Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Tshijadiki tshia dinanga, ditabuja ne butumike

Tshijadiki tshia dinanga, ditabuja ne butumike

Tshijadiki tshia dinanga, ditabuja ne butumike

MU DINDA dia 16 ngondo muitanu 2005, ku madimi a Watchtower ku Wallkill mu New York, kulu kuvua kuimpe, kabidi kutoke ne nsese ya dîba. Mashinda ne bilongo bivuaku bionso bipempa bimpe bivua bibalakana ne mâyi a mvula uvua muloke dituku adi pa kabundubundu. Ku muelelu wa dijiba, mpatu uvua ufinunuka polaa pa mâyi matalale ne tuana tuende muanda mukulu. Bavua babandila kushalabu bakatshila bua bulengele bua bintu abi. Kubangabu kuakula anu ne dîyi dia panshi panshi bu bavua bepuka bua mutoyi kaunyangi ditalala divuaku mu dinda adi.

Bantu abu bavua Bantemu ba Yehowa bavua bafumine mu matunga 48 a eku ne eku kua buloba bujima. Tshidibu kabavua bavuile kubandila bitudi bumvue muaba eu ebi to. Buvuabu baluile mbua bivua bienzeka mu nzubu mutambe bunene wa madioto a tushole uvuabu basakidile anu matuku au ku nzubu ya Betele wa mu États-Unis idi ku Wallkill. Bakakatshila kabidi pakabuelabu munda mua nzubu au nansha muvuamu kamuyi polaa bu muvua pambelu.

Bobu kulu ku tshisasa, e kumona panshi mulongolongo wa biamu biambulangane. Biamu bitanu bia mikanda binene bia mpolondo biadijangane panshi muaba munene mupite wa bipalu bia ndundu binene bisambombo bilamakaja. Kuoku aku ke kudibu bapatula Bible, mikanda ne bibejibeji. Binu binene bia mabeji bia kilo 1 700 pa tshimue bidi binyunguluka anu mutu nkata ya mashinyi padiwu mu lubilu lukole. Dibeji dia tshinu tshimue dia bule bua kilometre 23 didi dikutuluka dipita mu tshiamu tshia dipatula mikanda anu mu minite 25 patupu. Dîba adi, tshiamu atshi tshidi tshielapu mâyi a mukanda, tshiumisha ne tshitalaja dibeji edi bua kubunyikadi bimpe kuluadi bibejibeji bidi bilua kupitshila ku mikaba ya kulu kua tshiamu atshi lubilu bua kubielabu mu turton ne kubitumina bisumbu. Biamu bikuabu pabi bidi bipatula anu mabeji mamana kubunya bu tuye adibu baya diakamue kuteka mu tshilaminu tshiawu tshitue mulu ne panshi, too ne paatumabu kudibu baalamakajila. Bitupa bionso bia mudimu eu mbilombola ku ordinatere ne bujalame buonso.

Bantemu abu kushiya nzubu wa dienzela mikanda, e kuyabu kumona muaba wa diyilamakajila. Amu, biamu bidimu bidi bipatula ku dituku mikanda ya bipusu bishile ne Bible milengeja ne or mitue ku 50 000. Bidi bilonga mabeji mabunya bu tuye malondangane bimpe, bibumbakaja ne bipempa bimpe. Mpindieu bilua kulamikaku bipusu, ne biangata mishiki ya mikanda idi ipatuka biyela mu turton. Biobi bine bidikangila turton atu, bifundapu mêna, bitulonga pa tshibasa tshia dituambuila. Kabidi, biamu bia mu tshiapu tshia mikanda ya bipusu bitekete bidi bipatula mikanda bungi butue ku 100 000 ku dituku, biyipaya bua kuyituma. Mu tshiapu etshi kabidi mudi biamu bungi tshianana: miotere kayiyi kubala, biamu bidi biendesha mikanda ku mikaba, bitulayi bia binene, binkata ne bimikaba, bionso abi binyungulukangana mbilu ya dikema bua kupatula mikanda ya malu a mu Bible.

