Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Mudimu ndibenesha anyi mmulawu?

Mudimu ndibenesha anyi mmulawu?

Mudimu ndibenesha anyi mmulawu?

‘Kakuena disanka kudi muntu bu kusankisha mutshima wende mu midimu yende.’​—Muambi 2:24.

“MUZENGELE ngamba kufua ku ndekelu kua mudimu wa ku dituku.” Ke muvua muena mudimu umue pa basatu mumvuije mushindu utubu bumvua pa tshibidilu, pavuabu babele nkonko matuku mashale aa. Ebi kabiena bikemesha muaba udi bantu bikale ne dibungama; badi benza mudimu mêba mavule ne baya ne mudimu wa bungi wa kuenza kumbelu, bikale ne bamfumu ba mudimu badi babela tuasakidila mu mpukapuka.

Dipatula bintu bivule ndifikishe bena mudimu ba bungi ku didimona bu badi kabayi ne tshia nsongo tshidibu benza mu kumpanyi munene anu bu katupa kakese patupu ka tshiamu tshinene. Misangu mivule batu babenga ngenyi mipiamipia ne mushindu mupiamupia wa dienza bintu. Pa tshibidilu, bualu ebu butu bunyanga mushindu udi bantu bamona mudimu. Bukole budi mua kusaka muntu bua kunanga mudimu wende butu bujimina bipepele. Dijinga dia kumanya mudimu bimpe didi padi mua kujimina. Malu aa adi mua kusaka muntu ku dipetula mudimu anyi mene ku diukina.

Tukonkonone tshidi meji etu

Bushuwa, katuena mua kushintulula nsombelu wetu misangu yonso to. Kadi, kuenaku umona ne: tudi mua kushintulula meji etu anyi? Wewe mumone ne: mu mushindu kampanda kutshiena wangata mudimu bimpe, mbimpe wewe kukonkonona mmuenenu wa malu wa Nzambi ne mêyi ende pa bualu ebu. (Muambi 5:18) Ba bungi mbasangane ne: kukonkonona malu aa nkubapetesheku disanka mu mudimu wabu.

Nzambi ke Muenji wa Mudimu Mutambe Bunene. Nzambi mmuenji wa mudimu. Pamuapa katutu banji kuela meji nanku buende yeye to, kadi eu ke mushindu udiye udimanyisha diambedi mu Bible. Muyuki wa mu Genese udi ubanga ne difuka dia diulu ne buloba kudi Yehowa. (Genese 1:1) Elabi meji bua midimu kabukabu ivuaye muenze pakatuadijaye kufuka: Uvua mufumbi, mulongolodi, muenji wa bintu, nsenda, mumanyi wa bintu bia kukuata nabi mudimu, mulongolodi wa ngenyi ya bia dienza, mumanyi wa malu a mudi bintu bienza ne mudibi bishintuluka, mumanyi wa bintu bia muoyo, wa nyama, mumanyi wa luendu lua bintu, mumanyi wa miakulu, tuetu basue kuimanyina pa bikese ebi.​—Nsumuinu 8:12, 22-31.

Mudimu wa Nzambi uvua mushindu kayi? Bible udi wamba ne: uvua ‘muimpe,’ ‘muimpe be!’ (Genese 1:4, 31) Bulelela, bufuki budi ‘buamba butumbi bua Nzambi,’ ne tuetu petu tudi ne bua kumutumbisha!​—Musambu 19:1; 148:1.

Kadi, mudimu wa Nzambi kawakimana pakajikijaye kufuka diulu ne buloba bidi bimueneka, ne mulume ne mukaji ba kumpala to. Yezu Kristo Muana wa Yehowa wakamba ne: ‘Tatu wanyi udi ukuata mudimu too ne katataka.’ (Yone 5:17) Eyowa, Yehowa udi utungunuka ne kuenza mudimu wa disubula bifukibua biende, dibikuatshisha ne dipandisha batendeledi bende bena lulamatu. (Nehemiya 9:6; Musambu 36:6; 145:15, 16) Udi mene wangata bantu, ‘benzejanganyi ba mudimu nende,’ bua kuambuluishabu mu dikumbaja imue midimu.​—1 Kolinto 3:9.

