Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

‘Dîyi’ dia Yehowa dikulame

‘Dîyi’ dia Yehowa dikulame

‘Dîyi’ dia Yehowa dikulame

MU 490 K.B.B. mu mvita miende lumu ya ku Marathon, bena Atena pankatshi pa binunu 10 ne 20 bakaluangana ne tshiluilu tshinenanenayi tshia bena Pelasa. Mayele makole a mvita a bena Gelika avua a diluangana mu tshibumbu, mbuena kuamba ne: bavua baluangana kasumbu ka basalayi benda balamatangane bikole. Ngabu yabu ivua ikuatakana pamue yenza bu tshimanu tshikole, kadi tshikale ne mafuma apatukilamu. Diluangana diabu mu tshibumbu edi diakabambuluisha bua kutshimuna tshiluilu tshinenanenayi atshi tshia bena Pelasa.

Bena Kristo balelela badi baluangana mvita ya mu nyuma. Badi baluangana ne baluishi ba bukole anyi bakokeshi badi kabayi bamueneka ba ndongoluelu eu mubi badi Bible ubikila ne: ‘bamfumu ba mîdima ba buloba ebu, ne bisumbu bia nyuma mibi bidi mu miaba ya mu diulu.’ (Efeso 6:12; 1 Yone 5:19) Bantu ba Nzambi badi batungunuka ne kutshimuna, kadi ki nku bukole buabu to. Yehowa ke udibu bapingajila butumbi, bualu yeye ke udi ubalama ne ubalongesha bu mudibi bileja mu Musambu 18:30 ne: ‘Dîyi dia Yehowa diakatetshibua ne: didi dia bushuwa. Yeye udi ngabu wa bonso badi banyemena kudiye.’

Bushuwa, Yehowa udi ukuba basadidi bende ba lulamatu ku diambuluisha dia ‘dîyi’ diende dikezuke didi mu Mifundu Minsantu bua bualu bubi kabubafikidi mu nyuma to. (Musambu 19:7-11; 119:93) Bua meji adi mu Dîyi dia Nzambi, Solomo wakafunda ne: “Kualekedi nansha, ne wowo neakulame; wanange, neakutangidile malu adi mua kukukuata.” (Nsumuinu 4:6; Muambi 7:12) Mmunyi mudi meji a Nzambi atulama ku bubi? Tutangile tshilejilu tshia Isalele wa kale.

Bantu balama kudi meji a Nzambi

Mikenji ya Yehowa ivua ilama bena Isalele ne ibaludika mu bitupa bionso bia nsombelu wabu. Tshilejilu, mikandu ivua itangila ndilu, mankenda a mubidi ne diteka babedi pa nkayabu yakabepula ku masama a bungi avua abutula bisamba bikuabu. Anu kunyima kua disokolola dia tuishi tua masama mu bidimu bia 1800 ke pakafika mamanya a bantu muaba ukavua Mikenji ya Nzambi mifike. Mikenji ivua itangila dikala ne bintu, dipikula, dilekelelangana mabanza, disombeshangana bintu ne tshiakasombela yakambuluisha bena Isalele bua bantu bikale basombe talalaa, ne malu a lupetu ikale makane. (Dutelonome 7:12, 15; 15:4, 5) Mikenji ya Yehowa yakambuluisha mene bua buloba bua Isalele kabuatuki to. (Ekesode 23:10, 11) Mikenji ivua ikandika ntendelelu wa dishima yakakuba bena Isalele mu nyuma, kubepulayi ku bukokeshi bua bademon, ku dilambula dia bana babu ne ku malu mabi makuabu a bungi, kusakidila ne tshilele tshidi tshipepejijangana tshia dinamina mpingu idi kayiyi ne muoyo.​—Ekesode 20:3-5; Musambu 115:4-8.

Kakuyi mpata, ‘dîyi’ dia Yehowa kadivua ‘bualu bua patupu’ kudi bena Isalele to, kadi divua diumvuija muoyo ne divudija matuku bua bonso bavua baditeleja. (Dutelonome 32:47) Mbia muomumue lelu bua badi batumikila mêyi a Yehowa a meji, nansha mudi bena Kristo kabayi kabidi mu tshipungidi tshia Mikenji. (Galatia 3:24, 25; Ebelu 8:8) Bushuwa pa muaba wa mikenji mifunda, bena Kristo bobu badi ne mêyi maludiki a mu Bible adi atangila malu a bungi bua kubalombola ne kubalama.