Biamu bia mbilu ya dikema bienza ne dimanya dile dia matuku aa bia mu tshiapu tshia mikanda etshi bidi bikemesha mudibi bienza mudimu wabi mu bujalame buonso. Anu mutuabimona, etshi tshidi kabidi tshijadiki tshia dinanga, ditabuja ne butumike bia bantu ba Nzambi. Kadi tshivuabu bumbushile midimu ya dienzela mikanda ku Brooklyn mu New York kuya kuyitekela ku Wallkill ntshinyi?

Bualu bunene buvua bua kupepeja midimu ya dipatula mikanda ne diyitumina bisumbu pa kuyitekela yonso kaba kamue. Kuonso eku ku Brooklyn ke kuvuabu benzela mikanda bayitumina bisumbu, kadi ku Wallkill ke kuvuabu benzela bibejibeji babituma mu bisumbu. Dibumbakaja midimu eyi yonso muaba umue divua mua kukepeshisha bungi bua bena mudimu ne kufikisha ku dikuata mudimu bimpe menemene ne mfranga mifidila mudimu wa Nzambi. Kabidi, bu mukavua biamu bia ku Brooklyn bibange kukulakaja, bakalombesha biamu bikuabu bibidi bia mpolondo bia MAN Roland Lithoman ku Allemagne bia dienza nabi mikanda. Biamu ebi bivua bipite bunene kabiyi mua kukumbana mu tshiapu tshivua ku Brooklyn to.

Yehowa udi ukuatshisha mudimu eu

Kuonso eku kipatshila ka dipatula mikanda nunku katu anu ka kutantshisha lumu luimpe lua Bukalenge bua Nzambi. Katshia anu ku ntuadijilu, bivua bidimuenekela nkayabi muvua Yehowa ubenesha mudimu eu. Kubangila mu 1879 too ne mu 1922, bavua batuenzela mikanda kudi kumpanyi ivua yenda mushinga wa dipatuilangana mikanda. Mu 1922, kubangabu kufutshila nzubu wa bisasa 6 mu nomba wa 18 Concord Street ku Brooklyn, kusumbabu ne bia mudimu bua kubanga kudipatuila mikanda. Tshikondo atshi, bamue bakelakana badiebeja ni bana betu bavua mua kukokesha mudimu eu.

Umue wa ku bavua belakana abu mmulombodi wa kumpanyi uvua mutupatuile ya bungi ya ku mikanda yetu kale. Pakamonaye tshiapu tshietu ku Concord Street wakamba ne: “Nnuenu abu ne tshiapu menemene tshia mushinga mupite bukole, kadi kanuyi ne muntu apa udi mumanye mua kuenza natshi mudimu. Mu ngondo isambombo bionso ebi se bidi bitua panshi; ke panuajingulula ne: badi ne bua kunupatuila mikanda badi anu bavua banuenzelayi kuonso eku bakadi bashikuluje mudimu wabu.”

Robert Martin uvua utangila midimu ya dipatula mikanda pinapu wakamba ne: “Mêyi ende avua umvuika a meji menemene, tshidibi kavua muvuluke Mukalenge to; pabi Mukalenge utu anu netu matuku onso. . . . Matuku kaakanenga katuyi babange kupatula mikanda to.” Mu bidimu 80 biakalonda, Bantemu ba Yehowa bakadipatuila miliyare ne miliyare ya mikanda ku biamu biabu bobu nkayabu.

Pashishe, dia 5 ngondo wa dikumi 2002 mu tshisangilu tshia ku tshidimu tshia bena mu Société Watch Tower Bible and Tract wa ku Pennsylvanie, bakamanyisha ne: Kasumbu Kaludiki kavua kanyishe bua kutentemunabu midimu ya dipatula mikanda ya Betele wa États-Unis bua ishadile anu ku Wallkill. Kulombeshabu biamu bipiabipia bibidi bia mikanda bua bifike mu ngondo muibidi wa 2004. Bana betu bavua ne bua kuakaja tshiapu atshi ne kutshialabaja mu ngondo 15 bua kupetatshi muaba wa kutekabu biamu bipiabipia abi. Pashishe bavua ne bua kujikija diasa dia tshiapu tshipiatshipia tshia midimu ya dilamakaja mikanda ne diyituma mu ngondo tshitema ivua ilonda. Pamuapa bamue bavua ne mpata pavuabu bumvue bungi bua matuku makosela mudimu eu, umueneka bu uvua kauyi kutua tshiadi. Kadi bana betu bavua bajadike ne: Yehowa uvua mua kubabenesha, bobu kuukumbaja.