Mudimu udi mua kuikala dibenesha. Bible kênaku wamba ne: mudimu mmulawu anyi? Mêyi adi mu Genese 3:17-19 adi mua kumueneka bu adi aleja ne: Nzambi wakanyoka Adama ne Eva bua buntomboji buabu pakabapeshaye bujitu bua kuenza mudimu. Pavua Nzambi upisha bantu ba kumpala abu, wakambila Adama ne: ‘Neudie bidia ne luanga pa mpala pebe too ne pawapingana mu buloba kabidi.’ Atshi tshivua dipisha mudimu anyi?

Tòo. Kadi bua dipanga lulamatu dia Adama ne Eva, Mparadizu wa mu Edene kavua ne bua kutangalaka buloba bujima tshikondo atshi. Nzambi wakela buloba mulawu. Muntu uvua ne bua kutuka tshisululu ne kuenza mudimu mukole bua kupeta biakudia bidi bifuma mu buloba.​—Lomo 8:20, 21.

Bible kêna wamba ne: mudimu mmulawu to, kadi udi uleja ne: ndibenesha dia kuangata ne mushinga wa bungi. Anu mutukadi bamone, Nzambi muine mmuenji wa mudimu munene. Bu mudi Yehowa mufuke bantu ku tshimfuanyi tshiende, mmubapeshe bukole ne bukokeshi bua kuludika bifukibua biende bia pa buloba. (Genese 1:26, 28; 2:15) Nzambi wakabapesha mudimu au kumpala kua kuambaye mêyi adi mu Genese 3:19. Bu mudimu muikale mulawu ne diakabi, Yehowa kavua mua kuikala mukankamije bantu bua kuwenza to. Noa ne dîku diende bavua ne mudimu wa bungi wa kuenza kumpala ne kunyima kua Mvula wa kabutu. Mu tshikondo tshia bena Kristo, bakabela kabidi bayidi ba Yezu bua kuenza mudimu.​—1 Tesalonike 4:11.

Nansha nanku, tuetu bonso tudi bamanye bimpe ne: mudimu mmulue bujitu matuku aa. Dibungama, njiwu, ditshioka, diteketa mu mikolo, ditembangana, didingangana ne kansungansunga ke amue “meba ne tusokola” bidi mu mudimu lelu. Kadi mudimu wowu nkayawu ki mmulawu to. Mu Muambi 3:13, Bible udi ubikila mudimu ne bipeta biawu ne: dipa difume kudi Nzambi.​—Bala tshiena-bualu tshidi mu kazubu etshi: “Mua kutantamena dibungama didi difumina ku mudimu.”

Udi mua kutumbisha Nzambi ne mudimu webe. Bantu batu misangu ya bungi banyisha ngenzelu muimpe wa mudimu ne dimanya kuwenza bimpe. Bible mmusue mudimu muimpe. Ngenzelu muimpe wa mudimu ke umue wa ku mishindu minene idi Bible umona mudimu. Nzambi nkayende mmumanye ma kuenza mudimu wende bimpe. Mmutupeshe bipedi ne mamanya, ne mmusue bua tuetu kukumbaja nabi tshipatshila tshimpe. Tshilejilu, pavuabu bibaka muaba wa tshitendelelu (tabernakle) mu Isalele wa kale, Yehowa wakuuja bantu bu mudi Besalele ne Oholiaba ne lungenyi, dijingulula ne meji, bua bobu kumanya mua kuenza bintu bisunguluke ne midimu ivua mua kuambuluisha. (Ekesode 31:1-11) Ebi bidi bileja ne: Nzambi uvua wanyisha bikole bia menemene mudimu wabu, bintu bivuabu benza, lungenyi luvuabu balonda ne malu makuabu a mudimu wabu.

