Kuena mua kudilama to, nanku enza nadi mudimu bimpe

BANTU batu bangata dîba bu tshintu tshia mushinga mukole. Kadi dîba kadiena ne mushinga bu wa makuta anyi wa bintu bikuabu to. Kuena mua kulama dîba bua kulua kuenza nadi mudimu matuku adi kumpala bu muudi mua kulama makuta, biakudia, kasolonyi anyi bintu bikuabu to. Kukeba bua kulama dîba kuyi ne tshiudi wenza nadi bua kulua kuenza nadi mudimu kudi anu bu kuipata lupepele. Ntshinyi tshidi mua kuenzeka wewe mulale mêba muanda mukulu kadi ushala kuyi wenza tshintu nansha tshimue bua kulama mêba makuabu a dituku adi dijima bua kulua kuenza nawu mudimu? Ku ndekelu kua dituku adi, mêba onso audi kuyi muenze nawu mudimu au mmamane kuya pawu kashidi.

Tudi mua kufuanyikija dîba ne musulu munene wa mâyi wa muenji mukole. Udi upueka mutangile anu kumpala. Mbikole bua kuwimanyika, nansha kuangata mâyi awu onso nkong kakuyi dimata nansha dimue didi dipueka to. Kale, bantu bakatuadija kuenza makapakapa avua mâyi a misulu anyungulula bua kufila nzembu. Pavua mâyi aanyungulula, bavua bapeta nzembu ivua yambuluisha bua kunyungulula mabue a mpelu, biamu bia kupanda nabi mabaya, kukoka mâyi ne kuendesha bintu bia kufula nabi biamu. Bia muomumue, tudi mua kuangata dîba bua kuenza nadi mudimu, kadi katuena mua kudilama to. Kadi bua kuenza nadi mudimu bimpe, udi ne bua kumanya malu manene abidi atu adia bantu dîba tshianana: diladikija malu ne dijinga dia kuenza malu onso musangu umue. Tuanji kutangila tshilumbu tshia diladikija malu.

Kuikadi uladikija malu to

Pa tshibidilu bantu batu bamba ne: luendu luladikija lutu lualua kupumba. Kadi bantu bakuabu kabatu batumikila bobu lungenyi elu to. Patu bantu aba bapeta bualu kampanda bukole, bua kuanji kubuepuka batu babuladikija. Batu bumvuija kuladikija malu bu kuikala ne tshibidilu tshia kulekela ku bukole bualu budi muntu ne bua kuenza lelu lelu. Bua muntu utu uladikija malu, tshibidilu tshiende tshikadi tshilua tshia kualadikija. Padi malu amupita bungi, udi wanji ualadikija bua kupetaku disulakana, udimona bu mupete dikisha too ne padi malu au avulangana amupita kabidi bungi.

Kadi imue misangu mubidi wetu ne mushindu utudi tudiumvua bidi mua kutulomba bua kuanji kuladikija imue midimu anyi mene malu etu onso. Apu ke patu muntu yonso wanji kujinga tshikondo kampanda tshidiye mua kuikisha kayi wenza midimu yende ya ku dituku ku dituku. Nansha Muana wa Nzambi wakikisha pende. Yezu uvua uyisha bikole, kadi yeye ne balongi bende bavua pabu ne tshikondo tshivuabu banji bikisha. (Mâko 6:31, 32) Kuikisha kua mushindu eu  ki nkubi to. Kadi kuladikija malu kuoku nkubi ne nkushilangane ne kuikisha kua nunku. Tuangate tshilejilu.

Mulongi kampanda muikale ne mbingu isatu bua kudilongolola ku diteta dia makumi, kadi bintu ne mikanda ya kudilongela bikale bia bungi. Mpindieu udi ubanga kumona bintu bimuvudile. Muoyo wa kubiladikija kumuluila, yeye kubiladikija. Pamutu pa kulonga, kubangaye kutangila televizion. Dituku dionso uladikija anu tshivuaye mua kuenza bua kudilongolola ku diteta adi. Mpindieu, dia muladilu wa diteta adi, udimona ne bintu bia bungi bia kulonga. Udi ujuka usomba, utuadija kutapa dîsu mu mikanda yende ya kalasa.

