Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

‘Tuakumona Masiya’

‘Tuakumona Masiya’

‘Tuakumona Masiya’

BENA Yuda babidi ba mu bidimu lukama bia kumpala bavua banange Nzambi bakamba mêyi a dikema aa: ‘Tuakumona Masiya’ ne ‘Tuakumona wakafunda Mose mu mikenji ne baprofete.’ Ndekelu wa bionso Masiya uvuabu bindile uvua mulue. Bena Yuda aba bavua bitaba bualu ebu ne muoyo umue!​—Yone 1:35-45.

Paudi utangila nsombelu uvuaku ne malu a ntendelelu a mu tshikondo atshi, bidi bimueneka ne: dituishibua diabu didi ne mushinga wa bungi be! Bantu ba bungi bavua bamba ne: nebasungile bena Yuda bavua baditumbisha bikole ne balaya bantu malu a bungi, kadi bavua bapangila bua kubumbusha ku bupika bua bena Lomo.​—Bienzedi 5:34-37.

Kadi bena Yuda aba (Andele ne Filipo) kabavua bobu belakana to. Bavua bitaba ne muoyo umue ne: bavua bamone Masiya mulelela. Mu bidimu mene biakalonda, dieyemena diabu diakakola pakamonabu malu a kukema avua muntu au wenza bua kukumbaja tshivuabu badianjile kuamba bua mudimu wa Masiya.

Bua tshinyi Andele ne Filipo ne bakuabu bantu ba bungi bavua bitaba ne: muntu au uvua Masiya mulelela? Mmalu kayi avua aleja ne: uvua Masiya mulelela?

Bilondeshile Mukanda wa Nzambi, Andele ne Filipo bakamona Yezu (wa mu Nazaleta ne muena mabaya) bu Masiya uvuabu balaye ne uvua bantu bindile. (Yone 1:45) Luka (mufundi wa malu a kale wa mu tshikondo atshi) udi wamba ne: Masiya wakalua ‘mu tshidimu tshia dikumi ne itanu tshia bumfumu bua Tibelio Kaisa.’ (Luka 3:1-3) Tshidimu tshia 15 tshia bumfumu bua Tibelio tshiakatuadija mu ngondo wa tshitema mu tshidimu tshia 28 bikondo bietu ebi ne kujikatshi mu ngondo wa tshitema mu tshidimu tshia 29. Luka udi wamba ne: bena Yuda ‘bavua batekemene’ Masiya mu tshikondo atshi. (Luka 3:15) Bua tshinyi bavua bamuindile anu mu tshikondo atshi?

Bijadiki bivua bileja Masiya

Paudi utangila mudimu munene udi nawu Masiya, udi ne bua kuanyisha mudi Mufuki wetu Yehowa mufile bimanyinu kampanda bua kuambuluisha bantu badi badimuke ne badi ne lulamatu bua kumanya Masiya. Bua tshinyi? Bua kubengabu kushima bantu badimuke kudi bena mashimi anu bu muvuabu bashime bantu ba bungi.

Tshilejilu, patu mulopo ufika mu ditunga dikuabu, utu uleja mikanda yonso idi ijadika mudiye mulopo. Bia muomumue, Yehowa wakadianjila kufundisha malu avua Masiya ne bua kukumbaja. Ke bualu kayi pakamueneka “Mfumu,” bivua anu bu uvua muleje mikanda anyi bijadiki bia tshidiye.​—Ebelu 12:2, MMM.

Malu avua aleja eu uvua Masiya mulelela avua mu milayi ya bungi ya mu Bible ivuabu bafunde bidimu bivule kumpala. Ivua yakula mu buondoke bua dilua dia Masiya, bua mudimu wende, mushindu uvuabu mua kumukengesha, ne mushindu uvuaye ne bua kufua. Milayi eyi ivua yakula kabidi bua dibika diende ku lufu, bua ditekibua diende ku tshianza tshia balume tshia Nzambi, ne bua malu malenga avua Bukalenge buende mua kutuadila bantu. Nunku, milayi ya mu Bible idi ifila bimanyinu bidi bileja anu muntu umue.

