi atutangila:

22:2-51. Musambu wa Davidi udi uleja bimpe mudi Yehowa muikale Nzambi mulelela, utudi ne bua kueyemena ne muoyo mujima.

23:15-17. Davidi uvua unemeka bikole mukenji wa Nzambi udi utangila muoyo ne mashi, ke bualu kayi musangu eu wakabenga kuenza muanda uvua umueneka bu dishipa dia mukenji au. Tudi ne bua kuangata mikenji yonso ya Nzambi mushindu eu.

24:10. Kondo ka muoyo ka Davidi kakamusaka bua kunyingalala. Kondo ketu ka muoyo katuku katamba kutusaka bua kunyingalala mushindu eu anyi?

24:14. Davidi uvua mumanye bimpe ne: Yehowa utu utamba kufuilangana luse kupita bantu. Tudiku bajadike bualu ebu anyi?

24:17. Davidi wakanyingalala bua muvua mpekatu wende mukebele tshisamba tshijima dikenga. Muenji wa bualu bubi udi mudilengeje udi ne bua kumvua kanyinganyinga bua mushindu udi bubi buende mua kuikala bupendeshishe tshisumbu.

Tudi mua kulua bantu badi ‘mutshima wa Nzambi musue’

Mukalenge muibidi wa Isalele uvua ‘muntu udi mutshima wa Yehowa musue.’ (1 Samuele 13:14) Davidi kavua muanji kuela mikenji miakane ya Yehowa mpata, ne kavua ukeba kuikala mudikadile kumpala kua Nzambi to. Misangu yonso ivua Davidi upambuka, uvua witaba mpekatu wende, wanyisha dinyoka ne ulongolola ngikadilu wende. Davidi uvua muena lulamatu. Netudileje bena meji bu tuetu mua kumufuana, nangananga patudi tupambuka, ki mmuomu anyi?

Muyuki eu wa Davidi udi uleja bimpe ne: kuitaba bumfumu bua Yehowa ntshilumbu tshia kuitaba mikenji Yende idi ileja tshimpe ne tshibi ne kudienzeja bua kuyitumikila bu bena lulamatu. Tudi mua kuenza malu aa. Tudi ne dianyisha dia bungi bua malongesha atudi tupeta mu mukanda Muibidi wa Samuele. Mukenji udimu mufundisha ku nyuma udi bushuwa ne muoyo ne bukole.​—Ebelu 4:12.

[Mêyi adi kuinshi]

^ tshik. 2 Nansha muvua Samuele kayi mufunde mukanda muibidi eu, udi ne dîna diende bualu mikanda ibidi ya Samuele ivua kumpala mu muvungu umue wa mikanda mianyisha ya tshiena-Ebelu. Samuele wakafunda tshitupa tshinene tshia Samuele wa kumudilu.

[Tshimfuanyi mu dibeji 16]

Divuluka eu uvua mumuteke mukalenge diakambuluisha Davidi bua kushala muena budipuekeshi

[Bimfuanyi mu dibeji 18]

‘Mona, nenkubishile bualu bubi mu nzubu webe mene’

Beta-sheba

Tamâ

Amenona