Baledi, subulayi dîku dienu

‘Bikala muntu kayi usubula badi bende, yeye wakadiula ditabuja diende.’​—1 TIMOTE 5:8.

1, 2. (a) Bua tshinyi bidi bikankamija patudi tumona mêku abuela pamue mu bisangilu bia bena Kristo? (b) Ngimue ntatu kayi itu mêku apeta bua kufika mu bisangilu pa dîba?

 WEWE mukenzakane mu tshisumbu tshia bena Kristo kumpala kua bisangilu kutuadija, udi mua kumona bana bowe mâyi ne bavuale bilamba bimpe, basombe mu bibasa ku luseke lua baledi babu. Kabienaku bisankisha bua kumona mudi dinanga dimueneka patoke mu mêku aa, dinanga didibu banange Yehowa ne banangangane bobu bine anyi? Kadi bitu bipepele bua kupua muoyo mutubu badienzeja bua kufika ne dîku dijima mu bisangilu pa dîba.

² Misangu mivule, baledi batu ne mudimu wa bungi utubu benza dituku dijima, ne dilolo dia bisangilu, mu dîku mutu mene mudimu wa bungi menemene wa kuenza. Bitu bikengela kulamba biakudia, kuenza midimu ya mu nzubu ne kujikija midimu ya mu kalasa. Baledi ke batu ne bujitu bunene menemene, bualu batu benza bua muntu yonso ikale ukadi mowe mâyi, mudie biakudia ne mudilongolole kumpala kua dîba. Bushuwa, paudi ne bana umanye ne: malu atu kaayi melela meji adi mua kuenzeka pa dîba didi kadiyi dikumbane nansha kakese. Muanabute udi mua kupanda mupanu wende padiye unaya. Muana wa mukala udi mua kupumuna biakudia bidiye udia. Bana badi mua kutuadija kutandangana. (Nsumuinu 22:15) Ntshinyi tshidi tshienzeka? Nansha mukavua baledi balongolole malu bimpe bua dilolo adi, adi mua kumueneka bu avua kaayi malongolola. Nansha nanku, mêku aa atu anu ku Nzubu wa Bukalenge misangu yonso kumpala kua bisangilu kutuadija. Bidi bikankamija bikole patudi tuamona nunku ku Nzubu wa Bukalenge ku lumingu ne ku lumingu, ku tshidimu ne ku tshidimu, eku bana benda bakola bua kuenzela Yehowa mudimu!

3. Mmunyi mutudi bamanye ne: Yehowa udi wangata mêku ne mushinga wa bungi?

³ Nansha mutu imue misangu mudimu webe wa muledi muikale mukole ne utshiokesha mene, ikala mujadike ne: Yehowa udi wanyisha bikole biudi wenza. Yehowa ke Mufuki wa dîku. Ke bualu kayi Dîyi diende didi diamba ne: dîku dionso ‘ndinyika dîna diende,’ mmuomumue ne: Yehowa ke udi muenze bua dikalaku. (Efeso 3:14, 15) Nenku panudi nuenu baledi nudienzeja bua kuambula majitu enu a mu dîku biakane, nudi nutumbisha Mukalenge Mutambe Bunene wa diulu ne buloba. (1 Kolinto 10:31) Adi ki ndiakalenga dinene anyi? Nunku mbikumbane bua tuetu kukonkonona mudimu udi Yehowa mupeshe baledi. Mu tshiena-bualu etshi, netuakule bua mudimu au bu disubula dia dîku. Tumonayi mishindu isatu idi Nzambi ulomba baledi bua kusubula dîku diabu.

Disubula ku mubidi

4. Mu dîku, mmalu kayi adi Yehowa mulongolole bua kukumbaja majinga a bana?

⁴ Mupostolo Paulo wakafunda ne: ‘Kadi bikala muntu kayi usubula badi bende ne ba mu nzubu muende mene, yeye wakadiula ditabuja diende ne udi mutambe muntu udi upidia kuitabuja bubi.’ (1 Timote 5:8) Pakakula Paulo bua “muntu” muaba eu, uvua wela meji bua nganyi? Uvua wela meji bua mfumu wa dîku, tatu pa tshibidilu.  Nzambi mmupeshe kabidi mukaji mudimu wa buneme wa muambuluishi wa bayende. (Genese 2:18) Mu bikondo bia kale bakaji bavua misangu mivule bambuluisha babayabu bua kusubula dîku. (Nsumuinu 31:13, 14, 16) Lelu, mêku adi ne muledi umuepele adi miaba yonso. * Baledi bena Kristo ba bungi badi badikoleshila nkayabu bana badi benza mudimu wa kuanyina wa kusubula bena mu nzubu yabu. Bulelela, mbimpe menemene padi dîku dikale ne baledi bonso babidi, tatu muikale ulombola.

