Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

‘Njila ya Yehowa idi milulame’

‘Njila ya Yehowa idi milulame’

‘Njila ya Yehowa idi milulame’

‘Njila ya Yehowa idi milulame; bantu bakane badi bendamu.’​—HOSHEA 14:9.

1, 2. Yehowa wakatuadija ne bena Isalele munyi? Kadi ntshinyi tshiakalua kuenzeka?

 YEHOWA wakatuadija ne bena Isalele bimpe mu matuku a muprofete Mose. Kadi ku ntuadijilu kua bidimu bia 700 kumpala kua bikondo bietu ebi, bena Isalele bakavua benza malu mabi matambe avua atonda Nzambi bibi. Ke tshitudi tumona mu Hoshea nshapita wa 10 too ne ku wa 14.

2 Muoyo wa bena Isalele ukavua ne lubombo. Bukalenge bua bisa dikumi ebu bukavua ‘bukune malu mabi’ ne bupole malu mabi. (Hoshea 10:1, 13) Yehowa wakamba ne ‘Pakadi bena Isalele bana, ngakabananga, ne ngakabikila bana banyi bua kumukabu mu Ejipitu.’ (Hoshea 11:1) Nansha muakapatula Nzambi bena Isalele mu bupika mu Ejipitu, bakamufuta ne dishima e kumuela mâyi ku makasa. (Hoshea 11:12) Ke bualu kayi Yehowa wakabapesha mubelu eu: ‘Pinganayi kudi Nzambi wenu, londayi luse ne kulumbulula kuakane.’​—Hoshea 12:6.

3. Ntshinyi tshivua ne bua kuenzekela bena Samalea bavua batomboke? Kadi mmunyi muvua Nzambi mua kubafuila luse?

3 Bena Samalea ne mukalenge wabu bavua ne bua kupeta makenga bua ditomboka diabu. (Hoshea 13:11, 16) Kadi nshapita wa ndekelu wa mulayi wa Hoshea udi ujika ne mêyi a disengelelangana nawu aa: ‘Bena Isalele, pinganayi kudi Yehowa Nzambi wenu.’ Bu bena Isalele bobu balekele malu mabi ne balombe luse, Nzambi uvua mua kubafuila luse. Tshidibi, bavua ne bua kuitaba ne: ‘njila ya Yehowa idi milulame’ ne kuendelamu.​—Hoshea 14:1-6, 9.

4. Mmalu kayi atuakonkonona mu mulayi wa Hoshea?

4 Tshitupa etshi tshia Hoshea tshidi ne malu manene mavule adi mua kutuambuluisha bua kuenda ne Nzambi. Netumone malu aa: (1) Yehowa udi ukeba ntendelelu udi kayi wa lubombo, (2) Nzambi udi uleja bantu bende luse lujalame, (3) tudi ne bua kuindila Yehowa misangu yonso, (4) njila ya Yehowa idi milulame, ne (5) benji ba malu mabi badi mua kupingana kudi Yehowa.

Yehowa udi ubenga ntendelelu wa lubombo

5. Nzambi mmusue ne: tumuenzele mudimu wa mushindu kayi?

5 Yehowa udi ulomba bua tumuenzele mudimu wa tshijila mulenga, kauyi wa lubombo. Pabi Isalele ukavua mulue ‘muonji [wa mvinyo] udi ulamba bikole [anyi ‘upatula tumuma tubi,’ NW].’ Bena Isalele bavua ‘bavudije bioshelu’ bua ntendelelu wa dishima. Bavua mene base makunji anu bua kutendelela nzambi ya dishima. Yehowa uvua ne bua kuupula bioshelu ne makunji aa.​—Hoshea 10:1, 2.

6. Bua kuenda ne Nzambi, tudi ne bua kumusha tshinyi?

6 Basadidi ba Yehowa kabatu ne lubombo to. Kadi ntshinyi tshiakenzekela bena Isalele? ‘Mitshima yabu ivua mitapuluke nseke ibidi’! Nansha muvuabu batue ndondo ne Yehowa bua kuikala bantu bende ba tshijila, bakavua bena lubombo. Ndilongesha kayi ditudi tupeta? Bituikale badilambule kudi Nzambi, ki mbimpe kuikala ne lubombo to. Nsumuinu 3:32 udi utudimuija ne: ‘Yehowa udi ukina muntu udi ne tshishiku, kadi bunyana buende budi kudi badi ne mitshima miakane.’ Bua kuenda ne Nzambi, tudi ne bua kuikala ne dinanga ‘dia mu mutshima mutoke ne dia mu kondo ka muoyo kimpe ne dia mu ditabuja didi kadiyi ne lubombo.’​—1 Timote 1:5.

