Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Ditshina dia Nzambi “didi diyisha dia meji”

Ditshina dia Nzambi “didi diyisha dia meji”

Ditshina dia Nzambi “didi diyisha dia meji”

MEJI malelela avua malongolole didia dinene dia disanka. ‘Kutumawu mishikankunde idi iakuatshila mudimu, ela dîyi diawu mimane pa mikuna ya mu musoko ne: Muntu yonso udi mutshimbakane abuele biende munemu. Ambila muntu udi upanga kuikala ne mutshima wa lungenyi ne: Luayi, nudie bidia bianyi, nunue mvinyo ingakusangisha. Lekelayi kutshimbakana nuikale ne muoyo, nuende mu njila wa dijingulula dia mianda.’​—Nsumuinu 9:1-6.

Kubuela mu didia dia disanka didi meji malongolole kakutu kufikisha muntu ku bualu bubi nansha. Kuteleja meji adi afuma kudi Nzambi adi mu nsumuinu eyi ivuaye mufundishe ne nyuma wende muimpe ne kuitaba diyisha diawu kutu anu kupeteshangana diakalenga. Nansha mêyi a meji adi mu Nsumuinu 15:16-33 adi pawu apeteshangana diakalenga. * Patudi tuteleja mibelu idi mu mêyi aa, idi ituambuluisha bua kusanka nansha ne bikese bitudi nabi, bua kuya kumpala ne kuikala ne disanka mu nsombelu. Kuteleja mibelu eyi kudi kabidi kutuambuluisha bua kuangata mapangadika mimpe ne kushala mu njila wa muoyo.

Dîba didi kuikala ne bintu bikese kulua kuimpe

Solomo Mukalenge wa Isalele udi wamba ne: ‘Kuikala ne bintu bikese ne ditshina dia Yehowa kudi kutamba kuikala ne biuma bia bungi ne ntatu buimpe.’ (Nsumuinu 15:16) Mbutshimbakane padi muntu ulengulula Mufuki wende anu bua kukeba mua kupeta tente mu nzubu tente pa mbelu. Nsombelu wa mushindu eu utu utshiokesha muntu bua dipututuka ne malu a bungi, umukebela ne tunyinganyinga. Bitu bitonda muntu padiye umone ku bukulakaje buende ne: nsombelu wende mujima uvua muye mu tshijengu ne wa dipata dia lupepele! Kuikala ne bintu bipite bungi ne “ntatu” nkubula meji. Kumanya mua kusanka menemene ne bitudi nabi ne kushala ne nsombelu eu nkuimpe kutambe! Bua tuetu kupeta disanka dilelela bidi bikengela kutshina Yehowa ne kuikala nende mu malanda mimpe, kadi ki mpatudi anu ne bintu bia bungi to.​—1 Timote 6:6-8.

Solomo udi uleja mudi kuikala mu malanda mimpe ne bakuabu ne mushinga wa bungi kupita kuikala ne biuma, wamba ne: ‘Mbimpe kudia bisekiseki muaba udibo bakunanga, pa mutu pa kudia ngombe wa manyi muaba udibo bakukina.’ (Nsumuinu 15:17, MMM) Bulelela, kuikala banangangane mu dîku nkuimpe kupita kuikala ne biakudia bilenga. Mu dîku mudi tatu anyi mamu udikoleshila bana nkayende dimona diende didi mua kuikala dikese. Mu amue matunga bantu batu bakokesha anu biakudia bidi biukutshisha anu difu patupu. Kadi dîku didi diya anu kumpala padi benamu bonso banangangane.

Nansha mu mêku mutu bantu banangangane, bilumbu bitu anu bijukamu. Mu dîku, muntu udi mua kuamba anyi kuenzela mukuende bualu bubi. Kadi udibu benzele bibi udi mua kuenza tshinyi? Nsumuinu 15:18 udi wamba ne: ‘Muntu udi ukuata tshiji lukasa udi usonsola mvita, kadi udi ukuata tshiji bitekete udi upolesha matandu.’ Muntu udi wandamunangana ne dîyi dia lutulu kayi ne tshiji udi ukeba ditalala pankatshi pabu. Mubelu udi mu lusumuinu elu udi wambuluisha mu malu onso a mu nsombelu, ni mmu midimu ya mu tshisumbu ni mmu mudimu wa diyisha.