Mêba apita, mêba apita, bakuabu kulala ne kulala, yeye mufuila amu mu dilonga bua kukuata bintu bia makumi abi mu mutu. Padiye ufika mu kalasa mu dinda, lungenyi lutshioke luonso, udi ubanga kupatata bua kuandamuna nkonko ivuaye kayi mudilongolole bua kuandamuna. Nunku kubulaye mateta au. Kumulombabi bua kuenzulula mateta au, bifuane kumupangisha bua kubanda mu kalasa kakuabu.

Kuladikija malu kuvua kubudishe mulongi eu bibi. Kadi kudi dîyi dia mu Bible didi mua kuambuluisha bantu bua kuepuka nsombelu wa buena wa mulongi eu. Mupostolo Paulo wakafunda ne: ‘Nudimuke bienu bu munudi nuenda, kanuendi bu badi kabayi ne meji, kadi nuende bu bena meji, nudisumbile tshikondo patshiditshiku.’ (Efeso 5:15, 16) Paulo uvua wambila bena Kristo bua kuenzabu mudimu bimpe ne dîba diabu bua midimu ya bena Kristo, kadi mubelu eu udi kabidi mua kutuambuluisha mu malu a bungi a mu nsombelu. Bu mututu tudisunguila tuetu nkayetu dîba dia kuenza bualu kampanda, netupatule bipeta bimpe ne kuenza mudimu wetu pa lukasa tuetu bautuadije ‘patshidiku’ dîba. Mvese eu udi uleja ne: etshi ntshimanyinu tshia ‘bena meji.’

Ndîba kayi divua ‘tshikondo tshitshikalaku’ bua mulongi au kudilongolola bua diteta dia makumi divuaye ne bua kuenza? Pamuapa si uvua mua kuikala udilongela nansha minite 15 butuku buonso. Dîba adi kabivua mua kumulomba bua kulonga bintu bipitepite bungi mêba avuaye mua kuikala mulale butuku bua muladilu wa mateta to. Dituku dia mateta, uvua mua kuikala ne bukole, mudilongole bimpe bua kukuata diteta dia makumi adi.

Ke bualu kayi padibu bakupesha mudimu wa kuenza, ukebe ‘tshikondo patshiditshiku’ bua kuwenza ne uwenze diakamue. Dîba adi kuakuladikija malu to, nunku kuakutata bua diladikija malu nansha. Newikale ne disanka kabidi bua mudimu muimpe uwikala muenze. Mubelu eu udi ne mushinga nangananga padi mudimu udibu bakupeshe utangila bantu bakuabu, bu mudi midimu ya mu tshisumbu tshia bena Kristo.

Kepesha bia kuenza

Anu bu mutukavua baleje, bualu buibidi bua kuepuka bua kuenza mudimu bimpe ne dîba dietu nkukepesha bia kuenza. Tudi bamanye bimpe ne: kulongolola bintu, kuenza nabi mudimu, kubisukula, kubilama ne kubikeba kutu kuangata dîba dia bungi. Bintu bivule bitu bilomba dîba dia bungi. Kuenza mudimu mu nzubu mudi bintu bikutakane kutu kudia dîba dia bungi ne kutshiokesha kupita kuwenzela miaba idi kayiyi mikutakane ne bintu. Kabidi padi bintu bienda anu bivulangana pa muaba, bidi bilomba dîba dia bungi bua kukeba tshiudi natshi dijinga.

Bamanyi bapiluke ba midimu ya mu nzubu badi bamba ne: tshitupa tshinene tshia dîba ditu bantu bakomba anyi bakolopa mu nzubu tshitu tshiya ku “ditentemuna bintu, dibiepuka, diumbusha bintu bia bukoya muaba udi muntu  wenzela mudimu.” Ke mudibi mua kuikala pamuapa mu malu makuabu a mu nsombelu. Ke bua tshinyi paudi musue kuenza mudimu bimpe ne dîba diebe, tangila bimpe bintu bidi muaba uudi au. Bintu mbiunguile muaba au, bikupangisha mua kunyungana, bikujimijila dîba patupu anyi? Bikalabi nanku, bikepesha.

