Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

‘Nenuikale ne disanka dia bungi’

‘Nenuikale ne disanka dia bungi’

‘Nenuikale ne disanka dia bungi’

‘Nenudie bidia ebi ku mêsu kua Yehowa, nenuikale ne disanka dia bungi.’​—DUTELONOME 16:15.

1. (a) Mbilumbu kayi bivua Satana mujule? (b) Yehowa uvua mumanyishe tshinyi panyima pa Adama ne Eva bamane kumutombokela?

PAVUA Satana mufikishe Adama ne Eva ku ditombokela Mufuki wabu, wakajudija bilumbu binene bibidi. Tshia kumpala, wakaleja muvua Yehowa kayi wamba bulelela ne muvuaye kayi mumanye kukokesha. Tshibidi, Satana wakaleja ne: bantu bavua mua kukuatshila Nzambi mudimu anu yeye mubapeshe bintu kampanda. Wakaleja patoke tshilumbu tshibidi etshi mu tshikondo tshia Yobo. (Genese 3:1-6; Yobo 1:9, 10; 2:4, 5) Yehowa wakenza ne lukasa luonso bua kubijikija. Yehowa wakamanyisha mushindu uvuaye mua kubijikija Adama ne Eva batshikale mu budimi bua Edene. Wakamanyisha bua dilua dia dimiinu anyi “muana” uvuabu ne bua kusuma ku tshikankanyi, ne uvua panyima ne bua kulua kuboza mutu wa Satana.​—Genese 3:15.

2. Mmunyi muvua Yehowa mutokeshe malu a mushindu uvuaye ne bua kukumbaja mulayi udi mu Genese 3:15?

2 Pavua bidimu bienda bipita, Yehowa uvua wenda utokesha tshivua mulayi au umvuija bua kuleja muvuawu ne bua kukumbana menemene. Tshilejilu, Nzambi wakambila Abalahama ne: dimiinu divua ne bua kupatukila mu ndelanganyi yende. (Genese 22:15-18) Yakoba munkana wa Abalahama wakalua tatu wa bana bakenza bisa 12 bia Isalele. Mu 1513 kumpala kua bikondo bietu ebi, pavua bisa abi bilue tshisamba, Yehowa wakabipesha mikenji; imue mikenji ivua itangila bibilu bia kuenza ku tshidimu ku tshidimu. Mupostolo Paulo wakamba bua bibilu abi ne: bivua “mundidimbi wa malu alualua.” (Kolosai 2:16, 17; Ebelu 10:1) Bivua bileja muvua Yehowa ne bua kukumbaja malu avuaye mulongolole bua Dimiinu. Bena Isalele bavua bapeta disanka dia bungi pavuabu benza bibilu abi. Tuetu babikonkonone mu tshikoso, nebikoleshe ditabuja dietu mu malu onso adi Yehowa ulaya.

Dimiinu didi dimueneka

3. Dimiinu divuabu balaye divua nganyi, ne mmunyi muakadisumabu ku tshikankanyi?

3 Bidimu bipite pa 4 000 panyima pa mulayi wa kumpala wa Yehowa, Dimiinu divuaye mulaye diakamueneka. Dimiinu adi divua Yezu Kristo. (Galatia 3:16) Bu muvua Yezu muntu mupuangane, wakashala ne muoyo mutoke too ne ku lufu, kulejabi muvua Satana mushime. Bu muvua kabidi Yezu kayi ne bubi, lufu luende luvua mulambu wa mushinga mukole. Ku diambuluisha dia mulambu eu, Yezu wakapikula ndelanganyi ya Adama ne Eva ivua ne bua kushala ne lulamatu ku mpekatu ne ku lufu. Lufu lua Yezu pa mutshi wa tshinyongopelu ke luvua ‘disuma ku tshikankanyi’ tshia Dimiinu.​—Ebelu 9:11-14.