Ebi bidi ne mumvuija manene a mushindu utudi tuangata bipedi bietu ne bibidilu bitudi nabi ku mudimu. Bidi bituambuluisha bua kubimona mu ngumvuilu kampanda bu mapa a kudi Nzambi, atudi katuyi ne bua kupepeja. Ke bualu kayi, badi babela bena Kristo bua kuenza mudimu wabu bienze anu bu se: Nzambi udi ulondolola tshidibu benza: ‘Malu onso anudi nuenza, nuenze ne mitshima yenu bu nudi nuenzela Mukalenge; ke mbu nudi nuenzela bantu.’ (Kolosai 3:23) Basadidi ba Nzambi badi ne bua kuenza mudimu bimpe ne tshisumi, bua banyishishe mukenji wa bena Kristo kudi bena mudimu nabu ne kudi bantu bakuabu.​—Bala tshiena-bualu tshidi mu kazubu tshia se: “Tumikila mêyi a mu Bible ku mudimu.”

Bua bualu ebu, tudi ne bua kudiebeja bituikala ne ngenzelu muimpe wa mudimu ne bituikala tuwenza ne tshisumi. Malu atudi tukumbaja neasankishe Nzambi anyi? Tudi ne disanka dia bungi bua mushindu utudi tuenza midimu idibu batupeshe anyi? Bikalabi kabiyi nanku, kudi mushindu wa tuetu kudilengeja.​—Nsumuinu 10:4; 22:29.

Tshintshija mudimu ne malanda ebe ne Nzambi. Nansha mudi dienza mudimu bikole dikale dimpe, kudi bualu bukuabu bunene budi bupetesha disanka mu mudimu ne mu nsombelu. Nditabalela malanda ebe ne Nzambi. Mukalenge Solomo, uvua muenze mudimu bikole ne mupete biuma ne bintu bilenga bia mishindu yonso wakafika ku diamba ne: ‘Utshine Nzambi, utumikile mikenji yende; ebu mbualu buonso budi muntu ne bua kuenza.’​—Muambi 12:13.

Bushuwa, tudi ne bua kulonda disua dia Nzambi mu bionso bitudi tuenza. Tudiku tuenza mudimu mu diumvuangana ne disua diende anyi kabiena nanku? Tudiku tudienzeja bua kusankisha Nzambi anyi, peshi tudi anu tukeba kudisankisha tuetu? Tuetu katuyi tuenza disua dia Nzambi, ndekelu wa bionso netupete kanyinganyinga kadi kafumina ku dishikila, didimona nkaya ne dibenga kumona malu ne mushinga.

Steven Berglas wakamba ne: bamfumu ba mudimu bakadi batshioke ‘badi bapeta mudimu udibu bamona muimpe ne bauvuija mudimu wa kuenza mu nsombelu wabu.’ Kakuena mudimu muimpe wa kuenza kupita kusadila Eu udi mutupeshe mamanya ne bipedi bia kuenza nabi mudimu wa nsongo. Kuenza mudimu udi usankisha Mufuki wetu kakuakupanga kutusankisha to. Bua Yezu, mudimu uvuabu bamupeshe kudi Yehowa uvua anu bu tshiakudia tshidi tshikuatshisha, tshiukutshisha ne tshikolesha mubidi. (Yone 4:34; 5:36) Vuluka ne: Nzambi, Muenji wa mudimu Mutambe Bunene udi utulomba bua kuikala ‘benzejanganyi nende ba mudimu.’​—1 Kolinto 3:9.

Ditendelela Nzambi ne dikola mu nyuma bidi bituambuluisha bua kuenza mudimu anyi kuambula bujitu budi busankisha. Bu mutu ku mudimu kuikale misangu mivule disumpakajangana, makokangana ne malu adibu batulomba, ditabuja dietu dikole ne malanda etu ne Nzambi bidi mua kutupetesha bukole butudi nabu dijinga patudi tudienzeja bua kuikala bena mudimu anyi bamfumu ba mudimu bimpe. Ku luseke lukuabu, malu adi enzeka lelu pa buloba ebu bubi adi mua kutuleja miaba itudi ne bua kukolesha ditabuja dietu.​—1 Kolinto 16:13, 14.