5, 6. (a) Ngimue ntatu kayi idibu bapeta kudi aba badi badienzeja bua kusubula bena mu nzubu yabu ku mubidi? (b) Ndiangata mudimu wa bianza mushindu kayi dikala mua kuambuluisha baledi bena Kristo bua kusuminyina?

⁵ Ndisubula dia mushindu kayi didi Paulo muambe mu 1 Timote 5:8? Mêyi adi manyunguluke mvese eu adi asua kuleja ne: uvua wakula buludi bua majinga a ku mubidi a dîku. Lelu pa buloba padi malu a bungi adi apangisha mfumu wa dîku bua kupeta bintu bia kukumbaja nabi majinga a bena mu dîku. Ntatu ya mushindu wa kupeta mfranga idi miaba yonso pa buloba, anu mudibi bua dipatshibua ku mudimu, bulofu buvule ne dibanda dia mishinga ya bintu. Ntshinyi tshidi mua kuambuluisha muledi bua kusuminyina padiye upeta ntatu ya buena eyi?

⁶ Muledi udi ne bua kuvuluka ne: udi ukumbaja mudimu udi Yehowa mumupeshe. Mêyi a Paulo mafundisha ku nyuma adi aleja ne: muntu udi mumanye mua kutumikila dîyi edi kadi ubenga kudienza mmufuanangane ne muntu udi ‘mudiule ditabuja diende.’ Muena Kristo udi ne bua kuenza muende muonso bua kuepuka bua Nzambi kumuangata mushindu eu. Bia dibungama, bantu ba bungi lelu pa buloba ki ‘mbanangi ba bana babu’ to. (2 Timote 3:1, 3) Baledi ba bungi badi banyema bujitu buabu, bashiya mêku abu kaayi ne wa kuakuatshisha. Balume bena Kristo kabena ne lungenyi alu ludi luleja mutshima mupape, lua dibenga kukumbaja majinga a bena mu nzubu muabu nansha. Baledi bena Kristo badi basubula bena dîku diabu, badi kabayi mudi bantu bavule badibu benza nabu mudimu, batu mene bamona mudimu wa bianza udi umueneka wa bantu bapuekele bu mudimu wa lumu ne wa mushinga, mushindu wa kusankisha Yehowa Nzambi, bualu mudimu eu udi ubambuluisha bua kusubula bananga babu.

7. Bua tshinyi mbiakane bua baledi kuelanganabu meji bua tshilejilu tshia Yezu?

⁷ Dielangana meji bua tshilejilu tshipuangane tshia Yezu nediambuluishe kabidi bamfumu ba mêku. Vuluka ne: Bible udi ubikila Yezu mu mulayi kampanda ne: “Tatu wa Tshiendelele.” (Yeshaya 9:6, 7) Bu mudiye ‘Adama wa ku nshikidilu,’ udi upingana biakane pa muaba wa “muntu wa kumudilu, Adama” bu tatu wa bantu badi baleja ditabuja. (1 Kolinto 15:45) Yezu yeye udi tatu mulenga udi kayi bu Adama, wakenza malu bua kudisankisha yeye nkayende. Bible udi wamba bua bualu buende ne: ‘Mu muanda eu tudi bamanye dinanga, bualu bua Yezu wakateka muoyo wende panshi bua bualu buetu.’ (1 Yone 3:16) Bushuwa, wakafila muoyo wende ku budisuile bua bualu bua bakuabu. Kadi, dituku dionso uvua kabidi uteka majinga a bakuabu kumpala kua ende nansha mu tumalu tua mushinga mukese. Nuenu baledi nudi ne bua kuidikija lungenyi lua didifila lua Yezu.