4. Mmunyi muvuabu badianjile kuleja mulambu wa Yezu?

4 Yezu wakafua mu dia matuku 14 ngondo wa Nisana mu tshidimu tshia 33. * Dituku dia 14 Nisana divua dituku dia disanka mu Isalele divuabu bavuluka Kupita kua Yehowa. Tshidimu tshionso mu dituku adi, bena mu mêku bonso bavua badia muana wa mukoko uvua kauyi ne kalema. Bavua bavuluka muvua mashi a muana wa mukoko mapandishe bana bute ba bena Isalele pavua muanjelu wa lufu mushipe bana bute ba bena Ejipitu mu dia 14 Nisana mu 1513 kumpala kua bikondo bietu ebi. (Ekesode 12:1-14) Muana wa mukoko wa mu dituku dia Kupita kua Yehowa uvua tshimfuanyi tshia Yezu, uvua mupostolo Paulo muambe bua bualu buende ne: ‘Mulambu wetu wa Kupita kua Yehowa wakashipibua, Kristo mene.’ (1 Kolinto 5:7) Anu bu mashi a muana wa mukoko wa Kupita kua Yehowa, mashi a Yezu adi apandisha bantu bavule.​—Yone 3:16, 36.

‘Mamuma akukuama diambedi a bafue’

5, 6. (a) Ndîba kayi divua Yezu mubike ku lufu, ne mmunyi muvua Mikenji ya Mose midianjila kuleja dibika diende edi? (b) Mmunyi mudi dibika dia Yezu dienza bua Genese 3:15 akumbane?

5 Mu dituku disatu, Yezu wakabika ku lufu bua kuya kafila mushinga wa mulambu wende kudi Tatuende. (Ebelu 9:24) Kuvua tshibilu tshikuabu tshivua tshileja dibika diende. Ntshibilu tshia mampa adi kaayi mele luevene tshivua tshituadija dituku divua dilonda dia 14 Nisana. Mu dituku dia 16 dia Nisana, bena Isalele bavua balua ne tshisumbu tshia ntete ivuabu bapola diambedi, bua muakuidi ayinyukule kumpala kua Yehowa. (Lewitiki 23:6-14) Bivua biakane menemene bua muvua Yehowa mupangishe bionso bivua Satana muenze bua kushipa ‘mumanyishi wende wa kueyemena ne mulelela’ mu dia 16 Nisana mu tshidimu tshia 33! Mu dituku adi Yehowa wakabisha Yezu ku lufu bua kumupesha muoyo udi kauyi ufua.​—Buakabuluibua 3:14; 1 Petelo 3:18.

6 Yezu wakalua ‘bu mamuma a kukuama diambedi a bantu bakalala tulu mu lufu.’ (1 Kolinto 15:20) Bishilangane ne bantu bavuabu bajule ku lufu ne balue kufua kabidi, Yezu yeye kakafua kabidi to. Kadi wakabanda mu diulu ku diboko dia balume dia Yehowa bua kuindila dîba divuaye ne bua kutuadija kukokesha mu Bukalenge bua mu diulu bua Yehowa. (Musambu 110:1; Bienzedi 2:32, 33; Ebelu 10:12, 13) Bu mudi Yezu Mukalenge mpindieu, udi ne bukole bua kuboza muluishi wende munene Satana ku mutu bua kashidi ne kubutula dimiinu diende.​—Buakabuluibua 11:15, 18; 20:1-3, 10.

Bantu ba bungi mu Dimiinu dia Abalahama

7. Tshibilu tshia Mbingu tshivua tshibilu kayi?

7 Yezu uvua Dimiinu divuabu balaye mu Edene ne yeye ke uvua Yehowa ne bua kuenza nende mudimu bua ‘kubutula midimu ya Diabolo.’ (1 Yone 3:8) Kadi pavua Yehowa muyikile ne Abalahama, uvua muleje ne: dimiinu diende divua ne bua kuikala ne bantu ba bungi. Divua ne bua kuikala ‘bu mitoto ya mu diulu ne bu nsenga ya kukala kua mâyi manene.’ (Genese 22:17) Dimueneka dia bantu bakuabu ba mu dimiinu adi divua kabidi dileja mu tshimfuanyi kudi tshibilu tshikuabu tshia disanka. Matuku 50 kutuadijila ku dituku dia 16 dia Nisana, bena Isalele bavua benza Tshibilu tshia Mbingu. Mikenji ivua yamba bua tshibilu etshi ne: ‘Too ne ku dituku didi dilonda dituku dia lumingu dia muanda mutekete bu matuku makumi atanu; nenufile mulambu wa bukula bupiabupia kudi Yehowa. Nenufume ku nzubu yenu ne mitanda ya mampa ibidi ya kunyukula, milamba ne bitupa bibidi bia dikumi bia épha ya bukula bubotesha busangisha ne luevene, ebi mbintu bipuola bia diambedi bifila kudi Yehowa.’ *​—Lewitiki 23:16, 17, 20.