“Lungenyi luimpe lua dieleshangana diboko”

Bu muvua bana betu bamanye ne: bantu ba Yehowa bavua mua kudifila ne disanka, bakatuadija anu mudimu au. (Musambu 110:3) Bungi buawu buakalomba benji ba mudimu bungi bupite bua bavuaku mu bibambalu bia luibaku bia Betele. Bana betu balume ne bakaji bapite pa 1 000 ba mu États-Unis ne mu Canada bavua bamanye kuibaka bakadifila ku budisuile bua kuenza mudimu eu, bena lumingu lumue too ne ku bena ngondo isatu. Bakabikila kabidi bakuabu ba mu midimu ya bena budisuile ne basadidi batu benda mu matunga mashilangane ku mudimu eu. Komite ya malu a luibaku yakambuluisha payi bikole.

Didifila ku budisuile bua mudimu wa ku Wallkill eu mbualu buakalomba bana betu bavule makuta a bungi a njila ne dîba dia ku midimu yabu mikuabu ya matuku onso. Nansha nanku, bakadifila ne biabu bionso mushindu au anu ne disanka. Biakalomba bena dîku dia Betele bua kuditanta pabu bua kufila diambuluisha mu mudimu eu bua bivua bitangila miaba ya kuladika bena budisuile bavule abu ne kubadisha. Bena dîku dia Betele ba ku Brooklyn, ku Patterson, ne ku Wallkill bapite pa 535 bakadisuila bua kuya kuambuluisha mu mudimu wa dibaka au Disambombo dionso, eku benza midimu yabu ya tshibidilu ya munkatshi mua lumingu. Dikuatshisha dia katshia divua bantu ba Nzambi bakuatshishe nadi mudimu wa tuyayi tukamona au diakafidibua anu bualu Yehowa nguvua mudikuatshilawu.

Bakuabu bakafila mfranga yabu. Tshilejilu, bana betu bakapeta mukanda mubatumina kudi Abby, muana wa mvula tshitema, mufunde ne: “Ndi muule tente ne dianyisha bua bionso binudi nuenza: mikanda yonso bulenga nunku inudi nuenza. Matuku makese aa ndi mua kunuendela. Tatu mmuambe bua tuetu kulua kuntu aku tshidimu tshilualua! Nemvuale kamanyinu ka pa tshiadi bua nuenu kummanya. Dolare 20 nyoyi ayi bua tshiapu tshipiatshipia tshia mikanda! Mmakuta anyi mampesha bua kudia, kadi ngajingi bua kunupeshawu bana betu.”

Muanetu mukuabu wa bakaji wakafunda ne: “Angatayiku dianyi dipa dia tufulu tua buanda tundi muluke bu kanyi kadimu ka bianza. Ndi musue bua bapeshe bana betu badi benza mudimu wa ku Wallkill tufulu etu. Mukanda kampanda mmuambe muikalaku mashika mabi matuku aa. Tshiena mumanye ni mbambilamu, ni mbatupakane. Kadi ndi mumanye ne: midimu ya bungi ya ku Wallkill neyenzekele pambelu, ke pandi muenze bua bana betu kumonaku mua kuipata mashika ku mitu yabu. Tshiena meme mumanye midimu idi bana betu bajinga ayi to, kadi ndi mumanyeku kuluka manda, ke panganji kuenzaku panyi tshimvua mukokeshe etshi bua kufila.” Kutumaye tufulu 106!

Tshiapu etshi tshiakajika anu pa dîba diatshi. John Larson udi utangila midimu ya dipatula mikanda wakamba ne: “Bana betu bavua ne lungenyi luimpe lua dieleshangana diboko. Kakuvua muntu uvua mua kuela mpata ne: Yehowa kavua ubenesha mudimu au to! Malu akenzeka anu ne mitalu. Ndi mvuluka mu ngondo muitanu wa 2003 mumvua muimane mu bitotshi mbandila bana betu bavua basa bishimikidi bia nzubu au. Pashishe tshidimu katshianji kukumbana, meme kuimana kabidi muaba umue umue au mbandila muvua tshiamu tshia mikanda tshimonangane ne mudimu.”

