Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Tshidi kunanga muntu netu kumvuija

Tshidi kunanga muntu netu kumvuija

Tshidi kunanga muntu netu kumvuija

‘Sua mukuenu bu muudi mudisue.’​—MATAYO 22:39.

1. Mmunyi mutudi tuleja ne: tudi banange Nzambi?

NTSHINYI tshidi Yehowa ulomba bantu badi bamutendelela? Yezu wakandamuna mu tshikoso, kadi mu mêyi adi ne mushinga wa bungi. Wakamba ne: mukenji udi mutambe mikuabu ngua kunanga Yehowa ne mutshima wetu wonso ne muoyo wetu wonso ne lungenyi luetu luonso ne bukole buetu bonso. (Matayo 22:37; Mâko 12:30) Anu mutuvua bamone mu tshiena-bualu tshishale, kunanga Nzambi kudi kumvuija kumutumikila ne kulama mikenji yende bua dinanga didiye mutuleje. Bua bantu badi banange Nzambi, kuenza disua diende kakuena kubanemena bujitu; kudi kubapesha disanka.​—Musambu 40:8; 1 Yone 5:2, 3.

2, 3. Bua tshinyi tudi ne bua kukonkonona mukenji wa kunanga muntu netu, ne nkonko kayi idi ijuka?

2 Yezu wakamba ne: mukenji muibidi udi mupite mikuabu udi upetangana ne wa kumpala: ‘Sua mukuenu bu muudi mudisue.’ (Matayo 22:39) Mpindieu tudi basue kukonkonona mukenji eu, bualu bidi ne mushinga. Tudi mu tshikondo tshidi bantu bikale ne didisua, didi dikale mushindu mukonyangale wa dinanga. Mu diumvuija diakafunda mupostolo Paulo ku diambuluisha dia nyuma bua ‘matuku a ku nshikidilu,’ wakamba ne: pamutu pa kunangangana, bantu bavua ne bua kuikala badisui, banangi ba biuma ne ba masanka. Ba bungi bavua ne bua kuikala ‘kabayi banangi ba bana babu.’ (2 Timote 3:1-4) Yezu Kristo ukavua mumanyishe ne: ‘Ba bungi nebafilangane ku bilumbu, nebikalangane ne lukuna. Dinanga dia ba bungi nedikepe.’​—Matayo 24:10, 12.

3 Kadi tangila ne: Yezu kakamba ne: dinanga dia bantu bonso nedikepe to. Kutu anu, ne nekuikale anu bantu badi baleja mushindu wa dinanga didi Yehowa ulomba ne didiye muakanyine. Bantu badi banange menemene Yehowa nebadienzeje bua kumona bakuabu mudiye ubamona. Kadi muntu netu utudi ne bua kunanga nganyi? Mmunyi mutudi mua kuleja ne: tudi banange muntu netu? Bible udi utuambuluisha bua kuandamuna nkonko ya mushinga eyi.

Muntu nanyi nnganyi?

4. Bilondeshile Lewitiki nshapita wa 19, mbanganyi bavua bena Yuda ne bua kunanga?

4 Pavua Yezu wambila Mufalese uvua mumuele lukonko lua kumanya mukenji mutambe bunene ne: mukenji muibidi udi mutambe mikuabu uvua wa kunanga muntu nende bu muvuaye mudinange, uvua wakula bua mukenji musunguluke uvuabu bapeshe bena Isalele. Mbaufunde mu Lewitiki 19:18. Mu nshapita muine au, bavua bambile bena Yuda bua kuangata bantu bakuabu bavua kabayi bena Isalele bu bantu nabu. Mvese wa 34 udi wamba ne: ‘Muenyi udi ushikama munkatshi muenu ikale bu muntu muledibue mu nzubu yenu; numusue bu munudi badisue; bualu bua nuenu nuakadi benyi mu buloba bua Ejipitu.’ Nenku, bavua ne bua kunanga nansha bantu bavua kabayi bena Yuda, nangananga benyi bavua bitabe ntendelelu wa Yehowa.