8. Mbualu kayi bunene buvua buenzeke mu Pentekoste wa mu 33?

8 Pavua Yezu pa buloba, bavua babikila Tshibilu tshia Mbingu ne: Pentekoste (dîna didi difumine ku muaku wa tshiena-Greke udi umvuija “wa makumi atanu”). Mu Pentekoste wa mu tshidimu tshia 33, Muakuidi Munene Yezu Kristo ukavua mujuke ku lufu, wakatumina kasumbu kakese ka bayidi 120 bavua badisangishe mu Yelushalema nyuma muimpe. Ke bayidi abu kulua bana ba Nzambi ne bana babu ne Yezu Kristo bela manyi. (Lomo 8:15-17) Bakalua tshisamba tshipiatshipia anyi “Isalele wa Nzambi.” (Galatia 6:16) Nansha muvuabu bakese ku ntuadijilu, bavua anu ne bua kulua bantu 144 000.​—Buakabuluibua 7:1-4.

9, 10. Mmunyi muvua tshisumbu tshia bena Kristo bela manyi tshileja mu Tshibilu tshia Pentekoste?

9 Tshisumbu tshia bena Kristo bela manyi tshivua tshileja mu tshimfuanyi kudi mampa abidi mela luevene avuabu banyukula kumpala kua Yehowa mu dituku dia Pentekoste dionso. Bu muvua mampa au mikale mela luevene, abi bivua bileja ne: bena Kristo bela manyi bavua ne bua kuikala anu ne luevene lua bubi budibu bapiane. Nansha nanku, mulambu wa Yezu uvua mua kubambuluisha bua kusemena kudi Yehowa. (Lomo 5:1, 2) Bua tshinyi mampa abidi? Bivua mua kuikala bileja ne: bana ba Nzambi bela manyi bavua ne bua kufumina mu bisumbu bibidi: tshia bena Yuda bena dîna ne pashishe tshia bantu ba bisamba bia bende.​—Galatia 3:26-29; Efeso 2:13-18.

10 Mampa abidi avuabu bafila mu dituku dia Pentekoste avua menza ne bukula bua ntete ivuabu bapuola diambedi. Bia muomumue, badi babikila bena Kristo balela ku nyuma wa Nzambi abu ne: ‘Mamuma makuabu a kumudilu a bifukibua biende.’ (Yakobo 1:18) Bobu ke bantu ba kumpala badibu babuikidila mibi yabu ku diambuluisha dia mashi a Yezu, ne bualu ebu budi bubapetesha muoyo udi kauyi ufua mu diulu muikalabu ne bua kukokesha pamue ne Yezu mu Bukalenge buende. (1 Kolinto 15:53; Filipoi 3:20, 21; Buakabuluibua 20:6) Bu mudibu bana ba Nzambi ba mu diulu, mu matuku makese emu ‘nebakokeshe bisamba ne dikombo dia tshiamu’ ne nebamone muikala ‘Satana ne bua kudiatshibua muinshi mua makasa abu.’ (Buakabuluibua 2:26, 27; Lomo 16:20) Mupostolo Yone wakamba ne: ‘Aba mbantu badi balonda Muana wa Mukoko kuonso kudiye uya. Bobu bakasumbibua munkatshi mua bantu, bua kuikala mamuma a kupuola diambedi kudi Nzambi ne kudi Muana wa Mukoko.’​—Buakabuluibua 14:4.

Dituku divua dileja lupandu

11, 12. (a) Ntshinyi tshivua tshienzeka mu Dituku dia dibuikidila dia mibi? (b) Mmalu kayi mimpe avua bena Isalele bapeta bua milambu ya muana wa ngombe ne mbuji?

11 Mu dituku dia dikumi dia ngondo wa Etanima (wakaluabu kubikila ne: Tishri), * bena Isalele bavua benza tshibilu tshivua tshileja muvua mulambu wa Yezu ne bua kupetesha bantu masanka. Mu dituku adi, tshisamba tshijima tshivua tshidisangisha bua Dituku dia dibuikidila bantu mibi bua kumona muvuabu balambula milambu bua kubabuikidila mibi yabu.​—Lewitiki 16:29, 30.

