Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Endela mu njila udi butoke buenda buvula

Endela mu njila udi butoke buenda buvula

Endela mu njila udi butoke buenda buvula

‘Njila wa bantu bakane udi bu dîba dia kabundubundu, didi ditema ne dikenkakenka too ne pakumbana dîba dia munda munya.’​—NSUMUINU 4:18.

1, 2. Ntshinyi tshidi tshienzekele bantu ba Nzambi bua butoke bua mu nyuma bua kudi Yehowa budi buenda buvula?

NNGANYI udi mua kuamba kutu mîdima iya patu butuku butshia kupita Yehowa Nzambi wetu wakafuka butoke? (Musambu 36:9) Nzambi udi wamba ne: ‘Padi butoke bua mu dinda bukuata matengu a buloba, budi buandamuka bu mudi dima diandamuka muinshi mua tshiamu tshidi tshifundapu tshimanyinu, bintu biabu bidi bimueneka bu tshilamba.’ (Yobo 38:12-14) Padi dîba dienda dibanda, bionso bia pa buloba bidi bimueneka bimpe anu bu mutu dima dilua padibu bazolapu tshimfuanyi kampanda.

2 Yehowa ke wakafuka kabidi butoke bua mu nyuma. (Musambu 43:3) Nzambi mulelela udi utungunuka ne kutokesha bantu bende. Kadi bena panu bonso bobu badi mu mîdima mikole ya menemene. Ntshinyi tshidi tshienzeka? Bible udi wandamuna ne: ‘Njila wa bantu bakane udi bu dîba dia kabundubundu, didi ditema ne dikenkakenka too ne pakumbana dîba dia munda munya.’ (Nsumuinu 4:18) Butoke budi Yehowa ufila ebu budi buenda buvula ne budi butungunuka ne kutokeshila bantu bende njila. Budi kabidi bubambuluisha bua kulongolola malu abu bilenga, kuakaja ndongeshilu wabu ne bikadilu biabu.

Butoke buvule budi buambuluisha bua kulongolola malu

3. Mu Yeshaya 60:17 badi bala tshinyi?

3 Yehowa wakamba ku butuangaji bua muprofete Yeshaya ne: ‘Nendue ne or mu muaba muakadi tshiamu tshia mitaku, nendue ne argent mu muaba muakadi tshiamu tshifike, nendue ne tshiamu tshia mitaku mu muaba muakadi mabaya ne tshiamu tshifike mu muaba muakadi mabue.’ (Yeshaya 60:17) Anu mutu dishintulula tshiamu tshia mushinga mukese ne kuteka tshia mushinga mubandile, Bantemu ba Yehowa mbalengeje ngenzelu wabu wa malu ‘ku nshikidilu kua tshikondo etshi’ anyi mu ‘matuku a ku nshikidilu’ aa.​—Matayo 24:3; 2 Timote 3:1.

4. Bakalongolola bualu kayi mu 1919? Mmunyi muakambuluishabu?

4 Ku ntuadijilu kua matuku a ku nshikidilu, mu bisumbu bia Balongi ba Bible (dîna divuabu babikila Bantemu ba Yehowa tshikondo atshi) bavua bela tukanda bua kusungula bakulu ne balami. Kadi bamue bakulu kabavua basue bua kuyisha to. Bamue ba kudibu bavua kabidi batekesha bantu bavua bayisha. Nunku mu 1919 bakateka mulombodi wa mudimu mu tshisumbu tshionso. Kabatshivua kabidi bela tukanda bua kusungula mulombodi wa mudimu to, kadi biro bia filiale bia Bantemu ke bivua bimuteka bilondeshile malu adi Dîyi dia Nzambi dilomba. Mulombodi eu ke uvua ne bua kulongolola mudimu wa kuyisha Bukalenge bua Nzambi, kuleja muena mu tshisumbu yonso wende muaba wa kuyishila ne bua kukolesha yonso wa kudibu bua ikale anu uyisha. Mu bidimu biakalonda, mudimu eu wakaya kumpala bikole.

5. Mbualu kayi buakalengejabu mu bidimu bia 1920 ne bia mu njila?

5 Pashishe mu 1922 mu mpungilu uvua Balongi ba Bible benzele ku Cedar Point (mu Ohio, mu États-Unis) bakalomba muena mu tshisumbu yonso bua ‘kumanyisha, kumanyisha, kumanyisha, Mukalenge ne bukalenge buende.’ Mu 1927 bakavua balongolole mudimu wa kuyisha bimpe ne bakamona ne: Dia lumingu ke dituku dimpe dia kuyisha ku nzubu ne ku nzubu. Bua tshinyi? Bualu bantu ba bungi kabavua baya ku mudimu mu Dia lumingu to. Ke tshidi Bantemu ba Yehowa benza lelu, baditatshisha bua kuya kutangila bantu mêba adibu mua kuikala ku nzubu yabu, bu mudi ku dilolo, mu Disambombo ne mu Dia lumingu.