Tshikondo tshikala mudimu dibenesha

Bantu badi benza mudimu bikole mpindieu bua kusadila Nzambi badi mua kutekemena tshikondo tshiasululaye Mparadizu ne tshikala bantu benza mudimu muimpe pa buloba bujima. Yeshaya muprofete wa Yehowa wakamanyisha bua nsombelu wikalaku dîba adi ne: ‘Nebase nzubu, nebashikamemu; nebatentule mionji ya tumuma tua mvinyo mu madimi, nebadie tumuma tuayi. Kabena basa nzubu bua mukuabu abuelemu; kabena bakuna bintu bua mukuabu abidie. Bantu bangakusungula nebasanke musangu mule mu mudimu wa bianza biabu.’​—Yeshaya 65:21-23.

Bushuwa, mudimu newikale dibenesha dîba adi! Wewe mumanye tshidi disua dia Nzambi buebe wewe ne wewe muenze mudimu biumvuangane nadi, newikale munkatshi mua bantu babenesha ba Yehowa ne ‘neusanke mu midimu yebe yonso’ misangu yonso.​—Muambi 3:13.

[Lungenyi lunene lua mu dibeji 8]

Nzambi ke Muenji wa Mudimu Mutambe Bunene: Genese 1:1, 4, 31; Yone 5:17

[Lungenyi lunene lua mu dibeji 8]

Mudimu udi mua kuikala dibenesha: Genese 1:28; 2:15; 1 Tesalonike 4:11

[Lungenyi lunene lua mu dibeji 8]

Udi mua kutumbisha Nzambi ne mudimu webe: Ekesode 31:1-11; Kolosai 3:23

[Lungenyi lunene lua mu dibeji 8]

Tshintshija mudimu ne malanda ebe ne Nzambi: Muambi 12:13; 1 Kolinto 3:9

[Kazubu/​Tshimfuanyi mu dibeji 6]

MUA KUTANTAMENA DIBUNGAMA DIDI DIFUMINA KU MUDIMU

Baminganga batu bangata dibungama didi difumina ku mudimu bu njiwu ya ku mudimu. Didi mua kukebela muntu mputa ya mu tshifu ne kumupa tunyinganyinga anyi mene kumufikisha ku didishipa. Bena mu Japon batu badibikila ne: karoshi, mbuena kuamba ne: “lufu lufumine ku dienza mudimu dinekesha.”

Malu a bungi a ku mudimu adi mua kulela dibungama. Tshilejilu, dibungama didi mua kulua bua dishintuluka dia mêba a mudimu anyi dia mushindu udiwu wenzeka, bua bilumbu ne badi ku mutu, bua dishintuluka dia majitu anyi dia mudimu muine, diangata pansio ne dipatshibua ku mudimu. Bua dibungama edi, bamue batu bashintulula midimu peshi muaba udibu bayenzela. Bakuabu batu bakeba kujikija dibungama edi, kadi batu bafika ku dimona ne: ditu kabidi mu malu makuabu a mu nsombelu, nangananga mu dîku. Bamue bantu batu mene bashala ne lungenyi lusama, bibapesha dibungama dikole.

Bena Kristo mbalongolola bimpe bua kutantamena dibungama didi difumina ku mudimu. Mu Bible mudi mêyi manene kabukabu adi mua kutuambuluisha mu ntatu bua kuikala bimpe mu lungenyi ne mu nyuma. Tshilejilu, Yezu wakamba ne: ‘Kanutambi kuelangana meji a makelela, bualu bua makelela neadielelangane meji. Lutatu lua ku dituku ne ku dituku ludi lukumbane.’ Mêyi aa adi atukankamija bua kumona anu ntatu ya dituku dia lelu, ki nya makelela to. Tuetu benze nunku tudi tuepuka bua kudiundisha bunene bua ntatu itudi nayi, anu bua kukolesha kabidi dibungama dietu.​—Matayo 6:25-34.

Bidi bikengela bua bena Kristo kueyemena bukole bua Nzambi pamutu pa kueyemena buabu bobu. Patudi tudiumvua bashikile, Nzambi udi mua kutupesha ditalala ne disanka mu mitshima yetu ne udi mua kutupesha meji atuambuluisha bua kutantamena dikenga dionso. Mupostolo Paulo wakafunda ne: ‘Nudikoleshe mu Mukalenge ne mu bukole buende bunene.’​—Efeso 6:10; Filipoi 4:7.