12 Mu Dituku dia dibuikidila dia mibi, muakuidi munene uvua ushipa muana wa ngombe mulume, pashishe uvua uya mu Muaba Mutambe bunsantu bua kumiamina mashi a ngombe eu misangu muanda mutekete kumpala kua tshibuikidilu tshia Mushete wa tshipungidi. Bualu ebu buvua buleja ne: mashi au bavua baafila kumpala kua Yehowa. Mulambu au uvua bua mibi ya muakuidi munene ne ‘bantu badi mu nzubu muende,’ bakuidi bambuluishi ne bena Lewi. Pashishe, muakuidi munene uvua wangata mbuji ibidi. Uvua ushipa umue ne umulambula bua mibi ya “bantu.” Uvua umiamina kabidi mashi ende kumpala kua tshibuikidilu tshia Mushete mu Muaba mutambe bunsantu. Pashishe, muakuidi munene uvua utenteka bianza biende pa mutu pa mbuji muibidi ne utonda mibi ya bena Isalele. Pavuaku kujika uvua utuma mbuji eu mu tshipela bua kumbusha mu mushindu kampanda mibi ya tshisamba tshijima.​—Lewitiki 16:3-16, 21, 22.

13. Mmunyi muvua malu avua enzeka mu Dituku dia Dibuikidila dia mibi aleja mudimu udi nawu Yezu?

13 Anu muvua malu au aleja, Muakuidi Munene Yezu udi wangata mushinga wa mashi ende a mushinga mukole bua kubuikila mibi ya bantu. ‘Nzubu wa mu nyuma’ wa bena Kristo bela manyi 144 000 ke udi wanji kupeta masanka adi afumina ku mushinga wa mashi a Yezu. Mashi aa adi abambuluisha bua Yehowa abanyishe ne abangate bu bantu bakane. (1 Petelo 2:5; 1 Kolinto 6:11) Mulambu wa muana wa ngombe uvua tshimfuanyi tshia bualu ebu. Nunku bantu aba badi bapeta mushindu wa kupeta bumpianyi buabu bua mu diulu. Pashishe, bantu miliyo ne miliyo badi bitabuja Kristo badi pabu bapeta masanka aa adi afumina ku mushinga wa mashi a Yezu, anu muvuabi bileja kudi mulambu wa mbuji. Bantu aba nebapete muoyo wa tshiendelele pa buloba, mbuena kuamba ne: tshintu tshivua Adama ne Eva bajimije. (Musambu 37:10, 11) Mashi a Yezu mu ngumvuilu wa mu tshimfuanyi adi umbusha mibi ya bantu anu bu muvua mbuji wa muoyo umbusha mibi ya bena Isalele uya nayi mu tshipela.​—Yeshaya 53:4, 5.

Kusanka kumpala kua Yehowa

14, 15. Bena Isalele bavua benza tshinyi mu tshibilu tshia bitandatanda, ne bivua bibavuluija tshinyi?

14 Panyima pa Dituku dia dibuikidila dia mibi, bena Isalele bavua benza tshibilu tshia bitandatanda muvua bantu basanka bikole kupita mu bibilu bikuabu bionso bia ku tshidimu. (Lewitiki 23:34-43) Tshibilu etshi tshivua tshienzeka mu dituku dia 15 too ne mu dia 21 a ngondo wa Etanima, tshijika ne disangisha dia tshijila mu dituku dia 22 dia muine ngondo au. Tshivua tshileja ndekelu wa disangisha dia bintu bia pa madimi bivuabu banowa ne tshikondo atshi tshivua tshia kuela Nzambi tuasakidila bua bulenga buende. Ke bua tshinyi Yehowa wakambila bantu bavua benza tshibilu etshi ne: ‘Yehowa Nzambi wenu neanuvudijile disanka ne bintu bienu bionso biakakumbana, ne mudimu wonso unuakenza ne bianza bienu: nenuikale ne disanka dia bungi.’ (Dutelonome 16:15) Tshikondo atshi tshivua tshia disanka dia menemene!

