Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Kebe kondo ka muoyo nkalongesha bimpe anyi?

Kebe kondo ka muoyo nkalongesha bimpe anyi?

Kebe kondo ka muoyo nkalongesha bimpe anyi?

UKADIKU mudiambile dimue dituku ne: “Muoyo wanyi udi ungambila ne: bualu ebu ki mbuimpe to,” peshi ne: “Tshiena mua kuenza tshiudi ungambila atshi to. Ndi ngumvua tshintu tshingambila munda munda ne: mbibi,” ki mmuomu anyi? Adi divua dîyi dia kondo kebe ka muoyo, dijingulula adi dia munda dia tshidi tshimpe ne tshidi tshibi, didi dibingisha muntu anyi dimupisha. Bushuwa, muntu utu uledibua ne kondo ka muoyo.

Nansha mudi bantu kule ne Nzambi, batshidi anu ne bukokeshi bua kusunguluja tshidi tshimpe ne tshidi tshibi. Bidi nanku bualu muntu uvua mufukibue ku tshifuanyikiji tshia Nzambi, bua ikale ulejaku ngikadilu ya Nzambi bu mudi meji ne buakane. (Genese 1:26, 27) Bua bualu ebu, mupostolo Paulo wakafunda ne diambuluisha dia nyuma wa Nzambi ne: ‘Bualu bua penza bisamba bia bende bidi kabiyi ne mikenji bilele bidi mikenji miambe, bobu, kabayi ne mikenji, badi badielela mikenji. Badi baleja mudimu wa mikenji mifunda mu mitshima yabu, [kondo kabu ka muoyo] kadi kamanyishangana nayi ne meji abu adi abapisha, ababingisha.’ *​—Lomo 2:14, 15.

Tshipedi etshi tshia kusunguluja tshidi tshimpe ne tshidi tshibi tshitudi bapiane kudi Adama tshidi bu ‘mukenji’ anyi mukandu udi uleja ngikadilu wa kulonda, udi munda mua bantu ba makoba onso ne ba matunga onso. Ntshipedi tshia kudikonkonona ne kudilumbuluisha bua tshitudi. (Lomo 9:1) Adama ne Eva bakaleja ne: bavua ne tshipedi etshi diakamue pakashipabu mukenji wa Nzambi: bakasokoma. (Genese 3:7, 8) Tshilejilu tshikuabu tshia mudi kondo ka muoyo kenza mudimu ntshia mushindu uvua Mukalenge Davidi mudiumvue pakajingululaye ne: uvua muenze mpekatu pavuaye mubale bantu. Bible udi wamba ne: ‘Mutshima wa Davidi wakamupisha.’​—2 Samuele 24:1-10.

Kudikonkonona ne kudilumbuluisha bua ngikadilu wetu bidi mua kutusaka bua kuela tshidia tshia mushinga mukole, kunyingalala bua mpekatu yetu kudi kuikale muanda udi usankisha Nzambi. Davidi wakafunda ne: ‘Pangakadi mupuwe, mifuba yanyi yakavingutuka bualu bua kutua kuanyi kua mikemu dinda too ne ku dilolo. Ngakatonda bubi buanyi kuudi, tshiakasokoka dipambuka dianyi ku buakane. Ngakamba ne: Nentonde matomboka anyi kudi Yehowa; ne wewe wakandekelela dipila dia bubi buanyi.’ (Musambu 32:3, 5) Nunku, kondo ka muoyo kadi kenza mudimu bimpe kadi mua kupingaja muenji wa mpekatu kudi Nzambi, kamusaka bua kulomba Nzambi bua amubuikidila mpekatu ne bua alonde njila Yende.​—Musambu 51:1-4, 9, 13-15.

