Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Tshisumbu tshitumbishe Yehowa

Tshisumbu tshitumbishe Yehowa

Tshisumbu tshitumbishe Yehowa

‘Nengambile bana betu dîna diebe, munkatshi mua bena ekeleziya nengimbe misambu ya kukutumbisha nayi.’​—EBELU 2:12.

1, 2. Bua tshinyi tshisumbu tshidi tshiambuluisha bikole, ne tshidi ne mudimu kayi munene?

KATSHIA ku kale, bantu batu bapeta balunda ne bukubi mu mêku abu. Kadi Bible udi uleja muaba mukuabu udi bantu bungi kabuyi kubala pa buloba bujima lelu bapeta bulunda ne bukubi bitambe buimpe. Muaba au mmu tshisumbu tshia bena Kristo. Nansha wewe muikale anyi kuyi mu dîku dia bantu badi banangangane ne bakuatshishangana, udi mua kuanyisha anyi newanyishe malu adi Nzambi mulongolole mu tshisumbu. Bushuwa, biwikala ukadi mu tshisumbu tshia Bantemu ba Yehowa, udi pamuapa mua kujadikila bakuabu muudi mupetamu balunda ba musangelu ne muudi udiumvua mu bukubi.

2 Tshisumbu ki nsangilu patupu wa bantu to. Ki ndingumba dia bantu ba muaba umue anyi badi banaya dinaya kampanda dia muomumue badi badisangishe nansha. Kadi tshisumbu ntshienza diambedi bua kutumbisha Yehowa Nzambi. Bidi nanku katshia ku kale anu mudi mukanda wa Misambu uleja. Tudi tubala mu Musambu 35:18 ne: ‘Nenkusakidile mu disangisha dinene dia bantu; nenkutumbishe munkatshi mua tshisumbu tshinene.’ Bia muomumue, badi batukankamija mu Musambu 107:31, 32 ne: ‘Basakidile biabu Yehowa bua luse luende lujalame ne bua bienzedi biende bia kukema bidiye wenzela bana ba bantu! Bamunemeshe mu disangisha dia bantu.’

3. Bilondeshile Paulo, mmudimu kayi udi nawu tshisumbu?

3 Mupostolo Paulo wakaleja mudimu mukuabu wa mushinga udi nawu tshisumbu pakakulaye bua ‘nzubu wa Nzambi, udi muaba wa tshijila wa ekeleziya wa Nzambi udi ne muoyo, udi dikunji ne tshishindamenu bia malu malelela.’ (1 Timote 3:15) Ngekeleziya kayi uvua Paulo wakuila? Mmu ngumvuilu kayi mudi Bible utela muaku ‘ekeleziya’ anyi tshisumbu? Ne mbukole kayi buditshi ne bua kuikala nabu mu nsombelu wetu ne mu malu atudi batekemene? Bua kupeta mandamuna, tuanji kumona ngumvuilu ya muaku ‘ekeleziya’ anyi tshisumbu miaba idibu bautele mu Bible.

4. Ndiumvuija kayi didi nadi muaku “disangisha” anyi tshisumbu udibu batele misangu mivule mu Mifundu ya mu tshiena Ebelu?

4 Muaku wa tshiena Ebelu udibu bakudimune misangu mivule ne: “disangisha” anyi tshisumbu mmuangatshila ku muaku udi umvuija ‘kudisangisha’ anyi ‘kusangisha.’ (Dutelonome 4:10; 9:10) Mufundi wa Misambu wakatela muaku “disangisha” anyi tshisumbu bua kuakula bua banjelu mu diulu, kabidi badi mua kuangata muaku eu bua kuakula nansha bua tshisumbu tshia bantu babi. (Musambu 26:5; 89:5-7) Kadi misangu ya bungi mbatele muaku tshisumbu mu Mifundu minsantu ya mu tshiena Ebelu padibu bakula bua bena Isalele. Nzambi wakaleja ne: Yakoba uvua ne bua kulua “tshisumbu tshinene tshia bantu,” ne ke muakenzekabi. (Genese 28:3; 35:11; 48:4) Bena Isalele bavua babikidibue anyi basungudibue bua kuikala tshisumbu tshia “bantu ba Yehowa,” anyi “disangisha dia bantu ba Nzambi.”​—Nomba 20:4; Nehemiya 13:1; Yoshua 8:35; 1 Samuele 17:47; Mika 2:5.

