Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Bantu ‘ba miakulu yonso’ badi bumvua lumu luimpe

Bantu ‘ba miakulu yonso’ badi bumvua lumu luimpe

Bantu ‘ba miakulu yonso’ badi bumvua lumu luimpe

‘Bantu dikumi ba mu muakulu ne mu muakulu [wonso] nebambe ne: Tudi basue kuya nebe, bualu bua tuakumvua ne: Nzambi udi nebe.’​—ZEKÂYA 8:23.

1. Mmunyi muakakumbaja Yehowa dîba ne tshikondo bivua biakanyine bua kubangisha mudimu wa kuyisha bantu ba miakulu yonso ne ba matunga onso?

 DÎBA ne tshikondo bivua biakanyine menemene. Bivua dituku dia Pentekoste wa 33 bikondo bietu ebi. Mbingu mikese kumpala, bena Yuda ne bena kuitabuja babu bakuabu bakafumina ku miaba ya mu Ampire mualabale wa bena Lomo ne ya kukuabu mipite pa 15 e kuula tente mu Yelushalema bua kusekelela Pasaka. Kadi dituku adi, bantu binunu ne binunu ba kudibu bakumvua bantu ba tshianana buujibue ne nyuma muimpe bamanyisha lumu luimpe mu miakulu kabukabu miumvuike bimpe ivuabu bakula mu ampire au, kabiyi mu tshimvundu bu muakenzekabi ku Babele wa kale nansha. (Bienzedi 2:1-12) Dituku adi ke diakaledibua tshisumbu tshia bena Kristo ne diakatuadija mudimu wa dilongesha bantu ba miakulu yonso ne ba matunga onso udi mutungunuke too ne lelu eu.

2. Mmunyi muvua bayidi ba Yezu ‘bakemeshe’ bantu bashilashilangane bakabateleja mu dia Pentekoste wa 33?

2 Pamuapa bayidi ba Yezu bavua bamanye kuakula tshiena-Greke tshia bantu bonso, muakulu uvua ba bungi bakula matuku au. Bavua kabidi bakula tshiena-Ebelu, muakulu uvua ku ntempelo. Kadi mu dituku dia Pentekoste adi, ‘bakakemesha’ bantu bashilashilangane pakabumvuabu bakula mu miakulu yabu bobu. Tshiakenzeka ntshinyi? Mitshima ya bateleji aba yakalengibua kudi malu malelela a mushinga mukole akumvuabu mu miakulu yabu ya ku dibele. Pakambabu kuila dituku adi, kasumbu kakese ka bayidi kakadiunda ne kulua musumba wa bantu bapite pa 3 000!​—Bienzedi 2:37-42.

3, 4. Pakapatuka bayidi mu Yelushalema, mu Yudaya ne mu Galela, mudimu wa diyisha wakafikila too ne penyi?

3 Matuku makese kunyima kua muanda wa tshikuma au, bakatuadija kukengesha bayidi mu Yelushalema, nunku ‘bakadi batangadike bakendakana bamba dîyi dia lumu luimpe.’ (Bienzedi 8:1-4) Tshilejilu, mu Bienzedi nshapita wa 8 badi bakulamu bua Filipo, bimueneka ne: uvua mumanyishi wa lumu luimpe uvua wakula tshiena-Greke. Filipo wakayisha bena Samalea, kuyishaye kabidi ne munene muena Atiopa wakitaba mukenji wa Kristo.​—Bienzedi 6:1-5; 8:5-13, 26-40; 21:8, 9.

4 Bu muvua bena Kristo bamuangala benda bakeba miaba ya kusombela mu misoko ya pa mpenga pa Yelushalema, mu Yudaya ne mu Galela, bakapetangana ne bipumbishi bikuabu bua malu a bisa bipiabipia ne miakulu mienyi. Bamue ba kudibu bavua mua kuikala bayisha pamuapa anu bena Yuda. Kadi muyidi Luka udi ulonda ne: ‘Bakuabu bakadi bena Kupulio ne bena Kulene, pakafikabu ku Antiokia, bakabanga kuambila bena Gelika kabidi lumu luimpe lua Mukalenge Yezu.’​—Bienzedi 11:19-21.

