Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Mikenji ya dinanga idi mu mitshima

Mikenji ya dinanga idi mu mitshima

Mikenji ya dinanga idi mu mitshima

‘Nenteke mikenji yanyi munda muabu, nenyifunde mu mitshima yabu.’​YELEMIYA 31:33.

1, 2. (a) Nntshinyi tshituamona mpindieu? (b) Mmunyi muakadileja Yehowa ku Mukuna wa Sinai?

 TUVUA balonge mu biena-bualu bibidi bishale ne: pakatuluka Mose ku Mukuna wa Sinai, mpala wende uvua wela nsese ivua ileja butumbi bua Yehowa. Tuvua kabidi bakule bua tshilamba tshivua Mose mubuikile pa mpala. Tuakulayi mpindieu bua bualu budi mu diumvuangana ne mianda eyi, bualu budi ne mushinga wa bungi bua bena Kristo lelu.

2 Pavua Mose ku mukuna, Yehowa wakamupesha mikenji. Bena Isalele bakamona malu a dikema avua aleja ne: Nzambi nkayende uvuaku pavuabu bunguile ku Mukuna wa Sinai. ‘Makubakuba ne miele ya mvula ne ditutu difike biakadi pa mukuna, ne dîyi dia mpungi diakatamba bukole; bantu bonso bakadi mu tshitudilu bakazakala. Mukuna wa Sinai wonso wakadi ne muishi, bualu bua Yehowa wakapueka pa mutu pawu mu kapia; muishi wakabanda bu muishi wa tshikutu; mukuna wonso wakakanka bikole.’​—Ekesode 19:16-18.

3. Mmushindu kayi wakapesha Yehowa bena Isalele Mêyi Dikumi? Tshisamba etshi tshiakafika ku dijingulula tshinyi?

3 Yehowa wakakula ne bantu bende ku butuangaji bua muanjelu, kubapeshaye mikenji itubu babikila ne: Mêyi Dikumi. (Ekesode 20:1-17) Nunku kakuvua mua kuikala mpata ne: mikenji eyi ivua ifumina kudi Wa-Bukole-Buonso. Yehowa wakafunda mikenji ayi pa mabue, kadi Mose wakaatayisha pakamonaye bena Isalele batendelela kana ka ngombe ka or. Yehowa wakafunda kabidi mikenji ayi pa mabue. Bua musangu eu, pakatuluka Mose mukuate mabue, mpala uvua wela nsese. Nanku bantu bonso bakajingulula ne: mikenji ayi ivua ne mushinga wa bungi.​—Ekesode 32:15-19; 34:1, 4, 29, 30.

4. Bua tshinyi Mêyi Dikumi avua ne mushinga wa bungi?

4 Bakateka mabue abidi avua ne Mêyi Dikumi mu mushete wa tshipungidi uvua mu Muaba Mutambe bunsantu wa mu ntenta wa kusambakena ne pashishe kuatekabu mu wa ntempelo. Mikenji eyi ivua itela mêyi a mushinga a tshipungidi tshia Mikenji ya Mose ne ivua nshindamenu wa mushindu uvua Nzambi ne bua kulombola tshisamba tshia Isalele. Yakafila tshijadiki tshia ne: Yehowa uvua mudie malanda ne tshisamba etshi tshivuaye musungule.

5. Mmu mishindu kayi muvua Mikenji ivua Nzambi mupeshe bena Isalele ileja dinanga diende?

5 Mêyi au akaleja malu a bungi adi atangila Yehowa, nangananga dinanga divuaye nadi bua bantu bende. Eyowa, tshivua dipa dinene bua bantu bavua baatumikila. Mumanyi wa mukanda mukuabu wakamba ne: “Kakuena mikenji idi bantu bele lelu anyi kale . . . idi mua kufika pabuipi anyi kufuanangana peshi kupita mêyi dikumi aa to.” Yehowa wakamba bua Mikenji ya Mose yonso ne: ‘Binuatumikila dîyi dianyi, ne binuanemeka tshipungidi tshianyi, nuenu nenuikale bantu banyi ba munkatshi mua bantu bonso, bualu bua buloba buonso mbuanyi. Nuenu nenuikale kundi bu bukalenge bua buakuidi, bu tshisamba tshia tshijila.’​—Ekesode 19:5, 6.