15 Mu tshibilu atshi, bena Isalele bavua basombela mu mitanda matuku muanda mutekete. Nunku bivua bibavuluija ne: pavuabu mu tshipela bavua basombele mu mitanda. Tshibilu etshi tshivua tshibapetesha mushindu wa kuelangana meji bua mushindu uvua Yehowa mubalame ne dinanga dionso. (Dutelonome 8:15, 16) Bu muvua bantu bonso (ni mbabanji ni mbapele) basombela mu mitanda ya muomumue, bena Isalele bavua bavuluka ne: bonso bavua diatshimue mu tshibilu atshi.​—Nehemiya 8:14-16.

16. Tshibilu tshia bitandatanda tshivua tshileja tshinyi?

16 Tshibilu tshia bitandatanda tshivua tshibilu tshia dinowa, tshibilu tshia disanka tshia disangisha dia bintu, ne tshivua tshimfuanyi tshia disangisha dia disanka dia bantu badi bitabuja Yezu Kristo. Disangisha dia bantu aba diakatuadija mu Pentekoste wa mu tshidimu tshia 33 pavua bayidi 120 ba Yezu bedibue manyi a nyuma muimpe bua kulua “bakuidi ba tshijila.” Bu muvua bena Isalele basombela mu mitanda bua matuku makese, bela manyi mbamanye ne: pa buloba apa ‘mbena luendu.’ Mbatekemene bua kuya mu diulu. (1 Petelo 2:5, 11) Disangisha dia bena Kristo bela manyi aba didi dijika mu ‘matuku a ku nshikidilu’ aa, padibu basangisha bantu ba ndekelu ba mu bantu 144 000.​—2 Timote 3:1.

17, 18. (a) Ntshinyi tshidi tshileja ne: pa kumbusha bena Kristo bela manyi, mulambu wa Yezu newambuluishe too ne bantu bakuabu? (b) Mbanganyi badi lelu basanka bua tshibilu tshia bitandatanda tshia tshifuanyikijilu, ne ndîba kayi dikala tshibilu etshi ne bua kufika pa bulenga buatshi?

17 Bualu bua dikema, bavua balambula ngombe 70 mu tshibilu tshia bitandatanda. (Nomba 29:12-34) Bua kupeta bungi ebu 70 tudi tuangata 7 misangu 10, ne nomba ibidi eyi mu Bible idi ileja bintu bipuangane bia mu diulu ne bia pa buloba. Nunku, mulambu wa Yezu newambuluishe bena lulamatu bonso ba mu mêku onso 70 adi mafumine kudi Noa. (Genese 10:1-29) Mu diumvuangana ne bualu ebu, mu tshikondo tshietu etshi badi basangisha too ne bantu ba mu bisamba bionso badi bitabuja Yezu ne badi ne ditekemena dia kupeta muoyo wa tshiendelele mu mparadizu pa buloba.

18 Mupostolo Yone wakamona disangisha dia lelu edi mu tshikena-kumona. Wakanji kumvua dimanyisha dia muvuabu bateka tshimanyishilu pa bantu ba ndekelu ba mu bantu 144 000. Pashishe kumonaye ‘tshisumbu tshinene tshia bantu tshiakadi muntu kayi mua kubala,’ bimane kumpala kua Yehowa ne kua Yezu, ‘bikale ne malala a mabue mu bianza biabu.’ Bantu aba ‘mbumuke mu dikenga dinene’ bua kubuela mu bulongolodi bupiabupia. Bobu pabu mpindieu badi anu bena luendu mu tshikondo tshibi etshi, ne mbindile ne muoyo mujima dîba dikala ‘Muana wa mukoko mulami wabu ne bua kubalombola ku mishimi ya mâyi a muoyo.’ Dîba adi ‘Nzambi neakupule tshinsonji tshionso ku mêsu kuabu.’ (Buakabuluibua 7:1-10, 14-17) Tshibilu tshia bitandatanda tshia mu tshifuanyikijilu etshi netshifike pa bulenga buatshi ku ndekelu kua Bukokeshi bua Kristo bua Bidimu Tshinunu pikala bena mu musumba munene eu ne bantu bikala ne bua kubika ku lufu mua kupeta muoyo wa tshiendelele.​—Buakabuluibua 20:5.