5. Mmunyi muvua bena Yuda bumvua mukenji wa kunanga muntu nabu?

5 Kadi balombodi bena Yuda ba mu matuku a Yezu bavua bobu bamona malu wabu mushindu. Bamue bavua balongesha ne: miaku eyi “mulunda” ne “muntu nanyi” ivua itangila anu bena Yuda. Bantu bavua kabayi bena Yuda bavua bantu ba kukina. Balongeshi aba bavua bela meji ne: bantu badi batendelela Nzambi badi ne bua kupepeja badi kabayi bamutendelela. Mukanda mukuabu udi wamba ne: “Mu nsombelu wa buena eu, lukuna luvua ne bua kuvulangana. Kuvua malu a bungi avua alukankamija.”

6. Mmalu kayi abidi akamba Yezu pavuaye wakula bua dinanga dia muntu netu?

6 Yezu wakamba bualu ebu mu Muyuki wende wa pa Mukuna, kulejaye muntu utudi ne bua kunanga. Wakamba ne: ‘Nuakumvua dîyi diakambabu ne: Sua mukuenu, ikala ne udi nebe lukuna tshiji; kadi meme ndi nnuambila ne: Suayi badi nenu lukuna, lombelayi badi banukengesha Nzambi; nunku nenuikale bana ba Tatu wenu udi mu diulu; bualu bua yeye utu wabandishila bantu babi ne bantu bimpe dîba, yeye kabidi utu watumina bantu bakane ne bantu babi mvula.’ (Matayo 5:43-45) Yezu wakamba malu abidi muaba eu. Bua kumpala: Yehowa mmuena kalolo ne udi wenzela bantu bimpe ne babi malu malenga. Buibidi: tudi ne bua kulonda tshilejilu tshiende.

7. Ndilongesha kayi ditudi tupeta mu lusumuinu lua muena Samalea wa luse?

7 Musangu mukuabu, mumanyi wa Mikenji muena Yuda wakebeja Yezu ne: “Muntu nanyi nganyi?” Bua kumuandamuna, Yezu wakamuelela lusumuinu lua muena Samalea wakasangana muntu mukuabu, muena Yuda, uvua bivi bakume ne banyenge biende bionso. Nansha muvua bena Yuda bapepeja bena Samalea, muena Samalea eu wakasuika mputa ya muntu eu ne kuyaye nende ku nzubu wa tshilala benyi kuvuaye mua kumvua mbimpe. Ndilongesha kayi ditudi tupeta mu muyuki eu? Kunanga muntu netu kudi kulomba: kunanga bantu bakuabu badi kabayi ba dikoba dietu, ditunga dietu anyi tshitendelelu tshietu.​—Luka 10:25, 29, 30, 33-37, MMM.

Tshidi kunanga muntu netu kumvuija

8. Ntshinyi tshidi Lewitiki nshapita wa 19 wamba bua mushindu uvuabu ne bua kuleja dinanga?

8 Anu mudibi bua kunanga Nzambi, kunanga muntu netu kakuena anu mushindu utudi tudiumvua to; kudi kumuenekela mu malu atudi tuenza. Mbimpe kukonkonona kabidi mêyi makuabu adi madianjidile mukenji udi mu Lewitiki nshapita wa 19 udi ulomba basadidi ba Nzambi bua kunanga muntu nabu bu mudibu badinange. Tudi tubalamu ne: bena Isalele bavua ne bua kulekela bakengi ne benyi banowa bia pa madimi. Kabavua ne bua kuiba, kudingangana anyi kushimangana. Bena Isalele kabavua ne bua kuikala ne kansungansunga pavuabu balumbuluisha bilumbu. Nansha muvuabu mua kufila mibelu pavuabi bikengedibua, Nzambi uvua mubambile ne: ‘Kuikadi ne lukuna mu mutshima kudi muanenu.’ Mikenji eyi ne mikuabu ya bungi ivua mikosoloja mu mêyi aa ne: ‘Sua mukuenu bu muudi mudisue.’​—Lewitiki 19:9-11, 15, 17, 18.

9. Bua tshinyi Yehowa wakambila bena Isalele bua kuditapulula ne bisamba bikuabu?

9 Nansha muvua bena Isalele ne bua kunanga bakuabu, bavua kabidi ne bua kuditapulula ne bantu bavua batendelela nzambi ya dishima. Yehowa wakabadimuija bua njiwu ne ntantu ivua mua kufumina ku malunda mabi. Tshilejilu, Yehowa wakambila bena Isalele bua bisamba bivuabu ne bua kuipata ne: ‘Kanubakianganyi nabu, kanubakishi muanenu mukaji kudi muana wabu mulume, kanuangatshidi muana wenu mulume mukaji kudibu. Bualu bua bobu nebakudimune mutshima wa muanenu mulume, bua yeye kandondi meme bua kukuatshilaye nzambi mikuabu mudimu: nunku Yehowa neanukuatshile tshiji, neanujimije lubilu.’​—Dutelonome 7:3, 4.