Mikenji mifunda mu mutshima

6. Mmikenji kayi idi ne mushinga wa bungi kupita mikenji ivua mifunda pa mabue?

6 Bulelela, mikenji ya Nzambi ayi ivua ne mushinga wa bungi be! Kadi uvuaku mumanye ne: bena Kristo bela manyi badi ne tshintu tshia mushinga mukole kupita mikenji ivua mifunda pa mabue anyi? Yehowa wakamanyisha dipunga dia tshipungidi tshipiatshipia tshivua tshishilangane tshiotshi ne tshipungidi tshia Mikenji tshiakapungaye ne bena Isalele. Wakamba ne: ‘Nenteke mikenji yanyi munda muabu, nenyifunde mu mitshima yabu.’ (Yelemiya 31:31-34) Yezu (Mutuangaji wa tshipungidi tshipiatshipia) kakapesha bayidi bende mukanda wa mikenji to. Kadi wakabueja mikenji ya Yehowa mu lungenyi ne mu mitshima ya bayidi bende ku malu avuaye wamba ne wenza.

7. Mbanganyi bakapeshabu bangabanga ‘mikenji ya Kristo’? Mbanganyi bakalua kuyitaba pashishe?

7 Mikenji eyi badi bayibikila ne: ‘mikenji ya Kristo.’ Bavua bayipeshe bangabanga tshisamba tshia mu nyuma anyi ‘Isalele wa Nzambi,’ ki ng’Isalele wa ku mubidi anyi ndelanganyi ya Yakoba to. (Galatia 6:2, 16; Lomo 2:28, 29) Isalele wa Nzambi mmuenza ne bena Kristo bela manyi. Bena “musumba munene” wa mu bisamba bionso badi pabu bakeba kutendelela Yehowa bakalua kudisanga kudibu mu kupita kua matuku. (Buakabuluibua 7:9, 10; Zekâya 8:23) Bu mudibu “tshisumbu tshimue” tshidi “mulami umue” ulombola, bantu ba mu bisumbu bibidi ebi badi bitaba ‘mikenji ya Kristo,’ banyisha bua ilombole malu onso adibu benza.​—Yone 10:16.

8. Ndishilangana kayi divua pankatshi pa Mikenji ya Mose ne mikenji ya Kristo?

8 Bena Kristo badi bitaba bua kulonda mikenji ya Kristo (malu bu mudi mushindu udi mubidi wa muntu ne muaba udibu bamulele kabiena ne mushinga to), kadi bena Isalele ba ku mubidi bavua babalela mu Mikenji ya Mose. Bena Kristo batu bobu balonga malu a Yehowa ne njila yende ne batu ne dijinga dikole dia kuenza disua diende. Bu mudi bena Kristo bela manyi ne mikenji ya Nzambi ‘munda muabu,’ mienza bu mifunda ‘mu mutshima wabu,’ kabena batumikila Nzambi anu bualu utu unyoka badi kabayi bamutumikila to, anyi kabena bamutumikila anu bualu mbenzejibue ku bukole bua kumutumikila to. Ditumikila diabu ne dia bena mu tshisumbu tshia mikoko mikuabu didi difumina mu tshintu tshia nshindamenu ne tshidi ne bukole bua bungi, mbuena kuamba ne: mu mitshima yabu.

Mikenji mishindamene pa dinanga

9. Mmunyi muakaleja Yezu ne: dinanga ke nshindamenu wa mikenji ya Yehowa?

9 Mu tshikoso, nshindamenu wa mikenji yonso ya Yehowa ndinanga. Dinanga ditu misangu yonso ne nedikale amu tshitupa tshia mushinga mukole tshia ntendelelu mulelela. Tangila muakandamuna Yezu pakamuebejabu mukenji uvua munene kupita mikuabu: ‘Nanga Mukalenge Nzambi webe ne mutshima webe wonso ne muoyo webe wonso ne lungenyi luebe luonso.’ Mukenji muibidi uvua ne: ‘Nanga mukuenu bu muudi mudinange.’ Wakasakidila mêyi aa: ‘Mikenji yonso ya Mose ne mêyi a baprofete bidi bikudika ku mikenji eyi ibidi.’ (Matayo 22:35-40) Nunku Yezu wakaleja ne: Mikenji ya Mose ne Mêyi Dikumi ne Mifundu ya tshiena-Ebelu yonso ivua mishindamene pa dinanga.

