Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Tudi bindile bukalenge budi ‘kabuyi bua pa buloba ebu’

Tudi bindile bukalenge budi ‘kabuyi bua pa buloba ebu’

Malu a mu nsombelu

Tudi bindile bukalenge budi ‘kabuyi bua pa buloba ebu’

Malonda kudi Nikolai Gutsulyak

Munkatshi mua matuku 41 majima, mvua mu buloko muvua bena buloko nanyi bakuabu batombokele bakalenge. Dimue edi, meme kupapuka bua tshingoma tshinene tshivua tshidila. Mashinyi manene a mvita ne basalayi kubuela diakamue mu kamponyi ka bena buloko, kutuadija kushipa bena buloko. Mvua mu njiwu ya mufuana kufua.

MMUNYI mumvua mufikile ku dikala mu nsombelu wa mushindu eu? Lekelayi ndulondele muvua malu menzeke. Bualu ebu buvua buenzeke mu 1954; mvua ne bidimu 30. Bavua bankuate panyi amu bu muvuabu bakuate Bantemu ba Yehowa bakuabu bavua ku bukokeshi bua bena Russie, bualu mvua mubenge bua kubuela mu malu a tshididi ne ngambila bakuabu malu a Bukalenge bua Nzambi. Mu tshisumbu tshia Bantemu bavuabu bakuate mumvua, muvua balume 46 ne bakaji 34. Bavua batulamine mu kamponyi kavuabu benzejila bantu midimu mikole kavua papuipi ne musoko wa Kengir munkatshi mua ditunga dia Kazakhstan. Muaba eu tuvua munkatshi mua bena buloko bakuabu ba bungi.

Mukalenge Joseph Stalin uvua ulombola ditunga uvua mufue tshidimu tshishale. Bena buloko ba bungi bavua batekemene ne: pavua bukalenge bupiabupua butuadija mudimu ku Moscou, bavua mua kumvua miadi yabu ne kuakajaku nsombelu uvua mukole mu buloko. Malu avua matonde bena buloko akabafikisha ku ditomboka. Mu tshikondo tshia dikokangana, tuetu Bantemu ba Yehowa tuvua ne bua kumvuija mmuenenu wetu bimpe kudi bena buloko netu bavua bajule buntomboji ne kudi basalayi bavua batulame. Bivua bikengela ditabuja dikole bua tuetu kubenga kubuelakana mu buntomboji buvua butuadije.

Buntomboji budi butuadija!

Mu dia matuku 16 ngondo 5, buntomboji e kutuadija mu kamponyi. Matuku abidi panyima, bena buloko bapite pa 3 200 bakabenga kuenza mudimu, balomba bua babakajile nsombelu ne banemeke amue manême a bantu bavuabu bakuata bua malu a tshididi. Malu avua enda anyanguka lukasa lukasa. Bantomboji aba bavua banji kuipata balami ba kamponyi. Pashishe ke bobu kutuadija kupanda lupangu. Bobu kupula kabidi bimanu bivua bitapulula miaba ivua bena buloko balume ne bakaji, bantu bonso kuluabu kusambakana muaba umue. Mu matuku au pavuaku disanka mu bantu, bamue bena buloko e kuselanganabu, ne bampasata bavua pabu mu buloko kuenza bivua bikengela bua kubatuangaja mu dibaka. Mu miaba isatu ivua buntomboji bujuke, bena buloko pabuipi ne bonso 14 000 bavua baditue mu buntomboji.

Bantomboji aba ke kutuma bamue ba kudibu bua baya kapetangana ne basalayi. Malu kaavua manenge ne kunyanguka munkatshi mua bantu bavuabu batume abu to, ne bena buloko ba meji mabi menemene kudiangatshila malu mu bianza. Nsombelu kuluaye wa tshikisu tshikole. Bamfumu ba bantomboji aba ke kulongolola bisumbu bisatu bua kumona mua kulama tshivuabu bamone bu bulongame atshi: tshisumbu tshia bakubianganyi, tshisumbu tshia basalayi ne tshikuabu tshia bamanyishi ba ngumu. Bamfumu aba bavua bakuila ku biamu bia mêyi bivuabu basuikile ku makunji mu kamponyi bua kuambila bantu malu avua ababandisha tshiji. Bantomboji aba bavua bapangisha bakuabu bua kunyema, banyoka bavua babenga dîyi diabu ne bamba muvuabu mua kushipa muntu yonso uvua kayi ubatumikila. Tukavua tumvua manunganyi a bamue bena buloko bavuabu bashipe.