Bantu balama kudi mêyi maludiki

Mikenji idi mua kutangila amu malu makese ne kuikala ya tshitupa tshîpi. Kadi mêyi maludiki a mu Bible bu mudiwu malu malelela a nshindamenu atu pa tshibidilu atangila mianda ya bungi ne kaatu ne ndekelu. Tshilejilu, tangila dîyi diludiki didi mu Yakobo 3:17, didi diamba mu katupa kadi ka ntuadijilu ne: ‘Meji adi afuma mu diulu diambedi adi mimpe [a bunonoke], pashishe adi ditalala.’ Mmunyi mudi bulelela ebu bua nshindamenu mua kukuba bantu ba Nzambi lelu eu?

Kuikala munonoke nkuikala ne bikadilu bikezuke. Nunku, aba badi bangata bunonoke ne mushinga badi baditatshisha ki nganu bua kuepuka tshiendenda kadi ne malu adi mua kufikishaku, bu mudi dialakana mukaji anyi mulume ne ditangila dia bindidimbi bia bantu butaka. (Matayo 5:28) Bia muomumue kabidi, bantu badi batantshilangana bua dibaka badi bangata dîyi didi mu Yakobo 3:17 ne mushinga badi bepuka malu adi asankisha mubidi adi mua kubafikisha ku dipanga kudikanda. Bu mudibu baludika kudi dîyi edi, kabena badishima bua kujimija bunonoke buabu, pamuapa pa kuela meji ne: patudi katuyi bashipe bushuwa mukenji wa Nzambi, bienzedi bietu mbianyishibue kudi Yehowa. Mbamanye bimpe ne: Yehowa “udi utangila mu mutshima” wa muntu ne udi umuenzela malu bilondeshile tshidiye umonamu. (1 Samuele 16:7; 2 Kulondolola 16:9) Bantu badi ne meji a nunku eu badi bakuba mibidi yabu ku masama a mu bilamba adi matangalake lelu ne balama lungenyi luabu luimpe ne disanka dia mu mutshima.

Yakobo udi wamba ne: meji a kudi Nzambi adi kabidi “ditalala.” Tudi bamanye ne: Satana udi ukeba kutupambula kudi Yehowa pa kukuna lungenyi lua tshikisu mu mitshima yetu ne bintu bidi kabiyi bimpe bu mudi mikanda, filme, mijiki ne manaya a ku ordinatere, amue a ku manaya aa mikale asaka baanayi bua kuidikija tshikisu tshidi katshiyi kuamba ne dishipangana. (Musambu 11:5) Divula dia dibunda dia bibawu bua tshikisu didi tshijadiki tshia se: Satana mmukumbaje tshipatshila tshiende. Bua dibunda dia bibawu dia mushindu eu, tshikandakanda tshikuabu tshia mu ditunga dia Australie tshiakatela kukadi bidimu bungi kampanda mêyi a Robert Ressler, mupatudi wa tshiambilu tshia se: “mushipianganyi wa dilambu.” Ressler wakamba ne: bashipianganyi bavuaye muele nkonko mu bidimu bia 1970 bavua banange bindidimbi bia bantu butaka bivua kabiyi bibi menemene to, bidi “bishadile ku bia lelu.” Ke Ressler kuambaye muvua “malu mua kunyanguka mu matuku atshilualua, mu lukama lua bidimu lukuabu luvua bashipi ba mulongolongo wa bantu mua kuvulangana.”​—The Sydney Morning Herald.

Ngondo mikese kunyima kua dipatuka dia tshiena-bualu etshi, muntu mukuabu wakashipa bana 16 ne mulongeshi wabu ne tshingoma mu tulasa tua bana batekete mu tshimenga tshia Dunblane, mu ditunga dia Écosse kumpala kua kudishipaye. Ngondo uvua ulonda, mupale mukuabu wakasa bantu 32 tshingoma mu tshimenga tshia Port Arthur mu tshitupa tshitalale tshia Tasmanie mu Australie. Bidimu bidi panshi ebi, ditunga dia États-Unis diakanyungakana ne dishipangana mu tulasa misangu ne misangu, bena ditunga kudiebejabu ne: Mbua tshinyi? Mu Kabalashipu 2001, bakakula bikole ku tudiomba bua ditunga dia Japon pakabuela muntu mutomboke mu tulasa ne kutua bana 8 ba mu kalasa kibidi tuele kubashipa ne kutapa bantu bakuabu 15 mputa. Bulelela, malu adi asaka bantu ku dienza mianda mibi ya mushindu eu mmakole mua kuumvuija, kadi bantu bakadi batamba kuela meji ne: tshidi mua kuikala malu a tshikisu adibu baleja ku tudiomba. Phillip Adams, mufundi wa bikandakanda wa mu Australie wakafunda ne: “Bikala disuisha tshintu ku tudiomba mu munite umue mua kusaka bantu bua kutshisumba bikole, kanungambidi ne: filme wa mêba abidi utu bantu banyisha bikole menemene kêna ushintulula meji a bantu.” Bualu budi bukemesha mbua se: bampulushi bakanyenga bande ya video 2 000 ya malu a tshikisu ne a bantu butaka mu nzubu wa mushipianganyi au wa mu Port Arthur.