10. Mmalu kayi atudi ne bua kudimukila?

10 Bia muomumue, bena Kristo badi bepuka bua kudia bulunda ne bantu badi mua kutekesha ditabuja diabu. (1 Kolinto 15:33) Bible udi utubela ne: ‘Lekelayi kulamakajibua ne badi kabayi bena ditabuja,’ badi kabayi mu tshisumbu tshia bena Kristo. (2 Kolinto 6:14) Badi babela kabidi bena Kristo bua kusela ‘anu mu Mukalenge.’ (1 Kolinto 7:39) Nansha nanku, katuena ne bua kupepeja bantu badi kabayi batendelela Yehowa bu tuetu to. Kristo wakafuila bena bubi, ne bantu ba bungi bavua benze malu mabi kale bakashintulula njila yabu ne kupungabu ne Nzambi.​—Lomo 5:8; 1 Kolinto 6:9-11.

11. Mmushindu kayi mutambe buimpe utudi tuleja ne: tudi banange bantu badi kabayi basadila Yehowa, ne mbua tshinyi?

11 Mushindu mutambe buimpe wa kuleja dinanga kudi bantu badi kabayi basadila Nzambi ngua kuidikija Yehowa nkayende. Nansha mudi Nzambi mukine malu mabi, udi uleja luse kudi bantu bonso pa kubapesha mushindu wa kumbuka ku njila yabu mibi bua bapete muoyo wa tshiendelele. (Yehezekele 18:23) Yehowa ‘mmusue bua bonso balue kukudimuna mitshima yabu.’ (2 Petelo 3:9) Mmusue bua “bantu bonso basungidibue, bafike ku dimanya dia malu malelela.” (1 Timote 2:4) Ke bualu kayi Yezu wakatuma bayidi bende bua kuyisha ne kulongesha ne ‘kuvuija ba bisamba bionso bayidi.’ (Matayo 28:19, 20) Patudi tuenza mudimu eu, tudi tuleja mutudi banange Nzambi ne muntu netu, too ne baluishi betu!

Tunange bana betu bena Kristo

12. Ntshinyi tshiakafunda mupostolo Yone bua dinanga dia bana betu?

12 Mupostolo Paulo wakafunda ne: ‘Tuenzelayi bantu bonso bimpe, kadi tutambe kuenzela bena dîku dia bena kuitabuja bimpe.’ (Galatia 6:10) Tuetu bena Kristo tudi ne bua kunanga bena Kristo netu anyi bana betu ba mu Kristo. Dinanga edi didi ne mushinga kayi? Mupostolo Yone wakumvuija bualu bua mushinga ebu pakafundaye ne: ‘Muntu yonso udi ne muanabu lukuna udi mushipianganyi. Biamba muntu ne: Ndi nanga Nzambi, ne yeye udi ne muanabu lukuna, yeye udi muena mashimi; bualu bua udi kayi unanga muanabu wakutangilaye, kêna mumanye mua kunanga Nzambi udiye kayi mutangile.’ (1 Yone 3:15; 4:20) Aa mmêyi a bukole bua bungi. Yezu Kristo wakamba muvua Satana Diabolo ‘mushipianganyi’ ne “muena mashimi.” (Yone 8:44) Katuena basue bua batuambe miaku eyi nansha kakese!

13. Mmunyi mutudi mua kuleja ne: tudi banange bena kuitabuja netu?

13 Bena Kristo balelela badi “bayishibue kudi Nzambi bua kunangangana.” (1 Tesalonike 4:9) Katuena ne bua kunangangana ‘ku mêyi anyi ku ndimi; kadi tunangangane mu bienzedi ne mu bulelela.’ (1 Yone 3:18) Dinanga dietu kadiena ne bua ‘kuikala ne lubombo.’ (Lomo 12:9) Dinanga didi ditusaka bua kuenzelangana malu malenga, kuditeka pa muaba wa bakuabu, kubuikidilangana, kuikala ne muoyo mule; kadi kadiena ditusaka bua kuikala ne mukawu, lutambishi, diambu anyi didisua nansha. (1 Kolinto 13:4, 5; Efeso 4:32) Didi ditusaka bua ‘kukuatshilangana mudimu.’ (Galatia 5:13) Yezu wakambila bayidi bende bua kunangangana anu muvuaye mubanange. (Yone 13:34) Nanku muena Kristo udi ne bua kuikala mudilongolole nansha bua kufuila bena kuitabuja nende padibi bikengedibua.

