Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Yehowa udi uleja bantu “nshikidilu wa bualu ku tshibangidilu tshiabu”

Yehowa udi uleja bantu “nshikidilu wa bualu ku tshibangidilu tshiabu”

Yehowa udi uleja bantu “nshikidilu wa bualu ku tshibangidilu tshiabu”

‘Ndi ndianjila kuleja bantu nshikidilu wa bualu ku tshibangidilu tshiabu, ne mu bidimu bia kale mubaleje malu akadi kaayi manji kuenjibua.’​—YESHAYA 46:10.

1, 2. Mbualu kayi budi butamba kutukemesha bua dikuluka dia Babulona, ne bualu ebu budi buleja tshinyi pa bidi bitangila Yehowa?

TUDI munkatshi mua butuku padi basalayi benda babutame, balonda njila wa mâyi a musulu wa Pelata batangile ku Babulona, tshimenga tshinene tshidibu baluisha bua kukuata. Padibu bafika pabuipi ne tshibueledi tshia tshimenga etshi, badi bamona bualu bua dikema. Biibi binene bia ku tshimenga tshia Babulona si mbishiya buashi! Diakamue badi bapatuka mu njila wa mâyi au ne babuela munda mua tshimenga. Badi batshikuata anu bu mu mupodi wa dîsu, ne diakamue Kolesha mfumu wabu udi ubanga kukokesha ditunga dijima didibu bafuma ku dikuata. Pashishe udi wela mukenji udi upesha bapika bena Isalele budikadidi. Bantu binunu ne binunu bavua mu bupika aba badi bapingana mu buloba buabu bua kupingaja ntendelelu wa Yehowa mu Yelushalema.​—2 Kulondolola 36:22, 23; Ezela 1:1-4.

2 Lelu eu bafundi ba malu a kale badi bajadika bimpe malu aa akenzeka mu tshidimu tshia 539 too ne tshia 537 kumpala kua bikondo bietu ebi. Tshidi tshitamba kutukemesha ntshia se: malu aa akavua madianjila kumanyisha bidimu bu 200 kumpala kua kuenzekawu. Yehowa wakambila muprofete wende Yeshaya bua kudianjila kuleja kumpala menemene mushindu uvua Babulona ne bua kukuluka. (Yeshaya 44:24–45:7) Nzambi wakamanyisha malu avua atangila dikuluka dia Babulona, kutela too ne dîna dia mukokeshi uvua ne bua kutonkola tshimenga atshi. * Yehowa wakambila bena Isalele bavua bantemu bende mu tshikondo atshi ne: ‘Nuvuluke malu akadiku diambedi, bua meme ndi Nzambi, ne kakuena mukuabu; meme ndi Nzambi ne kakuena mukuabu bu meme, ndi ndianjila kuleja bantu nshikidilu wa bualu ku tshibangidilu tshiabu, ne mu bidimu bia kale mubaleje malu akadi kaayi manji kuenjibua.’ (Yeshaya 46:9, 10a) Yehowa udi bulelela Nzambi udi mua kumanya kumpala kua dîba tshikala mua kuenzeka.

3. Netupete mandamuna ku nkonko kayi mpindieu?

3 Nzambi mmumanye malu onso atshilualua anyi? Yehowa mmudianjile kumanya tshionso tshikala yonso wa kutudi ne bua kuenza anyi? Mmumane kutufundila malu onso adi mua kutufikila anyi? Netupete mandamuna adi Bible ufila ku nkonko eyi ne ku mikuabu ya muomumue mu tshiena-bualu etshi ne mu tshidi tshilonda.

Yehowa udi Nzambi wa milayi

4. Milayi ya mu Bible nya nganyi?

4 Bu mudi Yehowa mumanye malu atshilualua, wakafundisha milayi ya bungi kudi basadidi bende ba kale ku diambuluisha dia nyuma wende. Milayi eyi idi ituambuluisha bua kumanya kumpala kua dîba malu adi Yehowa mulongolole bua kuenza. Yehowa udi wamba ne: ‘Monayi, malu a diambedi akumana kulua, ndi nnuambila malu mapiamapia; ndi nnuambila malu aa diambedi kaayi manji kumueneka.’ (Yeshaya 42:9) Bushuwa bantu ba Nzambi badi ne diakalenga dia pa buadi!

