Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Wakenza muende muonso bua bantu babale Bible

Wakenza muende muonso bua bantu babale Bible

Wakenza muende muonso bua bantu babale Bible

Seraphim wakafuila mu mashika makole a ku est kua Sibérie, kayi ne lumu ne mushiminyina malu a bungi. Bantu bakese ke badi bamanye ne: uvua munkatshi mua bantu bavua bambuluishe bena Grèce nende bua kumanya malu a Nzambi. Malu akenzaye bua bantu kubala Bible ke akamufikisha ku lufu.

SERAPHIM uvua ne muoyo mu tshikondo tshivua ditunga dia Grèce dikale tshitupa tshia bukalenge bua ba-Ottoman. Bilondeshile mulongeshi wa malu a ntendelelu muena Ortodokse George Metallinos, mu tshikondo atshi “kakuvua tulasa tua bungi tuimpe” ne “bantu ba bungi kabavua balonga to,” nansha bansaserdose.

Kuvua dishilangana dinene pankatshi pa tshiena-Greke tshivua bantu bakula mu tshikondo atshi ne tshiena-Greke tshia Koine tshivuabu bakula ku kale ne tshivuabu bafunde natshi Dipungila Dipiadipia anyi Mifundu ya tshiena-Greke. Dishilangana adi diakadiunda mu mushindu wa ne: bantu bavua kabayi balonge kabavua bumvua Koine to. Mu dikokangana diakenzeka, ekeleziya wakasungula bua kuakula Koine uvua bantu kabayi bumvua.

Mu tshikondo atshi ke muakaledibua Stephanos Ioannis Pogonatus pabuipi ne tshidimu tshia 1670. Uvua mu dîku dimanyike bimpe dia mu tshidiila tshia Lesbos mu Grèce. Bantu ba bungi ba mu tshidiila atshi bavua bapele ne kabavua bamanye mukanda. Bu muvuaku kakuyi tulasa, Stephanos wakalonga malu a nshindamenu mu nzubu kampanda wa badiambike anu mu tshidiila tshiabu atshi. Utshivua anu nsonga pakamutekabu diakre wa mu Ekeleziya wa Ortodokse wa bena Grèce ne kumupeshabu dîna dia Seraphim.

Bu mu tshidimu tshia 1693, dijinga dia Seraphim dia kulonga diakamusaka bua kuya ku Constantinople (lelu Istanbul, mu ditunga dia Turquie). Mu bungi bua matuku, dimanya diende diakafikisha banene ba mu ditunga diabu bua kumunemeka. Matuku makese panyima, wakalua mutumibue wa kasumbu kampanda ka malu a mu musokoko ka bena tshididi ka mu Grèce kudi Mukalenge Pierre Munene wa mu ditunga dia Russie. Luendu elu lua ku Russie luakambuluisha Seraphim bua kuendakana mu matunga a bungi a ku Mputu, kuakapetelaye ngenyi mipiamipia mu malu a ntendelelu ne mu malu makuabu. Mu 1698, Seraphim wakaya mu ditunga dia Angleterre ne wakamonangana ne bantu banene mu tshimenga tshia Londres ne tshia Oxford. Wakamanyangana ne mutangidi wa Ekeleziya wa bena Anglikane wa mu tshimenga tshia Canterbury. Dimanyangana edi diakamuambuluisha bikole.

Udi upatula Bible

Pavua Seraphim mu Angleterre wakamona ne: bena Grèce bavua ne dijinga dikole dia kupeta “Dipungila Dipiadipia” dikuabu divua bantu bonso mua kumvua. Wakenza mudimu ne Bible uvua mudiambike Maxime mupatule mu 1630 bua kupatula Bible mupiamupia, kayi bilema ne mupepele bua kumvua. Wakabangisha mudimu wende ne disanka dia bungi, kadi matuku makese pashishe katshivua ne makuta a kutungunuka nawu. Malu akalengela pakamulaya Mutangidi wa Ekeleziya wa ku Canterbury bua kumuambuluisha ne makuta avua akengedibua. Seraphim wakakola ku muoyo bua diambuluisha adi, kusumbaye mabeji ne kumvuangana ne muntu uvua ne bua kupatula Bible ku biamu.

Kadi makuta au akambuluisha bua kupatula anu mukanda wa Matayo, wa Mâko ne tshitupa tshia mukanda wa Luka. Pashishe malu a tshididi akashintuluka mu Angleterre ne akasaka Mutangidi wa Ekeleziya wa ku Canterbury bua kuimanyika diambuluisha adi. Pa mutu pa Seraphim kuteketa mu mikolo, wakakeba diambuluisha kudi babanji bakuabu bua kupatula Bible wende mupiamupia mu 1703. Kumpanyi wa dimuangalaja lumu luimpe mu matunga menyi wakafuta tshitupa tshikuabu tshia makuta.