Bushuwa, pakadileja Yezu mu tshidimu tshia 29, milayi yonso ivua itangila Masiya kayakakumbana diakamue to. Tshilejilu, kabavua banji kumushipa ne kavua muanji kujuka ku lufu to. Kadi Andele ne Filipo ne bantu bakuabu ba bungi bavua bitaba Yezu bua malu avuaye ulongesha ne wenza. Bakadimuena ne abu abidi bimanyinu bia bungi bivua bileja ne: uvua Masiya bulelela. Bu wewe muikaleku mu tshikondo atshi ne mumane kubala bimanyinu mu Bible ne lungenyi luimpe, uvua pamuapa mua kuitaba ne: Yezu uvua Masiya.

Bijadiki bivule

Ntshinyi tshivua mua kuikala tshikusake bua kuitaba ne: Yezu uvua Masiya? Baprofete badibu batele mu Bible mbaleje mu bikondo bishilangane malu kampanda avua ne bua kuenzekela Masiya bua bantu kumumanya kakuyi lutatu. Bu muvua baprofete benda baleja malu aa, tshimfuanyi tshia Masiya tshivua tshienda tshidizola ku kakese ku kakese. Henry Halley wakamba ne: “Fuanyikijabi ne: bantu ba mu matunga mashilangane bavua kabayi banji kumonangana anyi kabayi banji kuyukila, badi babuela mu nzubu kampanda ne yonso wa kudibu udi upatula tshipesa tshia lupingu lua dibue dia Marbre. Mpindieu padibu bakuatakaja bipesa ebi muaba umue bidi bienza lupingu luimpe. Mmunyi mudi muntu mua kubenga kuitaba ne: kuvua muntu uvua muenze lupingu elu, mulukose ne mutumine muntu ne muntu wa kudibu tshipesa tshialu?” Pashishe udi ukonka ne: “Mmunyi mudi muntu mua kubenga kuitaba ne: kuvua MUNTU WA DIKEMA uvua mulombole mudimu wa disangisha edi dia dikema dia malu a mu nsombelu wa Yezu ne mudimu wende kudi bafundi bashilangane munkatshi mua bidimu bishilangane kumpala kua Yezu kuluaye pa buloba?” Halley wakamba ne: etshi tshivua “Tshishima tshia dikema!”

“Tshishima” etshi tshiakatuadija mu mukanda wa kumpala wa mu Bible. Kunyima kua mulayi wa kumpala wa mu Bible mumane kuleja mudimu wa Masiya, mufundi wa mukanda wa Genese wakamba kabidi ne: Masiya uvua ne bua kupatukila mu ndelanganyi ya Abalahama. (Genese 3:15; 22:15-18) Mukuabu wakaleja ne: Masiya uvua ne bua kupatukila mu tshisamba tshia Yuda. (Genese 49:10) Nzambi wakambila Mose bua kuambila bena Isalele ne: Masiya uvua ne bua kuikala muprofete munene ne musungidi anu bu Mose.​—Dutelonome 18:18.

Mu tshikondo tshia Mukalenge Davidi, mulayi wakaleja ne: Masiya uvua ne bua kupingana mu nkuasa wa Davidi ne bukalenge buende buvua ne bua ‘kujadikibua tshiendelele.’ (2 Samuele 7:13-16) Mukanda wa Mika wakamba ne: Masiya uvua ne bua kuledibua mu Beteleheme, tshimenga tshia Davidi. (Mika 5:2) Yeshaya wakamba ne: Masiya uvua ne bua kuledibua kudi mukaji udi kayi muanji kumanya mulume to. (Yeshaya 7:14) Muprofete Malaki wakamba ne: bavua ne bua kumanyisha dilua diende kudi muntu kampanda muenze bu Eliya.​—Malaki 4:5, 6.

