Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Ponto Pilato uvua nganyi?

Ponto Pilato uvua nganyi?

Ponto Pilato uvua nganyi?

“BUA bantu ba bungi, Pilato uvua muena kapeja ne mpata. Bua bamue mmunsantu, bua bakuabu udi tshilejilu tshibi tshia muntu wa malu mabi, muena tshididi uvua mushipeshe muntu umue bua kulama ditalala mu ditunga.”​—Pontius Pilate, kudi Ann Wroe.

Nansha biwikala witaba malu aa anyi kuyi uitaba, Ponto Pilato wakenda lumu bua tshivuaye muenzele Yezu Kristo. Kadi Pilato uvua nganyi? Mmalu ende kayi adi bantu bamanye? Tuetu bamanye bimpe tshivuaye, tudi mua kumvua malu manene atu kaayi manji kuenzeka pa buloba.

Muanzu, mudimu ne bukokeshi

Mukalenge wa bena Lomo Tibelio wakateka Pilato ngovena wa Yudaya mu tshidimu tshia 26 bikondo bietu ebi. Bangovena bavua bafumina mu tshisumbu tshia bendeshi ba tubalu, kadi bavua ne bukokeshi bushadile kudi bua batshipuita munua mfuanka. Pilato uvua mua kuikala mubuele mu busalayi ne muanzu wa kamanda ka basalayi, kubandaye mianzu ku kakese ku kakese, kuluabu kumuteka ngovena kumpala kua kukumbajaye bidimu 30.

Pavua Pilato mu bilamba bia busalayi, uvua uvuala kazaku ka tshiseba ne tshibuikilu tshia pa tshiadi tshia tshiamu. Pavuaye munkatshi mua bantu, uvua uvuala muzabi mutoke muikale ne tshikupa tshikunzubile. Uvua ne nsuki mîpi ne miedi mikungula bimpe. Nansha mudi bamue bela meji ne: uvua wa mu ditunga dia Espagne, dîna diende didi dileja ne: uvua wa mu tshisamba tshia bena Pontii: mu mêku a bantu banene a bena Samnite lua ku Sud kua ditunga dia Italie.

Bavua batuma bantu ba mianzu bu wa Pilato mu matunga avua kaayi mashidimuke. Ke muvua bena Lomo bamona Yudaya. Pa kumbusha kulama bulongame, Pilato uvua kabidi utangila malu a bitadi. Tubadi tua bena Yuda tuvua tukosa bilumbu bionso, kadi ngovena ke uvua ukosa bilumbu bivua bilomba tshibawu tshia lufu.

Pilato ne mukajende pamue ne ndambu wa bafundi, balunda ne batuadi ba mikenji, bavua basombele mu tshimenga tshia Kaisalia. Pilato uvua ku mutu kua bisumbu bitanu bia basalayi bia bantu 500 too ne ku 1 000 ne tshisumbu tshia bena tubalu batue ku 500. Basalayi bende bavua bapopela bena tshibawu ku mitshi. Mu bikondo bia ditalala, bavua bashipa bantu panyima pa bamane kuteleja tshilumbu mu tshikoso. Kadi pavua bimvundu bijuka, bavua bashipa bantomboji diakamue. Tshilejilu, bena Lomo bakapopela bapika 6 000 ku mitshi bua kujikija butomboji buvua Spartacus mujule. Pavua bimvundu bijuka mu Yudaya, ngovena uvua ne bua kulomba diambuluisha kudi muleji mpala wa mukalenge uvua mu Sulia, uvua ulombola bisumbu binene bia basalayi. Kadi pavua Pilato ngovena, muleji mpala wa mukalenge kavua utamba kuikalaku to, ke bualu kayi Pilato uvua ne bua kujikija bimvundu ne lukasa.

Bangovena bavua ne tshibidilu tshia kufundilangana ne mukalenge. Pavuaku bilumbu bivua binyanga lumu lua mukalenge anyi lua bena Lomo, bangovena bavua bafundila mukalenge bua abaleje tshia kuenza. Ngovena uvua ne bua kufundila mukalenge malu ne lukasa kumpala kua bakuabu kumufundabu. Pilato uvua ufundila mukalenge bikole bualu bimvundu bivua bitamba kujuka mu Yudaya.

Tudi bamanyine malu a bungi adi atangila Pilato mu mikanda ya Evanjeliyo ne ya Flavius Josèphe ne Philon. Tacite (mufundi muena Lomo) wakaleja pende ne: Pilato wakashipa Christus, kuvua kufumina dîna dia bena Kristo.