6. Bakangata dipangadika kayi mu tshidimu tshia 1931? Dipangadika edi diakambuluisha mudimu wa kuyisha mushindu kayi?

6 Malu adi atangila mudimu wa kuyisha akashintuluka bikole mu Dia lumingu dia 26 ngondo wa 7 mu 1931 mu mêba a mapingaja. Dituku adi bakangata dipangadika kampanda, kumpala mu mpungilu wakenzelabu mu Columbus mu Ohio (mu États-Unis) ne pashishe kuluabu kudiangata mu mpungilu mikuabu pa buloba bujima. Bavua bamba mu dipangadika amu ne: “Tudi bena mudimu ba Yehowa Nzambi. Mmutupeshe mudimu wa kuenza mu dîna diende, ne bua kumutumikila tudi ne bua kuambila bantu netu malu avua Yezu Kristo mulongeshe ne kabidi kubamanyisha ne: Yehowa ke Nzambi mulelela ne wa Bukole Buonso. Nunku tudi tuitaba ne muoyo mujima dîna didi Mukalenge Nzambi wetu mutuinyike, ne tudi basue bua bantu bonso bamanye ne batubikile ne: Bantemu ba Yehowa.” (Yeshaya 43:10) Dîna dipiadipia edi didi dileja mudimu munene udi nawu bantu bavua baditabe. Bushuwa, Yehowa uvua muambile bantu bende aba bua kuyisha. Bantu bonso bakitaba dipangadika edi ne muoyo mujima.

7. Tshiakashintuluka ntshinyi mu 1932, ne mbua tshinyi?

7 Bakulu ba bungi bakaditua ne budipuekeshi buonso mu mudimu wa kuyisha. Kadi miaba mikuabu, bakulu bavuabu basungule bakabenga bualu ebu. Buabu buobu ki mmuntu yonso uvua ne bua kuyisha to. Kadi malu makuabu kabidi avua ne bua kushintuluka. Mu 1932, bakamanyisha bisumbu bionso mu Tshibumba tshia Nsentedi bua kabikadi kabidi bela tukanda bua kusungula bakulu ne balami. Kadi bavua anu mua kusungula bana betu ba balume bavua balamate Nzambi ne bitabe bua kuyisha bua kuenzabu komite wa mudimu. Nunku bakapesha bantu bavua bayisha ne tshisumi majitu mu tshisumbu, ke mudimu eu kuya kumpala.

Butoke ebu buvule budi bulengeja malu makuabu

8. Ntshinyi tshiakalengejabu mu 1938?

8 Butoke buvua anu buenda ‘butokesha’ bikole. Mu 1938 bakalekela tshilela tshia kuela tukanda bua kusungula bantu mu bisumbu. “Mupika wa lulamatu ne wa budimu” ke uvua mpindieu ne bua kupesha bana betu ba balume bavua bakumbaja malu adi Bible ulomba bua midimu ya nunku majitu mu tshisumbu. (Matayo 24:45-47, NW) Bisumbu bia Bantemu ba Yehowa pabuipi ne bionso biakitaba bualu ebu ne disanka, ke mudimu wa kuyisha lumu luimpe kutungunuka bilenga ne kupatula bipeta bimpe.

9. Tshiakakajabu ntshinyi mu 1972? Bua tshinyi tudi tuamba ne: bualu ebu buakalengeja mudimu?

9 Kubangila mu dia 1 ngondo wa 10 mu 1972, bakakaja bualu bukuabu bua bantu bavua batangila bisumbu. Pamutu pa mukulu umue, bakateka kasumbu ka bakulu mu bisumbu bia Bantemu ba Yehowa bionso. Bualu ebu mbuambuluishe bana betu ba balume bua kukumbaja malu adi Nzambi ulomba bua kumona mua kulombola tshisumbu. (1 Timote 3:1-7) Ke bualu kayi bana betu ba balume ba bungi mbafike ku dienza midimu yabu bimpe mu tshisumbu. Bana betu aba mbambuluishe bikole bapiapia bonso badi bitabe malu a Nzambi.

