Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Mutu lufu lutonda bantu

Mutu lufu lutonda bantu

Mutu lufu lutonda bantu

“MUANA WA BIDIMU BISAMBOMBO MMUDISHIPE!” Tshiena-bualu etshi tshivua tshiakula bua lufu lubi lua muana wa bakaji uvua ne dîna ne: Jackie. Mamuende uvua ufuma ku difua panyima pa yeye mumane kusama matuku a bungi. Jackie uvua muambile bana babu kumpala kua kuyaye kuimana kumpala kua kawulu kavua mu lubilu ne: uvua musue ‘kulua muanjelu ne kuikala pamue ne mamuende.’

Ian uvua ne bidimu 18 pakasengelelaye nsaserdose wabu bua amumvuije bua tshinyi disama dia kansere divua dishipe tatuende. Nsaserdose wakamuambila ne: bu muvua tatuende muikale muntu muimpe, Nzambi uvua musue bua ikale nende mu diulu. Pakumvua Ian nanku, wakamba ne: kavua musue kumanya Nzambi wa tshikisu wa mushindu eu to. Ian wakangata dipangadika dia kuditua mu masanka bualu kavua umona kabidi bua tshinyi uvua ne muoyo to. Ke bualu kayi wakatuadija kunua maluvu makole, kunua diamba, ne kudituaye mu tshiendenda. Ian wakadina ne kasuki mu malu aa kakutshiyi mushindu.

‘Badi ne muoyo badi bamanye ne: netufue’

Miyuki ibidi eyi idi ileja mudi lufu mua kutonda bantu, nangananga padibu kabayi balutekemene to. Bantu bonso batu bamanye tshidi Bible wamba etshi: ‘Badi ne muoyo badi bamanye ne: netufue.’ (Muambi 9:5) Kadi bantu ba bungi kabatu basue kuitaba bualu ebu to. Kadi wewe udi wela meji kayi? Bu mutudi dijinga ne dîba ne ntema ya bungi bua kuikala ne muoyo, tudi mua kupua lufu muoyo bualu ludi lumueneka bu ludi kule.

Mukanda mukuabu udi wamba ne: “Bantu bavule batu batshina lufu ne babenga bua kuela meji bua lufu.” (The World Book Encyclopedia) Kadi njiwu mikole anyi disama dinene didi mua kutuenzeja mu tshimpitshimpi bua tuetu kuela meji bua lufu. Patudi tuya ku nkita ya mulunda anyi ya mulela wetu, bidi bitubungamija bikole patudi tuvuluka tshidi tshindile bantu bonso.

Nansha nanku, bantu batu bamba mêyi a buena aa mu madilu misangu ya bungi: “Muoyo udi utungunuka.” Eyowa muoyo utu utungunuka. Matuku a muoyo atu amueneka aya lukasa, ne mu katupa kîpi bukulakaje butuadija kututatshisha. Dîba adi katuena kabidi tumona lufu bu bualu butshidi kule to. Kudi madilu a bungi a tuetu kuya. Bushuwa, padi balunda betu ba pa muoyo bafua bidi bitutonda bikole be! Bakulakaje ba bungi batu badiela lukonko ludi lusamisha lungenyi elu lua ne: “Meme nemfue panyi dîba kayi?”

Lukonko ludi kaluyi ne diandamuna

Nansha mudi bantu bonso bamanye ne: lufu ludiku, batu anu badiela nkonko bua tshidi tshienzeka kunyima kua lufu. Bu mutubu bafila mandamuna adi kaayi apetangana, bena mpata batu bafika ku dimona ne: mandamuna aa kaena ne mushinga to, ne batu bela meji kabidi ne: bantu kabatu bamanye tshitu tshienzeka panyima pa lufu to. Bamue batu mene bamba ne: patutshidi ne muoyo apa, ke pa kudila wa tshiula.

Bakuabu badi babenga kuitaba ne: lufu ke ndekelu wa bionso. Kadi nansha nanku, ki mbamanye bimpe tshidi tshienzeka kunyima kua lufu to. Banga badi bela meji ne: bafue batu baya muaba wa masanka a tshiendelele, eku bakuabu pabu ne: bafue nebikale kabidi ne muoyo mu matuku atshilualua, pamuapa baya kuledibua bakadi bantu bakuabu.

Badi bafuishe batu badiebeja ne: “Bafue badi kuepi?” Tshilejilu, umue musangu, banayi ba ndundu kampanda bavua babuele mu bise baya kutua ndundu, kadi kaminyo kakuabu kukuma mashinyi abu, wowu kubunguluka. Banayi ba ndundu batanu kufuabu. Mamuende wa umue wa ku bantu batanu abu katu kabidi bimpe katshia muanende wafua. Uvua uluangana bua kumanya muaba uvua muanende. Uvua ne tshibidilu tshia kuya ku lukita lua muanende, umuambila malu ne dîyi dikole munkatshi mua mêba a bungi. Udi wamba ne dibungama ku muoyo ne: “Buanyi meme kudi anu tshintu kampanda kunyima kua lufu. Kadi tshiena mutshimanye to.”

Eyowa, mushindu ututu tuangata lufu udi mua kushintulula nsombelu wetu mpindieu. Pa kumona tshitu bantu benza ne meji adibu nawu bua lufu, tudi mua kudiela nkonko ya bungi. Anji keba mua kuyandamuna: Tudi ne tshia kupua lufu muoyo ne kutangila anu muoyo anyi? Tudi ne tshia kulekela lufu lunyanga nsombelu wetu anyi? Muntu udi mufuishe udi ne bua kushala kashidi udiebeja kudi muntu udiye mufuishe muye anyi? Lufu ludi ne bua kushala bualu butudi katuyi mua kumvuija anyi?