Bu muvua bantomboji aba bamanye ne: basalayi bavua ne bua kulua kubaluisha, bavua badilongolole bimpe bua kudikuba. Bua bobu kujadika ne: tshitupa tshinene tshia bena buloko ntshidipaye bua kuluangana, balombodi babu ke kuambila bantu bua yonso wa kudibu kukeba tshienda tshia mvita. Bua kubipeta, bena buloko kutula milonda ivua ku madidishi ne kuyenza tuela ne bintu bikuabu bia mvita. Bobu kupeta bingoma ne tubulubulu tua mushinda.

Badi batuenzeja bua kukuata ku tshiabu

Musangu au, bantombonji babidi kulua bua kuyikila nanyi. Umue kumpatuila kela katshivuabu bafumina ku disakisha, ungambila ne: “Angata kela aka! Newikale naku dijinga bua kudikuba.” Mundamunda meme kusambila Yehowa bua angambuluishe bua mpeta lutulu. Ke meme kumuandamuna ne: “Meme ndi Ntemu wa Yehowa ne muena Kristo. Bantemu nanyi bakuabu ne meme panyi, tudi petu mu buloko emu bualu tudi tuluisha nyuma mibi idi kayiyi imueneka kadi ki mbualu tudi tuluisha bantu to. Bia mvita bitudi nabi bua kuluisha nyuma eyi ke ditabuja dietu ne ditekemena dietu dia Bukalenge bua Nzambi.”​—Efeso 6:12.

Pavua muntu eu ushikula mutu uleja muvuaye mumvue bimpe, mvua mukeme bibi! Kadi mukuabu uvuabu nende wakankuma yeye tshisusu tshikole. Ke bobu kuasa luendu. Bantomboji bavua benda ku kazubu ne kazubu ka bantu bakeba bua kuenzeja Bantemu bua kutuabu ku tshiabu. Kadi bana betu Bantemu ba Yehowa bonso bakabenga.

Mu tshisangilu tshikuabu tshivua bantomboji benze mu kasumbu ka bavua balombola, bavua bakuile bua dibenga kubuela mu buntomboji dia Bantemu ba Yehowa. Bavua bafika ku dimona ne: “Bena mu bitendelelu bionso, bena Mishonyi, ba-Advantiste, ba-Batiste anyi bantu bakuabu bonso, badi mu buntomboji. Anu Bantemu ba Yehowa nkayabu ke badi babenge! Netuenze tshinyi ne bantu aba?” Muntu mukuabu uvua mufile lungenyi lua ne: tuetu bakangila Ntemu umue mu mfulu wa mu buloko, badi bashala nebabange kututshina. Kadi mukalenge mukuabu uvua munene wa basalayi kale uvuabu banemeka kudi bena buloko bakuabu, wakimana kulu ne wakamba ne: “Alu ki ndungenyi luimpe to. Tudi ne bua kubela bonso mu nzubu umuepele udi ku muelelu kua lupangu, pabuipi ne tshiibi tshia kamponyi. Mushindu eu, bu basalayi mua kulua bua kutuela mvita ne mashinyi manene a mvita, Bantemu bikala bantu ba kumpala ba kufua. Apu katuakupia tshibawu tshia dibashipa to.” Bonso bavua bashale e kuitabu lungenyi luende alu.

Badi batuteke mu muaba wa njiwu

Mutanshi mukese, bena buloko ke kubanga kunyunguluka mu kamponyi kuonso bela mbila bamba ne: “Bantemu, patukayi!” Bobu kutukunguija muaba umue tuetu buonso 80 ne kuyabu netu ku nzubu uvua ku muelelu kua lupangu lua kamponyi. Bobu kupatula malalu avuamu pambelu bua kumona mua kupeta muaba munene ne kutuambilabu ne: buelayi. Nzubu uvuabu batuele au kuluayi buetu buloko munda mua buloko.

Bana betu ba bakaji bavua balamakaje bipesa bia bilamba ne kashingi ne kupetabu tshilamba tshinene tshivua tshikumbane bua kukosolola buloko buetu abu mu bitupa bibidi, tshimue bua balume ne tshikuabu bua bakaji bua kuikalaku kanemu. (Panyima pa matuku, Ntemu mukuabu wakazola nzubu eu, utudi baleje kuinshi eku.) Patuvua basombela muaba umue apu, tuvua misangu ya bungi tusambila pamue, tulomba Yehowa ne muoyo mujima bua kutupaye meji ne ‘bukole bupite’ bua pa tshibidilu.​—2 Kolinto 4:7, MMM.

Tuvua muaba wa njiwu ya dikema: eku bantomboji eku basalayi bena Russie ne tuetu munkatshi. Katuvua bamanye tshivua bisumbu bionso bibidi mua kuenza to. Muanetu wa balume mukuabu mukulumpe wa lulamatu uvua wamba ne: “Kanuikadi anu nuela meji ku tshidi mua kuenzeka to, Yehowa kakutulekela nansha.”