Padi njila wa ‘tshibebe mubatamija’

Lusumuinu ludi lulonda elu ludi luleja dishilangana didi pankatshi pa muntu udi kayi uteleja dîyi dia meji ne bantu badi baditeleja. Mukalenge Solomo udi wamba ne: ‘Njila wa mufuba udi ne lupangu lua mingonge ya meba, kadi njila wa bantu bakane udi bu tshibebe tshibatamija.’​—Nsumuinu 15:19.

Lupangu lua mêba a mingonge ntshipumbishi. Muntu mufuba udi wela meji anu bua bipumbishi bionso bidi kumpala kuende ne ubanga kushiminaku bua kubengaye kuenza mudimu. Kadi bantu bakane bobu kabatu batshina bipumbishi bidi kumpala kuabu to. Batu badifila bikole ku mudimu wabu ne batekaku lungenyi luabu luonso. Ke bualu kayi batu bepuka malu a bungi adi bu mêba adi mua kubafikila bobu bikale bena lulengu. Njila wabu ‘mmubatamija’ anyi mulandakaja bimpe, mmumue ne: udi ubambuluisha bua kuya anu kumpala. Badi baya kumpala mu midimu yabu, bikale anu ne disanka.

Tshilejilu, bua kupeta dimanya dia Dîyi dia Nzambi ne kuya batangile anu ku buntu bukole, bidi bikengela anu kudifila bikole. Kadi muntu yeye muikale kayi mulonge bia bungi, kayi mumanye mua kubala bimpe anyi muikale kayi ukuata malu bipepele, udi mua kushiminyina ku malu aa bua kubenga kudifila ku didilongela dia Bible. Ki mbimpe muntu eu kumonaye malu aa bu malu adi ne bua kumupangisha bua kupeta dimanya edi to! Nansha tuetu katuyi ne lungenyi lutue, tudi anu mua kuenza muetu muonso bua kulengeja mbadilu wetu ne lumvu lua bitudi tubala tuetu bikale pamuapa tutangila nansha mu nkonga-miaku. Kubenga kuditekesha kudi mua kutuambuluisha bua kupeta dimanya ne kuya kumpala mu malu a Nzambi.

Padi muana ‘usankisha tatuende’

Solomo mukalenge wa Isalele udi wamba ne: ‘Muana mulume wa meji udi usankisha tatuende, kadi muntu mupote udi upetula mamuende.’ (Nsumuinu 15:20) Kabituku bisankisha baledi padi bana babu benza malu a meji anyi? Bua bana kuenzabu nanku, baledi badi ne bua kubalongesha ne kubabela. (Nsumuinu 22:6) Dîba adi muana wa meji neasankishe baledi bende bimpe be! Kadi muana mupote neikale anu ubabungamija.

Mukalenge wa meji eu udi kabidi wakula bua “disanka” wamba ne: ‘Bupote budi disanka kudi muntu udi kayi ne meji, kadi mujinguludi wa mianda udi utangija mpala wende mu njila mululame.’ (Nsumuinu 15:21) Bantu badi kabayi ne mutshima wa lungenyi badi basanka bua tuseku tua bupote ne bisankasanka bidi kabiyi mua kubapetesha disanka dilelela. Kadi muntu udi mumanye mua kujingulula malu udi umona mudi kuikala ‘banangi ba masanka, kadi katuyi banangi ba Nzambi’ kuikale bupote. (2 Timote 3:1, 4) Kutumikila mêyi a Nzambi kudi kumuambuluisha bua kuikala muntu muimpe ne kuenda mu njila mululame.

Padi ‘malu aya kumpala’

Kutumikila mikenji ya Nzambi kudi ne masanka mu nsombelu wetu. Nsumuinu 15:22, (MMM) udi wamba ne: “Padi bantu kabayi bakonkangana ngenyi, malu abo kaena akumbana, kadi bobo ne bafidi ba ngenyi ba bungi, adi aya kumpala.”

Kukonkangana ngenyi eku kudi kumvuija kuambilangana malu patoke panudi nuyikila pa nkayenu. Muaku wa mu tshiena-Ebelu udibu bakudimune ne: “bakonkangana ngenyi” mbaukudimune mu Musambu wa 89:7 ne: “disangisha.” Bidi bileja diyukidilangana bu balunda. Kukonkangana ngenyi kua nunku ki nkuyukidilangana kulu kulu to, kadi nkulejangana malu anyi ngenyi bu mudiyi menemene. Padi balume ne bakaji babu nansha baledi ne bana babu kabidi bambilangana malu mushindu eu, badi basomba mu ditalala ne mu buobumue munkatshi muabu. Kadi dibenga kuyukila mushindu eu didi mua kufikisha bena dîku ku dikokangana ku mêyi, kubajudila bilumbu.