10. Mbualu kayi buakalongololabu mu 1976?

10 Bena mu Kasumbu Kaludiki bavua mu komite isambombo, ne kubangila mu dia 1 ngondo wa kumpala mu 1976, komite eyi yakatuadija kutangila midimu yonso ya bisumbu bionso bia Bantemu ba Yehowa. Bulelela, biakambuluisha bikole bua kumona “tshisumbu tshia balombodi” tshitangila malu onso adi atangila mudimu wetu wa Bukalenge.​—Nsumuinu 15:22; 24:6.

11. Tshiakashintululabu ntshinyi mu 1992? Mbua tshinyi?

11 Mu 1992 bakashintulula bualu bukuabu bufuanangane ne buakenzeka pavua bena Isalele ne musumba wa bantu bakuabu bumbuke mu bupika ku Babulona. Mu tshikondo atshi kakuvua bena Lewi ba bungi bavua mua kuenza midimu ku ntempelo to. Nunku bena Netinima bavua kabayi bena Isalele, bakapeta mudimu muvule wa kuambuluisha bena Lewi. Bia muomumue, bua kuambuluisha bena mu kasumbu ka mupika wa lulamatu ne wa budimu mu midimu yabu ya pa buloba ivua yenda ivula, bakapesha bamue ba munkatshi mua ‘mikoko mikuabu’ midimu mikuabu ya bungi mu 1992. Bakatuadija kuambuluisha mu komite isombombo eyi ya Kasumbu Kaludiki.​—Yone 10:16.

12. Mmunyi mudi Yehowa muvuije ditalala dilue bu mukokeshi wetu?

12 Malu onso adi mashintuluke aa mmambuluishe ku tshinyi? Yehowa udi wamba ne: ‘Nemvuije ditalala bukokeshi buebe, nemvuije buakane mfumu webe.’ (Yeshaya 60:17) “Ditalala” didi munkatshi mua Bantemu ba Yehowa lelu’eu, ne mushindu udibu banange malu ‘makane’ bintu ebi mbilue bu ‘mfumu wabu’ anyi bukole kampanda budi bubasaka bua kukuatshila Nzambi mudimu. Mbalongolole malu bimpe bua kumona mua kuyisha bantu malu a Bukalenge bua Nzambi ne kubavuija bayidi.​—Matayo 24:14; 28:19, 20.

Yehowa udi utokeshila bantu bende malongesha a mu Bible

13. Mmunyi muvua Yehowa muambuluishe bantu bende bua kumvua amue malongesha ende bimpe mu bidimu bia 1920 ne bia mu njila?

13 Yehowa udi kabidi wambuluisha bantu bende kakese ku kakese bua kumvua malongesha ende. Tudi ne tshilejilu tshia Buakabuluibua 12:1-9. Badi bakulamu bua bantu basatu ba mu tshimfuanyi: ‘mukaji’ udi ne difu ne pashishe ulela, “dragon” ne “muana, muana mulume.” Udi mumanye udi tshimfuanyi ne tshimfuanyi tshionso tshileja anyi? Tshibumba tshia Nsentedi tshia dia 1 Tshisanga 1925 tshia mu Anglais tshiakumvuija bimfuanyi bionso ebi mu tshiena-bualu tshia ‘Tshisamba tshidi tshiledibue.’ Tshiena-bualu etshi tshiakumvuija bantu ba Nzambi bimpe milayi idi yakula bua diledibua dia Bukalenge bua Nzambi, ke kumuenekabi patoke ne: kudi bulongolodi bua Yehowa ne bua Satana. Pashishe mu 1927 ne mu 1928, bakamona ne: kudia Nowele ne kuenza mifikilu ya diledibua kakuvua kumvuangana ne Bible to, ne bakabilekela.