5. Padi muntu udianjila kumanya tshikala Yehowa ne bua kuenza, udi kabidi ne bujitu kayi?

5 Muprofete Amosa udi utujadikila ne: ‘Bulelela, Yehowa Nzambi kêna wenza bualu, bikalaye kayi muanji kubusokoluela bantu bende baprofete diambedi.’ Padi muntu udianjila kumanya malu mushindu eu, udi kabidi ne bujitu bukuabu. Tangila tshilejilu tshia bukole tshidi Amosa ufila pashishe: “Nyama wa ntambue udi mukungule; nganyi udi kayi utshina?” Anu mutu bantu ne nyama mua kuenza bualu kampanda ne lukasa padi nyama wa ntambue ukungula, ke muvua kabidi baprofete bu muvua Amosa ne bua kumanyisha ne lukasa bantu mêyi a Yehowa. ‘Yehowa Nzambi udi wamba dîyi diende; mmuprofete kayi udi kayi udiambila bantu?’​—Amosa 3:7, 8.

‘Dîyi’ dia Yehowa didi ‘dishikija muanda udiye muditumine’

6. ‘Bualu buvua Yehowa mudipangadijile’ bua dikuluka dia Babulona buakakumbana mushindu kayi?

6 Yehowa wakamba mukana mua muprofete wende Yeshaya ne: ‘Bualu bungakadipangidijila bua kuenza nebuenjibue, nengenze malu angakusua kuenza.’ (Yeshaya 46:10b) ‘Bualu buvua Nzambi mudipangadijile,’ mmumue ne: disua diende anyi bualu buvuaye mulongoluele Babulona, buvua bua kubikila Kolesha mu buloba bua Pelasa bua kuluaye kukuata Babulona ne kubutula tshimenga etshi. Yehowa wakabumanyisha kumpala kua dîba menemene. Anu bu mutukadi bamone, buakakumbana mu 539 kumpala kua bikondo bietu ebi.

7. Bua tshinyi tudi ne bua kuikala ne dieyemena dia se: ‘dîyi’ dia Yehowa ditu anu dikumbana?

7 Bidimu bitue ku 400 kumpala kua Kolesha kukuataye Babulona, Mukalenge Yehoshafata wa mu Yuda wakaluangana ne biluilu bia bena Amona ne bena Moaba. Wakalomba Nzambi ne dieyemena dionso ne: ‘Yehowa, Nzambi wa batatu betu, wewe kuena Nzambi wa mu diulu anyi? Wewe kuena mukokeshi wa makalenge onso a pa buloba anyi? Bukokeshi ne bukole bidi mu tshianza tshiebe, nunku kakuena muntu udi mua kukukolela.’ (2 Kulondolola 20:6) Yeshaya wakaleja dieyemena dia muomumue pakambaye ne: ‘Yehowa wa misumba wakupangadija bualu, ne mmuntu kayi neamanye mua kubuvuija patupu? Yeye wakuolola tshianza tshiende, mmuntu kayi neatshipingaje kunyima?’ (Yeshaya 14:27) Bidimu bia bungi pashishe, pavua Mukalenge Nebukadenesa wa mu Babulona mupetulule lungenyi kunyima kua dipala diende, wakitaba ne budipuekeshi buonso ne: ‘Kakuena muntu udi mua kukanda tshianza tshia [Nzambi], anyi kumuebeja ne: Udi wenza tshinyi?’ (Danyele 4:35) Bulelela, Yehowa udi ujadikila bantu bende ne: ‘Dîyi [dianyi] kadiena dipingana kundi patupu, kadiyi dianji kuenza muanda undi musue dienze, kadiyi dianji kushikija muanda ungakaditumina.’ (Yeshaya 55:11) Tudi petu mua kushindika ne muoyo umue ne: ‘dîyi’ dia Yehowa ditu anu dikumbana. Tshidi Nzambi mulongolole katshiena mua kupangila nansha.

Nzambi udi ne “dipangadika diende dia kashidi”

8. “Dipangadika [dia Nzambi] dia kashidi” ntshinyi?

8 Mu mukanda uvua mupostolo Paulo mufundile bena Kristo ba ku Efeso, wakakula bua Nzambi wamba mudiye ne “dipangadika diende dia kashidi.” (Efeso 3:11, MMM) Edi ki ndipangadika dia patupu bienze anu bu se: Nzambi uvua ne bua kuanji kufunda anyi kuzola mushindu uvuaye ne bua kuenza bualu kampanda nansha. Kadi ndipangadika didi dipetangana ne mushindu udi Yehowa mupangadije bua kukumbaja tshivuaye mulongolole bua bantu ne bua buloba katshia ku tshibangidilu. (Genese 1:28) Bua tuetu kumvua bimpe mudi bualu ebu budi Nzambi mulongolole kabuyi mua kupangila, tutangilayi mulayi wa kumpala wakafundabu mu Bible.