Bualu bukuabu budi mu mukanda wa Danyele. Bua kuleja tshidimu tshivua Masiya ne bua kumueneka, mulayi udi wamba ne: ‘Umanye, ujingulule ne: dîba diakapatuka mukenji ne: bapingaje bantu mu Yelushalema ne base musoko tshiakabidi, too ne ku difika dia muntu muedibue manyi pa mutu [anyi Masiya], Mukokeshi mene, mbingu muanda mutekete neyipite. Pashishe, mu mbingu makumi asambombo ne ibidi, nebase musoko tshiakabidi, muikale ne muaba munene bu wa tshisalu ne misesu; tshikondo etshi netshikale tshia ntatu mene.’​—Danyele 9:25.

Mukalenge wa bena Pelasa Atashasete wakatuma “dîyi” bua kuasulula ne kuibakulula Yelushalema mu tshidimu tshia 20 tshia bukokeshi buende. Bukokeshi buende buakatuadija mu 474 kumpala kua bikondo bietu ebi, nanku tshidimu tshiende tshia 20 tshivua ne bua kuikala mu tshidimu tshia 455. (Nehemiya 2:1-8) Nanku mbingu 69 ya mu tshimfuanyi (7 kusangisha ne 62) ivua ne bua kutuadija pavuabu bela mukenji wa kuasulula ne kuibakulula Yelushalema ne kujika pakalua Masiya kumueneka. Mbingu 69 yetu eyi idi ipetangana ne matuku 483 anyi matuku mashadile ku bidimu bibidi. Kadi patudi tuangata dîyi dia mu Bible dia ne: “dituku dimue dikale bu tshidimu tshijima,” bidi bimueneka ne: Masiya wakamueneka kunyima kua bidimu 483, mu tshidimu tshia 29 bikondo bietu ebi.​—Yehezekele 4:6. *

Nansha muvua ba-Masiya ba dishima ba bungi bamueneke mu bikondo bikuabu, anu Yezu wa mu Nazaleta ke wakamueneka mu tshidimu tshia 29. (Luka 3:1, 2) Mu tshidimu atshi ke muakalua Yezu kudi Yone Mubatiji ne bobu kumutambuisha. Yezu wakalua Masiya pakamutulukila nyuma muimpe. Kunyima kua matuku, Yone (uvua muikale tshimfuanyi tshia Eliya) wakambila Andele ne muyidi mukuabu bua Yezu ne: udi ‘Muana wa mukoko wa Nzambi, udi umusha bubi bua ba pa buloba.’​—Yone 1:29; Luka 1:13-17; 3:21-23.

Dîku divua Masiya ne bua kupatukila

Mukanda wa Nzambi uvua muleje ne: Masiya neapatukile mu amue mêku a bena Yuda. Nanku mbimpe bua Mufuki ne mumanyi wa malu onso alongolole dilua dia Masiya mu tshikondo tshivua mikanda ya mêku a bena Yuda mikalaku bua kujadika bankambua bende.

Mukanda kampanda udi wamba ne: “Kakuena mpata bua ne: mikanda ivua ne malu a bisa ne a mêku a bena Yuda yakajimina [mu tshidimu tshia 70] pakabutulabu Yelushalema, kadi ki nkumpala to.” (Cyclopedia wa McClintock ne Strong) Bidi bimueneka ne: Matayo ne Luka bakafunda mikanda yabu kumpala kua tshidimu tshia 70. Nunku bavua mua kuikala batangile mu mikanda ayi bua kumanya bankambua ba Yezu. (Matayo 1:1-16; Luka 3:23-38) Bualu bua mushinga mbua se: bantu ba bungi ba mu tshikondo atshi bavua mua kuikala baya kuditangidila nkayabu mêna a bankambua ba Yezu.

Malu a Yezu mmakumbane mu mpukapuka anyi?