10. Bua tshinyi tudi tuamba ne: dinanga ke nshindamenu wa mikenji ya Kristo?

10 Dinanga dia Nzambi ne dia muntu netu ke nshindamenu wa mikenji idi mu mitshima ya bena Kristo anyi? Eyowa. Mikenji ya Kristo idi ilomba bua kunanga Nzambi ne muoyo umue ne mu mikenji amu mudi mukenji mupiamupia eu: Bena Kristo badi ne bua kunangangana ne kudifila umue bua mukuabu. Badi ne bua kunangangana anu bu muakananga Yezu bayidi bende, kulambulaye too ne muoyo wende ku budisuile bua bualu buabu. Yezu wakalongesha bayidi bende bua kunanga Nzambi ne kunanganganabu anu muvuaye mubanange. Dinanga dia pa buadi didibu balejangana ke tshimanyinu tshinene tshia bena Kristo balelela. (Yone 13:34, 35; 15:12, 13) Yezu wakabambila bua kunanga too ne baluishi babu.​—Matayo 5:44.

11. Mmunyi muvua Yezu muleje muvuaye munange Nzambi ne bantu?

11 Yezu wakafila tshilejilu tshipuangane tshia dilejangana dinanga. Dîba ditshivuaye mu diulu, wakitaba ne disanka bua kulua bua kutuma midimu ya Tatuende ya pa buloba kumpala. Pa kumusha dilambula dia muoyo wende bua bantu kupeta lupandu, wakaleja kabidi mushindu wa kufua ne wa kulua muoyo. Tshilejilu, uvua ne budipuekeshi ne bulenga ne uvua unemeka bantu, uvua wambuluisha bavua batata ne majitu ne bavuabu bakengesha. Wakambila kabidi bantu ‘mêyi a muoyo wa tshiendelele’ bua bamanye Yehowa, kayi utshioka.​—Yone 6:68.

12. Bua tshinyi tudi tuamba ne: dinanga dia Nzambi ne dia muntu netu bidi bu mukaba ne tshilamba?

12 Dinanga dia Nzambi ne dia muntu netu bidi anu bu mukaba ne tshilamba. Ke bualu kayi mupostolo Yone wakamba ne: ‘Dinanga didi difuma kudi Nzambi. Biamba muntu ne: Ndi munange Nzambi, ne yeye udi ne muanabu lukuna, yeye udi muena mashimi, bualu bua udi kayi unanga muanabu udiye umona kêna mumanye mua kunanga Nzambi udiye kayi mumone.’ (1 Yone 4:7, 20) Dinanga didi difumina kudi Yehowa, Yehowa ke dinanga mene. Dinanga ke ditu dimusaka bua kuenza malu onso. Tudi tunanga bakuabu bualu Nzambi mmutufuke mu tshimfuanyi tshiende. (Genese 1:27) Tuetu banange muntu netu, tudi banange Nzambi.

Kunanga mmuanabu ne kutumikila

13. Ntshinyi tshitudi ne bua kuenza bangabanga bua kuleja mutudi banange Nzambi?

13 Mmunyi mutudi mua kunanga Nzambi pende katuyi mua kumumona? Bualu bunene bua kumpala nkuanji kumumanya. Katuena mua kunanga anyi kueyemena muntu utudi katuyi bamanye to. Ke bualu kayi Mifundu Minsantu idi itulomba bua kubala Bible, kusambila ne kuikala pamue ne bantu bakadi bamanye Nzambi ne badi bamunange bua tuetu kumumanya petu bimpe. (Musambu 1:1, 2; Filipoi 4:6; Ebelu 10:25) Mikanda ya Evanjeliyo inayi idi mua kutuambuluisha bikole bualu idi ileja bumuntu bua Yehowa mu ngikadilu ne mudimu wa Yezu Kristo. Dijinga dietu dia kutumikila Nzambi ne kuidikija ngikadilu yende didi ditamba kukola patudi tumumanya ne tupeta dianyisha bua dinanga didiye mutuleje. Eyowa, kunanga Nzambi kudi kumvuija kumutumikila.