Kondo ka muoyo kadi kabidi katudimuija anyi katulombola patudi tusua kuangata dipangadika anyi tusua kuenza bualu kampanda. Dienza dia mudimu dia kondo ka muoyo mushindu eu ke divua mua kuikala diambuluishe Yosefe bua kudianjila kujingulula ne: masandi avua mabi, avua mpekatu muenzela Nzambi. Bakalua kuela mukenji musunguluke uvua ukandika tshiendenda tshia masandi mu Mikenji Dikumi ivuabu bapeshe Isalele. (Genese 39:1-9; Ekesode 20:14) Bulelela, tudi mua kupeta mabenesha a bungi patudi ne kondo ka muoyo kalongesha bua kutulombola pamutu pa kuikalaku anu katulumbuluisha patupu. Kebe kondo ka muoyo kadi kenza mudimu mushindu eu anyi?

Mua kulongesha kondo ka muoyo bua kuangata mapangadika mimpe

Nansha mutudi tuledibua bikale ne kondo ka muoyo, kadi tshipedi etshi ntshinyanguke. Nansha muvua bantu bapuangane ku ntuadijilu, ‘bonso bakenza malu mabi, ne badi bapanga kupeta butumbi bua Nzambi.’ (Lomo 3:23) Bu mudi mpekatu ne dipanga bupuangane bitunyange, kondo ketu ka muoyo kadi mua kutshipala ne kubenga kuenza mudimu bimpe muvua Yehowa mukenze ku tshibangidilu. (Lomo 7:18-23) Nansha malu adi afumina pambelu adi kabidi mua kunyanga kondo ketu ka muoyo. Mushindu utudi bakole, bilele bia muaba utudi basombele ne malu atudi tuitaba bidi kabidi mua kukanyanga. Bushuwa, bikadilu bibi ne dinyanguka dia mikenji ya bena panu kabiena mua kuambululuisha bua muntu kuikalaye ne kondo ka muoyo kimpe to.

Ke bua tshinyi, muena Kristo udi dijinga ne diambuluisha dia mikenji miakane ne itu kayiyi ishintuluka idi mu Bible. Mikenji eyi idi mua kulombola kondo ketu ka muoyo bua kukonkonona malu bimpe ne kualulamija. (2 Timote 3:16) Padi kondo ketu ka muoyo kalongesha bilondeshile mikenji ya Nzambi, kadi mua kutukuba bua katuenji malu adi mua kutunyanga ne kabidi kutuambuluisha bua ‘kujingulula tshidi tshimpe ne tshidi tshibi.’ (Ebelu 5:14) Mikenji ya Nzambi yoyi kayiyiku, kondo ketu ka muoyo kakena mua kutudimuija patudi tuangata njila anyi disangu dibi. Bible udi wamba ne: ‘Njila udiku udi mululame ku mêsu kua muntu, kadi nshikidilu wende udi lufu.’​—Nsumuinu 16:25; 17:20.

Mu amue malu a mu nsombelu, Dîyi dia Nzambi didi dituleja mêyi masunguluke ne mibelu ya kulonda, ne bidi bituambuluisha patudi tubitumikila. Ku luseke lukuabu, kudi malu a bungi adi kaayi ne mêyi masunguluke mu Bible. Adi mua kuikala atangila mudimu utudi basue kuenza, luondapu lutudi basue kulonda, dinaya ditudi basue kujikija nadi lutetuku, mvuadilu ne ndengejilu wa mubidi, ne malu makuabu kabidi. Kabitu bipepele bua kumanya tshia kuenza mu bualu ne bualu buonso ne bua kuangata dipangadika didi dimpe. Ke bua tshinyi tudi ne bua kuikala ne meji bu a Davidi, wakasambila ne: ‘Yehowa, ummanyishe bienzedi biebe! Unyishe njila yebe. Undombole mu bulelela buebe, unyishe; bualu bua wewe udi Nzambi wa lupandu luanyi.’ (Musambu 25:4, 5) Tuetu bamanye bimpe meji a Nzambi ne njila yende, netufike ku dikonkonona nsombelu wetu biakane ne netuangate mapangadika ne kondo ka muoyo katoke zezeza.