5. Mmuaku kayi wa mu tshiena Greke udibu batambe kukudimune bua kumvuija “tshisumbu,” ne udi umvuija tshinyi?

5 Muaku wa mu tshiena Greke udi upetangana nawu ngua ekklesia, mufumine ku miaku ibidi idi yumvuija ‘kusoka’ anyi ‘kubikidisha.’ Badi mua kuwangata bua kuakula bua tshisumbu tshia bantu basangile bua bualu bua patupu, bu mudi “musumba” wa bantu bavua Demetelio musake bua kuenzelabu Paulo bibi pavuaye ku Efeso. (Bienzedi 19:32, 39, 41) Kadi misangu ya bungi Bible utu utela muaku eu bua kuakula bua tshisumbu tshia bena Kristo. Bamue bakudimunyi badi bawandamuna ne: “tshitanda,” kadi mukanda mukuabu udi wamba ne: “Kawena . . . umvuija nzubu udi bena Kristo badisangishila bua kutendelela nansha.” (The Imperial Bible-Dictionary) Kadi tumanye ne: mu Mifundu ya mu tshiena Greke ya bena Kristo, tudi tusangana bakula bua muaku “tshisumbu” mu mishindu mishilangane mipite pa inayi.

‘Ekeleziya wa Mukalenge’ wa bela manyi

6. Ntshinyi tshivua Davidi ne Yezu benze mu tshisumbu?

6 Mupostolo Paulo wakaleja muvua mêyi a Davidi adi mu Musambu 22:22 akumbanyina Yezu pakafundaye ne: ‘Nengambile bana betu dîna diebe, munkatshi mua bena ekeleziya nengimbe misambu ya kukutumbisha nayi. Nunku buakadi [Yezu] nabu mbua kufuanyishibua bu bana babu mu malu onso, bua yeye alue muakuidi munene wa luse ne wa kueyemenyibua mu malu adi a Nzambi.’ (Ebelu 2:12, 17) Davidi uvua utumbisha Nzambi munkatshi mua tshisumbu tshia Isalele wa kale. (Musambu 40:9) Kadi ntshinyi tshivua Paulo wakuila pakambaye ne: Yezu wakatumbisha Nzambi ‘munkatshi mua bena ekeleziya’? Ngekeleziya kayi au?

7. Nngumvuilu kayi wa kumpala udi nende muaku ‘ekeleziya’ anyi tshisumbu mu Mifundu ya mu tshiena Greke?

7 Mêyi atudi tubala mu Ebelu 2:12, 17 adi ne mushinga wa bungi. Adi aleja ne: Kristo uvua pende mu tshisumbu muvuaye umanyisha bana babu dîna dia Nzambi. Bana babu abu bavua banganyi? Ngaba badi pabu “tunkanunuina tua Abalahama,” bana babu ne Kristo bela manyi, “babanyanganyi ba dibikila dia mu diulu.” (Ebelu 2:16–3:1; Matayo 25:40) Bushuwa, ngumvuilu wa kumpala wa muaku ‘ekeleziya’ anyi “tshisumbu” mu Mifundu ya mu tshiena Greke udi wa tshisumbu tshia bayidi ba Kristo bela manyi a nyuma bonso basanga. Bela manyi aba 144 000 ke badi benza ‘ekeleziya wa banabute badi ne mêna abu mafunda mu diulu.’​—Ebelu 12:23.