Programe wa dibibanjija

Programe wa dibanjija tshiapu tshipiatshipia etshi pamue ne nzubu minene isatu ya disombela wakenzekela ku Wallkill mu Dimue dia 16 ngondo muitanu 2005. Bavua ku nzubu ya Betele ya ku Patterson ne ku Brooklyn ne ba ku Betele wa mu Canada bakalondela programe eu ku TV. Bonso basanga bavua balonde programe eu bavua bantu 6 049. Theodore Jaracz wa mu Kasumbu Kaludiki ka Bantemu ba Yehowa ke wakalombola programe au e kumvuijaye mu tshikoso malu a katshia mudimu wa dipatula mikanda wabanga. Bua kumvuija muvua mudimu wa luibaku ne midimu ya dipatula mikanda miende mu États-Unis, John Larson ne John Kikot (ba mu Komite wa filiale) bakela pabu bantu kampanda nkonko ne kuleja kabidi bindidimbi bia ku video. John Barr wa mu Kasumbu Kaludiki wakenza muyuki wa ndekelu, ujidila tshiapu tshipiatshipia atshi ne nzubu minene isatu ya disombela kudi Yehowa Nzambi.

Lumingu luakalonda, bena ku Betele ba ku Patterson ne ku Brooklyn bakalua kumona nzubu mipiamipia eyi. Bonso bakanyungulukamu musangu au bavua bantu 5 920.

Mmunyi mutudi ne bua kumona tshiapu etshi?

Mu muyuki wa dibanjija tshiapu, muanetu Barr wakavuluija bavua bamuteleja ne: nansha tshiapu etshi tshikemesha, mushinga watshi kawena ku biamu bidi munda muatshi to. Mushinga watshi udi kudi bantu. Mikanda itudi tupatulamu idi ne bukole bua bungi mu nsombelu wa bantu.

Tshiamu tshionso tshia ku bipiabipia ebi tshidi mua kupatula muliyo mujima wa trakte mu dîba dimuepele patupu ne tusunsa! Pabi trakte umuepele patupu udi mua kukudimuna nsombelu wa muntu kamuyi tuseku to. Tshilejilu, mu 1921, balongolodi bakuabu ba njila wa njanja ba mu Afrique du Sud bavua benda benza mudimu mu njanja ya tshitupa kampanda. Mukuabu wa kudibu, diende Christiaan, wakamona kabeji kapatame muinshi mua lujanja. Pinapu ngumue wa ku trakte yetu. Christiaan kumubalaye ne nyota ya dikema. Kuyaye lubilu kudi muku wende (musele muanende) e kumuambila ne disanka dionso ne: “Ngapetshi bulelela lelu!” Matuku makese, bobu kutuma mukanda bebeja mua kumanyabu malu makuabu. Betele wa mu Afrique du Sud kubatuminaye mikanda mikuabu ya malu a mu Bible. Balumiana babidi abu kulonga, kutambula, e kuyisha ne bakuabu bulelela bua mu Bible. Ke ba bungi kuitaba pabu bulelela. Ku mbangilu kua bidimu bia 1990, bankana babu bapite pa lukama bakavua Bantemu ba Yehowa, bionso abi anu bua muntu umue uvua muangule trakte umuepele patupu mu njanja!

Muanetu Barr wakamba ne: mikanda itudi tupatula idi ibueja bantu mu bulelela, ibalamamu, ibasaka ku dikala ne lukunukunu lukole ne ishiya bana betu bonso mu buobumue. Kabidi kupita bionso, mikanda itudi tuetu bonso tuabanya eyi idi itumbisha Yehowa Nzambi wetu!