Nzambi udi uleja bantu bende luse lujalame

7, 8. (a) Ndîba kayi didi Nzambi mua kutuleja luse lujalame? (b) Tudi ne bua kuenza tshinyi tuetu benze malu mabi manene?

7 Tuetu tutendelela Yehowa mu buakane katuyi ne lubombo, neatuleje luse luende lujalame. Bakambila bena Isalele bakavua batombokele Nzambi ne: ‘Nudikunyine buakane, nupole luse lujalame; nudime buloba buenu bukadi bubande; bualu bua etshi ntshikondo tshia kukeba Yehowa, too ne paluaye kunulokeshila buakane bu mvula.’​—Hoshea 10:12.

8 Bu bena Isalele balekele malu mabi ne bakebe Yehowa ne muoyo umue, bivua mua kuikala bimpe be! Uvua mua kuikala ‘mubalongeshe mu buakane’ ne disanka dionso. Bituikala benze malu mabi manene, tukebayi Yehowa, tumulombayi luse ne tukebayi diambuluisha dia mu nyuma kudi bakulu. (Yakobo 5:13-16) Tukebayi kabidi bua nyuma muimpe atulombole, bualu ‘muntu udi ukunyina mubidi wende bintu, neapolele mubidi wende bintu bibole; kadi muntu udi ukunyina nyuma bintu, neapole muoyo wa tshiendelele bua nyuma.’ (Galatia 6:8) ‘Bituakuna bua nyuma,’ Nzambi neatungunuke ne kutuleja luse luende lujalame.

9, 10. Mmunyi mudi Hoshea 11:1-4 ukumbanyina bena Isalele?

9 Tumanyayi ne: Yehowa utu uleja basadidi bende luse lujalame. Ke tshidi Hoshea 11:1-4 uleja. Tudi tubalamu ne: ‘Pakadi bena Isalele bana, ngakabananga, ne ngakabikila bana banyi bua kumukabu mu Ejipitu. Bakashipela Ba-Bâla milambu ya nyama, bakoshila mpingu musenga wa manananshi. Kadi meme nguakayisha bena Efelayima [bena Isalele] mua kuendabu; ngakabakuongoluela mu maboko anyi, kadi kabakamanya ne ngakabondapa. Ngakabakoka ne mionji idibu bakoka nayi muntu, ne mionji ya dinanga mene; ngakadi kudibu bu muntu udi wambula mutshi wa tshikokedi pa nshingu yabu; ne ngakateka biakudia kumpala kuabu.’

10 Badi bafuanyikija Isalele ne muana mukese. Yehowa wakalongesha Isalele mua kuenda, kumuoluela tshianza. Wakatungunuka ne kubakoka ne ‘mionji ya dinanga.’ Ntshilejilu tshimpe be, ki mmuomu anyi? Elabi meji ne: udi muledi, usua kuambuluisha muanebe bua atuadije kuenda. Udi wolola bianza. Bu wewe muikaleku kale, uvua mua kuikala muenze tshivua baledi ba bungi benza: uvua mua kuikala ne mionji bua muanebe akuataku padiye usua kukuluka. Ke mudi dinanga dia Yehowa nunku. Mmusue kukulombola ne ‘mionji ya dinanga.’

11. Mmunyi muakalua Nzambi bu ‘muntu udi wambula mutshi wa tshikokedi’?

11 Yehowa uvua ubenzela malu anu bu ‘muntu udi wambula mutshi wa tshikokedi pa nshingu yabu; ne wakateka biakudia kumpala kuabu.’ Nzambi uvua muenze bu muntu udi umusha mutshi anyi uupingaja panyima bua nyama amone mua kudia bimpe. Pavua bena Isalele batshibula mutshi wa tshikokedi wa Yehowa ke pakatuadijabu kukenga bua mutshi wa bena lukuna babu. (Dutelonome 28:45, 48; Yelemiya 28:14) Tudimukayi bua katubuedi mu maboko a muluishi wetu munene Satana bua katukengeshi ne mutshi wende wa tshikokedi to. Kadi tutungunukayi ne kuenda ne Nzambi wetu udi mutunange ne lulamatu luonso.