Bana betu ba bakaji, ba mvula mishadile ne bakavua bakulakaje, bavua bananukila mu mushindu wa pa buawu. Umue wabu uvua ne mvula mitue ku 80 ne uvua dijinga ne diambuluisha dia bungi. Bakuabu bavua basama ne bikengela bua munganga ikala ubatangila. Mu matuku au kabidi, biibi bionso bia nzubu utuvua bivua ne bua kushala anu biunzulula bua bantomboji bavua pambelu bikala batumona bimpe. Pavua butuku buila, bena lukanu bavua ne bingoma bavua babuela mutuvua amu. Misangu mikuabu tuvua tubumvua bamba ne: “Bukalenge bua Nzambi mbulala tulu.” Pavuabu butshia ne batupatula bua kuya kudia, tuvua tushala anu muaba umue ne tusambila Yehowa bua atukube kudi bantu bena tshinyangu.

Mu nzubu wetu eu, tuvua tukoleshangana ku muoyo. Tshilejilu, misangu ya bungi bana betu bavua balonda miyiki ya mu Bible ne kadîyi kakole kakumbane anu bua tuetu bonso kumvua bimpe. Pavua muntu ujikija, uvua uleja mushindu uvua muyiki au upetangana ne nsombelu wetu. Muanetu mukuabu mukulumpe uvua mutambe kunanga bikole muyiki wa basalayi ba Gideona. Uvua utuvuluija ne: “Bantu 300, bambula bintu bia kuimba nabi misambu bavua baluangane mu dîna dia Yehowa ne basalayi 135 000 bavuala bia mvita ne ku mênu. Bantu 300 bonso kupingana ku mvita eyi kakuyi nansha muntu mufiondoka.” (Balumbuluishi 7:16, 22; 8:10) Muyiki eu ne mikuabu kabidi ya mu Bible ivua itupesha bukole bua kulamata Nzambi. Mvua mulue Ntemu anu matuku makese kumpala kua kungelabu mu buloko, kadi pamvua mona ditabuja dikole divua nadi bana betu bakavua benze matuku a bungi mu Buntemu, mvua nkola ku muoyo. Ngakamona ne: Yehowa uvua netu menemene.

Mvita idi ituadija

Mbingu ivua anu yenda ipita ne nsombelu mu kamponyi uvua wenda ukola. Miyiki ya dipetangana pankatshi pa bantomboji ne bamfumu ba tshididi ivua yenda inyanguka. Bamfumu ba bantomboji bavua bajinga bua bukalenge bunene buvua ku Moscou butumue muleji-mpala wabu bua kuyikila nabu. Bamfumu pabu bavua bajinga bua bantomboji aba badipuekeshe, bateke bia mvita panshi ne bapingana ku midimu ya mu buloko. Ni mbena mbulamatadi ni bantomboji kakuvua muntu uvua unanga kuitaba tshia mukuabu to. Mu tshikondo atshi, basalayi kunyunguluka lupangu luonso lua buloko, bashale bindila anu tshikemu tshia mvita bua kutuadijayi. Bantomboji pabu munda bavua badiakaje bua kuluangana nabu, bualu bakavua bamane kuteka bintu mu njila bivua mua kupangisha basalayi bua kubuela bipepele ne balongolole biamvita bia bungi. Muntu yonso uvua anu mutekemena ne: ndekelu wa bionso mvita ivua ne bua kujuka pankatshi pa basalayi ne bantomboji.

Mu dia 26 ngondo 6, miadi ya bingoma binene e kutupapuisha ku tulu. Mashinyi manene a mvita kudiata lupangu luvua lunyunguluke kamponyi ne kubuelawu munda. Mu nyima muawu muvua basalayi bapite bavua ne bingoma bia dikema. Bena buloko buonso, balume ne bakaji, kujuka batangila kuvua mashinyi aa abuelela, bela mbila ya mvita benda basa mabue, bombe ivuabu benze ne bia mvita bionso bivuabu bamona. Mvita ya katshi ku dînu e kukutuka ne Bantemu bavua bashala munkatshi muabu. Kadi mmunyi muvua Yehowa mua kuandamuna masambila atuvua tumulomba bua kutukubaye?

Diakamue basalayi kubuela mu nzubu utuvua. Bobu kuela lubila ne: “Patukayi buonso, nuenu bansantu! Nyemayi, nusambuke diamuamua dia lupangu!” Mfumu wa basalayi kuambila bena diende bua kabatuashi kadi bua bashale batulame muaba utuvua. Pavua mvita itua ipela eku, tuvua basombe pambelu panshi mu mashinda mutantshi mukumbane ne kamponyi. Mu mêba anayi majima, bingoma bivua anu bidila bikole ne tuvua tumvua kabidi miadi mikole ivua munda mua kamponyi. Panyima, mutoyi wonso nya. Mu dinda, basalayi kubangabu kupatula bitalu mu kamponyi. Tuakumvua ne: bantu nkama ya bungi bavua batapike anyi bafue.