Kadi milayi idi ileja ne: Yezu uvua Masiya ivua mua kuikala mikumbane mu mpukapuka anyi? Mumanyi mupiluke wa malu kampanda wakamba ne: “Tòo, ki mmuomu to, bualu mbikole bua kuenzekabi. Muntu mukuabu wakenza makumi ne kumonaye ne: bua milayi muanda mukulu kukumbanyinayi muntu umue musangu umue, bidi bikengela kusungula misangu miliyare miliyo lukama.” Bua kumvuija bimpe udi wamba ne: “Wewe muangate bijanja bia dolare bungi ebu, bidi mua kuula province wa Texas [udi ne tshipapu tshia kilometre kare 690 000] kubanda bule bua santimetre 60. Mpindieu enza tshimanyinu pa tshijanja tshimue ne suika muntu tshilamba ku mêsu ne mulomba bua kukeba tshijanja atshi; neasungule tshijanja tshimue ku tshimue misangu bungi kayi bua kupeta tshijanja atshi?” Wakalua kuamba ne: “Ke mudibi kabidi bua milayi muanda mukulu [idi itangila Masiya] kukumbanyinayi muntu umue tshianana.”

Kadi munkatshi mua mudimu wende wa bidimu bisatu ne tshitupa, Yezu wakakumbaja milayi ya mu Bible mipite pa muanda mukulu. Bua bijadiki ebi, mumanyi au wakamba ne: “Anu Yezu nkayende ke udi milayi ya bungi ya mu Bible mikumbanyine.”

“Dilua” dia Masiya

Kakuyi mpata, Yezu wa mu Nazaleta ke wakalua Masiya mu tshidimu tshia 29. Wakalua bu Musungidi wa bantu kadi muikale bu muntu tshianana ne wakakenga. Kavua mulue bu Mukalenge bua kumbusha bantu ku bukokeshi bua bena Lomo bu muvua bena Yuda ba bungi ne bayidi bende batekemene to. (Yeshaya, nshapita wa 53; Zekâya 9:9; Bienzedi 1:6-8) Kadi bakavua bambe ne: nealue matuku adi kumpala muikale mukalenge munene.​—Danyele 2:44; 7:13, 14.

Dilonga dia milayi ya mu Bilbe ne ntema ya bungi ndifikishe bantu bavule pa buloba bua kuitaba ne: Masiya wakalua mu bidimu lukama bia kumpala ne uvua kabidi ne tshia kupingana. Malu adi aleja ne: dipingana kabidi diende adi anyi ntuadijilu wa ‘dikalaku’ diende diakenzeka mu tshidimu tshia 1914. * (Matayo 24:3-14, NW) Mu tshidimu atshi nansha muvua bantu kabayi mua kubimona, bakateka Yezu Mukalenge wa Bukalenge bua Nzambi. Mu katupa kîpi emu, neumbushe malu mabi onso adi dibenga kutumikila Nzambi mu budimi bua Edene dilelela. Mu Bukokeshi buende bua bidimu tshinunu neasankishe bantu bonso badi bamuitaba bu dimiinu divuabu balaye anyi bu Masiya udi ‘umusha bubi bua ba pa buloba.’​—Yone 1:29; Buakabuluibua 21:3, 4.

Bantemu ba Yehowa mbasue kuyukila nebe ne kukuleja tshidi tshijadika bualu abu ne tshidi Bible wamba bua malu mimpe akuenzelabu wewe ne balela ne balunda bebe.

[Mêyi adi kuinshi]

^ tshik. 17 Bua malu makuabu adi atangila Danyele 9:25, Tangila mu mukanda wa Étude perspicace, Volime 2, dibeji dia 995-999, mupatula kudi Bantemu ba Yehowa.

^ tshik. 27 Bua malu makuabu, tangila nshapita wa 10 ne wa 11 mu mukanda Dimanya didi difikisha ku muoyo wa kashidi, mupatula kudi Bantemu ba Yehowa.

[Diumvuija dia bidi/​Bimfuanyi mu mabeji 6, 7]

455 K.B.B., ‘mukenji wa kuasa tshiakabidi Yelushalema’

Mu 29 B.B., Masiya udi ufika

Bidimu 483 (anyi mbingu 69 ya mu tshimfuanyi)​—Danyele 9:25

Mu 1914 Masiya udi ulua Mfumu mu diulu

Mu katupa kîpi emu Masiya neumbushe malu mabi ne neavuije buloba ebu mparadizu