Udi ukeba bena Yuda bilumbu

Josèphe udi wamba ne: bua kunemeka mikenji ya bena Yuda ya kubenga kuenza mpingu, bangovena bena Lomo kabavua babuela mu Yelushalema ne mabendele mikale ne tshimfuanyi tshia mukalenge to. Bu muvua Pilato yeye mubuele nawu mu Yelushalema, bena Yuda bakaya ku Kaisalia bikale ne tshiji tshikole. Pilato kakenza bualu nansha bumue munkatshi mua matuku atanu. Dituku disambombo, wakambila basalayi bende bua kujingila bena Yuda abu ne kubambila ne: bobu kabayi batangalake badi babashipa. Pakamba bena Yuda ne: bavua ne bua kufua pamutu pa kulekela bashipa Mikenji yabu, Pilato wakateketa ne kutumaye dîyi bua kumbusha mabendele au.

Pilato uvua wenzeja malu makuabu ku bukole. Tshilejilu, Josèphe udi ulonda ne: Pilato wakenzeja midimu ya dibueja mâyi mu Yelushalema ne makuta a mu tshibutshilu tshia mu ntempelo. Pilato kavua mudiangatshile makuta au to, bualu uvua mumanye ne: kuangata bintu ku ntempelo kuvua kubi ne kuvua mua kufikisha bena Yuda bua kulomba Mukalenge Tibelio bua kumumbusha. Nunku bidi bimueneka ne: Pilato uvua mumvuangane ne balombodi ba midimu ya ku ntempelo bua kuangata makuta aa. Bavua mua kuenza mudimu ne makuta avuabu bapesha Nzambi, avuabu babikila ne: “kôbana” bua kuenzeja midimu ivua mua kuambuluisha tshimenga tshijima. Kadi nansha nanku, bena Yuda ba bungi bakadisangisha bua kuleja tshiji tshiabu.

Pilato wakambila basalayi bua kubuela mu bantu bua kubatuta ne mitshi pamutu pa kubatapa ne miele ya mvita. Uvua musue kujikija tshimvundu kayi ushipa bantu to. Wakakumbaja tshivuaye musue nansha muakafua bamue bantu. Bantu bavua balua kuambila Yezu muvua Pilato musambakaje mashi a bamue bena Galela ne milambu yabu bavua mua kuikala bakula bua tshilumbu etshi.​—Luka 13:1.

“Bulelela ntshinyi?”

Tshidi tshinyanga lumu lua Pilato ndikosa tshilumbu tshivua bakuidi ne bakulu ba bena Yuda balue natshi bamba ne: Yezu uvua udiamba mudiye Mukalenge. Pakumvua Pilato ne: mudimu wa Yezu uvua wa kumanyisha bulelela, wakamona ne: Yezu kavua musue kuenzela bena Lomo bibi to. Wakakonka Yezu ne: “Bulelela ntshinyi?” wela meji ne: mbikole bua kumanya bulelela. Wakalua kuamba ne: “Tshiena musangane muntu eu ne bualu.”​—Yone 18:37, 38; Luka 23:4.

Tshilumbu tshia Yezu tshivua mua kuikala tshimanyine apa, kadi bena Yuda bakatungunuka ne kuamba ne: uvua ukebesha bimvundu. Pilato uvua mumanye bimpe ne: mukawu ke uvua musake bakuidi bua kutuma Yezu kudi bamfumu ba bena Lomo. Uvua kabidi mumanye ne: yeye mulekele Yezu bimvundu bivua mua kujuka; pende kavua musue nanku to. Bimvundu bikavuaku bia bungi. Tshilejilu, bavua bakuate Balaba ne bantu bakuabu bualu bavua batombueshe bantu ne bashipangane. (Mâko 15:7, 10; Luka 23:2) Tibelio kavua kabidi musue Pilato bua bilumbu bivua pankatshi pende ne bena Yuda, pabi Tibelio kavua ulama bangovena babi to. Kadi kuitaba tshivua bena Yuda bamba kuvua mua kuleja ne: kavua ne dîyi to. Nunku Pilato kavua mumanye kua kuela dikala ne kua kuela dînu to.

Pakumvua Pilato ne: Yezu uvua wa mu Galela, wakajinga kutuma tshilumbu tshiende kudi Helode Antipa, mukokeshi wa Galela. Pakapangila Helode kukosa tshilumbu, Pilato wakalomba bantu bua kulekela Yezu bu muvuabu ne tshilele tshia kulekela muena buloko umue dituku dia Pasaka. Bantu bakalomba bua alekele Balaba.​—Luka 23:5-19.