14. Bakatokesha malu kayi mu bidimu bia 1930 ne bia mu njila?

14 Mu bidimu bia mu 1930 bakatokesha kabidi malu makuabu. Balongi ba Bible bavua bamanye kumpala ne: ‘musumba munene’ udibu batele mu Buakabuluibua 7:9-17 uvua mushilangane ne bantu 144 000 bavua ne bua kukokesha ne Kristo bu bakalenge ne bakuidi. (Buakabuluibua 5:9, 10; 14:1-5) Tshidibi, kabavua bamanye musumba munene eu bimpe menemene to. Anu mutu bintu bituadije kumueneka bimpe padi butuku butshia, Balongi ba Bible aba bakamone mu 1935 ne: bena mu musumba munene aba mbantu bashala ne muoyo palua “dikenga dinene,” batekemena bua kupeta muoyo wa tshiendelele pa buloba. Anu tshine tshidimu atshi, bakumvuija bimpe bualu bukuabu buvua butangila bana ba Bantemu ba Yehowa batshivua baya mu tulasa. Nansha muvua lungenyi lua dinanga kuetu luenda lukola pa buloba bujima, Bantemu ba Yehowa bakamona ne: kunemekela dibendele ki ntshilele tshia patupu to. Tshidimu tshiakalonda, bakumvuija bukuabu bualu ne: Kristo wakafuila pa dikunji, kadi ki mpa nkuruse to.​—Bienzedi 10:39.

15. Bakaleja ne: mashi ntshintu tshia tshijila dîba kayi ne mushindu kayi?

15 Panyima pa Mvita Mibidi ya Buloba bujima, kukavua tshilele tshia kuela basalayi bavua batapike mashi bua kubondopa. Kadi Bantemu bakalua kumona tshikondo atshi ne: mashi ntshintu tshia tshijila. Tshibumba tshia Nsentedi tshia dia 1 Kashipu 1945 tshiakalomba “batendeledi bonso ba Yehowa badi basue kupeta muoyo wa tshiendelele mu bulongolodi bupiapia bua kunemeka mashi bualu ntshintu tshia tshijila ne kuenza tshidi Nzambi wamba mu bualu ebu.”

16. Bakapatula Bible wa Les Saintes Écritures​—Traduction du monde nouveau dîba kayi? Tela malu a pa buawu abidi adimu.

16 Mu 1946, bakamona ne: bivua bikengela kukudimuna Bible mupiamupia bilondeshile mamanya mapiamapia ne uvua kayi munyanga kudi malongesha mangatshila mu bilele bia mu Bukua-Buena-Kristo. Bakatuadija mudimu eu mu ngondo wa 12 mu 1947. Mu 1950 bakapatula Bible wa Les Écritures grecques chrétiennes​—Traduction du monde nouveau mu Anglais. Kutuadijila mu 1953, bakapatula ku kakese ku kakese Mifundu ya mu tshiena-Ebelu mu bitupa bitanu. Tshitupa tshia ndekelu tshiakapatuka mu 1960, bidimu bipite pa 12 katshia batuadija mudimu wa dikudimuna. Bakapatula Bible mujima wa Les Saintes Écritures​—Traduction du monde nouveau mu 1961. Bible eu udi mpindieu mu miakulu ya bungi ne udi ne amue malu a pa buawu. Tshilejilu, mu Bible eu mbapingaje dîna dia Nzambi Yehowa pa muaba wadi. Pashishe, dikudimuna dimpe dia malu avuabu bafunde kale ndifile mushindu wa kutungunuka ne kuvudija dimanya dia Dîyi dia Nzambi.

17. Bakatokesha tshilumbu kayi mu 1962?

17 Mu 1962, bakatokesha tshilumbu tshia “bakokeshi badi ku mutu” badibu batela mu Lomo 13:1 ne malu adi bena Kristo mua kubatumikila anyi kubenga kubatumikila. Kulonga mu buondoke nshapita wa 13 wa mukanda wa Lomo ne mvese bu mudi wa Tito 3:1, 2 ne 1 Petelo 2:13, 17 kuakaleja patoke ne: “Bakokeshi badi ku mutu” ki n’Yehowa Nzambi ne Yezu Kristo to, kadi mbamfumu ba mbulamatadi.

18. Bakumvuija malu kayi mu bidimu bia 1980 ne pamutu?

18 Mu bidimu biakalonda Yehowa wakatungunuka ne kutokesha njila wa bantu bakane. Mu 1985 bakumvuija tshidi kuikala muntu muakane ‘bua kupeta muoyo’ ne kulua mulunda wa Nzambi. (Lomo 5:18, MMM; Yakobo 2:23) Mu 1987 bakumvuija kabidi Disanka Dinene dia bena Kristo.

19. Mmunyi mudi Yehowa mutokeshile bantu badi bamutendelela lumvu lua amue malu a mu Dîyi diende bidimu bidi panshi ebi?

19 Mu 1995 bakumvua bimpe menemene tshilumbu tshia ditapulula dia “mikoko” ne ‘mbuji.’ Mu 1998 bakumvuija malu a mu tshikena-kumona adi enda akumbana lelu’eu a ntempelo uvua Yehezekele mumone mu katoba ne katoba. Mu 1999 bakaleja dîba ne mushindu udi ‘tshintu tshia muendi tshimane mu muaba wa tshijila.’ (Matayo 24:15, 16, NW; 25:32) Mu 2002 bakumvua bimpe tshidi kutendelela Nzambi ‘ne bulelela ne nyuma’ kumvuija.​—Yone 4:24.