14. Bua tshinyi tudi tuamba ne: mikenji ya Nzambi kayitu ne bujitu bupite bungi to?

14 Patudi banange bantu, tudi bamanye bimpe bidibu basue ne bidibu kabayi basue, ne tudi tuenza malu bilondeshile dimanya edi. Katutu basue kubungamija bantu batudi banange to. Mupostolo Yone wakafunda ne: ‘Edi ndinanga dia Nzambi, bua tuetu tutumikile mikenji yende; ne mikenji yende kayena itunemena bujitu.’ (1 Yone 5:3) Kayena ne bujitu bupite bungi to, ne ki mmipite bungi nansha. Dinanga ke didi dilombola nsombelu wetu. Katutu dijinga ne mukanda wa mikenji ya kukuata ku muoyo bua kumona mua kuenza bualu buonso to; dinanga dia Nzambi ke ditu ditulombola. Bituikale banange Nzambi, netuikale ne disanka dia kuenza disua diende. Patudi tuenza nunku tudi tumusankisha ne tupeta petu masanka, bualu Nzambi utu utulombola bua diakalenga dietu.​—Yeshaya 48:17.

15. Ntshinyi tshidi mua kutusaka bua kuidikija Yehowa? Umvuija.

15 Patudi banange Nzambi muoyo udi utusaka bua kutentula ngikadilu yende. Patudi banange muntu, ngikadilu yende idi itusankisha ne tudi tukeba bua kumufuana. Angata tshilejilu malanda adi pankatshi pa Yehowa ne Yezu. Bavua basombe pamue mu diulu munkatshi mua bidimu miliyare ne miliyare. Biakalela dinanga dilelela pankatshi pabu. Yezu wakambila bayidi bende ne: ‘Wakuntangila meme wakutangila Tatu’ bualu uvua mufuane Tatuende Yehowa bikole be! (Yone 14:9) Dimanya ne dianyisha bua Yehowa ne bua Muanende bidi bitusaka bua kubafuana. Dinanga dietu dia Yehowa ne dikuatshisha dia nyuma wende nebituambuluishe bua ‘kuvula muntu mukulukulu ne bienzedi biende ne kuluata muntu mupiamupia.’​—Kolosai 3:9, 10; Galatia 5:22, 23.

Dinanga dimuenekela mu bienzedi

16. Mmunyi mudi mudimu wetu wa diyisha ne dilongesha uleja mutudi banange Nzambi ne bantu netu?

16 Bu mutudi bena Kristo, dinanga dietu dia Nzambi ne dia muntu netu ke didi ditusaka bua kuyisha Bukalenge bua Nzambi ne kuvuija bantu bayidi ba Yezu. Patudi tuyisha, tudi tusankisha Yehowa Nzambi bualu ‘mmusue bua bantu bonso basungidibue, bafike ku dimanya dia malu malelela.’ (1 Timote 2:3, 4) Ke mutudi mua kuambuluisha bakuabu bua mikenji ya Kristo ikale mifunda mu mitshima yabu nunku. Tudi tumvua disanka patudi tubamona babanga kupeta ngikadilu ya buena ya Yehowa. (2 Kolinto 3:18) Bulelela, kuambuluisha bantu bua kumanya Nzambi ke dipa dilenga ditudi mua kubapesha. Aba badi bitaba kudia bulunda ne Yehowa lelu nebashale balunda bende bua kashidi ne tshiendelele.

17. Bua tshinyi mbimpe kunanga Nzambi ne muntu netu pamutu pa kunanga bintu?

17 Lelu bantu badi banyisha bintu bia pa buloba bikole ne mbabinange bamba kufua. Kadi bintu mbikuakamueka, mbikuakajimina. Badi mua kubiba anyi bidi mua kunyanguka. (Matayo 6:19) Bible udi utuambila ne: “Buloba budi bujimina ne lukuka luabu kabidi; kadi yeye udi wenza mudi disua dia Nzambi udi ushalaku tshiendelele.” (1 Yone 2:16, 17) Eyowa, Yehowa neashaleku tshiendelele, bantu badi bamunange ne bamukuatshila mudimu nebashaleku pabu tshiendelele. Bu mudibi nanku, ki mbimpe kunanga Nzambi ne bantu netu pamutu pa kukeba bintu bia pa buloba bitu bimpe anu bua tshitupa tshîpi anyi?

