Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Nkonko ya babadi

Nkonko ya babadi

Nkonko ya babadi

Muena Kristo udi ne bua kuepuka biakudia ne bia kunua bidi ne tshintu tshidi mua kukuatangana tshidibu babikila ne: caféine anyi?

Bible katu ukandika bena Kristo bua kudia shokola anyi kunua bintu bu mudi kafe, tshiayi anyi maluvu a nsukadi bidi ne ndambu wa mulungu udi mua kufila bukole nansha. Kadi utu utupesha mibelu idi mua kutuambuluisha bua kuenza malu ne meji. Tshia kumpala, tuanji tumonabi tshitu bamue bantu babengela biakudia anyi bia kunua bidi ne bukole bua kukuatangana.

Bualu bumue bunene budibu bepukila bintu ebi mbua se: bamue batu bangata bukole budimu bu bua diamba budi mua kunyanga lungenyi luabu. Bukole budi mu bintu ebi budi mua kukuata kabidi muntu ku bupika. Mukanda mukuabu wa benji ne bapanyi ba manga a luondapu udi wamba ne: “Ditamba kudia anyi kunua bintu bidi ne tshintu tshidi tshikuatangana etshi (caféine) matuku a bungi didi mua kupapisha mubidi wa muntu kautshiyi utuila manga to, mushale anu ku bupika buabi. Muntu yeye mulekele anu bintu bia mushindu eu musangu umue, udi mua kubanga kumvua mutu umusama, kayi udiumvua bimpe, ushala mubungame, ukengakana, umvua ne tshinyingunyingu.” Ntatu idi muntu upeta padiye ulekela kudia anyi kunua bintu bidi ne bukole budi mua kukuatangana ne mikuabu ya padi muntu ulekela diamba mbalongolole bua kuyitela mu mulongo umue mu mukanda wakula bua masama a mitu (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders). Ke bualu kayi bamue bena Kristo badi bumvua bibi bua bintu bia mushindu eu, bajinga kudiumusha ku bupika kayi buonso ne kuikala ne didikanda.​—Galatia 5:23.

Bua bamue bantu, bukole budi mu bintu ebi budi mua kusamisha muntu mukole anyi muana utshidi mu difu. Bena Kristo badi ne bua kunanga Nzambi ‘ne muoyo wabu wonso,’ ke bualu kayi kabena benza bualu budi mua kuipidija muoyo wabu to. Kabidi bu mudibu ne mukenji wa kunanga muntu nabu, badi bepuka bintu bionso bidi mua kuenzela muana utshidi mu difu dia mamuende bibi.​—Luka 10:25-27.

Diditatshisha bua malu a nunku eu didi ne mushinga anyi? Nansha mudi bamue bamanyi bamba ne: tshintu tshidi mua kukuatangana tshidi mu bintu ebi tshidi tshikebesha masama kabukabu, kadi bamanyi bakuabu kabena bitaba bualu ebu to. Bamue bakebuludi badi mene baleja ne: kafe kadi kambuluisha mubidi. Mu tshidimu tshia 2006, tshikandakanda tshia Time tshivua tshileje ne: “Malu avuabu balonge ku ntuadijilu akaleja mudi [tshintu tshidi tshikuata etshi] mua kukebesha disama dia kansere ka kabombi ka menyi, dia luendu lua mashi lubanda, ne masama makuabu. Malu adibu balonge matuku aa mmabenge owu avuabu bambe kumpala, maleje kabidi bipeta bimpe bia tshintu etshi (caféine). Tshiotshi etshi tshidi ne bukole kampanda bua kukuba muntu ku masama a mutshima, ku disama dia mubidi uzakala (dia Parkinson), dia nsukadi, dia dijimija dia lungenyi (dia Alzheimer), dia tubuebuebue tutu tuenza mu kabombi ka menyi, ku dibungama, pamuapa mene ne ku mishindu mikuabu ya kansere.” Kadi tshikandakanda tshikuabu ntshiambe patshi ne: “Bua bintu bidi ne [tshintu tshidi mua kukuatangana] kubengabi kunyanga mubidi, mbimpe kubidia pa ndilu anyi kubinua pa nnuinu.”

Muena Kristo yonso udi ne bua kudiangatshila dipangadika bilondeshile tshidiye mumvue bua malu adi bamanyi baleja matuku aa bua tshintu tshidi mua kukuatangana etshi (caféine) ne bilondeshile mêyi a mu Bible adi mua kupetangana ne bualu ebu. Tshilejilu, biamona mukaji muena Kristo udi ne difu ne: didia anyi dinua dia bintu bidi ne tshintu tshidi mua kukuatangana etshi didi mua kuenzela muanende udi munda bibi, udi pamuapa mua kuepuka bintu ebi too ne palelaye. Kabidi bikala muena Kristo mukuabu umona pende ne: yeye kayi mudie anyi munue bintu bidi ne tshintu etshi kêna udiumvua bimpe anyi neabange kudiumvua bu udi usama, mbimpe pamuapa yeye kubilekela, nansha bua matuku bungi kampanda. (2 Petelo 1:5, 6) Bena Kristo bakuabu badi ne bua kunemeka dipangadika didi muntu udiangatshila nunku, kabakebi bua kumuitabijija tshidibu bobu bamona to.

Nansha wewe muanyishe anyi mubenge didia ne dinua dia bintu bidi ne tshintu tshidi mua kukuatangana etshi, wikale anu uvuluka mubelu wa Paulo wa ne: “Binuadia anyi binuanua, anyi malu onso anudi nuenza, nuenze malu onso bua kutumbisha Nzambi.”​—1 Kolinto 10:31.