14. Mmunyi mutudi mua kuleja dinanga munda mua dîku?

14 Dinanga didi ne bua kutamba kumueneka mu dîku dia bena Kristo, nangananga pankatshi pa mulume ne mukaji. Bua kuleja mudi malanda a mu dibaka ne bua kuikala makole, Paulo wakamba ne: ‘Budi balume nabu mbua kusua bakaji babu mene bu mudibu basue mibidi yabu.’ Wakamba kabidi ne: ‘Muntu udi unanga mukaji wende udi udinanga.’ (Efeso 5:28) Paulo udi wambulula mubelu eu mvese itanu pashishe. Mulume udi munange mukajende kakuidikija bena Isalele ba mu matuku a Malaki bavua balekela bakaji babu. (Malaki 2:14) Kadi udi ne bua kumunanga. Neamunange anu muvua Kristo munange tshisumbu. Dinanga nedisake mukaji pende bua kunemeka bayende.​—Efeso 5:25, 29-33.

15. Dimona dinanga dia bana betu mu bienzedi diakasaka bamue bua kuamba ne kuenza tshinyi?

15 Bulelela, dinanga dia nunku didi tshimanyinu tshia bena Kristo balelela. Yezu wakamba ne: ‘Bua bualu ebu bantu bonso nebamanye ne: nudi bayidi banyi, binuasuangana nunku.’ (Yone 13:35) Dinangangana dietu didi dikoka bantu kudi Nzambi utudi banange ne utudi tuimanyina. Angata tshilejilu tshia luapolo elu lua mu ditunga dia Mozambique ludi luakula bua dimue dîku dia Bantemu. “Katuvuaku banji kumona bualu bua buena ebu to. Mu mapingaja, tshipepele tshikole tshiakatuadija kukuma ne pashishe mvula mukole wa mabue kulokaye. Tshipepele tshikole etshi tshiakupula nzubu wetu muenza ne malenga ne kutulatshi musaka wa malata. Pakalua bana betu ba mu bisumbu biena mutumba kutuambuluisha bua kuibakulula nzubu, bena mutumba netu bakashala bakema bamba ne: ‘Tshitendelelu tshienu ntshimpe be. Kabatuku banji kutuambuluisha nunku mu tshitanda tshietu to.’ Tuakabulula Bible ne kubaleja Yone 13:34, 35. Bena mutumba betu ba bungi badi balonga Bible mpindieu.”

Tunange muntu pa nkayende

16. Ndishilangana kayi didi pankatshi pa kunanga bantu mu tshibungi ne kunanga muntu pa nkayende?

16 Ki mbikole bua kunanga bantu netu mu tshibungi to. Kadi bidi mua kuikala bikole menemene bua kunanga muntu pa nkayende. Tshilejilu, bamue batu baleja mudibu banange muntu nababu pa kufila ka pa luse kudi bulongolodi kampanda butu buambuluisha bakengi. Bushuwa, mbitekete bua kuamba mutudi banange muntu netu kupita kunanga muena mudimu netu udi kayi mutunange, muena mutumba netu wa malu mabi anyi mulunda wetu udi mutuenzele malu mabi.

17, 18. Mmunyi muakaleja Yezu dinanga kudi muntu pa nkayende, ne ntshinyi tshivuaye wenzela nunku?

17 Pa bidi bitangila kunanga muntu pa nkayende, tudi tupeta dilongesha kudi Yezu uvua muidikije ngikadilu ya Nzambi bimpe menemene. Nansha muakaluaye pa buloba bua kumbusha mibi ya bantu, wakaleja muvuaye munange muntu ne muntu pa nkayende: wakambuluisha mukaji uvua usama, muena nsudi ne muana kampanda. (Matayo 9:20-22; Mâko 1:40-42; 7:26, 29, 30; Yone 1:29) Bia muomumue, tudi tuleja mutudi banange muntu ne muntu pa nkayende ku malu atudi tuenzela bantu batudi tupetangana nabu dituku dionso.

