Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Malu manene a mu mukanda wa Yeshaya: Tshitupa II

Malu manene a mu mukanda wa Yeshaya: Tshitupa II

Dîyi dia Yehowa didi ne muoyo

Malu manene a mu mukanda wa Yeshaya: Tshitupa II

YESHAYA udi wenza mudimu wende wa buprofete anu mudibi bikengela. Malu avuaye muambe avua ne bua kufikila bukalenge bua Isalele bua bisa dikumi akadi makumbane. Mpindieu udi ne bua kumanyisha kabidi malu afikila Yelushalema mu matuku atshilualua.

Nebabutule tshimenga tshia Yelushalema, ne bantu badimu nebaye nabu mu bupika. Kadi kabutu aka kakakuikala ka kashidi to. Kunyima kua matuku, ntendelelu mulelela neajukuluke. Eu ke mukenji munene udi mu Yeshaya 36:1–66:24. * Nebituambuluishe bikole tuetu bakonkonone malu adi mu nshapita eyi bualu milayi ya bungi idimu idi yenda ikumbana nangananga mu tshikondo tshietu etshi, anyi neyikumbane tshishiki matuku makese kumpala eku. Tshitupa etshi tshia mukanda wa Yeshaya tshidi kabidi ne milayi milenga idi itangila Masiya.

“WAMANYA BIEBE, MATUKU ADI ALUA”

(Yeshaya 36:1–39:8)

Mu tshidimu tshia 14 tshia bukokeshi bua mukalenge Hezikiya (mu 732 kumpala kua diledibua dia Yezu), bena Ashû badi babuela mu buloba bua Yuda. Yehowa udi ulaya bua kuluila Yelushalema. Dikana bua kukuata Yelushalema didi dijika padi muanjelu wa Yehowa umuepele ushipa basalayi bena Ashû 185 000.

Disama didi dikuata Hezikiya. Yehowa udi uteleja milombu yende ne ujikija kusama kuende, umusakidila too ne bidimu 15 ku matuku ende a muoyo. Padi mukalenge wa Babulona utumina Hezikiya bantu bua kumusamba, Hezikiya udi upanga budimu ne ubaleja bintu biende bionso. Yeshaya udi umanyisha Hezikiya mukenji wa kudi Yehowa, umuambila ne: “Matuku adi kumpala, nebangate bintu bionso bidi mu nzubu webe wa bukalenge, ne bintu bionso bivua bankambua bebe bunguije too ne ku lelu, baye nabio ku Babilone.” (Yeshaya 39:5, 6, MMM) Kunyima kua bidimu bipite pa 100, mulayi eu udi ukumbana anu muvuabu bambe.

Mandamuna a nkonko ya mu Bible:

38:8—‘Bibandilu’ bivuabu benze bua mundidimbi kupinganyina bivua binganyi? Bu muvuabu benza mudimu mu Ejipitu ne mu Babulona mu bidimu bia 700 ne bidikijilu bia mpolo ya dîba, bibandilu ebi bivua mua kuikala tushonyi tua pa tshidikijilu tshia mpolo ya dîba tshivua Ahaza tatuende wa Hezikiya mua kuikala musumbe. Anyi tshivua mua kuikala tshibandilu tshia munda mua nzubu wa mukalenge. Pamuapa tshivua mua kuikala dikunji dia kumpenga kua bibandilu divua mundidimbi wadi umuenekela pa bibandilu, nunku biambuluisha bua kubala mêba.

Malongesha adi atutangila:

36:2, 3, 22. Nansha muvuabu bumushe Shebena mu muanzu wende wa mulami wa bintu bia mukalenge, bakamuanyishila bua yeye kutungunuka ne kukuatshila mukalenge mudimu bu sekretere wa muntu wakamupingana mu muanzu wende au. (Yeshaya 22:15, 19) Bobu batumushe mu mudimu kampanda utuvua nawu mu bulongolodi bua Yehowa bua bualu kansanga, katuenaku petu mua kutungunuka ne kukuatshila Nzambi mudimu mu mushindu mukuabu udibu batuanyishila anyi?

37:1, 14, 15; 38:1, 2. Mu bikondo bia makenga, mbimpe kusambila Yehowa ne kushala bamueyemene anu yeye.

37:15-20; 38:2, 3. Pavua bena Ashû bakana bua kukuata Yelushalema, tshivua tshitambe kutonda Hezikiya tshivua tshia se: ditonkoka dia tshimenga etshi divua mua kupendeshisha dîna dia Yehowa. Pakamanyaye ne: disama diende divua dia lufu, Hezikiya kavua welangana meji anu bua bualu buende to. Bualu buvua butamba kumutatshisha mu lungenyi luende buvua bua se: bu yeye mua kufua kayi mushiye muntu uvua mua kumupingana, ntshinyi tshivua mua kufikila mulongo wa bakalenge ba mu ndelanganyi ya Davidi? Uvua kabidi uditatshisha bua muntu uvua mua kulombola bantu mu mvita ivuabu baluangana ne bena Ashû. Anu bu Hezikiya, tudi tuangata ditumbisha dîna dia Yehowa ne dikumbana dia disua diende ne mushinga wa bungi kupita lupandu luetu tuetu bine.