8. Mmu mêyi kayi muvua Yezu mudianjile kumanyisha dienza dia tshisumbu tshia bena Kristo?

8 Yezu wakaleja ne: bavua ne bua kulua kuenza ‘ekeleziya’ wa bena Kristo eu. Bu tshidimu tshijima kumpala kua lufu luende, wakambila mupostolo umue ne: ‘Wewe udi Petelo, pa dibue edi nengibake ekeleziya wanyi; bibi bia kumbelu kua muaba wa bafue kabiena bimupita bukole.’ (Matayo 16:18) Petelo ne Paulo bavua bumvue bimpe ne: Yezu nkayende ke uvua dibue divuaye mumanyishe adi. Petelo wakafunda ne: bantu badibu bibake bu “mabue adi ne muoyo” a nzubu wa mu nyuma pa dibue didi dikale Kristo bavua ‘bantu badi bikale ba Nzambi muine bua bobu bambe bua buimpe’ bua Nzambi wakababikila.​—1 Petelo 2:4-9; Musambu 118:22; Yeshaya 8:14; 1 Kolinto 10:1-4.

9. Ndîba kayi diakatuadijabu kuenza tshisumbu tshia Nzambi?

9 Ndîba kayi diakatuadijabu kusangisha ‘bantu badi bikale ba Nzambi muine’ mu tshisumbu tshia bena Kristo? Mmu Pentekoste wa mu 33, dîba divua Nzambi muitshikijile bayidi bavua badisangishe ku Yelushalema nyuma muimpe. Pashishe dituku adi, Petelo wakenza muyuki wa tshikuma kumpala kua bena Yuda ne benyi bavuapu. Ba bungi bakabungama bikole bua lufu lua Yezu; bakakudimuna mutshima ne bobu kutambula. Bible udi utulondela ne: bantu binunu bisatu bakakudimuna mutshima ne bobu kutambula, ne kubuelabu mu tshisumbu tshipiatshipia tshia Nzambi tshivua tshienda tshidiunda. (Bienzedi 2:1-4, 14, 37-47) Tshisumbu etshi tshivua tshienda tshidiunda bualu bena Yuda ne benyi bapite bungi bakitaba muanda wa se: Isalele wa ku mubidi katshivua kabidi tshisumbu tshia Nzambi to. Kadi bena Kristo bela manyi badi benza ‘Isalele wa Nzambi’ ke bavua balue tshisumbu tshia Nzambi.​—Galatia 6:16; Bienzedi 20:28.

10. Mmalanda kayi adi nawu Yezu ne tshisumbu tshia Nzambi?

10 Misangu mivule Bible utu uleja dishilangana didi pankatshi pa Yezu ne bela manyi, bu mudi mu tshiambilu etshi: ‘bualu bua Kristo ne ekeleziya.’ Yezu ke Mutu wa tshisumbu etshi tshia bena Kristo bela manyi. Paulo wakafunda ne: Nzambi ‘wakamupa [Yezu] bua kuikalaye mutu wa malu onso mu ekeleziya, udi mubidi wende.’ (Efeso 1:22, 23; 5:23, 32; Kolosai 1:18, 24) Lelu, pa buloba mpashale anu bantu bakese bela manyi ba mu tshisumbu etshi. Kadi tuikale bashindike ne: Mfumuabu Yezu Kristo mmubanange. Mbumvuije dinanga didiye nadi kudibu edi mu Efeso 5:25 ne: ‘Kristo wakasua ekeleziya kabidi, wakadifila bua bualu buende.’ Mmubanange bualu mbaditue ne muoyo mujima mu dipesha Nzambi ‘mulambu wa kumutumbisha nawu, udi biawu mamuma a mishiku idi ijukula ditabuja dia dîna diende,’ anu bu muakenza Yezu pavuaye pa buloba.​—Ebelu 13:15.