Mukenji bua bantu bonso wa kudi Nzambi udi kayi ne kansungansunga

5. Mmunyi mudibi bimueneka patoke pa bidi bitangila diamba dia lumu luimpe ne: Yehowa kêna ne kansungasunga?

5 Malu aa mmenzeke mu diumvuangana ne njila ya Nzambi udi kayi mumanye disungulula bantu. Pavua Yehowa muambuluishe mupostolo Petelo bua kuakajaye mushindu uvuaye umona bantu ba bisamba bia bende, mupostolo eu wakalua kuamba ne dianyisha dionso ne: ‘Bulelela, ndi njingulula ne: Nzambi kêna ne kansungansunga, kadi yeye udi witabuja wa mu tshisamba tshionso udi umutshina, udi wenza malu makane.’ (Bienzedi 10:34, 35; Musambu 145:9) Pakamba mupostolo Paulo (uvua kale mukengeshi wa bena Kristo) ne: Nzambi ‘mmusue bantu bonso basungidibue,’ wakajadika anu mudi Nzambi kayi usungulula bantu. (1 Timote 2:4) Dibenga kuikala ne kansungansunga dia Mufuki didi dimueneka patoke bualu mmulongoluele bantu ba matunga onso, dikoba dionso, muakulu wonso, balume anyi bakaji mushindu wa kupetabu ditekemena dia Bukalenge.

6, 7. Mmilayi kayi ya mu Bible yakamanyisha dimuangalaka dia lumu luimpe mu matunga onso ne miakulu yonso?

6 Nkama ya bidimu kumpala, bakavua bamanyishe muvua lumu luimpe ne bua kufika mu matunga onso. Bilondeshile mulayi wa Danyele, ‘bakapa [Yezu] bukokeshi, butumbi ne bukalenge, bua bantu bonso, ba bisamba bionso ne ba miakulu yonso bamukuatshile mudimu.’ (Danyele 7:14) Bu mudibu bapatula tshibejibeji tshiudi ubala etshi mu miakulu 151 batshiabanya mu buloba bujima, bikuambuluisha bua wewe kubala pebe malu a Bukalenge bua Yehowa, bidi bileja ne: mulayi wa mu Bible au mmukumbane.

7 Bible wakamanyisha tshikondo tshivua bantu ba miakulu mishilashilangane ne bua kumvua mukenji udi ufila muoyo. Pavua muprofete Zekâya umvuija mushindu uvua ntendelelu mulelela ne bua kukoka bantu ba bungi wakamba ne: ‘Mu matuku au bantu dikumi ba mu muakulu ne mu muakulu nebakuate ku luzemba lua tshivualu tshia muena Yuda [muena Kristo muela manyi, muena ‘Isalele wa Nzambi’], bamuambila ne: Tudi basue kuya nebe, bualu bua tuakumvua ne: Nzambi udi nebe.’ (Zekâya 8:23; Galatia 6:16) Mupostolo Yone udi ulonda pende malu akamonaye mu tshikena-kumona wamba ne: ‘Meme kumona musumba munene wa bantu, bungi budi muntu kayi mua kubala, ba bisamba bionso, ba bisa bionso, matunga ne miakulu yonso. Bavua bimane kumpala kua nkuasa wa bukalenge ne kua Muana wa Mukoko.’ (Buakabuluibua 7:9, MMM) Tudi bamone mudi milayi eyi ikumbana bushuwa!

Mua kuyisha bantu ba mishindu yonso

8. Mbualu kayi budi bumueneka lelu budi butulombe diakajilula malu mu mudimu wetu wa buambi?

8 Lelu eu bantu badi batamba kuya mu matunga a ku ba bende. Nkupatuke tshikondo tshipiatshipia tshia dimuangala dia bantu bu tshipeta tshia didisanga dia matunga bua kuambuluishangana. Bantu ba bungi bavua banyeme miaba ivua mvita anyi bupele mbamuangale baye miaba idiku ne nsombelu mupepele, benda bakeba lupetu. Mu matunga a bungi, dilua dia misumba ya benyi ne bena tshimuangi ndifikishe bamue ba kudibu ku disomba mu bikongo mu bikongo bilondeshile miakulu yabu munkatshi mua bena ditunga. Tshilejilu, mu ditunga dia Finlande badi bakulamu miakulu mipite pa 120; mu dia Australie, miakulu mipite pa 200. Mu tshimenga tshimuepele patupu tshia mu États-Unis tshia San Diego, badi bakulamu miakulu mipite pa 100!