9. Mmushindu kayi udi Genese 3:15 upetangana ne dipangadika dia Nzambi?

9 Mulayi udi mu Genese 3:15 udi uleja ne: diakamue pakenza Adama ne Eva mpekatu, Yehowa wakajadika se: mukajende wa mu tshimfuanyi uvua ne bua kulela muana peshi dimiinu. Yehowa wakadianjila kumona tshivua buluishi buvua ne bua kuikala pankatshi pa mukajende eu ne Satana, ne pankatshi pa bana babu ne bua kukebesha. Nansha muvua Yehowa Nzambi ne bua kulekela bua basume Dimiinu dia mukajende ku tshikankanyi, mu tshikondo tshivuaye mujadike, Dimiinu edi divua ne bua kuboza nyoka peshi Satana Diabolo ku mutu. Mu mutantshi wonso eu, dipangadika dia Yehowa divua anu dienda dikumbana, dilonda bantu bavuabu basungula bua kuikala bankambua ba Yezu too ne ku dimueneka diende bu Masiya uvuabu balaye.​—Luka 3:15, 23-38; Galatia 4:4.

Tshidi Yehowa udianjila kupangadija

10. Yehowa uvua mudianjile kupangadija katshia ku tshibangidilu bua Adama ne Eva kuenzabu mpekatu anyi? Umvuija.

10 Mupostolo Petelo wakaleja mudimu udi nawu Yezu mu dipangadika dia Nzambi pakafundaye ne: ‘[Yezu] wakadianjila kumanyibua bulelela kumpala kua tshibangidilu tshia buloba, kadi wakamueneshibua ku nshikidilu kua bikondo bua bualu buenu.’ (1 Petelo 1:20) Yehowa uvua mudianjile kupangadija anu ku tshibangidilu bua Adama ne Eva kuenzabu mpekatu ne bua Yezu Kristo kuluaye pashishe kupikula bantu anyi? Tòo. Muaku wa mu tshiena-Greke udibu bakudimune ne: “tshibangidilu” udi umvuija “diela mamiinu panshi.” Kukavuaku muntu ‘muele mamiinu panshi’ anyi muimite kumpala kua Adama ne Eva kuenzabu mpekatu anyi? Tòo. Adama ne Eva bakalela bana kunyima kua bobu bamane kuenza mpekatu. (Genese 4:1) Nunku Yehowa Nzambi wakapangadija bua dimueneka dia “dimiinu” panyima pa Adama ne Eva bamane kumutombokela, kadi kabayi banji kulela bana. Dilongolola dia dinanga dia mulambu wa kupikula nawu bantu diakakumbana pakafua Yezu ne pakabikaye ku lufu. Ku diambuluisha dia mulambu eu, bubi butudi bapiane nebumbuke ne midimu yonso ya Satana neyibutuke.​—Matayo 20:28; Ebelu 2:14; 1 Yone 3:8.

11. Mbualu kayi buvua Yehowa mudianjile kulongolola bua dipangadika diende kukumbanadi?

11 Nzambi wakadianjila kupangadija bualu bukuabu buvua ne bua kuenzeka bua disua diende kukumbanadi. Bualu ebu mbuleja mu tshivua Paulo mufundile bena Efeso, pakambaye ne: Nzambi uvua ne bua ‘kusangisha [tshiakabidi] bintu bionso mu Kristo, ne bidi mu diulu ne bidi panshi pa buloba.’ Pashishe, wakakula bua ‘bintu bidi mu diulu,’ (mmumue ne: bantu badibu basungule bua kukokesha ne Kristo) wamba ne: ‘Patuakadianjila kusungudibua bu muvuaye mupangadije, nyeye udi wenzeja malu onso bu mudi kudijinguluila kua disua diende.’ (Efeso 1:10, 11) Bulelela, Yehowa wakadianjila kulongolola ne: bantu bungi butshintshikila bavua ne bua kuenza tshitupa tshikuabu tshia dimiinu dia mukaji wa Nzambi ne kuenza mudimu pamue ne Kristo bua kupesha bantu mabenesha adi afumina ku mulambu wende. (Lomo 8:28-30) Mupostolo Petelo udi ubikila bantu aba ne: “tshisamba tshia tshijila.” (1 Petelo 2:9) Mupostolo Yone wakapeta mu tshikena-kumona diakalenga dia pa buadi dia kumanya bungi bua bantu balua kukokesha ne Kristo: bantu 144 000. (Buakabuluibua 7:4-8; 14:1, 3) Badi benza mudimu bua ‘butumbi bua Nzambi’ mu buobumue ne Kristo Mukalenge.​—Efeso 1:12-14.