Pilato uvua mua kuikala musue kuenza tshivua tshimpe, kadi uvua musue kabidi kulama mudimu wende ne kusankisha bantu. Ndekelu wa bionso, kutekaye mudimu wende kumpala kua kondo kende ka muoyo ne buakane. Wakalombesha mâyi, kuowa ku bianza ne kuambaye muvua ku wende muele kakuyi mashi mu lufu lua Yezu. * Nansha muvua Pilato mumanye ne: Yezu kavua ne bualu, wakamuelesha mfimbu, kulekelaye basalayi bamuseka, bamututa ne bamutuila mata.​—Matayo 27:24-31.

Pilato wakateta kabidi musangu wa ndekelu bua kulekela Yezu, kadi bantu kuelabu mbila bamba ne: yeye mumulekele kavua mulunda wa Kaisa to. (Yone 19:12) Pilato umvua nanku, kupuekeshaye maboko. Mumanyi mupiluke wa malu mukuabu wakamba bua tshivua Pilato muenze ne: “Bivua bipepele bua kushipa muntu au. Anu muoyo wa muena Yuda umue uvua umueneka kayi ne mushinga ke uvua ne bua kujimina; kabivua mua kuikala bimpe kulekela bimvundu bijuka bua bualu buende to.”

Ntshinyi tshiakafikila Pilato?

Bualu bua ndekelu budibu bafunde bua Pilato buvua butangila tshimvundu tshikuabu. Josèphe udi wamba ne: bena Samalea ba bungi bikale ne bia mvita bakaya ku mukuna wa Gelizima bua kukeba biuma bivuabu bamba ne: Mose uvua mujike muaba au. Basalayi ba Pilato bakaya e kushipabu ndambu wa bantu. Bena Samalea bakafunda Pilato kudi mfumuende Lucius Vitellius, ngovena wa Sulia. Ki mbaleje bikala Vitellius muele meji ne: Pilato uvua muenze bibi to. Tshidibi, wakatuma Pilato ku Lomo bua kuya kulumbulula kudi mukalenge. Kadi Mukalenge Tibelio wakafua kumpala kua Pilato kufikaye ku Lomo.

Tshikandakanda tshikuabu tshidi tshiamba ne: “Ke tshikondo tshiakabuela Pilato mu mianu,” bualu bantu ba bungi mbatete mua kulonda malu avua kaayi mu mikanda to. Batu bamba ne: Pilato wakalua muena Kristo. Bena Kristo ba ku dîna ba mu ditunga dia Etiopia bakamuteka “munsantu.” Eusèbe, mufundi wa ku ndekelu kua bidimu bia 200 ne ku ntuadijilu kua bia 300, ke uvua wa kumpala ku diamba ne: Pilato wakadishipa anu bu Yudasa Isakaliote. Kadi kakuena muntu udi mumanye tshivua tshifikile Pilato menemene to.

Pilato uvua mua kuikala ne mutu mukole, ne kapeja ne tshikisu kabidi. Kadi wakashala ngovena bidimu dikumi, pabi bakuabu bangovena ba mu Yudaya bavua benza anu bidimu bikese patupu. Nunku, ku mêsu kua bena Lomo, Pilato uvua wenza mudimu wende bimpe. Batu bamba mudiye muena buôwa uvua mukengeshishe Yezu ne mumushipeshe bua kulama mudimu wende. Bakuabu badi bamba ne: mudimu munene wa Pilato kauvua wa kukosa bilumbu to, kadi uvua wa kulama ditalala ne bukokeshi bua bena Lomo.

Matuku a Pilato avua mashilangane bikole ne etu aa. Nansha nanku, kakuena mulumbuluishi udi mua kupisha muntu udiye mumanye ne: kêna ne bualu to. Bu Ponto Pilato kayi mupetangane ne Yezu, uvua mua kuikala anu bu bantu bakuabu badibu batele anu mu mikanda ya tshianana.

[Mêyi adi kuinshi]

^ tshik. 19 Bena Yuda ke bavua buowa mâyi ku bianza bua kuleja muvua muntu kayi mubuelakane mu dishipa dia muntu; bena Lomo kabavua benza nunku to.​—Dutelonome 21:6, 7.

[Tshimfuanyi mu dibeji 11]

Bakapeta mu Kaisalia mabue adi ne miaku idi ileja muvua Ponto Pilato ngovena wa mu Yudaya