8, 9. (a) Mmalu kayi adi baledi mua kulonga mu mushindu udi nyunyi ikumbaja majinga a bana bayi ne didifila dionso? (b) Mmunyi mudi baledi bena Kristo ba bungi baleja lungenyi lua didifila?

⁸ Baledi badi mua kulonga malu a bungi bua dinanga didi kadiyi dia budisu mu mêyi a Yezu akambilaye bantu ba Nzambi bena bupidia ne: ‘Misangu ya bungi ngakasua kusangisha bana bebe bu mudi nzolo usangisha bana bende mu mapuapua ende.’ (Matayo 23:37) Muaba eu Yezu wakangata tshimfuanyi tshilenga tshia nzolo wa tshikuku udi ukuba bana bende mu mapuapua. Bulelela, baledi badi mua kulonga malu a bungi mu mushindu udi nyunyi udi ne tshingenyingenyi uditeka mu njiwu bua kukuba bana ku bualu bubi budi mua kubafikila. Malu adi nyunyi idi ne bana yenza dituku dionso adi kabidi akemesha patudi tuamona. Idi ibuka kakuyi dikisha, yiya kukeba biakudia ipingana ku disua, anu nanku. Nansha pakadiyi pabuipi ne kuzengela, idi yela biakudia mukana mua bana bayi, badi babimina ne pa tshibidilu bashala balomba bikuabu. Bifukibua bia bungi bia Yehowa bidi ne “meji” a  tshingenyingenyi mu mushindu udibi bikumbaja majinga a bana babi.​—Nsumuinu 30:24.

⁹ Mu mushindu wa muomumue, baledi bena Kristo pa buloba bujima badi baleja lungenyi lua didifila lua kukatshila. Nudi nuitaba bua kukenga pamutu pa njiwu kukuatayi bana benu. Kabidi, nudi nudipangisha amue malu ku budisuile dituku dionso bua kumona mua kupetela bena benu bidibu nabi bualu. Ba bungi ba kunudi batu bajuka patshiatshia bua kuenza midimu idi itshiokesha bikole. Nudi nuenza mudimu mukole bua kupetela mêku enu biakudia bidi bidisha mubidi. Nudi nudienzeja bua se: bana benu bikale ne bilamba bitoke, muaba muimpe wa kulala ne bua balonge kalasa kakumbane. Ne nudi nutungunuka ne kuenza malu aa dituku dionso, tshidimu tshionso. Kakuyi mpata, didifila ne dinanukila bia mushindu eu bidi bisankisha Yehowa! (Ebelu 13:16) Kadi nansha nanku, nudi nuvuluka ne: kudi mishindu mikuabu ya mushinga wa bungi ya kusubula bena mu nzubu yenu.

Disubula mu nyuma

10, 11. Ndijinga kayi didi ditambe kuikala ne mushinga ku majinga a bantu, ne ntshinyi tshidi baledi bena Kristo ne bua kuenza diambedi bua kukumbajila bana babu dijinga edi?

¹⁰ Disubula mu nyuma didi mene ne mushinga wa bungi kupita disubula ku mubidi. Yezu wakamba ne: ‘Muntu kikadi biende ne muoyo bualu bua bidia nkayabi, ikale biende nawu bualu bua mêyi onso adi alopoka mukana mua Nzambi.’ (Matayo 4:4; 5:3) Ntshinyi tshinudi nuenu baledi mua kuenza bua kusubula bena dienu mu nyuma?

¹¹ Mu tshilumbu etshi, pamuapa kakutu mvese wa mu Bible ututu tutela misangu mivule menemene bu wa Dutelonome 6:5-7 to. Suaku ubulule Bible webe ne ubale mvese eu. Tangila ne: tshia kumpala badi bambila baledi bua kudiabu malanda abu nkayabu ne Yehowa, bua kukolesha dinanga diabu kudiye ne bua kulamabu mêyi ende mu mitshima yabu. Nunku, udi ne bua kuikala mulongi wa tshisumi wa Dîyi dia Nzambi, ubala Bible pa tshibidilu ne welangana meji bua malu adimu bua wewe kumona mua kupeta ngumvuilu muimpe wa njila ya Yehowa, mêyi ende ne mikenji yende, ne bua wewe kubinanga. Bua nanku, mutshima webe newikale muule ne malu malelela mimpe a mu Bible ikala mua kukusaka bua kumvua disanka, kuikala ne kanemu ne dinanga bua Yehowa. Newikale ne malu malenga bungi tshianana a wewe kupesha bana bebe.​—Luka 6:45.