Pashishe dine dituku adi, munene mukuabu wa basalayi umvua mumanye wakalua kutudi. Yeye kunkonka ne lutambishi luonso ne: “Nikolai, mpindieu nudi muamba ne: udi munusungila nganyi? Ntuetu anyi Yehowa wenu au?” Tuetu kumuela tuasakidila wa manza ntete bua muvuaye mutulame, pashishe tuetu kusakidila ne: “Tudi batuishibue ne: Yehowa, Nzambi wetu wa bukole buonso uvua munusake bua kutulama, anu bumuvuaye muenze bua kusungila bantu bende ku kale.”​—Ezela 1:1, 2.

Munene umue umue eu ke kutumvuija kabidi muvua basalayi batumanya ne bamanye muaba utuvua. Uvua wamba ne: dimue dituku patuvua tuyikila ne baleji-mpala ba bantomboji, tuvua babaleje bilema bivuabu benza bua kushibeya bena buloko bavua kabayi bitaba bua kukuata ku tshiabu. Bobu pabu bua kudiakuila kuamba ne: Bantemu ba Yehowa kabena ku tshietu to, kadi katuena babashipe nansha. Pamutu pa kubashipa, bu diabu dinyoka tudi babela bonso mu nzubu umue. Banene ba basalayi bavua bashala balame amu dîyi divuabu babambile adi.

Tuvua bashale anu balamate Bukalenge bua Nzambi

Alexandre Soljenitsyne (mufundi mumanyike bikole wa mu Russie) uvua muakule bua buntomboji abu mu mukanda kampanda uvuaye mufunde. (The Gulag Archipelago) Udi ufunda bua muvua buntomboji bubange wamba ne: “Tuvua basue budikadidi, kadi . . . uvua mua kutupeshabu nganyi?” Nansha tuetu Bantemu ba Yehowa bavua mu buloko abu, tuvua petu basue kupeta budikadidi. Katuvua basue budikadidi bua kupatuka mu buloko nkayabu to, kadi buvua Bukalenge bua Nzambi mua kufila. Patuvua mu buloko, tuvua bamanye ne: tuvua dijinga ne bukole bua kudi Nzambi bua kushala bimane tendee balamate anu Bukalenge buende. Yehowa pende uvua utupesha bionso bituvua nabi dijinga. Ku diambuluisha diende tuvua batshimune katuyi ne tuela anyi bingoma.​—2 Kolinto 10:3.

Yezu Kristo uvua muambile Pilato ne: ‘Bukalenge buanyi kabuena bua pa buloba ebu; bu bukalenge buanyi buikale bua pa buloba ebu, bantu banyi bakadi kuluangana.’ (Yone 18:36) Nanku, bu mutudi tulonda Kristo mu dikasa, katuvua babuelakane mu ndululu ya bena tshididi. Tudi ne disanka bua ne: mu tshikondo tshivua bena buloko batomboke ne panyima apu, bantu bakuabu bavua bamone mutuvua balamate Bukalenge bua Nzambi. Bua bidi bitangila bikadilu bietu mu tshikondo atshi, Soljenitsyne wakafunda ne: “Bantemu ba Yehowa kabavua bamone ne: bavua babakandike bua kutumikila mikenji ya Nzambi wabu ne bakabenga bua kuasa bintu bivua mua kukuba bantomboji pavua mvita mua kujuka anyi bua kulama bakuabu.

Katshia ndululu ayi yenzeka too ne lelu, kukadi bidimu bipite pa 50. Kadi, ntu ngela meji ku malu au ne dianyisha bualu ntu mupete malongesha a mushinga bu mudi, kuindila Yehowa ne kueyemena tshianza tshiende tshia bukole. Bushuwa, anu bu Bantemu bakuabu ba Yehowa ba mu URSS wa kale, ndi mudimuene nkayanyi mudi Yehowa upesha bantu budikadidi bulelela, ubakuba ne upandisha bonso badi bindila Bukalenge budi ‘kabuyi bua pa buloba apa.’

[Bimfuanyi mu mabeji 8, 9]

Kamponyi ka bena buloko mu Kazakhstan muvuabu batuele

[Tshimfuanyi mu dibeji 10]

Tshimfuanyi tshizola tshia luseke luvua bakaji mu nzubu uvuabu bele Bantemu

[Tshimfuanyi mu dibeji 11]

Meme ne bena Kristo bakuabu pavuabu batulekele mu buloko