Patudi tukeba kuangata mapangadika manene mbimpe kutumikila mubelu eu: ‘Padiku bafidi ba ngenyi ba bungi malu adi aya kumpala.’ Tshilejilu, patudi basue kusungula mushindu muimpe wa bobu kutondopa, mbimpe kuanji kumonangana ne badoktere babidi anyi basatu bua batupe lungenyi, nangananga padi disama dimueneka dipite bukole, ki mmuomu anyi?

Bitu anu bikengela bua kuikale bafidi ba ngenyi ne mibelu ba bungi kabidi mu malu a midimu ya buena Kristo. Padi bakulu bakonkangana ngenyi ne bayisangisha pamue, ‘malu adi aya kumpala.’ Bualu bukuabu, bakulu bapiabapia kabena mua kuelakana bua kulomba mibelu kudi bakulu ba kale bakadi bamonamone malu nanganangana padi bualu bumueneka bukole.

Padi muntu ne ‘disanka bua dîyi didiye muandamune’

Kuakula ne meji kudi ne buimpe kayi? Mukalenge Solomo udi wamba ne: ‘Disanka didi dikuata muntu bua dîyi didi mukana muende muandamune, monayi mudi dîyi diamba mu tshikondo tshiakane mudidi diakane!’ (Nsumuinu 15:23) Katutuku tumvua disanka padibu balonda dîyi dietu anyi mubelu wetu ne tumona bantu bapeta bipeta bimpe anyi? Kadi, bua mubelu wetu kupatulawu bipeta bimpe, bidi bikengela kukumbaja malu abidi aa.

Bualu bua kumpala mbua ne: mubelu wetu udi ne bua kufumina anu mu Bible Dîyi dia Nzambi. (Musambu 119:105; 2 Timote 3:16, 17) Bualu buibidi mbua kuufila anu mu tshikondo tshidi tshiakane. Nansha mêyi adi malelela owu mamba mu tshikondo tshibi, adi mua kunyingalajangana bibi. Tshilejilu, kudianjila kubela muntu kayi muanji kukumvuija mudi bualu nkubi, kakuena ne diambuluisha to. Ke bualu kayi mbimpe kuikala ne lukasa ku ‘diumvua, kutukija kumpala kua kuakula.’​—Yakobo 1:19.

‘Njila wa muoyo udi kulu’

Nsumuinu 15:24 udi wamba ne: ‘Kudi muena meji njila wa muoyo udi kulu, bua yeye epuke ku Muaba wa bafue udi panshi.’ Muntu udi wenza malu ne meji udi mu njila udi umuepula ku Muaba wa bafue anyi muaba wa mu tshimfuanyi utu bantu bonso balala tulu mu lufu. Udi ulekela kuenza malu bu mudi: kuenda masandi, kunua bintu bidi bikuata bu diamba ne kukuatshika maluvu, bimuambuluisha bua kuepuka lufu lua tshikoso. Njila wende udi njila wa muoyo.

Kadi mbishilangane bikole ne njila wa bantu badi kabayi ne meji. Bible udi wamba ne: ‘Yehowa udi usasula nzubu wa badi badisua, kadi udi ujadika mukalu wa buloba bua mukaji wa mu lufuila. Meji a malu mabi adi atondesha Yehowa, kadi mêyi a disanka adi makane kudiye. Muntu udi ne lukuka lua lupetu udi ukengesha ba mu nzubu muende, kadi udi ukina mbuejelu neikale ne muoyo.’​—Nsumuinu 15:25-27.

Bua kutuleja mushindu wa kuepuka buteyi butu bukuata bantu bonso, Solomo mukalenge wa mu Isalele udi wamba ne: ‘Mutshima wa muntu muakane udi welangana meji a bualu budiye mua kukudimuna, kadi mukana mua bantu babi mudi mupatula malu mabi.’ (Nsumuinu 15:28) Mubelu wa mu lusumuinu elu se udi ne diambuluisha dia bungi! Mandamuna a bupote adi muntu upatula mukana muende kaatu apatula bualu buimpe nansha bumue. Tuetu tudianjila kukonkonona malu kabukabu adi mua kutangila nansha bakuabu bu mudi mu tshilumbu tshia nsombelu wabu ne mushindu udibu pabu bela meji, katuena pamuapa mua kuamba dîyi didi mua kulua kututonda pashishe to.