12. Mmunyi mudi baledi mua kuidikija tshilejilu tshia Yezu padibu bayisha bana babu malongesha malelela a mu Bible?

¹² Baledi badi bakole mu nyuma mbadilongolole bua kutumikila mubelu udi mu Dutelonome 6:7, bua ‘kuyisha’ bana babu mêyi a Yehowa dîba dionso didi mpunga umueneka. ‘Kuyisha’ kudi kumvuija kulongesha ne kushindika bualu pa kubuambulula njila ne njila. Yehowa mmumanye bimpe ne: tuetu bonso, nangananga bana, tutu tujinga bua batuambuluile malu atudi ne bua kulonga. Ke bualu kayi Yezu uvua wambulula malu pavuaye uyisha. Tshilejilu,  pavuaye ulongesha bayidi bende bua bikale bena budipuekeshi pamutu pa kuikala bena lutambishi bavua bakeba kuditeka ku mutu kua bakuabu, wakabambuluila dîyi dia muomumue mu mishindu kabukabu. Wakabalongesha mu dibelesha meji, mu dibapesha mifuanu, ne mu dibaleja mene tshia kuenza. (Matayo 18:1-4; 20:25-27; Yone 13:12-15) Kadi tshidi tshikemesha ntshia se: Yezu kavuaku muanji kupanga kuleja lutulu. Bia muomumue, baledi badi ne bua kukeba mishindu ya kulongesha bana babu malongesha malelela a nshindamenu, kubambuluila mêyi a Yehowa ne lutulu luonso too ne padi bana baakuata ne baatumikila.

13, 14. Mbimue bikondo kayi bidi baledi mua kuyisha bana babu malongesha malelela a mu Bible, ne mbinganyi bidibu mua kubalongesha nabi?

¹³ Bikondo bia dilonga dia mu dîku ke mêba mimpe menemene a kubalongesha malu aa. Bushuwa, dilonga dia mu dîku dia pa tshibidilu didi dikolesha ke tshipanda tshia nshindamenu tshidi tshikuata dîku mu nyuma. Mêku a bena Kristo pa buloba bujima atu asanka bua kuenza dilonga edi, angata mikanda mifila kudi bulongolodi bua Yehowa ne akaja dilonga bilondeshile majinga a bana. Mukanda wa Longa malu kudi Mulongeshi Munene mmuambuluishe bikole menemene mu muanda eu, anu mudibi kabidi bua mukanda wa Les jeunes s’interrogent​—Réponses pratiques. * Kadi ki nganu mu dilonga dia mu dîku munudi ne bua kulongesha bana nansha.

¹⁴ Anu mudi Dutelonome 6:7 uleja, kudi bikondo bia bungi binudi nuenu baledi mua kuyukila malu a mu nyuma ne bana benu. Nansha panudi nuendakana pamue, nuenza midimu ya ku nzubu pamue, nuikisha pamue, nudi mua kupeta mishindu ya kukumbaja majinga a mu nyuma a bana benu. Bushuwa, kanuena ne bua kuikala anu nuenzela bana benu “muyuki” wa malu a mu Bible dîba dionso to. Kadi nudienzeje bua kuikala nuyukila malu adi akolesha mu dîku, malu a mu nyuma. Tshilejilu, tshibejibeji tshia Réveillez-vous! tshidi ne biena-bualu bia bungi bidi biakula bua malu kabukabu. Biena-bualu bia mushindu eu bidi mua kunzulula njila wa kuyukila malu adi atangila nyama idi Yehowa mufuke, miaba kampanda idi bintu bilenga bia ku tshifukilu idi pa buloba ne bintu bilenga kabukabu bidi mu miaba ne mu nsombelu ya bantu. Miyuki ya nunku idi mua kusaka bana bua kubala mikanda ya bungi mifila kudi kasumbu ka mupika wa lulamatu ne wa budimu.​—Matayo 24:45-47.