12. Mmunyi mutudi bamanye ne: Nzambi ki mmufundile bantu 144000 bua tshikalabu muntu ne muntu?

12 Padi Nzambi mudianjile kujadika bungi bua bantu aba 144 000, kabiena bisua kumvuija ne: uvua mufundile bamue bantu bua kumuenzelabu mudimu ne lulamatu mu mushindu eu to. Tudi tuamba nanku bualu Mifundu ya bena Kristo ya tshiena-Greke idi ne mibelu mifunda nangananga bua kulombola ne kukolesha bena Kristo bela manyi bua kushala ne lulamatu ne kuakanyina dibikidibua diabu mu diulu. (Filipoi 2:12; 2 Tesalonike 1:5, 11; 2 Petelo 1:10, 11) Yehowa mmudianjile kumanya ne: bantu 144 000 nebakumbaje ngikadilu milomba bua dipangadika diende edi kukumbanadi. Kadi tshikalabu ndekelu wa bionso netshilondeshe disungula didi yonso wa kudibu wenza mu matuku ende a muoyo, ne edi ndipangadika didi muntu ne muntu ne bua kudiangatshila.​—Matayo 24:13.

Tshidi Yehowa mudianjile kumanya

13, 14. Mushindu udi Yehowa wenza mudimu ne didianjila kumanya malu diende udi umvuangana ne malu kayi, ne mbua tshinyi?

13 Bu mudi Yehowa muikale Nzambi wa milayi udi udianjila kulongolola malu, mmushindu kayi udiye wenza mudimu ne didianjila kumanya malu diende edi? Tshia kumpala tudi bajadike ne: njila yonso ya Nzambi mmilelela, mmiakane ne nya dinanga. Pavua mupostolo Paulo mufundile bena Kristo bena Ebelu ba mu tshikondo tshiende, wakashindika ne: kuditshipa kua Nzambi ne dilaya Diende mbienze ‘malu abidi adi kaayi mua kukudimuka, adi Nzambi kayi mumanye mua kushimamu.’ (Ebelu 6:17, 18) Mu mukanda wakafundilaye muyidi Tito, wakumvuija kabidi lungenyi elu, pakambaye ne: Nzambi ‘kêna mua kudinga.’​—Tito 1:2.

14 Pashishe, nansha mudi Yehowa muikale ne bukole bua bungi, katu wenza malu adi kaayi makane to. Mose wakamba muvua Yehowa muikale Nzambi ‘muena bulamate, kayi ne bubi, udi muena buakane ne bulelela.’ (Dutelonome 32:4, MMM) Tshionso tshidi Yehowa wenza tshidi mu diumvuangana ne ngikadilu yende ya dikema. Malu adiye wenza adi aleja mudi ngikadilu yende minene ya dinanga, meji, buakane ne bukole yumvuangana tshishiki.

15, 16. Adama uvua ne bua kusungula malu kayi avua Yehowa mumuleje mu budimi bua Edene?

15 Tangila mudi ngikadilu yonso eyi yumvuangana ne malu akenzeka mu budimi bua Edene. Bu mudi Yehowa muikale Tatu wa dinanga, wakapesha bantu bavuaye mufuke bintu bionso bivuabu nabi dijinga. Wakapesha Adama lungenyi, mushindu wa yeye kuela meji bimpe pa bualu kampanda ne kufika ku nkomenu kansanga. Adama uvua mua kusungula malu avuaye mua kuenza, mushilangane ne nyama itu nangananga yenza malu kayiyi ne meji. Panyima pa Nzambi mumane kufuka Adama, wakatangila pa buloba biangatshile ku nkuasa wende wa butumbi mu diulu e kumonaye ne: ‘bintu bionso biakenzaye biakadi bimpe be!’​—Genese 1:26-31; 2 Petelo 2:12.

16 Pavua Yehowa mupeshe Adama mukenji wa kubenga kudia “mamuma a mutshi wa lungenyi lua kujingulula malu mimpe ne malu mabi,” wakamumvuija bimpe malu bua yeye kusungula tshivuaye mua kuenza. Nzambi wakanyishila Adama bua kudia “mamuma a mitshi yonso ya mu budimi” pa kumbusha anu umuepele. Wakamuambila ne: bu yeye mua kudia mamuma a mutshi uvuaye mumukandike au, uvua ne bua kufua. (Genese 2:16, 17) Wakaleja Adama tshivua ne bua kumufikila bu yeye ne bua kubenga kumutumikila. Ntshinyi tshivua Adama ne bua kuenza?