Bible wa kale wa Maxime uvua ne bitupa bibidi ne uvua ne tshiena-Greke tshia kale ne tshia lelu. Uvua mupite bunene ne uvua ne bujitu. Kadi Bible mupiamupia wa Seraphim yeye uvua mufunda ne maleta makese, mu tshiena-Greke tshia lelu, uvua mukese ne uvua wa mushinga mukese.

Udi ujudija dikokangana

Mulongeshi George Metallinos udi wamba ne: “Kakuyi mpata, Bible mupiamupia eu uvua mukumbaje majinga a bantu. Kadi Seraphim wakabuelelamu bua kuamba tshisumbu kampanda tshia bansaserdose bavua babenga bua kukudimuna Bible.” Bansaserdose aba bakafika munda bikole pavua Seraphim muambe mu mêyi a mbangilu ne: uvua mupatule Bible au ‘nangananga bua bamue badiambike ne bakulu bavua kabayi bumvua tshiena-Greke [tshia Koine], bua ne: ku diambuluisha dia Nyuma Muimpe babale ne bumvue bivuabu bafunde bua kubiumvuija bena Kristo bakuabu.’ (The Translation of the Bible Into Modern Greek​—During the 19th Century) Nunku Seraphim wakadibueja mu dikokangana dikole dikavua munkatshi mua bena Ortodokse bua dikudimuna dia Bible.

Ku luseke lumue kuvua kasumbu ka bansaserdose bavua bela meji ne: bivua bikengela bantu bikale babala Bible bua kushidimukabu. Bavua bamona kabidi ne: bansaserdose bine bavua ne bua kuvudija dimanya diabu dia malu a mu Bible. Pashishe, bena mu kasumbu aka kavua kitaba dikudimuna dia Bible bavua bamba ne: malu adi mu Bible badi mua kuafunda mu miakulu yonso kakuyi bualu.​—Buakabuluibua 7:9.

Ku luseke lukuabu kuvua bantu bavua kabayi bitaba dikudimuna dia Bible. Bobu bavua basue kuleja ne: dikudimuna Bible divua mua kunyanga malu adimu ne kujimija bukokeshi bua ekeleziya pa mushindu wa dimumvuija ne pa malongesha a ekeleziya. Kadi bavua ne buôwa nangananga bualu bena Mishonyi bavua benza mudimu ne Bible mipiamipia bua kukepesha bukokeshi bua Ekeleziya wa Ortodokse wa bena Grèce. Bansaserdose ba bungi bavua bamona ne: bivua bikengela kuluisha tshintu tshionso tshivua mua kuambuluisha bena Mishonyi, too ne dikudimuna dia Bible uvua bantu bonso mua kumvua. Nunku dikudimuna dia Bible diakalua tshilumbu tshinene tshivua bena Mishonyi ne bena Ortodokse bakokelangana.

Nansha muvua Seraphim kayi ujinga kumbuka mu Ekeleziya wa bena Ortodokse, wakaleja ne dikima dionso kansungansunga ne dipanga dia bansaserdose bavua babenga dikudimuna dia Bible. Mu mêyi a mbangilu a Bible wende wakafunda ne: “Muena Kristo yonso udi utshina Nzambi udi ne bua kubala Bible Munsantu” bua amone mua “kuidikija Kristo ne kutumikila malongesha ende.” Seraphim wakamba kabidi ne: kukandika bantu bua kulonga Bible kuvua kufumina kudi Diabolo.

Badi bamuluisha

Pakafika Bible wa Seraphim mu Grèce, wakafikisha bena Ortodokse munda. Bakakandika Bible mupiamupia eu ne kuosha imue ya kudiyi ne bakambila bavua nayi anyi bavua bayibala ne: bavua ne bua kubipata mu Ekeleziya. Mulombodi wa Ekeleziya wa Ortodokse Gabriel III wakakandika Bible wa Seraphim, kuamba muvuaye kayi ne mushinga nansha mukese.

Nansha muvua Seraphim kayi mutekete mu maboko, wakamona ne: bivua bikengela kuikala ne budimu. Bamue bansaserdose ne bantu ba tshianana bakitaba Bible wende nansha muvuabu bamukandike. Wakamuabanya bikole. Kadi dikokangana diende ne baluishi banene ditshivua anu ku ntuadijilu.

Malu akamufikisha ku lufu

Pa kumbusha diabanya dia Bible, Seraphim wakabuela kabidi mu bisumbu bia tshididi bivua bikeba dishintuluka mu ditunga. Bua kutungunuka ne malu aa, wakapingana mu tshimenga tshia Moscou mu mushipu wa 1704. Kuluaye mulunda wa pa muoyo wa Pierre Munene ne kutuadijaye kulongesha mu iniversite wa Académie Royale wa mu Russie. Kadi bu muvuaye uditatshisha bua tshivua mua kufikila Bible wende, wakapingana mu Constantinople mu 1705.