15. Mmunyi mudi baledi mua kuambuluisha bana babu bua kumona mudimu wa buambi muikale muimpe ne usankisha?

¹⁵ Kuyikila malu adi akolesha ne bana benu nekunuambuluishe bua kukumbaja dijinga dikuabu dia mu nyuma. Bana bena Kristo badi ne bua kulonga mua kuambila bakuabu bimpe malu a ditabuja diabu. Panudi munkatshi mua diyukila bumue bualu buimpe bua mu Tshibumba tshia Nsentedi anyi mu Réveillez-vous!, nudi mua  kukeba mpunga ya bua kusuikakaja malu au ne mudimu wa buambi. Tshilejilu, nudi mua kubebeja ne: “Kabienaku mua kuikala bimpe menemene bu bantu ba bungi bamanye bualu ebu budi butangila Yehowa anyi? Buebe wewe, mmunyi mutudi mua kusaka muntu ku dijinga bua kuteleja tshiena-bualu etshi?” Miyuki ya nunku idi mua kuambuluisha bana bua kujinga ne muoyo mujima bua kumanyisha bakuabu malu adibu balonga. Pashishe, padi bana benu baya kunufila mu buambi, badi bamona tshilejilu tshilelela tshia mushindu wa kutumikila malu anuvua bayikile au. Badi kabidi mua kumanya ne: diyisha mmudimu muimpe ne wa disanka, udi usankisha bikole menemene.​—Bienzedi 20:35.

16. Mmalu kayi adi bana mua kulonga padibu bateleja masambila a baledi babu?

¹⁶ Baledi badi kabidi bakumbaja majinga a mu nyuma a bana babu padibu basambila. Yezu wakalongesha bayidi bende mushindu wa kusambila ne wakasambila nabu misangu ya bungi. (Luka 11:1-13) Anjibi kuela meji bua bungi bua malu akalongabu mu disambila pamue ne muana mene wa Yehowa! Bia muomumue, bana benu badi mua kulonga malu a bungi mu masambila enu. Tshilejilu, badi mua kulonga ne: Yehowa mmusue bua tumuambile bipepele malu etu ne muoyo mujima, bua tusemene kudiye ne bualu buonso butudi mua kuikala nabu. Bushuwa, masambila enu adi mua kuambuluisha bana benu bua kulonga bulelela ebu bua mu nyuma bua mushinga: Badi mua kudia malanda ne Tatu wabu wa mu diulu.​—1 Petelo 5:7.

Disubula mu dileja bana dinanga

17, 18. (a) Mmunyi mudi Bible uleja mushinga wa dileja bana dinanga? (b) Mmunyi mudi batatu ne bua kuidikija Yehowa mu dijikuila bana babu dinanga?

¹⁷ Bushuwa, bana batu kabidi ne dijinga dikole dia kudiumvua banangibue. Dîyi dia Nzambi didi dileja mudibi bia mushinga bua baledi kukumbajabu dijinga edi. Tshilejilu, badi basengelela bakaji batshidi bansonga bua ‘kunangabu bana bakalelabu.’ (Tito 2:4) Eu ke njila muimpe wa kulonda. Udi ulongesha muana bua kunangangana ne udi upetesha masanka mu matuku onso a muoyo. Ku lukuabu luseke, kubenga kuleja muana dinanga nkupanga kua meji. Kudi kukebesha kanyinganyinga ka bungi ne kuleja mudi baledi bapangile bua kuidikija Yehowa, eu udi utuleja dinanga dikole nansha mutudi bena mapanga.​—Musambu 103:8-14.