19. Dikonkonona dia bibilu bia bena Isalele didi dituambuluisha ku tshinyi?

19 Tuetu petu tudi mua kuikala ‘ne disanka dia bungi’ patudi tuelela meji a tshidi bibilu bia bena Yuda bia kale ebi biumvuija. Tudi tupeta bukole patudi tumona ne: Yehowa uvua mufile kadiosha ka muvua mulayi wende wakafilaye mu Edene ne bua kukumbana, ne bidi bitukankamija kabidi bikole patudi tumona mudiwu wenda ukumbana ku kakese ku kakese. Lelu, tudi bamanye ne: Dimiinu diakamueneka ne bakavua badisume ku tshikankanyi. Mpindieu didi Mukalenge mu diulu. Bantu ba bungi ba munkatshi mua bantu 144 000 bakadi baleje mudibu balamate Nzambi too ne ku lufu. Kadi tshidi tshishale ntshinyi? Mulayi au neukumbane wonso dîba kayi? Netuandamune nkonko eyi mu tshiena-bualu tshidi tshilonda.

[Mêyi adi kuinshi]

^ tshik. 4 Ngondo wa Nisana udi upetangana ne muisatu anyi muinayi wa mu matuku etu aa.

^ tshik. 7 Mu mulambu wa dinyukula wa mampa abidi eu, misangu ya bungi muakuidi uvua wangata mampa mu bianza biende, ujula maboko ende ne utuma mampa ku luseke luende lumue ne ku lukuabu. Dinyukula edi divua tshimfuanyi tshia dileja Yehowa bintu bivuabu bamulambule.​—Bala Étude perspicace des Écritures, volime 2, dibeji dia 850, mupatula kudi Bantemu ba Yehowa.

^ tshik. 11 Etanima anyi Tishri udi upetangana ne ngondo wa tshitema ne wa dikumi mu matuku etu aa.

Udi mua kumvuija anyi?

• Muana wa mukoko wa mu dituku dia Kupita kua Yehowa uvua tshimfuanyi tshia nganyi?

• Tshibilu tshia Pentekoste tshivua tshimfuanyi tshia disangisha dia banganyi?

• Mmalu kayi avua enzeka mu dituku dia dibuikidila dia mibi avua aleja muikala mulambu wa Yezu ne bua kuambuluisha bantu?

• Mmunyi mudi tshibilu tshia bitandatanda tshileja disangisha dia bena Kristo?

[Nkonko ya dilonga]

[Tablo mu mabeji 22, 23]

(Bua kumona malu bimpe, tangila mu mukanda)

Kupita kua Yehowa

Dia 14 Nisana

Bualu:

Dishipa muana wa mukoko wa Kupita kua Yehowa

Buleja kudi:

Mulambu wa Yezu

Tshibilu tshia mampa adi kaayi ne luevene (15-21 Nisana)

Dia 15 Nisana

Bualu:

Nsabatu

Dia 16 Nisana

Bualu:

Difila dia ntete

Buleja kudi:

Dibika dia Yezu ku lufu

Matuku 50

Tshibilu tshia mbingu (Pentekoste)

Dia 6 Siwana

Bualu:

Difila dia mampa abidi

Buleja kudi:

Yezu udi uleja Yehowa bana babu bela manyi

Dituku dia dibuikidila dia mibi

Dia 10 Tishri

Bualu:

Difila dia ngombe ne mbuji ibidi

Buleja kudi:

Yezu udi ufila mushinga wa mashi ende bua bantu

Tshibilu tshia bitandatanda (disangisha, tabernakle)

Dia 15-21 Tishri

Bualu:

Bena Isalele basomba mu mitanda, ne basanka bua dinowa, bafila ngombe 70

Buleja kudi:

Disangisha dia bela manyi ne “musumba munene”

[Bimfuanyi mu dibeji 21]

Anu bu mashi a muana wa mukoko wa Kupita kua Yehowa, mashi a Yezu adi apandisha bantu ba bungi

[Bimfuanyi mu dibeji 22]

Ntete ivuabu batula diambedi ivuabu balambula mu dia 16 Nisana ivua ileja dibika dia Yezu ku lufu

[Bimfuanyi mu dibeji 23]

Mampa abidi avuabu bafila dituku dia Pentekoste avua aleja tshisumbu tshia bena Kristo bela manyi

[Bimfuanyi mu dibeji 24]

Tshibilu tshia bitandatanda tshivua tshileja disangisha dia disanka dia bela manyi ne dia “tshisumbu tshinene” tshia mu bisamba bionso