Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Bupele budi mu bantu lelu

Bupele budi mu bantu lelu

Bupele budi mu bantu lelu

MU DITUNGA dia Brésil (mu tshimenga tshia São Paulo) mutu muntu mukuabu diende Vicente. * Dituku dionso edi mu njila, utu ubanda upueka ne ditempu diuule tente ne bintu. Utu wangula turton ne bitupa bia biamu ne tubudimbu. Padi ku mêsu kubanga kufiika, udi wadija biturton panshi muinshi mua ditempu diende ne ulala tulu tukole. Dîba dituye mulale nunku, katu nansha umvua muadi wa mashinyi to. Vicente uvua ne mudimu ne nzubu ne dîku, kadi wakabijimija bionso. Mpindieu udi utata bikole bua kupeta tshia kudikuatshisha natshi.

Diakabi, bantu ba bungi bu Vicente badi mu bupele bubi bua mulawu. Mu matunga atshidi mapele, bantu bavule batu balala pambelu anyi mu bizubuzubu. Bapele ne bafofo ne bakaji badi bamusha bana mbapite bungi. Patu mashinyi imana pa masangu a njila, bana batu baya mbilu bua kusumbishaku tubintu bua kupetabu ndambu wa dikuta.

Mbikole bua kumvuija bua tshinyi bupele bua mushindu eu budiku bakuetu wa yaya. Tshinga tshikandakanda tshia mu ditunga dia Angleterre tshiakamba ne: “Lelu’eu bantu badi ne bubanji buvule, badi ne dimanya divumvuke mu malu a diondapangana ne malu a biamu kabidi ne badi ne lungenyi lutue. Bionso ebi bidi mua kubambuluisha bua kujikija bupele.” (The Economist) Dimanya edi ndiambuluishe bantu ba bungi. Njila ya bungi ya mu bimenga binene bia mu amue matunga mapele mmiuule tente ne mashinyi mapiamapia a mimpe a dikema. Makazen mmuule tente ne bintu bia matuku aa ne babisumbi kabatu bapangika. Mu Brésil mudi makazen manene abidi avua mendeshile bintu bitubu bapanyisha lumu. Kabakakanga makazen aa mu dia 23 ne mu dia 24 a ngondo wa 12 wa tshidimu tshia 2004. Mu dimue dia ku makazen aa bakabikidisha baji ba maja bua kusankisha basumbi ba bintu. Ke tshimbu kufua, bantu bu 500 000 kutshimukila ku makazen aa.

Nansha nanku, bintu bitu nabi babanji kabitu biambuluisha bantu ba bungi to. Dishilangana dinene didi pankatshi pa babanji ne bapele ndifikishe bantu bavule too ne ku diamba ne: bidi bikengela kuluangana bua kujikija bupele. Tshikandakanda tshia mu Brésil tshia Veja tshiakamba ne: “Mu tshidimu etshi [tshia 2005] diluangana bua kujikija bupele ke bualu bua kumpala budi bamfumu ba buloba bujima ne bua kutangila.” Tshikandakanda etshi tshiakakula kabidi bua dienza Plan Marshall mukuabu bua kuambuluisha matunga mapele, nangananga matunga a mu Afrike. * Nansha muvua dipangadika edi dimueneka bu dikavua dienda dienda bimpe, tshikandakanda etshi tshiakamba kabidi ne: “Kudi malu a bungi adi aleja ne: bualu ebu kabuakukumbana to. Matunga a bungi adi elakana bua kufila makuta bualu misangu ya bungi makuta aa kaatu afika kudi badibu baatumina to.” Kadi makuta a bungi atu mbulamatadi anyi bibambalu bikuabu bia malu a buloba bujima anyi bantu bakuabu bafila bua kuambuluisha bapele, banga bantu batu baangata bua kuenza nawu abu malu anyi bua kukosangana nawu mishiku.

Yezu uvua mumanye ne: bupele buvua ne bua kuikala anu mu bantu. Wakamba ne: ‘Nudi ne bapele matuku onso munkatshi muenu.’ (Matayo 26:11) Mbuena kuamba ne: bupele buvua anu ne bua kuikala pa buloba kashidi ne kashidi anyi? Kakuenaku bualu budibu mua kuenza bua kujikija bupele anyi? Bena Kristo badi mua kuenzaku tshinyi mpindieu bua kuambuluisha bapele?

[Mêyi adi kuinshi]

^ tshik. 2 Tudi bashintulule dîna.

^ tshik. 5 Plan Marshall mprograme uvua ditunga dia États-Unis dilongolole kunyima kua Mvita Mibidi ya Buloba bujima bua kuambuluisha matunga a ku Mputu.