Bua tshinyi mbimpe kutshina Nzambi ne kuitaba dilongesha diende? Solomo muena meji udi wandamuna ne: ‘Yehowa udi kule ne bantu babi, kadi udi umvua kulomba kua bantu bakane.’ (Nsumuinu 15:29) Nzambi mulelela kêna pabuipi ne bantu babi to. Bible udi wamba ne: ‘[Muntu] udi umusha matshi ende ku diyisha dia mikenji, mulombo wende udi utondesha Nzambi.’ (Nsumuinu 28:9) Bantu badi batshina Nzambi ne baditatshisha bua kuenza malu ende makane badi mua kusemena pabuipi nende mu disambila, bajadike bimpe ne: neabumvuile.

Tshidi ‘tshisankisha mutshima’

Solomo udi ufuanyikija malu adi elesha meji wamba ne: ‘Ntangidilu wa musangelu udi usankisha mutshima, lumu luimpe ludi lusangaja mifuba.’ (Nsumuinu 15:30) Mifuba itu ‘misanguluke’ padiyi mipate ne buongo munda muayi. Dîba adi mubidi mujima udi upeta bukole, mutshima pawu usanguluka, nunku disanka edi dimuenekela padi ku ntangidilu anyi mpala wa musangelu. Mushindu eu ke utu lumu luimpe lusanguluja muntu!

Lumu lua malu a basadidi ba Yehowa ba pa buloba bujima lututu tumvua kalutuku lutukolesha anyi? Patudi tumanya bionso bidi bienzeka mu mudimu wetu wa kuyisha Bukalenge bua Nzambi ne kuvuija bantu bayidi, bidi bitupesha bukole bua kuyisha kabidi bikole ne tshisumi. (Matayo 24:14; 28:19, 20) Malu a mudi bantu bakuabu babange kutendelela Yehowa Nzambi wabu ne babuele mu ntendelelu mulelela atu atusankisha bikole. Bu mudi “lumu luimpe ludi lufuma ku buloba bua kule” lutukankamija mushindu eu, katuenaku ne bua kuikala tufila luapolo lujalame lua mudimu wetu wa diyisha utudi benze anyi?​—Nsumuinu 25:25.

‘Kudipuekesha kudi kuya kumpala kua butumbi’

Solomo mukalenge wa meji udi uleja mushinga wa kuitaba diyisha anyi dilongesha mu mishindu mishilashilangane, wamba ne: ‘Udi ne matshi adi ateleja mibelu ya muoyo neashikame munkatshi mua bena meji. Udi ubenga diyisha udi upetula muoyo wende, kadi udi umvua dîyi dia bamubedi udi upeta lungenyi.’ (Nsumuinu 15:31, 32) Mibelu anyi diyisha bitu bilenga mutshima wa muntu, biulongolola ne bimupesha lungenyi. Ki mpatupu padi kubela ne “lukodi” kumbusha ‘bupote budi busuikibue mu mutshima wa muana’ nansha! (Nsumuinu 22:15) Muntu udi uteleja mibelu udi upeta lungenyi. Kadi muntu udi ubenga kuteleja mibelu udi ubenga muoyo.

Bulelela, kuanyisha diyisha anyi mibelu ya meji ne kuyitaba ne budipuekeshi buonso nkuimpe. Kuenza nunku kudi kufikisha muntu ku dimanya mua kusanka ne bidiye nabi, ku diya kumpala, ku dikala ne disanka, malu ende alubuluka, kumupetesha kabidi butumbi ne muoyo. Bua kujikija Nsumuinu 15:33 udi wamba ne: ‘Ditshina dia Yehowa didi diyisha dia meji, ne kudipuekesha kudi kuya kumpala kua butumbi.’

[Mêyi adi kuinshi]

[Tshimfuanyi mu dibeji 17]

Kuikala banangangane mu dîku nkuimpe kupita kuikala ne biakudia bilenga

[Tshimfuanyi mu dibeji 18]

Nansha tuetu katuyi ne lungenyi lutue, kubenga kuditekesha kudi mua kutupetesha dimanya

[Tshimfuanyi mu dibeji 19]

Kuyukidilangana nkulejangana malu anyi ngenyi mudiyi menemene

[Tshimfuanyi mu dibeji 20]

Ukadiku mumanye mutu ‘lumu luimpe lusanguluja mifuba’ anyi?