38:9-20. Musambu eu wa Hezikiya udi utulongesha ne: kakuena tshintu tshikuabu tshidi tshipite kutumbisha Yehowa mu matuku etu a muoyo to.

“NEBAMUIBAKE KABIDI”

(Yeshaya 40:1–59:21)

Kunyima kua Yeshaya mumane kumanyisha dibutuka dia Yelushalema ne diya dia bantu mu bupika mu Babulona, udi umanyisha muikalabu ne bua kuasulula musoko au. (Yeshaya 40:1, 2) Yeshaya 44:28 udi wamba bua Yelushalema ne: “Nebamuibake kabidi.” Mpingu ya nzambi ya bena Babulona nebaye nayi anu bu ‘bintu bia kuendakana nabi mu ngendu.’ (Yeshaya 46:1) Nebabutule Babulona. Malu onso avuabu balaye aa adi akumbana kunyima kua bidimu 200.

Yehowa neavuije muena mudimu wende bu “munya kudi ba bisamba bia bende.” (Yeshaya 49:6) “Diulu” dia bena Babulona (anyi bamfumu babu) “nedijimine bu muishi,” ne bantu badi ku bukokeshi buabu “nebafue bu tuishi”; kadi ‘muana mukaji mupika wa Siona yeye neadisululuile nkanu idi pa nshingu pende.’ (Yeshaya 51:6; 52:2) Yehowa udi wambila bantu badi balua kudiye ne bamuteleja ne: ‘Nempunge nenu tshipungidi tshia tshiendelele, tshidi luse lungajadikila Davidi kashidi.’ (Yeshaya 55:3) Kuikala ne nsombelu udi ulonda mêyi makane a Nzambi kudi kufikisha muntu ku dikala ne “disanka mu Yehowa.” (Yeshaya 58:14) Kadi bilema bia bantu ‘bidi biumbula dijimba pankatshi pabu ne Nzambi wabu.’​—Yeshaya 59:2, MMM.

Mandamuna a nkonko ya mu Bible:

40:27, 28—Bua tshinyi Isalele wakamba ne: ‘Njila wanyi udi musokoka ku mêsu kua Yehowa, Nzambi wanyi wakupua muoyo bua kulumbulula kuakane kudiye ne bualu bua kundeja’? Bamue bena Yuda bavua mu Babulona bavua mua kuikala bela meji ne: malu mabi avuabu babenzela avua masokome ku mêsu kua Yehowa, anyi kavua uamona to. Bakabavuluija ne: Babulona kavua kule ne Mufuki wa buloba utu kayi upungila anyi uzengela nansha.

43:18-21—Bua tshinyi bakambila bapika bakapingana ne: “Kanuvuluki malu a diambedi”? Bakabambila nunku ki mbua bobu kupua muoyo malu avua Yehowa mubenzele kale bua kubapikula to. Tshidibi, Yehowa uvua musue bua bamutumbishe bua ‘bualu bupiabupia’ buvuabu ne bua kudimuenena nkayabu, bu mudi luendu luvuabu ne bua kuenza bua kupingana ku Yelushalema kakuyi bualu, pamuapa pa kulonda njila wa tshikoso wa mu tshipela. ‘Musumba munene’ wa bantu badi bumuka mu “dikenga dinene” newikale kabidi ne malu mapiamapia ikala muntu ne muntu mua kudimuenena nkayende bua kutumbishaye Yehowa.​—Buakabuluibua 7:9, 14.

49:6—Mmushindu kayi udi Masiya muikale “munya kudi ba bisamba bia bende,” nansha muvua mudimu wakenzaye pa buloba mushikidile anu kudi bana ba Isalele? Bivua nanku bilondeshile malu akenzeka kunyima kua lufu lua Yezu. Bible udi uleja ne: mêyi a mu Yeshaya 49:6 avua makumbanyine bayidi ba Yezu. (Bienzedi 13:46, 47) Lelu’eu, bena Kristo bela manyi bambuluisha kudi musumba munene wa batendeledi bakuabu ba Nzambi, badi bu “munya kudi ba bisamba bia bende,” bikale bakenkesha bantu ‘too ne ku mfudilu kua buloba.’​—Matayo 24:14; 28:19, 20.