¹⁸ Yehowa udi mene wela tshidia tshia kumpala mu dileja bana bende ba pa buloba dinanga. Anu mudi 1 Yone 4:19 wamba, “yeye wakadianjila kutunanga.” Nuenu batatu ke badi nangananga ne bua kuidikija tshilejilu tshia Yehowa, bua kuela tshidia tshia kumpala mu didia malanda a dinanga ne bana benu. Bible udi ubela batatu bua bepuke difikisha bana babu munda, ‘bua mitshima yabu kayibungami.’ (Kolosai 3:21) Kakuena malu a bungi adi abungamija mitshima ya bana bu padibi bimueneka ne: muledi ki mmubanange anyi kêna ubangata ne mushinga to. Batatu badi belakana bua kujikula dinanga diabu badi ne bua kuvuluka tshilejilu tshia Yehowa. Yehowa wakakuila mu diulu bua kuleja muvuaye wanyisha Muanende ne muvuaye mumunange. (Matayo 3:17; 17:5) Abi bivua ne bua kuikala bikoleshe Yezu ku muoyo be, ki mmuomu? Bia muomumue, bana badi bapeta bukole bua bungi ne dikima mu mêyi adi baledi babu babambila ne muoyo mujima bua kubaleja mudibu babanange ne babanyisha.

19. Bua tshinyi dinyoka didi ne mushinga, ne nkatshinkatshi kayi udi baledi bena Kristo ne bua kuikala nende?

¹⁹ Kadi dinanga didi baledi bajikuila bana babu kadiena anu dia mukana patupu to. Dinanga batu badileja nangananga mu bienzedi. Kusubula dîku ku mubidi ne mu nyuma kudi mua kuleja dinanga didi nadi baledi, nangananga padibu benza muanda eu mu mushindu udi uleja ne: dinanga ke tshintu tshia kumpala tshidi tshibasaka  bua kuenza nanku. Kabidi, difila dia dinyoka mmushindu wa mushinga udi baledi baleja dinanga diabu. ‘Mukalenge [Yehowa] udi ukengesha udiye munange.’ (Ebelu 12:6) Ku lukuabu luseke, dibenga kupesha bana dinyoka didi dileja ne: baledi mbabakine bulelela! (Nsumuinu 13:24) Yehowa utu misangu yonso ufila dinyoka diakanyine “ne kulumbulula kuakane.” (Yelemiya 46:28) Kabitu bipepele misangu yonso bua baledi bapange bupuangane kuikala ne nkatshinkatshi wa nunku to. Tshidibi, mbia mushinga bua nuenu kudienzeja bua kuikala nende. Dinyoka difila ne dîsu dikole kadi ne dinanga didi diambuluisha muana bua kukola bimpe ne kuikala ne nsombelu wa disanka ne wa nsongo. (Nsumuinu 22:6) Ebu ki mbualu budi muledi yonso muena Kristo ujinga bua muanende anyi?

20. Mmunyi mudi baledi mua kupesha bana babu mushindu mutambe buimpe wa ‘kudisunguila muoyo’?

²⁰ Panudi nuenu baledi nuenza mudimu wa mushinga udi Yehowa munupeshe, wa kukumbaja majinga a bana benu ku mubidi, mu nyuma ne dijinga diabu dia kunangibua, masanka anuapeta nga bungi. Panudi nuenza malu aa nudi nupesha bana benu mushindu mutambe buimpe wa ‘kudisunguila muoyo’ ne bua pashishe ‘bikale ne muoyo.’ (Dutelonome 30:19) Bana badi basungula bua kuenzela Yehowa mudimu ne bua kushala mu njila wa muoyo too ne padibu bakola badi bapesha baledi babu disanka kadiyi kuamba. (Musambu 127:3-5) Disanka edi nedishale tshiendelele! Kadi mmunyi mudi bansonga mua kutumbisha Yehowa mpindieu? Tshiena-bualu tshidi tshilonda netshiandamune lukonko elu.

[Mêyi adi kuinshi]

Newandamune munyi?

Ntshinyi tshidi baledi mua kuenza bua kusubula bana babu

• ku mubidi?

• mu nyuma?

• mu dijinga diabu dia kunangibua?

[Nkonko ya dilonga]

[Tshimfuanyi mu dibeji 18]

Nyunyi ya bungi itu yenza mudimu mukole bua kudisha bana bayi kayiyi itshioka

[Tshimfuanyi mu dibeji 20]

Diambedi baledi badi ne bua kukolesha malanda abu bobu bine ne Nzambi

[Bimfuanyi mu mabeji 20, 21]

Baledi badi mua kupeta mpunga mivule ya kulongesha bana malu a Mufuki

[Tshimfuanyi mu dibeji 22]

Bana badi bapeta bukole ne dikima padi baledi babanyisha