9. Mmushindu kayi utudi ne bua kumona bantu badi bakula miakulu mikuabu mu teritware wetu?

9 Tuetu bena Kristo, tudiku tumona dikalaku dia bantu ba mushindu eu badi bakula miakulu mikuabu muaba utudi bu tshipumbishi mu mudimu wetu anyi? Nansha kakese! Tuetu tudi tumona bualu ebu bu mushindu muimpe wa kualabaja teritware wetu, bu ‘madimi adi matoke bua kunowa.’ (Yone 4:35) Tudi tudienzeja bua kutabalela bantu badi bamanye majinga abu a mu nyuma, nansha bobu ba ditunga kayi anyi ba muakulu kayi. (Matayo 5:3) Bu tshipeta, bantu ba bungi ba ‘muakulu ne muakulu wonso’ badi balua bayidi ba Kristo ku tshidimu tshionso. (Buakabuluibua 14:6) Tshilejilu, kuonso eku too ne mu Tshimungu 2004, bana betu bavua bayisha mu miakulu mitue ku 40 mu ditunga dia Allemagne. Pinapu kabidi mu Australie bavua bayisha lumu luimpe mu miakulu pabuipi ne 30, pabi bidimu dikumi kumpala bavua bayisha mu miakulu 18. Mu Grèce, Bantemu ba Yehowa bavua bayisha bantu mu miakulu mitue ku 20. Mu buloba bujima, Bantemu ba Yehowa 80 pa lukama kabatu bakula muakulu wa Anglais udi mutambe kumanyika mu matunga a bungi to.

10. Mmudimu kayi udi nawu mumanyishi yonso bua kuvuija bantu ‘ba bisamba bionso’ bayidi?

10 Dîyi diakatuma Yezu dia ‘kuvuija ba bisamba bionso bayidi’ didi dienda dikumbajibua bulelela! (Matayo 28:19) Bu mudi Bantemu ba Yehowa bitabe mudimu eu ne muoyo umue, badi bawenza mu matunga 235, ne babanya mikanda mu miakulu mipite pa 400. Bu mudi bulongolodi bua Yehowa bufila bintu bidi bikengela bua kuyisha nabi bantu, mumanyishi yonso wa Bukalenge udi ne bua kukeba mushindu wa yeye kumanyisha ‘bantu bonso’ mukenji wa mu Bible mu muakulu udibu mua kumvua bimpe menemene. (Yone 1:7) Mushindu udibu badienzeja bonso pamue mu mudimu eu nunku udi wambuluisha miliyo ya bantu ba miakulu kabukabu bua kusankidila lumu luimpe. (Lomo 10:14, 15) Bushuwa yonso wa kutudi udi ne mudimu munene wa kuenza!

Mua kukumbaja mudimu eu mukole

11, 12. (a) Mmudimu kayi mukole utudi ne bua kukumbaja, kadi mmunyi mudi nyuma muimpe utuambuluisha? (b) Bua tshinyi bitu bimpe kuyisha bantu mu muakulu wabu wa ku dibele?

11 Lelu eu bamanyishi ba bungi ba Bukalenge badi mua kujinga kulonga muakulu mukuabu, kadi kabena mua kuindila anyi kutekemena bua kupetabu mu tshishima bipedi bia nyuma wa Nzambi bua kubangabu kuwakula nansha. (1 Kolinto 13:8) Kulonga muakulu mukuabu mbualu butantamane. Nansha aba bakadi mene bamanye muakulu mukuabu badi ne bua kuakaja ngelelu wabu wa meji ne ngakuilu wabu bua kumona mua kuvuija mukenji wa mu Bible mukenji udi usankisha bantu badi bakula muakulu au kadi bikale ne biabu bilele ne bikadilu bia miaba mikuabu. Pashishe kabidi, misangu mivule benyi ba bungi batu ne ka buôwa ne ka bundu; bidi bikengela kuluangana bikole bua kujingulula ngelelu wabu wa meji.

12 Nansha nanku, nyuma muimpe utshidi anu wenza mudimu munkatshi mua basadidi ba Yehowa padibu badienzeja bua kuambuluisha bantu badi bakula miakulu mikuabu. (Luka 11:13) Pamutu pa kutupesha bipedi bia miakulu mu tshishima, nyuma muimpe udi mua kukolesha dijinga dietu dia kuyikila ne bantu badi kabayi bakula muakulu wetu. (Musambu 143:10) Kuyisha anyi kulongesha bantu mukenji wa mu Bible mu muakulu udibu kabayi bamanye bimpe kudi mua kulenga lungenyi luabu. Kadi bua kulenga mitshima ya badi batuteleja, bitu nangananga bimpe kuyikila nabu mu muakulu wabu wa ku dibele, muakulu udibu bapatula nawu yabu yonso ya munda: bipatshila, majinga ne malu adibu batekemena.​—Luka 24:32.