Ngumvuilu mikuabu ya muaku “tshisumbu”

11. Nngumvuilu kayi muibidi udi nende muaku ‘ekeleziya’ mu Mifundu ya mu tshiena Greke ya bena Kristo?

11 Imue misangu, Bible utu utela muaku ‘ekeleziya’ anyi “tshisumbu” mu ngumvuilu mukuabu mutambe kusunguluka, kayi wakula bua tshisumbu tshijima tshia bela manyi 144 000 badi benza ‘ekeleziya wa Nzambi’ to. Tshilejilu, Paulo wakafundila kamue kasumbu ka bena Kristo ne: ‘Kanuikadi balenduishi anyi kudi bena Yuda anyi kudi bena Gelika anyi kudi ekeleziya wa Nzambi.’ (1 Kolinto 10:32) Bushuwa, pavua muena Kristo wa mu Kolinto wa kale wenza bualu buvua kabuyi buimpe, bivua mua kulenduisha bakuabu. Kadi bualu abu buvuaku mua kulenduisha muntu yonso, ne bena Greke ne bena Yuda ne bela manyi bonso kubangila mu tshikondo atshi too ne lelu anyi? Nansha kakese. Nenku bidi bimueneka ne: mu mvese eu ‘ekeleziya wa Nzambi’ udi umvuija bena Kristo badi ne muoyo mu tshikondo kampanda. Ke bualu kayi tudi mua kuamba mudi Nzambi ulombola tshisumbu, utshiambuluisha ne utshibenesha; tshisumbu etshi tshileja bena Kristo bonso ba mu tshikondo kampanda nansha bobu bikale muaba kayi. Peshi tudi mua kuakula bua disanka ne ditalala bidi mu tshisumbu tshia Nzambi lelu, mmumue ne: munkatshi mua bana betu bonso bena Kristo.

12. Nngumvuilu kayi muisatu udi nende muaku ‘ekeleziya’ mu Bible?

12 Mushindu muisatu utu Bible utela muaku ‘ekeleziya’ anyi tshisumbu udi umvuija bena Kristo bonso badi basombele mu tshitupa kampanda tshia buloba. Bible udi wamba ne: ‘Bena ekeleziya ba mu Yudaya yonso ne ba mu Galela ne ba mu Samalea bakadi ne ditalala.’ (Bienzedi 9:31) Mu tshitupa etshi tshinene muvua bisumbu bia bungi bia bena Kristo, kadi bakabibikila buonso buabi bia mu Yudaya, mu Galela ne mu Samalea ne: ‘ekeleziya.’ Patudi tutangila bungi bua bantu bavua batambule mu Pentekoste wa mu 33 ne matuku makese akalonda panyima apu, kuvua mene mua kuikala bisumbu bia bungi bivua bidisangisha pa tshibidilu mu Yelushalema. (Bienzedi 2:41, 46, 47; 4:4; 6:1, 7) Helode Agipa wa kumpala wakakokesha mu Yudaya too ne pakafuaye mu 44 kunyima kua Yezu, ne 1 Tesalonike 2:14 udi uleja bimpe ne: pabuipi ne mu tshidimu tshia 50 kukavua bisumbu bia bungi mu Yudaya. Nenku, patudi tubala ne: Helode uvua ‘ukuata bena ekeleziya bakuabu bua kubakengesha,’ badi mua kuikala bakula bua bisumbu bia bungi bivua bidisangisha mu Yelushalema.​—Bienzedi 12:1.

13. Nngumvuilu kayi muinayi mumanyike udi nende muaku ‘ekeleziya’ mu Bible?

13 Mushindu muinayi udi mutambe kusunguluka ne mumanyike udi Bible utela muaku ‘ekeleziya’ udi umvuija bena Kristo badi benza tshisumbu tshimue tshia muaba kampanda, bu mudi mu nzubu mua muntu. Paulo wakatela ‘ekeleziya ya mu Galatia.’ Mu provense munene au wa bena Lomo muvua bisumbu bia buena ebi bia bungi. Misangu ibidi mijima Paulo wakatela ‘ekeleziya’ ku bungi pavuaye wakula bua Galatia. Munkatshi muayi muvua mua kuikala wa ku Antiokia, ku Dêbe, ku Luseta ne ku Ikonio. Bantu bavua bakumbaje malu avua Bible ulomba bavua batekibue bakulu mu bisumbu abi. (1 Kolinto 16:1; Galatia 1:2; Bienzedi 14:19-23) Bilondeshile Mifundu, yonso eyi ivua ‘ekeleziya ya Nzambi’ anyi bisumbu biende.​—1 Kolinto 11:16; 2 Tesalonike 1:4.