Indila anu Yehowa

12. Bilondeshile Hoshea 12:6, ntshinyi tshitudi ne bua kuenza bua kutungunuka ne kuenda ne Nzambi?

12 Bua kutungunuka ne kuenda ne Nzambi, tudi ne bua kumuindila dituku dionso. Bakambila bena Isalele ne: ‘Nunku pinganayi kudi Nzambi wenu, londayi luse ne kulumbulula kuakane, indilayi Nzambi wenu matuku onso.’ (Hoshea 12:6) Bena Isalele bavua ne bua kuikala ne luse lujalame ne buakane ne ‘kuindila Nzambi matuku onso’ bua kuleja ne: bavua bakudimuke ne bapingane kudi Yehowa ne muoyo umue. Nansha tuetu benzele Nzambi mudimu kukadi matuku bungi kayi, tudi ne bua kuangata dipangadika dia kuikala ne luse lujalame ne buakane ne kuindila Nzambi dituku dionso.​—Musambu 27:14.

13, 14. Mmunyi mudi Paulo wenza mudimu ne Hoshea 13:14 bua kutuleja ne: tudi mua kuindila Yehowa?

13 Mulayi wa Hoshea udi utangila bena Isalele udi utuleja bua tshinyi tudi ne bua kuindila Nzambi menemene. Yehowa udi wamba ne: ‘Nembapikule ku bukole bua Muaba wa Bafue. Nembapandishe ku lufu. Lufu, makenga ebe adi kudi kunyi? Muaba wa Bafue, kubutula kuebe kudi penyi?’ (Hoshea 13:14) Yehowa kavua wamba bua kumbushila bena Isalele lufu luetu elu to, kadi ke tshialuaye kuenza ne nealujimije bua kashidi mu matuku adi kumpala.

14 Paulo wakafundila bena Kristo nende bela manyi ne: ‘Pamana mubidi eu mubole kuluata udi kauyi mubole, ne pamana mubidi eu udi ufua kuluata udi kauyi ufua tshiendelele, pashishe, dîyi diakafundabu nedijike ne: Lufu luakaminyibua mu kulutamba kua Kristo. Lufu, kutamba kuebe kudi penyi? Lufu, kalonda kebe kadi penyi? Kalonda ka lufu kadi bubi, ne bukole bua bubi budi mikenji; kadi tuasakidila kudi Nzambi, udi utupa kutamba kua lufu bualu bua Mukalenge wetu Yezu Kristo.’ (1 Kolinto 15:54-57) Yehowa wakajula Yezu ku lufu bua kuleja ne: neabishe bonso badi mu lungenyi luende. (Yone 5:28, 29) Ki mbualu budi butusaka bua kuindila Yehowa anyi? Kadi kudi kabidi bualu bukuabu budi butusaka bua kuenda ne Nzambi.

Njila ya Yehowa itu anu milulame

15, 16. Bavua bambe tshinyi bua Samalea? Mmunyi muakakumbana mulayi eu?

15 Kuitaba ne: ‘njila ya Yehowa idi milulame’ kudi kutusaka bua kutungunuka ne kuenda ne Nzambi. Bena mu Samalea kabakenda mu buakane bua Nzambi to. Nunku bavua ne bua kupeta difutu bua mibi yabu ne bua dibenga kuitabuja Yehowa. Bakabambila ne: ‘Bena Samalea nebapishibue bualu bua bakutombokela Nzambi wabu. Nebafue ku muele wa mvita, bana babu batekete nebakoshibue bitupa, ne bakaji babu badi ne mafu nebapandibue.’ (Hoshea 13:16) Malu a kale adi aleja ne: bena Ashû bakakuata Samalea bavua benza malu a mushindu au.