53:10—Mmu ngumvuilu kayi muvua Yehowa usanka bua kukuma Muanende? Bivua bisame Yehowa Nzambi wa luse ku muoyo bikole pakamonaye Muanende munanga ukenga. Nansha nanku, wakasanka bua kumona butumike bua Yezu ne malu onso avua dikenga diende edi ne lufu luende ne bua kukumbaja.​—Nsumuinu 27:11; Yeshaya 63:9.

53:11—Dimanya dikala Masiya ne bua ‘kuvuijila nadi bantu bangi bakane’ ndimanya kayi? Edi ndimanya diakapeta Yezu pakaluaye pa buloba, kuluaye muntu wa mashi ne mâyi ne kukengaye kayi nansha ne bualu bubi buvuaye muenze, kufikaye ne ku difua. (Ebelu 4:15) Wakafila nunku mulambu udi upikula bantu, uvua bena Kristo bela manyi ne bena mu musumba munene nawu dijinga bua kubangatabu bu bantu bakane ku mêsu kua Nzambi.​—Lomo 5:19; Yakobo 2:23, 25.

56:6—“Bantu ba bende” aba mbanganyi, ne badi ‘balamata tshipungidi tshia Yehowa bikole’ mu mishindu kayi? “Bantu ba bende” aba ‘mmikoko mikuabu’ ya Yezu. (Yone 10:16) Mbalamate tshipungidi tshipiatshipia, mbuena kuamba ne: badi batumikila mikenji ya tshipungidi etshi, bitaba malu onso adibu balongolole mu tshipungidi etshi, balonga malu a Nzambi a muomumue ne adi bena Kristo balonga, ne babakuatshisha mu mudimu wa kuyisha lumu luimpe lua Bukalenge ne kuvuija bantu bayidi.

Malongesha adi atutangila:

40:10-14, 26, 28. Yehowa udi ne makanda ne bulenga, ngua bukole buonso ne mmumanye malu onso, ne udi ne lungenyi lua bungi lupite kule ne kule bitudi mua kufuanyikija.

40:17, 23; 41:29; 44:9; 59:4. Mpingu ne bipungidi bia bena malu a tshididi ‘mbintu bibuelakane.’ Kubitekemena kakuena ne dikuatshisha nansha dikese.

42:18, 19; 43:8. Tuetu tulengulula malu adi mu Bible ne katuyi tuteleja bidiye utulongesha ku butuangaji bua “mupika wa lulamatu ne wa budimu,” tudi tulua bampofo ne bena mapapa mu malu a Nzambi.​—Matayo 24:45.

43:25. Yehowa udi utubuikidila mibi bua bualu buende yeye. Ditumbisha dîna dia Yehowa didi dilua kumpala kua ditupikula ku bubi ne ku lufu bua tuetu kupeta muoyo.

44:8. Tudi ne dikuatshisha dia Yehowa, yeye utu kayi utenkakana, mushindame anu bu dibue. Katutshinyi nansha kakese bua kumanyisha Bunzambi buende!​—2 Samuele 22:31, 32.

44:18-20. Ditendelela mpingu ntshimanyinu tshia bubi mu mutshima wa muntu. Tshintu nansha tshimue katshiangatshi muaba wa Yehowa mu mutshima wetu to.

46:10, 11. Yehowa udi wenza bua ne: ‘bualu budiye udipangadijila bua kuenza buenjibue,’ anyi bua malu adiye mulongolole akumbane; etshi ntshijadiki tshinene tshia ne: Yehowa udi Nzambi.

48:17, 18; 57:19-21. Tuetu tukeba lupandu kudi Yehowa, tusemena kudiye ne tuteleja mikenji yende ne ntema yonso, ditalala dietu nedikale dia bungi anu bu mâyi a musulu udi upueka, ne bienzedi bietu biakane nebikale bivulavulayi anu bu mavuala a mbuu. Kadi bantu badi kabayi balonda Dîyi dia Nzambi badi anu bu ‘mâyi manene adi asampuka.’ Kabena ne ditalala to.

52:5, 6. Bena Babulona bakadishima pakelabu meji ne: Nzambi mulelela kêna ne bukole. Kabavua bamanye ne: bena Isalele bavua baye mu bupika anu bualu Yehowa uvua mubafikile munda to. Padi dikenga dikuata bantu bakuabu, katuyi lukasa bua kuamba tshidi tshidikebeshe to.

52:7-9; 55:12, 13. Kudi malu mapite pa asatu atudi ne bua kudifidila ne disanka mu mudimu wa diyisha lumu luimpe lua Bukalenge ne dilongesha bantu Dîyi dia Nzambi bua balue bayidi ba Yezu. Makasa etu mmalengele bua bena bupuekele badi basue kumvua dîyi dia Nzambi. Tudi tumona Yehowa ‘ne mêsu etu mene,’ anyi tudia nende malanda masheme. Tudi kabidi tulua babanji mu malu a Nzambi.