18. Mmunyi muvua misionere kampanda muleje dinanga dia didifila bua bakuabu?

18 Aba badi ne dinanga badi bapesha Yehowa lumu. Tuangate tshilejilu tshia Sonia, udi misionere mu ditunga dia Sénégal. Wakalonga Bible ne mamu mukuabu diende Heidi, wakashilabu disama dia SIDA kudi bayende uvua kayi utendelela Yehowa to. Heidi wakatambula kunyima kua lufu lua bayende, kadi wakabuela mu lupitadi bua SIDA matuku makese panyima. Sonia udi ulonda ne: “Bena mu lupitadi bakenza muabu muonso bua kumuambuluisha, kadi bavua bakese. Ke bena budisuile ba mu tshisumbu kulua bua kumuambuluisha. Butuku buibidi mu lupitadi muvua Heidi amu, ngakasomba pa tapi pabuipi ne bulalu buende ne ngakamuambuluisha too ne pakafuaye. Munganga uvua umuondapa wakamba ne: ‘Lutatu lunene lututu nalu ndua kumona misangu mivule nansha balela kabayi balua kutangila bena dîku diabu mu lupitadi padibu bamanya ne: badi ne SIDA. Bua tshinyi wewe udi kuyi mulela wende, kuyi wa mu ditunga dimue nende, kuyi mene wa dikoba dimue nende udi witaba njiwu ya kufuana kupia disama dibi edi?’ Ngakamumvuija ne: buanyi meme, Heidi uvua muanetu menemene, anu bu wa tatu wa mamu. Bua malanda avua pankatshi panyi nende, yeye uvua bu muanetu, mvua musue kumuambuluisha.” Kadi Sonia kakakuatshika disama bua pavuaye ulama Heidi to.

19. Bu mutudi ne mikenji ya Nzambi mu mitshima yetu, ntshinyi tshitudi katuyi ne bua kupanga kuenza?

19 Basadidi ba Yehowa ba bungi batu ne dinanga dilelela bua bakuabu. Kakuena mikenji mifunda idi nayi bantu ba Nzambi lelu. Kadi tudi tumona mudi Ebelu 8:10 ukumbana: ‘Etshi ntshipungidi tshingalua kupunga ne nzubu wa Isalele kunyima kua matuku aa, Mukalenge udi wamba, Nenteke mikenji yanyi mu meji abu, nenyifunde kabidi pa mitshima yabu; nengikale Nzambi wabu, ne bobu nebikale bantu banyi.’ Tunangayi bikole mikenji ya dinanga idi Yehowa mufunde mu mitshima yetu ne katupitshishi mpunga wa kuleja dinanga.

20. Bua tshinyi mikenji ya Kristo ntshintu tshia mushinga mukole?

20 Bulelela, kuenzela Nzambi mudimu pamue ne bana betu badi pa buloba bujima badi baleja dinanga dia mushindu eu mbualu buimpe be! Aba badi ne mikenji ya Kristo mu mutshima wabu badi ne tshintu tshia mushinga mukole mu buloba ebu mudi kamuyi dinanga. Yehowa mmubanange ne badi kabidi ne disanka dia kuikala munkatshi mua bana babu badi ne dinanga dikole. Bible udi wamba ne: ‘Monayi, bidi bitamba buimpe ne bia disanka bua bana ba muntu badikunguije pamue ne mutshima umue!’ Nansha mudi Bantemu ba Yehowa basombele mu matunga mashilangane, bakula miakulu mishilangane, ne bikale ne bibidilu bishilangane, tshidibi badi mu buobumue bua ntendelelu bua dikema. Yehowa mmusue buobumue ebu bualu mufundi wa Misambu wakamba ne: ‘Yehowa wakavudija disanka [munkatshi mua bantu badi basuikakaja kudi dinanga], disanka mene dia muoyo tshiendelele.’​—Musambu 133:1-3.

Udi mua kuandamuna anyi?

• Mmushinga kayi uvua nawu Mêyi Dikumi?

• Mikenji idi mifunda mu mitshima mmikenji kayi?

• Dinanga didi ne mudimu kayi mu ‘mikenji ya Kristo’?

• Mmunyi mutudi mua kuleja ne: tudi banange Nzambi ne muntu netu?

[Nkonko ya dilonga]

[Tshimfuanyi mu dibeji 25]

Bena Isalele bavua ne mikenji mifunda pa mabue

[Bimfuanyi mu dibeji 26]

Bena Kristo badi ne mikenji ya Nzambi mifunda mu mitshima yabu

[Tshimfuanyi mu dibeji 28]

Sonia ne muana wa bakaji wa mu Sénégal mu mpungilu wa distrike mu 2004