16 Samalea uvua tshimenga tshikulu tshia bukalenge bua bisa dikumi bia Isalele. Kadi apa, Samalea udi uleja kabidi bukalenge ebu bujima. (1 Bakelenge 21:1) Mu tshidimu tshia 742 kumpala kua bikondo bietu ebi, mukalenge wa bena Ashû Shalamanesê V wakajingila tshimenga tshia Samalea. Pakakuatabu Samalea mu 740, bantu bavua ne mianzu bakaya nabu ku Mesopotamia ne ku Madai. Kadi katuena bamanye muntu wakakuata Samalea to; udi mua kuikala Shalamanesê V anyi Sâgona II wakamupingana mu nkuasa. (2 Bakelenge 17:1-6, 22, 23; 18:9-12) Tshidibi, malu avua Sâgona mufundishe adi akula bua muvuabu baye ne bena Isalele 27 290 ku mutu kua Musulu wa Efelata ne ku Madai.

17. Pamutu pa kulengulula mikenji ya Nzambi, tudi ne bua kuenza tshinyi?

17 Bena Samalea bakakenga bikole bua dibenga kulonda njila milulame ya Yehowa. Tuetu bena Kristo bakadi badilambule netukenge petu bikole tuetu tuenza malu mabi, tulengulula mikenji miakane ya Nzambi. Katuenji nunku to! Kadi muntu yonso atumikile mubelu wa Petelo eu: ‘Umue wenu kakengeshibu bu mushipianganyi, anyi bu muivi, anyi bu muenji wa malu mabi, anyi bu mudibueji wa mu malu a bantu bakuabu; kadi biakenga muntu bu muena Kristo, kikadi ne bundu, kadi atumbishe Nzambi bua dîna edi.’​—1 Petelo 4:15, 16.

18. Mmunyi mutudi mua kutungunuka ne ‘kutumbisha Nzambi’?

18 Tudi tutungunuka ne ‘kutumbisha Nzambi’ patudi tuenda mu njila yende milulame pamutu pa kuenza malu atudi basue. Tshilejilu, Kayine wakashipa muanabu bualu uvua wenza malu wende mushindu pamutu pa kutumikila Yehowa bua kubenga kuenza bubi buvua buamba kumukuata. (Genese 4:1-8) Belama wakangata bintu kudi mfumu wa bena Moaba, e kutetaye bua kuela bena Isalele mulawu, mu tshijengu. (Nomba 24:10) Nzambi wakashipa Kola ne bena diende bualu kabavua bitaba bukokeshi bua Mose ne Alona to. (Nomba 16:1-3, 31-33) Eyowa, katuena basue kuya mu ‘njila wa Kayine’ wa dishipangana ne ‘kudiela lukasa mu dipambuka dia Belama’ anyi kufua “mu ditomboka dia Kola.” (Yuda 11) Kadi tuetu bapambuke, mulayi wa Hoshea udi utusamba.

Benji ba malu mabi badi mua kupingana kudi Yehowa

19, 20. Bena Isalele bavua balekele malu mabi bavua bafila milambu ya mushindu kayi?

19 Nansha bantu badi benze malu mabi manene, badi mua kupingana kudi Yehowa. Hoshea 14:1, 2 udi wamba ne: ‘Nuenu, bena Isalele, pinganayi kudi Yehowa Nzambi wenu, bualu bua nuakudishinda panshi bua mibi yenu. Nuye ne mêyi makane, pinganayi kudi Yehowa. Numuambile ne: Utumushile mibi yonso, witabuje malu adi makane, bua tuetu tufile mishiku yetu kuudi bu milambu ya ngombe.’

20 bena Isalele bavua balekele malu mabi bavua bafila ‘mishiku yabu kudi Nzambi bu bana ba ngombe.’ Etshi mmilambu mifila bua kutumbisha Nzambi ne muoyo umue. Paulo uvua mutume meji ku mulayi eu pakalombaye bena Kristo bua ‘kufilafila kudi Nzambi mulambu wa kumutumbisha nawu, udi mamuma a mishiku idi ijukula ditabuja dia dîna diende.’ (Ebelu 13:15) Kuenda ne Nzambi ne kufila milambu ya nunku lelu ndiakalenga dinene be!

21, 22. Bena Isalele bavua balekele malu mabi bavua mua kulua mushindu kayi?