13, 14. (a) Ntshinyi tshidi tshisaka bamue bua kuditua mu mudimu wa diyisha mu muakulu mukuabu? (b) Mmushindu kayi udi lungenyi lua didifila lumueneka?

13 Bamanyishi ba Bukalenge ba bungi mbabange kuyisha mu teritware wa muakulu muenyi padibu bamona mushindu udi bantu bitabamu bulelela bua mu Bible. Bakuabu badi bapeta bukole padi mudimu wabu ubanga kubanda tshipidi ne ubasankisha. Biro bia Bantemu ba Yehowa bia mu dimue ditunga dia ku Mputu biakamba ne: “Bantu ba bungi badi bafume ku matunga a ku Mputu wa ku Est badi ne nyota ya bulelela.” Bidi bisankisha bikole bua kuambuluisha bantu aba badi basankidila bulelela!​—Yeshaya 55:1, 2.

14 Kadi bua kupatula bipeta bimpe mu mudimu eu, tudi ne bua kudisuika ne kudifila bua kuwenza. (Musambu 110:3) Tshilejilu, amue mêku a Bantemu ba mu Japon mmashiye nzubu milenga mu bimenga binene, maye mu bitupa bia ku ntshiama bua kuambuluisha bisumbu bia bena tshimuangi bena Chine bua kumvuabu mukenji wa mu Bible. Ku muelelu wa ku Ouest kua ditunga dia États-Unis, bamanyishi batu benza dîba dimue anyi abidi mu mashinyi baya kulonga Bible ne bantu badi bakula muakulu wa bena Philippines. Mu ditunga dia Norvège, mulume kampanda ne mukajende badi balonga ne dîku kansanga dia bena Afghanistan. Bantemu aba badi benza mudimu ne broshire wa Ntshinyi tshidi Nzambi utulomba? * mu Anglais ne mu muakulu wa bena Norvège. Bena dîku bakuabu abu babala bobu bikoso mu tshiena-Pelasa, muakulu udi upetanganaku ne wabu wa Dari. Batu bayikila mu Anglais ne mu muakulu wa bena Norvège. Lungenyi elu lua didifila ne lua kudienzeja bua kuya ne malu mudiwu aya ludi lufikisha ku bipeta bimpe bitambe padi benyi bitaba lumu luimpe. *

15. Mmunyi mutudi mua kudifila bonso mu mudimu wa diyisha mu miakulu ya bungi?

15 Udiku pebe mua kuenza mudimu eu wa diyisha mu miakulu ya bungi anyi? Nanku udi mua kuanji kukeba miakulu mikuabu idibu batamba kuakula mu teritware wenu. Pashishe udi mua kuenda ne imue trakte anyi broshire ya mu miakulu ayi. Kakanda ka Lumu luimpe bua bantu ba bisamba bionso kavuabu bapatule mu 2004 nkambuluishe bikole mu dimuangalaja ditekemena dia Bukalenge ne mukenji waku mupepele ne udi usankisha bantu udibu bafundemu mu miakulu ya bungi.​—Bala tshiena-bualu tshia “Lumu luimpe bua bantu ba bisamba bionso” mu dibeji dia 32.

“Kusua benyi”

16. Mmunyi mudi bakulu mua kubenga kutangila anu malu abu bua kuambuluishabu bantu ba miakulu mikuabu?

16 Nansha tuetu tulonga muakulu mukuabu anyi katuyi tuulonga, tuetu bonso tudi mua kufila diambuluisha mu bualu bua dilongesha benyi badi mu teritware wetu malu a mu nyuma. Yehowa wakambila bantu bende bua “kusua benyi.” (Dutelonome 10:18, 19) Tshilejilu, mu tshimue tshimenga tshinene tshia mu Amerike wa ku Nord, bisumbu bitanu mbisangile Nzubu wa Bukalenge umue. Anu mutubi bua Nzubu ya Bukalenge ya bungi, batu bashintulula ku tshidimu mêba abu a bisangilu, nunku bisangilu bia muakulu wa bena Chine bia muaba au bivua ne bua kutuadija kuenzeka mu Dia lumingu ku mêba a dilolo. Kadi abi bivua mua kufikisha bantu ba bungi ba ku benyi batu babuelamu badi benza midimu ya restoran bua kupanga kubuela mu bisangilu. Kadi bakulu ba mu bisumbu bikuabu bakalongolola malu ne bulenga buonso bua bisangilu bia muakulu wa bena Chine kuikalabi bienzeka mu mêba a mu dinda mu Dia lumingu.