18 Kadi katuena ne bua kupua muoyo bua se: dinanga dia muntu netu didi difumina ku dinanga dia Nzambi. Nansha muvua Yezu muambuluishe bapele, muondape babedi ne mudishe bavua ne nzala, wakenza bionso ebi ne wakalongesha bantu bua kuambuluisha bantu bua bikale mu malanda mimpe ne Yehowa. (2 Kolinto 5:19) Yezu wakenza malu onso bua butumbi bua Nzambi, kayi upua muoyo ne: uvua muimanyinyi ne muleji-mpala wa Nzambi uvuaye munange. (1 Kolinto 10:31) Patudi tulonda tshilejilu tshia Yezu, tuetu petu tudi mua kuleja dinanga dilelela bua muntu netu ne kushala katuyi ba pa buloba ebu bua bantu babi.

Mmunyi mutudi mua kunanga muntu netu mutudi badinange?

19, 20. Kunanga muntu netu bu mutudi badinange kudi kumvuija tshinyi?

19 Yezu wakamba ne: ‘Sua mukuenu bu muudi mudisue.’ Ki mbibi bua kuditabalela ne kuditua mushinga muakanyine to. Bu biobi kabiyi nanku, mukenji eu uvua mua kuikala ne mushinga mukese. Didinanga diakanyine edi ki ndia kufuanyikija ne didinanga dia budisui didi mupostolo Paulo mutele mu 2 Timote 3:2. Kadi ndidiangata ne mushinga muakanyine. Mushikuluji mukuabu wa malu a Bible wakadibikila ne: “ndidinanga diakanyine didi kadiyi dia kudisua bua kudimona bu ‘nzambi’ anyi kudipuekesha bua kudimona bu ‘tumvi.’”

20 Kunanga bakuabu bu mutudi badinange kudi kumvuija ne: tudi tumona bakuabu mutudi basue bua batumone ne tubenzela malu mutudi basue bua batuenzele. Yezu wakamba ne: “Nuenzele bantu malu onso anudi basue banuenzele.” (Matayo 7:12) Tangila ne: Yezu kavua muambe bua kuanji kuela meji bua malu avua bakuabu batuenzele kale ne pashishe kubenzela petu bia muomumue. Kadi tudi ne bua kuela meji bua mutudi basue bua bakuabu batuenzele malu ne pashishe kubenzela petu nanku. Tangila kabidi ne: Yezu kavua muimanyine pa balunda betu ne bana betu. Wakatela muaku “bantu,” pamuapa bua kuleja ne: tudi ne bua kuenzela bantu bonso malu mushindu eu, muntu yonso utudi tupetangana nende.

21. Ntshinyi tshitudi tuleja patudi tunanga bakuabu?

21 Kunanga muntu netu nekutuepule ku dienza malu mabi. Mupostolo Paulo wakafunda ne: ‘Mikenji eyi ne: kuendi masandi, kushipi muntu, kuibi, kukumi mutshima kudi bintu bia mukuabu, ne bikalaku mukenji wonso mukuabu, wowu udi musungulula mu dîyi edi ne: Sua mukuenu bu muudi mudisue. [Dinanga] kadiena dienzela mukuabu bibi.’ (Lomo 13:9, 10) Dinanga neditusake bua kukeba mishindu ya kuenzela bakuabu malu mimpe. Patudi tunanga bantu netu, tudi tuleja ne: tudi banange kabidi Yehowa Nzambi wakafuka muntu mu tshimfuanyi tshiende.​—Genese 1:26.

Newandamune munyi?

• Nnganyi utudi ne bua kunanga, ne mbua tshinyi?

• Mmunyi mutudi mua kunanga bantu badi kabayi basadila Yehowa?

• Mmunyi mudi Bible umvuija dinanga ditudi ne bua kuikala nadi bua bana betu?

• Kunanga muntu netu bu mutudi badinange kudi kumvuija tshinyi?

[Nkonko ya dilonga]

[Tshimfuanyi mu dibeji 26]

‘Muntu nanyi nnganyi?’

[Tshimfuanyi mu dibeji 29]

Dinanga dia Yezu didi dilenga muntu ne muntu pa nkayende