Ke bualu kayi patudi kumpala kua bualu bua kuenza anyi dipangadika dia kuangata, tudi ne bua kudianjila kuelangana meji bua mêyi a mu Bible adi mua kubukumbanyina. Amue a ku mêyi aa adi mua kuikala: dinemeka dia bumfumu (Kolosai 3:18, 20); bululame mu malu onso (Ebelu 13:18); dikina malu mabi (Musambu 97:10); dikeba dia ditalala (Lomo 14:19); dinemeka bamfumu badi ku mutu (Matayo 22:21; Lomo 13:1-7); dilamata amu Nzambi nkayende (Matayo 4:10); dibenga kuikala mu ba pa buloba (Yone 17:14); diepuka malunda mabi (1 Kolinto 15:33); divuala ne didilengeja mubidi ne bupuekele (1 Timote 2:9, 10); ne dibenga kulenduisha bakuabu (Filipoi 1:10). Nunku kumanya dîyi dia mu Bible didi dikumbanyine bualu butudi nabu didi mua kukolesha kondo ketu ka muoyo ne kutuambuluisha bua kuangata dipangadika dimpe.

Teleja kondo kebe ka muoyo

Bua kondo ketu ka muoyo kutuambuluisha, tudi ne bua kukateleja. Kondo ketu ka muoyo kalongesha kudi Bible kadi mua kutuambuluisha anu tuetu bikale ne tshibidilu tshia kutumikila ne lukasa malu adiku katudimuija. Tudi mua kufuanyikija kondo ka muoyo kalongesha kudi Bible ne tumiendu tua mu tablo wa mashinyi. Elabi meji ne: kamuendu aku kadi katema bua kutudimuija ne: mafuta mmakepe mu mashinyi. Ntshinyi tshidi mua kuenzeka tuetu katuyi batangile bualu ebu ne lukasa, kadi tushala batungunuke anu ne kuendesha mashinyi? Tudi mua kunyanga motere wa mashinyi aa bikole menemene. Bia muomumue, kondo ketu ka muoyo, kadi kikale dîyi dia munda muetu, kadi mua kutudimuija ne: ngikadilu kampanda mmubi. Patudi tuangata mêyi ne mikenji bia mu Bible bitudi tulonda tubifuanyikija ne bualu butudi tuenza anyi butudi tuelela meji, kondo ketu ka muoyo kadi katudimuija bienze anu bu kamuendu ka mu tablo wa mashinyi. Diteleja didimuija edi nedituepule ku bipeta bibi bia tshienzedi tshibi ne bua kulama kabidi kondo ketu ka muoyo bua kikale kenza mudimu bimpe.

Ntshinyi tshienzeka bitualengulula didimuija edi? Ku kakese ku kakese, kondo ka muoyo kadi mua kupapa. Ditungunuka ne kubenga kuteleja anyi kupuwisha kondo ketu ka muoyo tudi mua kudifuanyikija ne dibenga kumvua padibu batosha pa mbidi ne tshiamu tshia kapia. Muaba udi muoshike, bu mudiwu mujimije tujilu tonso tutu tumanyishangana malu ne mubidi, muntu kêna umvua kabidi tshintu nansha tshimue padibu balenga pa tshibangu atshi. (1 Timote 4:2) Kondo ka muoyo ka nunku kakena kabidi katulumbuluisha patudi tuenza bualu bubi, ne kakena nansha katudimuija bua katuenzuludi mpekatu to. Kondo ka muoyo kapape kadi kalengulula mikenji ya mu Bible idi ileja tshidi tshimpe ne tshibi, kondo ka muoyo ka nunku nkabi. Nkanyanguke, muenaku kêna mumanye mua ‘kufua bundu kabidi’ ne udi kule ne Nzambi. (Efeso 4:17-19; Tito 1:15) Kulengulula kondo ka muoyo kudi kulelela tshipeta tshibi menemene!