17. Ntshinyi tshitudi ne bua kuenza padi bamue bapangadija bua kuya kuambuluisha tshisumbu tshia muakulu mukuabu?

17 Batangidi ba dinanga badi batumbisha bana betu ba balume ne ba bakaji badi bakumbane badi basue kuya kuambuluisha bisumbu bia miaba idibu bakula miakulu mikuabu. Tshisumbu tshiabu tshidi mua kushala anu tshijinga balongeshi ba Bible bamonemone malu aba, kadi batangidi bobu badi bumvua malu mushindu uumvuile bakulu ba ku Luseta ne Ikonio. Bakulu abu kabakabenga bua Timote kuyaye kufila Paulo mu ngendu yende nansha muvua Timote muikale tshipanda mu bisumbu biabu to. (Bienzedi 16:1-4) Kabidi, aba badi balombola mudimu wa buambi kabena batshina bua mudi ngelelu ya meji ne bilele anyi bikadilu bia benyi bishilangane ne biabu nansha. Kadi badi banyisha bantu ba mishindu mishilashilangane ne bakeba mushindu wa kudia nabu bulunda anu bua bualu bua lumu luimpe.​—1 Kolinto 9:22, 23.

18. Ntshiibi kayi tshinene tshia kuenza mudimu tshidibu batunzuluile bonso?

18 Anu bu mukavuabi bimanyisha, badi benda bayisha lumu luimpe ‘mu miakulu yonso.’ Mbimueneke ne: bungi bua bantu nebuvule anu kuvula bikole mu teritware ya miakulu mienyi. Binunu ne binunu bia bamanyishi badi bakumbane mbafike ku dibuelela ku ‘tshiibi etshi tshinene tshia kuenza mudimu mukole.’ (1 Kolinto 16:9) Kadi, bidi bilomba malu makuabu kabidi bua kuenza mudimu mu teritware ya nunku, ne wowu au ke atuamona mu tshiena-bualu tshidi tshilonda.

[Mêyi adi kuinshi]

^ tshik. 14 Mupatula kudi Bantemu ba Yehowa.

^ tshik. 14 Bua kupeta bilejilu bikuabu, bala “Didipangisha malu makese nditupeteshe masanka a bungi,” mu Tshibumba tshia Nsentedi tshia dia 1 Tshisanga 2004, dibeji 24-28.

Udi mua kumvuija anyi?

• Mmunyi mutudi mua kuidikija Yehowa mu dibenga kuikala ne kansungasunga kudi bantu bonso?

• Mmunyi mutudi ne bua kumona bantu badi kabayi ba muakulu wetu mu teritware wetu?

• Bua tshinyi mbimpe kuyisha bantu mu muakulu wabu wa ku dibele?

• Mmunyi mutudi mua kutabalela benyi badi munkatshi muetu?

[Nkonko ya dilonga]

[Karte/​Tshimfuanyi mu dibeji 23]

(Bua kumona malu bimpe, tangila mu mukanda)

Lomo

KULETE

ASIA

FUGIA

PAMPULIA

PONTO

KAPADOKIA

MESOPOTAMIA

MADAI

PÂTIA

ELAMA

ALABA

LIBUE

EJIPITU

YUDAYA

Yelushalema

[Majiba a mayi]

Mbuu wa Mediterane

Mbuu Mufike

Mbuu Mukunze

Diapa dia Pelasa

[Tshimfuanyi]

Dia Pentekoste 33, bantu bafume ku miaba ya mu Ampire wa bena Lomo ne ya kukuabu mipite pa 15 bakumvua lumu luimpe mu miakulu yabu

[Bimfuanyi mu dibeji 24]

Benyi ba bungi badi bitaba bulelela bua mu Bible

[Tshimfuanyi mu dibeji 25]

Tshimanyishilu tshia Nzubu wa Bukalenge tshifunda mu miakulu itanu