Bantu badi balamate ku mêyi a mu Bible badi bakuba lungenyi luabu ne mitshima yabu ku dijikija dia lutetuku dionso didi disakangana ku tshikisu. Nunku, kabena balekela ‘nyuma wa pa buloba’ unyanga lungenyi luabu ne majinga abu to. Kadi ‘nyuma wa Nzambi udi ubayisha’ ne badi baditatshisha bua kukuama mamuma ende, bu mudi edi dia ditalala. (1 Kolinto 2:12, 13; Galatia 5:22, 23) Badi bakuama mamuma aa pa kulonga Bible, kusambila ne kuelangana meji bimpe pa tshibidilu. Badi kabidi bepuka kutantshila bantu badi ne meji a tshikisu, batantshila bantu badi batekemene anu bu bobu bua kusombela mu buloba bupiabupia bua ditalala bua Yehowa. (Musambu 1:1-3; Nsumuinu 16:29) Bushuwa, meji a kudi Nzambi adi alama bantu!

‘Dîyi’ dia Yehowa dilame mutshima webe

Pavua Satana mutete Yezu mu tshipela, Yezu wakamuandamuna pa kutela Dîyi dia Nzambi bimpe. (Luka 4:1-13) Kadi kakaditua patupu mu lusombi ne Diabolo bua kumuleja muvuaye ne lungenyi lua bungi to. Yezu wakakula ne mutshima wende mujima pakatelaye Mifundu bua kuandamuna Diabolo, ne ke bua tshinyi ngenzelu wa Diabolo uvua mupatule bipeta bimpe mu Edene wakapangila kudi Yezu. Mateyi a Satana neatupangile petu bituuja mitshima yetu ne mêyi a Yehowa. Ebu mbualu bua mushinga mukole bualu ‘munda mua mutshima mudi mupatuka mishimi ya muoyo.’​—Nsumuinu 4:23.

Tudi kabidi ne bua kutungunuka ne kulama mutshima wetu, katuyi tulekela to. Pakapangila Satana mu tshipela, kakalekela kuteta Yezu nansha. (Luka 4:13) Neatungunuke ne kututeta petu mishindu mishilangane bua kunyanga lulamatu luetu. (Buakabuluibua 12:17) Nunku, tuidikijayi Yezu pa kunanga bikole Dîyi dia Nzambi, eku tulomba misangu yonso nyuma muimpe ne meji. (1 Tesalonike 5:17; Ebelu 5:7) Yehowa pende udi ulaya bonso badi banyemena kudiye ne: kakuena bualu bubi buabenzekela mu nyuma.​—Musambu 91:1-10; Nsumuinu 1:33.

Dîyi dia Nzambi didi dikuba tshisumbu

Satana kêna mua kupangisha bena mu “musumba munene” bua kupandukabu ku dikenga dinene nansha. (Buakabuluibua 7:9, 14, MMM) Nansha nanku, udi amu ukeba muende muonso bua kufikisha bena Kristo nansha bakese ku dienza malu mabi bua Yehowa ababenge. Ke tshiakenzelaye bena Isalele wa kale, ne bantu 24 000 bakafua anu pabuipi mene ne kubuela mu Buloba Bulaya. (Nomba 25:1-9) Bushuwa bena Kristo bapambuke badi banyingalala bulelela bua mibi yabu badi bapeta diambulusha dia dinanga bua kupetululabu makanda a mu nyuma. Kadi benji ba mpekatu badi kabayi banyingalala bu Zimeli wa kale badi banyanga bikadilu bia bakuabu ne makanda abu a mu nyuma. (Nomba 25:14) Amu bu basalayi baluanganyi ba mu tshibumbu badi bimanshe ngabu yabu, badi badibueja bobu bine ne binabu mu njiwu.