Mudi Yehowa umona tshiapu etshi

Muanetu Barr wakalomba kabidi bateleji bua kukonkonona mudi Yehowa umona tshiapu etshi. Tshiotshi ki ntshidi tshimupesha bukole bua kuenza malu ende to. Se udi mua kujula mabue kuyishawu lumu luimpe! (Luka 19:40) Kabidi nansha bungi bua biamu biditshi nabi, bunene buabi, mbilu yabi, ne bukole buabi kabiena bikemesha Yehowa to. Diulu ne buloba ki nyeye udi mubifuke anyi! (Musambu 147:10, 11) Yehowa mmumanye mishindu mipitshidile ya kuenza mikanda itu muntu mukuabu kayi nansha muanji kupatula anyi kuelela meji to. Kadi ntshinyi tshidi Yehowa umona tshidiye wangata menemene ne mushinga? Bulelela, padiye utangila tshiapu etshi udi umona ngikadilu ya mushinga mukole ya bantu bende: dinanga diabu, ditabuja, ne butumike.

Bua kumvuija tshidi dinanga, muanetu au wakafila tshilejilu tshia muana woshila baledi bende kato. Bidi pamuapa mua kubasankisha bikole. Nansha kato aku kapatuke mushindu kayi, tshiasankisha baledi nangananga ndinanga dia muanabu didiye muleje dia kubapaku kantu. Bia muomumue, padi Yehowa utangila tshiapu tshipiatshipia etshi, kêna umona anu nzubu eu ne biamu bidimu to. Tshia kumpala, udi umumona bu tshijadiki tshia mudibu banange dîna diende.​—Ebelu 6:10.

Kabidi, anu muakamona Yehowa buatu bu tshijadiki tshia ditabuja dia Noa, mmudiye umona kabidi tshiapu etshi bu tshijadiki tshilelela tshia ditabuja dietu. Nditabuja dia tshinyi? Noa uvua witabuja ne: malu avua Yehowa mulaye avua ne bua kukumbana. Tuetu petu tudi tuitabuja mutudi mu matuku a ku nshikidilu, mudi lumu luimpe luikale mukenji umuepele wa mushinga mukole udi wambibua pa buloba lelu, ne mudibi bikengela bua bantu kuumvuabu. Tudi bajadike ne: mukenji wa mu Bible udi mua kupandisha mioyo ya bantu.​—Lomo 10:13, 14.

Kakuyi mpata, Yehowa udi kabidi ubala tshiapu etshi bu tshimanyinu tshia butumike buetu. Anu mututu babimanye, disua diende ndia lumu luimpe kuyishibualu buloba bujima kumpala kua nshikidilu kulua. (Matayo 24:14) Tshiapu etshi ne bidi miaba mikuabu pa buloba bujima nebiambuluishe bikole bua kukumbaja mudimu eu.

Bulelela, dinanga, ditabuja ne butumike bidi bana betu baleje pa kusangishila biapu ebi makuta, kubiasa ne kubifikisha ku dienda bidi bimueneka kabidi mu mudimu wa lukunukunu wa bantu ba Yehowa ba miaba yonso padibu batungunuka ne kumanyisha bulelela kudi bonso badi basue kubateleja.

[Kazubu/​Bimfuanyi mu dibeji 11]

DIDIUNDA DIA MUDIMU WA DIPATULA MIKANDA MU ÉTATS-UNIS

1920: Kubangabu kupatula bibejibeji mu No. 35 Myrtle Avenue ku Brooklyn ne tshiamu tshia kumpala tshidi tshinyunguluka.

1922: Kutentemuinabu tshiapu etshi mu nzubu wa bisasa 6 mu No. 18 Concord Street muakabangabu kupatuila mikanda.

1927: Kutshitentemuinabu kabidi mu nzubu mupiamupia muashila mu No. 117 Adams Street.

1949: Kutshialabajabu misangu ibidi pakasabu nzubu wa bisasa 9.

1956: Bakalabaja kabidi tshiapu tshia mu Adams Street misangu ibidi pakasabu nzubu mupiamupia mu No. 77 Sands Street.

1967: Kuasabu nzubu wa bisasa 10 e kutekamu biapu bionso bilamakaja pamue bilue tshiapu tshimue tshinene misangu 10 kupita tshia ntuadijilu.

1973: Kuasabu tshiapu tshikuabu ku Wallkill, nangananga bua bibejibeji.

2004: Midimu yonso ya dipatula mikanda, diyilamakaja ne diyitumina bisumbu kupuilayi ku Wallkill.