Pamuapa kubikepesha nanku ki nkutekete to. Kumbusha bintu biudi musue kadi bidi kabiyi ne mudimu kutu kutonda bienza anu bu muntu mushipe bulunda ne mulunda wende. Kadi mmunyi muudi mua kumanya bintu bia kulama anyi bia kuimansha? Bamue batu badikosela tshidimu tshimuepele ne: Bobu kabayi benza mudimu ne tshintu mu tshidimu tshijima, tshintu atshi ntshia kuimansha. Kadi wewe mumvua anu muoyo wa kutshilama nansha kunyima kua tshidimu tshijima newenze tshinyi? Udi mua kuanji kutshilamina muaba kampanda bua ngondo isambombo. Paudi utshitangila kabidi umona ne: tshidimu tshijima ne tshitupa tshikadi tshipite kuyi muenze natshi mudimu, dîba adi udi mua kutshiumbusha bipepele. Tshipatshila muaba eu ntshia kukepesha bintu bidi kabiyi ne mudimu bua kumona mua kuenza mudimu bimpe ne dîba diebe.

Tshidibi, bia bungi bidi muntu mua kuenza kabitu anu bia ku nzubu kuende anyi bia muaba wende wa mudimu nansha. Yezu wakakula bua ‘meji a malu a pa buloba ne mashimi a biuma’ bidi mua ‘kunyengela dîyi’ dia Nzambi ne kufikisha muntu ku dikala ‘kayi ne maminu’ bua bualu bua lumu luimpe. (Matayo 13:22) Midimu ya muntu ne bintu bidiye wipatshila bidi mua kumupita yeye kupanga dîba dia kukumbaja malu ende a buena-Kristo adi ne mushinga ne kumupangisha mua kuikala ne nkatshinkatshi. Dîba adi bidi mua kumufikisha ku diteketa mu nyuma, ndekelu wa bionso kupangaye kashidi mua kubuela mu bulongolodi bupiabupia budi Nzambi mulaye muikala bantu ne dîba dia kashidi dia kuenza malu abapetesha disanka dilelela ne diakalengele.​—Yeshaya 65:17-24; 2 Petelo 3:13.

Utuku uluangana misangu yonso ne dîba diebe bua kukumbaja malu onso audi ne bua kukumbaja, bu mudi a mudimu webe, a ku nzubu, a mashinyi ebe, a kujikija kua lutetuku, a ngendu, a dibidija dia mubidi, a bibilu, anyi malu makuabu mapite bungi audi munange anyi? Bikalabi nanku, mbimpe wewe kukeba mushindu udi mua kukepesha malu audi ne bua kuenza au bua kupeta dîba dia kudifila mu malu a Nzambi.

Dîba kaditu dindila muntu. Bushuwa, dîba ditu diya ditangile anu kumpala bu musulu wa mâyi. Kakuena mushindu wa kudipingaja tshianyima anyi kudilama; diodi diye, ndiye bua kashidi. Kadi tuetu balonde mêyi a mu Bible ne benze malu adi akengela kuenza, tudi mua kupeta dîba dia kuenza ‘malu adi makane’ adi ne mushinga bua diakalenga dietu dia tshiendelele ne ‘bua butumbi ne kutumbishibua bia Nzambi.’​—Filipoi 1:10, 11.

[Tshimfuanyi mu mabeji 8, 9]

Dîba didi bu mâyi a musulu adi apueka lubilu lukole, tudi mua kuenza nadi mudimu bimpe

[Tshimfuanyi mu dibeji 9]

Ndîba kayi divua ‘tshikondo tshitshikalaku’ bua mulongi eu kudilongelaye?

[Tshimfuanyi mu dibeji 10]

Kuenza mudimu muaba udi bintu bia bungi bikutakane kudi kudia dîba ne kutshiokesha