‘Nuikale ne kondo ka muoyo kimpe’

Bua kulama kondo ka muoyo kimpe mbimpe kutungunuka ne kudienzeja. Mupostolo Paulo wakamba ne: ‘Ndi ndienzeja matuku onso bua kuikala ne mutshima udi kauyi ne tshilema kudi Nzambi ne kudi bantu.’ (Bienzedi 24:16) Bu muvua Paulo muikale muena Kristo, wakatungunuka ne kukonkonona ngikadilu wende ne kumulengeja bua kuikalaye mujadike ne: kavua wenzela Nzambi tshilema nansha tshimue. Paulo uvua mumanye bimpe ne: Nzambi ke wikala mua kujadika buakane ne bubi bua malu atudi tuenza. (Lomo 14:10-12; 1 Kolinto 4:4) Wakamba ne: ‘Bintu bionso bidi butaka ne bibulula ku mêsu kua utudi nende ne bualu.’​—Ebelu 4:13.

Paulo wakakula kabidi bua dibenga kuenzela bantu bibi. Tshilejilu tshia bualu ebu mmubelu wakapeshaye bena Kristo ba mu Kolinto bua ‘kudia kua bintu [bilambula] mpingu.’ Wakaleja ne: nansha bualu kampanda bobu kabuyi anu bubi bilondeshile Dîyi dia Nzambi, mbimpe bua kuangata kondo ka muoyo ka bakuabu ne mushinga. Tshianana bidi mua kujimijija ‘muanetu wakafuilabu kudi Kristo’ ne kabidi kunyanga malanda etu ne Nzambi.​—1 Kolinto 8:4, 11-13; 10:23, 24.

Nunku, tungunuka ne kulongesha kondo kebe ka muoyo ne kukalama bimpe. Paudi wangata mapangadika, keba buludiki bua kudi Nzambi. (Yakobo 1:5) Ikala ulonga Dîyi dia Nzambi ne ulekela mêyi adimu alombola lungenyi luebe ne mutshima webe. (Nsumuinu 2:3-5) Padi nshinga mikole imueneka, uyikile ne bena Kristo bashindame bua kuikala mujadike ne: udi mumvue bimpe mêyi a mu Bible adi ayitangila. (Nsumuinu 12:15; Lomo 14:1; Galatia 6:5) Wele meji bua mushindu udi dipangadika diebe mua kulenga kondo kebe ka muoyo ne bantu bakuabu, ne tshidi dipangadika edi mua kuenzela malanda ebe ne Yehowa.​—1 Timote 1:5, 18, 19.

Kondo ketu ka muoyo ndipa dia mushinga mukole dia kudi Tatu wetu wa dinanga Yehowa Nzambi. Tuetu benze malu umvuangana ne disua dia Mufuki udi mutupeshaku, netushemeje bulunda buetu nende. Patudi tudienzeja bua ‘kuikala ne kondo ka muoyo kimpe’ mu malu onso atudi tuenza, tudi tuleja patoke menemene ne: tudi bafukibue ku tshifuanyikiji tshia Nzambi.​—1 Petelo 3:16; Kolosai 3:10.

[Mêyi adi kuinshi]

^ tshik. 3 Muaku wa mu tshiena-Greke udibu bakudimune mu mvese eu ne: kondo ka muoyo udi umvuija “tshipedi tshia kudilumbuluisha munda munda” (The Analytical Greek Lexicon Revised, mufunda kudi Harold K. Moulton); “disunguluja tshidi tshimpe ne tshidi tshibi.”​—Greek-English Lexicon, mufunda kudi J. H. Thayer.

[Bimfuanyi mu dibeji 13]

Kondo kebe ka muoyo nkalongesha bua kukulombola peshi anu bua kakulumbuluisha?

[Tshimfuanyi mu dibeji 14]

Tudi tupeta kondo ka muoyo kalongesha bimpe patudi tulonga ne tutumikila mêyi a mu Bible

[Bimfuanyi mu dibeji 15]

Kulenguludi didimuija dia kondo kebe ka muoyo