Mu tshidimu tshimue tshimue atshi, Seraphim wakapatuisha kabidi Bible wende au, kadi wakumbusha mêyi mashile a mbangilu a mu Bible uvuaye mupatule kumpala. Wakafunda mêyi makese avua akankamija bantu bua kubala Bible. Bantu ba bungi bakitaba Bible mupiamupia eu, ne ki mbaleje muaba nansha umue ne: balombodi ba Ekeleziya bakamuluisha kabidi.

Nansha nanku, mu 1714 Alexander Helladius, musua-luendu kampanda muena Grèce uvua kayi musue bakudimune Bible, wakafunda bualu kampanda buakakebesha lufu lua Seraphim. Mu mukanda wende kampanda wakakula bibi bua Bible ivuabu bakudimune ne bua bakudimunyi bine. (Status Præsens Ecclesiæ Græcæ) Helladius wakafunda nshapita mujima anu bua Seraphim, uleja muvuaye muivi, muntu uvua mupange mukanda ne muena tshiendenda. Malu avuaye mufunda aa avua a bushuwa anyi? Mufundi Stylianos Bairaktaris udi uleja lungenyi luimpe lua bamanyi ba bungi padiye ubikila Seraphim ne: ‘Muenji wa mudimu ne muntu udi mumanye malu’ uvuabu baluishe bualu uvua ne meji kupita ba mu tshikondo tshiende. Kadi mukanda wa Helladius ke wakafikisha Seraphim ku lufu lubi menemene.

Badi belakana tshidiye

Pavua Seraphim mupingane mu Russie mu 1731, Pierre Munene ukavua mufue. Nunku katshivua ne dikuatshisha dia mbulamatadi to. Mukalenge-mukaji uvua mu nkuasa Anna Ivanovna uvua utangila ne dîsu dibi muntu yonso uvua mua kujudija bimvundu mu bukalenge buende. Mu ngondo wa kumpala mu 1732, bena mu tshimenga tshia Saint-Pétersbourg bakatuadija kunungana ne: kuvua mutentekedi muena Grèce uvua uluisha bukalenge buabu. Mutentekedi uvuabu babanda au uvua Seraphim. Bakamukuata ne kumutumabu ku nzubu wa badiambike wa Nevsky bua kumulumbuluisha. Ku nzubu aku kuvua mukanda wa Helladius uvua uleja muvua Seraphim muntu mubi. Seraphim wakafunda misangu isatu bua kubenga malu avuabu bamubanda nawu. Bakamulumbuluisha munkatshi mua ngondo itanu, kadi kavua ne mushindu wa kudibingisha kumpala kua malu onso au to.

Bu muvuaku kakuyi tshijadiki nansha tshimue tshivua tshipisha Seraphim, bakabenga kumufundila tshibawu tshia lufu. Kadi bua malu avua Helladius mufunde, bakokeshi bakelakana bua kumulekela. Ke kuipatabu Seraphim mu Russie bua kashidi kumutumabu mu Sibérie. Bakafunda ne: tshibawu atshi tshivua tshimanyine pa malu avua “mu mukanda wa mufundi muena Grèce Helladius.” Mu ngondo wa muanda mutekete wa 1732, Seraphim wakafika ku est kua Sibérie bamuela biamu ne bakamuela mu buloko buende lumu lubi bua Okhotsk.

Bidimu bitue ku bisatu pashishe, Seraphim wakadifuila mu buloko, bantu kabatshiyi bamuvuluke. Imue misangu uvua wenza malu kayi ne budimu, kadi Bible wende udi munkatshi mua Bible idi mifunda mu tshiena-Greke tshia lelu. * Munkatshi muayi mudi Bible udi mupepele bua kumvua wa Les Saintes Écritures​—Traduction du monde nouveau, ne yeye eu udi kabidi mu miakulu mikuabu. Tudi tuela Yehowa Nzambi tuasakidila wa bungi bua mushindu udiye mulame Dîyi diende bua bantu ba miaba yonso ‘bafike ku dimanya dia malu malelela.’​—1 Timote 2:3, 4.

[Mêyi adi kuinshi]

^ tshik. 26 Bala tshiena-bualu tshia “Diluangana bua kupatula Bible mu tshiena-Gelika tshidibu bakula lelu” mu Tshibumba tshia Nsentedi tshia mu dia 15 Kasuabanga 2002, dibeji dia 26-29.

[Tshimfuanyi mu dibeji 12]

Pierre Munene

[Mêyi a dianyisha bua tshimfuanyi mu dibeji 10]

Bimfuanyi: ne dianyisha dia American Bible Society