Ke bualu kayi Bible udi wamba ne: ‘Kanubuelakanyi ne muntu udi ne dîna dia muanenu wa mu Kristo bikalaye muena masandi, anyi muena lukuka lua bintu, anyi muena mpingu, anyi mupendianganyi, anyi mukuatshiki wa maluvu, anyi munyengi wa bintu, kanudi mene ne muntu wa nunku. Umushayi muntu mubi au munkatshi muenu.’ (1 Kolinto 5:11, 13) Kuenaku umona ne: ‘dîyi’ edi dia meji didi diambuluisha bua kulama bukezuke bua bikadilu ne bua mu nyuma bua tshisumbu tshia bena Kristo anyi?

Kadi bitendelelu bivule bia Bukua-Buena-Kristo ne batontolodi batu bamona bitupa bia Bible ebi bidi bibengangana ne mmuenenu ya malu ya buena lelu ne bikadilu bibi bu bintu bia kalekale bidi kabiyi kabidi ne mushinga. Nunku, kabiena bimona mpekatu minene ya mishindu yonso nansha munkatshi mua balombodi babu bu bualu to. (2 Timote 4:3, 4) Kadi tangila: Nsumuinu 30:5 udi ufuanyikija pende ‘dîyi’ dia Yehowa ne ngabu mmulonda kudi mukenji eu mu mvese 6: ‘Kutentakaji dîyi ku mêyi ende, bua yeye kakubedi, kakusanganyi muena mashimi.’ Bulelela, aba badi bashintulula Bible bushuwa mbena mashimi ba mu nyuma, babi menemene ku bonso! (Matayo 15:6-9) Nunku, tuikalayi ne dianyisha dilelela bua mutudi mu bulongolodi budi bunemeka Dîyi dia Nzambi bikole.

Bakuba kudi ‘dipembu dimpe’

Bu mudi bantu ba Nzambi balamate ku Bible ne bambila bantu bakuabu mukenji wa busambi, badi bamuangalaja ‘dipembu dimpe’ dia muoyo didi disankisha Yehowa anu bu dia kamonya. Kadi bua bantu badi kabayi bakane, batuadi ba mukenji aba badi bamuangalaja ‘mupuya wa lufu,’ bilondeshile Muanda Mulenga Lelu. Lununku lua mu tshimfuanyi lua bantu babi ndunyanga bikole kudi ndongoluelu eu wa malu wa Satana ne kabena badiumvua mu ditalala padibu bapetangana ne bantu badi bamuangalaja ‘dipembu dimpe dia Kristo’ to, bamue mene babaluisha. Kadi aba badi bamuangalaja lumu luimpe ne lukunukunu badi balua ‘dipembu dimpe dia Kristo mu Nzambi kudi bantu badi basungidibua.’ (2 Kolinto 2:14-16) Misangu mivule, buena mpala ibidi ne mafi adi mu bitendelelu bia dishima bikadi bitonde bantu ba mitshima mimpe aba. Nanku, patudi tubulula Dîyi dia Nzambi ne tubambila mukenji wa Bukalenge, badi bakokibua kudi Kristo ne bajinga kumanya bivule.​—Yone 6:44.

Nunku kuteketshi mu maboko padi bamue babenga mukenji wa Bukalenge. Kadi angata ‘dipembu dimpe dia Kristo’ bu bukubi bua mu nyuma budi buipata bantu bavule badi mua kutuenzela bibi mu nyuma mu lupangu lua mu nyuma ludi bantu ba Nzambi basombele, eku dikale dikoka badi ne mitshima mimpe.​—Yeshaya 35:8, 9.

Bu muvua basalayi bena Gelika ba ku Marathon balamatangane bikole ne bakuate ngabu yabu ne bukole buabu buonso, bakatshimuna mvita nansha muvua baluishi kabayi kutua mutu. Bia muomumue, Bantemu ba lulamatu ba Yehowa mbashindike bua kutshimuna menemene mu mvita ya mu nyuma, bualu atshi ke ‘bumpianyi’ buabu. (Yeshaya 54:17) Nunku, yonso wa kutudi atungunuke ne kunyemena kudi Yehowa pa kushala mukuate bikole ‘dîyi dia muoyo.’​—Filipoi 2:16.

[Bimfuanyi mu dibeji 31]

‘Meji adi afuma mu diulu diambedi adi a bunonoke, pashishe adi ditalala’