17. Bua tshinyi tudi mua kuamba ne: Yehowa udi usungula malu adiye musue bua kudianjila kumanya?

17 Bidi bimueneka ne: Yehowa wakasungula bua kubenga kudianjila kumona tshivua Adama (ne Eva) ne bua kuenza, nansha mudiye ne bukokeshi bua kudianjila kumanya malu onso. Nanku tshilumbu tshidi muaba eu ki ntshia kumanya bikala Yehowa udi mua kudianjila kumona malu atshilualua to, kadi ntshia kumanya bikalaye udi usungula bua kuenza nanku. Tudi mua kuamba kabidi ne: bu mudi Yehowa muikale Nzambi wa dinanga, kavua mua kudianjila kupangadija ne muoyo mubi buntomboji abu ne bipeta biabu bibi bionso, eku pende mumanye ne: bivua ne bua kuenzeka. (Matayo 7:11; 1 Yone 4:8) Nunku, Yehowa udi usungula malu adiye musue bua kudianjila kumanya.

18. Bua tshinyi padi Yehowa usungula malu adiye musue bua kudianjila kumanya kabiena bileja ne: mmupange bupuangane?

18 Bu mudi Yehowa usungula malu adiye musue bua kudianjila kumanya, bidiku biumvuija ne: mmupange bupuangane ne amue malu atu amupita anyi? Nansha kakese. Mose wakamba mudi Yehowa muikale “Lubuebue,” kuambaye kabidi ne: “Mudimu wende udi mupuangane.” Ki nyeye udi mukebeshe ntatu idi mifumine ku mpekatu wa muntu nansha. Tshienzedi atshi tshibi tshia bupidia ke tshidi tshilele makenga atudi tuetu bonso tupeta lelu. Mupostolo Paulo wakela meji bimpe pakambaye ne: ‘bubi buakalua pa buloba bua muntu umue, ne lufu luakalua bua bubi abu, nunku lufu luakafika kudi bantu bonso, bua bonso bakenza malu mabi.’​—Dutelonome 32:4, 5, MMM; Lomo 5:12; Yelemiya 10:23.

19. Tshiena-bualu tshidi tshilonda netshiandamune nkonko kayi?

19 Mu malu onso atudi bakonkonone aa, tudi bamone se: ku luseke lua Yehowa kakuena bualu bubi nansha bumue. (Musambu 33:5) Kadi bukokeshi bua Yehowa ne ngikadilu yende ne mikenji yende, bionso bidi bienda pamue bua kukumbaja dipangadika diende. (Lomo 8:28) Bu mudi Yehowa muikale Nzambi wa milayi, udi uleja bantu ‘nshikidilu wa bualu ku tshibangidilu tshiabu, ne mu bidimu bia kale ubaleja malu akadi kaayi manji kuenjibua.’ (Yeshaya 46:9, 10) Tudi kabidi bamone ne: udi usungula malu adiye musue bua kudianjila kumanya. Nunku, bualu ebu budi bututangila bishi? Mmunyi mutudi mua kujadika ne: mapangadika atudi tuangata adi alonda disua dilenga dia Nzambi? Tuetu mua kuenza nanku, mmabenesha kayi atuapeta? Tshiena-bualu tshidi tshilonda netshiandamune nkonko eyi.

[Mêyi adi kuinshi]

^ tshik. 2 Tangila broshire wa Un livre pour tous, dibeji dia 28, mupatula kudi Bantemu ba Yehowa.

Udi mua kumvuija anyi?

• Mbilejilu kayi bia kale bidi bijadika ne: ‘dîyi’ dia Nzambi ditu amu ‘dishikija muanda udiye muditumine’?

• Tshidi Yehowa mudianjile kulongolola bua “dipangadika diende dia kashidi” ntshinyi?

• Yehowa udi wenza mudimu ne didianjila kumanya malu diende mu mushindu kayi?

[Nkonko ya dilonga]

[Tshimfuanyi mu dibeji 22]

Yehoshafata uvua mueyemene Yehowa

[Tshimfuanyi mu dibeji 23]

Nzambi wakadianjila kumanyisha lufu lua Yezu ne dibika diende

[Tshimfuanyi mu dibeji 24]

Yehowa uvua mudianjile kupangadija tshivua Adama ne Eva ne bua kuenza anyi?