Bua kujikija, nansha malu adi alela dibungama adi mua kupatula bipeta bimpe. Ntatu idi mua kutusaka bua kunyemena kudi Yehowa, kumukeba ne kumueyemena. Idi kabidi mua kutusaka bua kutungunuka ne kukuama ngikadilu ya bena Kristo ne kupeta bukole bua kunanukila. Paulo udi utubela ne: ‘Tutumbile bietu mu ntatu, tumanye ne: ntatu idi yenzeja ditantamana, ne ditantamana didi dienzeja dijadikibua, ne dijadikibua didi dienzeja ditekemena.’​—Lomo 5:3, 4.

Nunku, nansha dibungama didi mua kutusaka bua kukola mu nyuma pamutu pa kuikaladi mpokolo wa dishikila ne tunyinganyinga.

[Kazubu/​Tshimfuanyi mu dibeji 7]

TUMIKILA MÊYI A MU BIBLE KU MUDIMU

Ngikadilu wa muena Kristo muaba wende wa mudimu udi mua kuenza bua bena mudimu nende ne bantu bakuabu bafike ku dianyisha mêyi a mu Bible. Mu mukanda wa mupostolo Paulo mufundila Tito, udi ubela bena mudimu bua ‘bakokele bamfumu babu, ne babasankishe mu malu onso; kabikadi ne mpata; kabibi; kadi bikale ne lulamatu luimpe mu malu onso; bua bobu batumbishe diyisha dia Nzambi, Musungidi wetu, mu malu onso.’​—Tito 2:9, 10.

Tshilejilu, tangila tshivua ngenda-mushinga mukuabu mufundile biro bidi bilombola mudimu wa Bantemu ba Yehowa pa buloba bujima: “Ndi nnufundila bua kunulomba dianyisha bua meme kuangata Bantemu ba Yehowa ku mudimu. Ndi musue kubangata ku mudimu bualu ndi mumanye bimpe ne: mbena malu malelela, mbasue malu mimpe, mbantu ba kueyemena, ne kabakungiba to. Anu Bantemu ba Yehowa ke bantu bandi meme ngeyemena ne muoyo mujima. Ngambuluishayiku.”

Kyle mmuena Kristo udi wenza mudimu wa diakidila benyi mu tshilongelu kampanda tshidi katshiyi tshia mbulamatadi. Bua dipangakanangana ku mêyi ne muena mudimu wabu mukuabu, muena mudimu eu wakamutshipa kumpala kua bamue balongi. Kyle udi wamba ne: “Mvua ne bua kuikala ne budimu bua kubenga kufuisha dîna dia Yehowa bundu.” Mu matuku atanu akalonda, Kyle wakelangana meji bua mushindu uvuaye mua kutumikila mêyi a mu Bible. Dimue dia ku mêyi au didi mu Lomo 12:18, udi wamba ne: “Binuamanya mua kuenza nunku mu bienzedi bienu, nuikale ne bantu bonso ditalala.” Kyle wakafundila muena mudimu wabu au mukanda ne kumulombaye luse bua tshilumbu tshivua pankatshi pabu. Wakamulomba kabidi bua ashale kunyima kua mudimu bua bayukile ne bajikije bualu abu. Pakajikijabu tshilumbu atshi, tshiji tshia muena mudimu au tshiakajika ne wakanyisha meji avua Kyle muleje. Wakambila Kyle ne: “Ebi bidi ne bua kuikala anu bua tshitendelelu tshienu,” yeye kumuela mu tshitupa, bobu kulayangana. Dîyi dia ndekelu dia Kyle divua tshinyi? “Tuetu tutumikila mêyi a mu Bible misangu yonso, katuena mua kupambuka to.”

[Tshimfuanyi mu mabeji 4, 5]

Bena mudimu ba bungi batu badimona bu katupa kakese patupu ka tshiamu tshinene

[Mêyi a dianyisha]

Japan Information Center, Consulate General of Japan in NY

[Mêyi a dianyisha bua tshimfuanyi mu dibeji 8]

Buloba: Foto wa NASA