21 Bena Isalele bavua balekele njila yabu mibi ne bapingane kudi Nzambi bavua bamupesha ‘mishiku yabu bu bana ba ngombe.’ Bakapeta kabidi bukole bua mu nyuma anu bu muvua Nzambi mubalaye. Hoshea 14:4-7 udi wamba ne: ‘Meme Yehowa nengondape, nenjikije kutomboka kuabu; nembanange ne mutshima wanyi wonso; bualu bua tshiji tshianyi tshingakadi natshi kudibu tshiakumuka. Nengikale bu lumuma kudi bena Isalele, bobu nebele bilongo bu tshilongo tshilengele, nebele miji bu mitshi ya mu Lebanona; matamba abu neabaluluke; bulengele buabu nebuikale bu bua mutshi wa olive, ne mupuya wabu muimpe newikale bu wa Lebanona. Nebapingane, nebashikame mu dileji dianyi, nebavudije maminu, nebele bilongo bu muonji wa tumuma tua mvinyo; tshivulukidi tshiabu netshikale bu tshia mvinyo ya mu Lebanona.’

22 Nzambi uvua ne bua kunanga kabidi bena Isalele aba ne kubuondapa mu nyuma. Yehowa uvua ulua bu lumuma kudibu bualu uvua ne bua kubabenesha bikole. Bantu aba bavua ne bua kupeta lumu ‘bu lua mutshi wa olive,’ ne kuenda mu njila ya Nzambi. Kadi bu mutudi petu tukeba kuenda ne Yehowa Nzambi, tudi ne bua kuenza tshinyi?

Tungunuka ne kuenda mu njila milulame ya Yehowa

23, 24. Mukanda wa Hoshea udi ujika ne mulayi muimpe kayi? Mmunyi mudiwu ututangila?

23 Bua tuetu kutungunuka ne kuenda ne Nzambi, tudi ne bua kueyemena ‘meji adi afuma mu diulu’ ne kuenza malu mu diumvuangana ne njila yende. (Yakobo 3:17, 18) Mvese wa ndekelu wa mulayi wa Hoshea udi wamba ne: ‘Udi ne meji ajingulule malu aa; udi ne lungenyi lua kuamanya, aamanye; bualu bua njila ya Yehowa idi milulame; bantu bakane badi bendamu kadi bantu babi badi badishindamu.’​—Hoshea 14:9.

24 Tuangatayi dipangadika dia kuenda mu njila milulame ya Nzambi pamutu pa kulonda meji ne mikenji ya bantu. (Dutelonome 32:4) Ke tshivua Hoshea muenze munkatshi mua bidimu 59 anyi kupita apa. Wakamba mikenji ya Nzambi ne lulamatu, eku mumanye ne: bena meji ne bena busunguluji bavua mua kuyumvua. Kadi tuetu? Patshidi Yehowa mutupeshe mushindu wa kuyisha, netukebe bantu badi mua kuitaba diakalenga edi ne meji onso. Ke tshitudi basue kuenza mu diumvuangana ne ‘mupika wa lulamatu ne wa budimu.’​—Matayo 24:45-47, NW.

25. Dikonkonona dietu dia mulayi wa Hoshea didi mua kutuambuluisha bua kuenza tshinyi?

25 Dikonkonona dia mulayi wa Hoshea didi dituambuluisha bua kutungunuka ne kuenda ne Nzambi eku batekemene muoyo wa tshiendelele mu buloba bupiabupia budiye mutulaye. (2 Petelo 3:13; Yuda 20, 21) Nditekemenapu kayi buimpe! Netupete muoyo eu tuetu baleje mu mêyi etu ne mu bienzedi bietu mutudi tuitabuja ne: ‘Njila ya Yehowa idi milulame.’

Newandamune munyi?

• Tuetu tutendelela Nzambi bimpe, neikale netu munyi?

• Bua tshinyi tudi ne bua kuindila Yehowa dituku dionso?

• Bua tshinyi udi witaba ne: njila ya Yehowa idi milulame?

• Mmunyi mutudi mua kutungunuka ne kuenda mu njila milulame ya Yehowa?

[Nkonko ya dilonga]

[Tshimfuanyi mu dibeji 28]

Itaba diambuluisha dia mu nyuma kudi bakulu

[Tshimfuanyi mu dibeji 29]

Mulayi wa Hoshea udi utusaka bua kuitaba ne: Yehowa neabishe bafue

[Bimfuanyi mu dibeji 31]

Tungunuka ne kuenda ne Nzambi mushindika ne: neupete muoyo wa kashidi