52:11, 12. Bua tuetu kuambula “malonga a Yehowa” peshi bintu bidiye mulongolole bua mudimu wende wa tshijila, lungenyi ne bikadilu bietu bidi ne bua kuikala bikezuke.

58:1-14. Kudingidija mutudi balamate Nzambi ne bena malu makane kudi tshianana. Batendeledi balelela badi ne bua kuenza malu mimpe adi aleja mudibu balamate Nzambi ne kuikala ne bienzedi bidi bileja mudibu banange bana babu.​—Yone 13:35; 2 Petelo 3:11.

59:15b-19. Yehowa udi umona malu adi bantu benza ne udi welamu dîyi mu tshikondo tshiakanyine.

“NEWIKALE TSHIFULU TSHIA BULENGELE”

(Yeshaya 60:1–66:24)

Yeshaya 60:1 muikale wakula bua dijukuluka dia ntendelelu mulelela mu bikondo bia kale ne mu matuku etu aa kabidi, udi wamba ne: “Juka [wewe mukaji], temena; bua munya webe wakulua, ne butumbi bua Yehowa buakubanda, buakukutemena.” Siona ‘neikale tshifulu tshia bulengele mu tshianza tshia Yehowa.’​—Yeshaya 62:3.

Yeshaya udi usambila Yehowa bua bana babu bikala mua kunyingalala bua mibi yabu mu tshikondo tshikalabu mu bupika ku Babulona. (Yeshaya 63:15–64:12) Kunyima kua muprofete mumane kuleja dishilangana didi pankatshi pa batendeledi ba Nzambi balelela ne ba dishima, udi umanyisha mushindu wikala Yehowa ne bua kusankisha bantu badi bamukuatshila mudimu.​—Yeshaya 65:1–66:24.

Mandamuna a nkonko ya mu Bible:

61:8, 9—‘Tshipungidi tshia tshiendelele’ ntshipungidi kayi, ne ‘bana bakalelabu’ aba mbanganyi? Etshi ntshipungidi tshipiatshipia tshidi Yehowa mupunge ne bena Kristo bela manyi. ‘Bana bakalelabu’ aba ‘mmikoko mikuabu,’ anyi miliyo ya bantu badi bitaba mukenji wabu.​—Yone 10:16.

63:5—Mmunyi mudi tshiji tshikole tshia Nzambi tshimukolesha? Tshiji tshikole tshia Nzambi ngetshi tshidiye ukokesha bua kukanda, ntshiji tshiende tshiakane. Tshiji tshiende etshi tshidi tshimukolesha ne tshimusaka bua kuangata mapangadika makane.

Malongesha adi atutangila:

64:6. Bantu betu bena mibi aba kabena mua kudipandisha nkayabu to. Pa bidi bitangila dibuikidila dia bantu mibi yabu, bienzedi biabu biakane nansha biobi mushiki bidi patupu anu bu mudi bilamba bisunsuke.​—Lomo 3:23, 24.

65:13, 14. Yehowa udi wenzela bonso badi bashala bamulamate bintu bimpe, ubambuluisha bua bamutendelele bimpe.

66:3-5. Yehowa katu musue lubombo to.

‘Nuikale ne disanka’

Milayi idi yakula bua dijukuluka dia ntendelelu mulelela ivua ne bua kuikala mikoleshe menemene ku muoyo bena Yuda bavua bapika mu Babulona bavua bashala balamate Nzambi! Yehowa wakabambila ne: ‘Nuikale ne disanka, nusanke tshiendelele, mu muanda eu undi mfuka; bua monayi, ndi mfuka Yelushalema bua kuikalaye disanka, ne ndi mfuka bantu bende bua kuikalabu disanka.’​—Yeshaya 65:18.

Tuetu petu tudi mu tshikondo tshidi mîdima mibuikile buloba ne bisamba bia bantu bikale mu mîdima mifike fitutuu. (Yeshaya 60:2) Tudi mu ‘matuku a malu makole.’ (2 Timote 3:1) Ke bualu kayi mukenji wa lupandu wa Yehowa udi mu mukanda wa Yeshaya udi ne bua kutukankamija bikole.​—Ebelu 4:12.

[Mêyi adi kuinshi]

^ tshik. 2 Bua dikonkonona dia Yeshaya 1:1–35:10, bala “Dîyi dia Yehowa didi ne muoyo: Malu manene a mu mukanda wa Yeshaya: Tshitupa I” mu Tshibumba tshia Nsentedi tshia dia 1 Tshisua-munene 2006.

[Tshimfuanyi mu dibeji 8]

Udiku mumanye bualu bunene buvua Hezikiya musambidile bua kumupandishabu ku bianza bia bena Ashû anyi?

[Tshimfuanyi mu dibeji 11]

‘Mona makasa a muntu udi ulua ne lumu luimpe bu mudiwu malengele pa mikuna!’