20. Mmu malu kayi makuabu mudibu balengeje bantu badi batendelela ba Nzambi?

20 Pa kumbusha dishintuluka mu mushindu wa kulongolola malu ne malongesha, mbalengeje kabidi bikadilu bia bena Kristo. Tshilejilu, mu 1973 bakajingulula ne: dinua mfuanka ‘mmanyanu a ku mubidi’ ne bakatuadija kumona tshilele etshi bu tshilema tshinene. (2 Kolinto 7:1) Bidimu dikumi pashishe, Tshibumba tshia Nsentedi tshia dia 15 Kashipu 1983 tshiakaleja mudi bena Kristo bamona tshilumbu tshia kuikala ne tshingoma. Ebi mbilejilu bikese patupu bia mushindu udi butoke buvule mu matuku etu aa.

Tungunuka ne kuenda mu njila udi butoke buenda buvula

21. Tshiatuambuluisha bua kutungunuka ne kuendela mu njila udi butoke buenda anu buvula ntshinyi?

21 Mukulu umue ukadi muenze bidimu bia bungi udi wamba ne: “Kabitu bipepele bua kuitaba ne kutumikila diakamue malu kampanda adibu bashintulula to.” Tshidi tshimuambuluishe bua kuitaba malu a bungi adi mashintuluke mu bidimu 48 katshia walua muyishi wa Bukalenge bua Nzambi ntshinyi? Udi wandamuna ne: “Kuikala ne lungenyi luimpe kudi kuambuluisha bikole. Kubenga kuitaba malu adibu bashintulule kudi kumvuija kushadila tshianyima eku bulongolodi bua Yehowa buenda buya kumpala. Pamvua mmona ne: bivua bikole bua kuitaba malu avua mashintuluke, mvua mvuluka mêyi avua Petelo muambile Yezu ne: ‘Mukalenge, netuye kudi nganyi? Wewe udi ne mêyi a muoyo wa tshiendelele.’ Pashishe ntu ndiebeja ne: ‘Nne nya kuepi? Nya pambelu padi bena pa buloba ebu bikale mu mîdima anyi?’ Malu aa ke adi angambuluisha bua kushala anu mu bulongolodi bua Nzambi.”​—Yone 6:68.

22. Kuenda mu butoke kudi kutuambuluisha ku tshinyi?

22 Bantu badi miaba itudi badi mu mîdima mikole. Dishilangana pankatshi pa Bantemu ba Yehowa ne bantu bakuabu didi dienda dialabala, bualu Yehowa mmutungunuke ne kutokesha bantu bende. Butoke ebu budi butuenzela tshinyi? Bushuwa, anu bu mudi kukenkesha muaba udi tshina mu njila butuku kakuyi kumbusha tshina atshi, butoke bua mu Dîyi dia Nzambi kabuena bumbusha mateyi to. Tshidibi, budi butuambuluisha bua kuepuka ne bua kutungunuka ne kuendela mu njila udi butoke buenda buvula. Nunku, tutungunukayi ne kuteya ntema ku dîyi dia mulayi dia Yehowa, anu ‘bu ku muinda udi utema mu muaba wa mîdima.’​—2 Petelo 1:19.

Udi muvuluke anyi?

• Mmalu kayi adi Yehowa mutokeshile bantu bende bua mushindu wa kulongolola mudimu wabu?

• Butoke buvule mbulengeje malongesha kayi?

• Mmalu kayi adibu bashintulule audi mudimuene? Tshidi tshikuambuluishe bua kuitaba ntshinyi?

• Bua tshinyi udi musue kutungunuka ne kuendela mu njila udi butoke buenda buvula?

[Nkonko ya dilonga]

[Bimfuanyi mu dibeji 27]

Mpungilu wakenzeka ku Cedar Point mu Ohio mu 1922 wakapesha Balongi ba Bible bukole bua kuenza mudimu wa Nzambi

[Tshimfuanyi mu dibeji 29]

Nathan Knorr udi umanyisha dipatuka dia “Les Écritures grecques chrétiennes​—Traduction du monde nouveau” mu 1950

[Mêyi a dianyisha bua tshimfuanyi mu dibeji 26]

© 2003 BiblePlaces.com