14. Ntshinyi tshitudi mua kuamba bua mushindu udibu batela ‘ekeleziya’ mu imue mvese mikese?

14 Imue misangu, tusumbu tua bena Kristo bavua babuela mu bisangilu tuvua tukese ne tukumbana bua kudisangishila mu nzubu mua muntu. Nansha nanku bavua bangata muaku ‘ekeleziya’ bua kuakula bua tusumbu tua nunku. Ku bisumbu ebi tudi bamanye tshisumbu tshia mu nzubu mua Akula ne Pisikila, mua Numpa ne mua Filemona. (Lomo 16:3-5; Kolosai 4:15; Filemona 2) Bualu ebu budi ne bua kukankamija lelu bisumbu bia muaba utudi bitshidi bikese ne bidi mua kuikala bidisangishila mu nzubu mua muntu. Yehowa uvua wanyisha bisumbu bikese bia nunku mu siekele wa kumpala, ne udi ubianyisha kabidi lelu ne ubikuatshisha ne nyuma wende.

Bisumbu bidi bitumbisha Yehowa

15. Mmalu kayi avua nyuma muimpe wenzeja mu bimue bisumbu bia ku ntuadijilu?

15 Tudi bamone ne: Yezu wakatumbisha Nzambi munkatshi mua tshisumbu bua kukumbaja mêyi a mu Musambu 22:22. (Ebelu 2:12) Bayidi bende ba lulamatu bavua ne bua kuenza bualu bua muomumue. Mu siekele wa kumpala pakelabu bena Kristo balelela manyi a nyuma muimpe bua kuluabu bana ba Nzambi ne bana babu ne Kristo, nyuma wakabanga kuenzeja bamue ba kudibu malu makuabu a kukema. Bakapeta bipedi bia nyuma. Bipedi ebi bivua bimuenekela ku amue malu bu mudi kuakula ne meji anyi dimanya dia pa buadi, bukole bua kuondapa ne bua kumanyisha malu atshilualua, anyi mene bukole bua kuamba malu mu miakulu ivuabu kabayi bamanye.​—1 Kolinto 12:4-11.

16. Bipedi bia nyuma bivua ne tshipatshila kayi tshimuepele?

16 Paulo wakamba bua diakula mu muakulu muenyi ne: ‘Nengimbe ne [tshipedi tshia] nyuma, nengimbe ne meji [anyi] kabidi.’ (1 Kolinto 14:15) Wakamona ne: bivua ne mushinga bua bakuabu bumvue mêyi ende bua kupetabu dilongesha. Tshipatshila tshia Paulo tshivua tshia kutumbisha Yehowa mu tshisumbu. Wakabela bakuabu bavua ne bipedi bia nyuma ne: ‘Nukebe mua kukumbanamu bualu bua kudiundisha kua ekeleziya’ anyi tshisumbu tshia muaba uvuabu balejila bipedi bia nyuma abi. (1 Kolinto 14:4, 5, 12, 23) Bushuwa, Paulo uvua utangila malu avua enzeka mu bisumbu bia mu miaba ne miaba, bualu uvua mumanye ne: mu tshionso tshia kudibi bena Kristo bavua mua kupeta mishindu ya kutumbisha Nzambi.

17. Ntshinyi tshitudi ne bua kuikala bajadike bua bisumbu bia miaba itudi lelu eu?

17 Yehowa udi utungunuka ne kukuata mudimu ne tshisumbu ne udi utshikuatshisha kabidi. Udi ubenesha bela manyi bonso badi pa buloba. Bualu ebu budi bumuenekela ku biakudia bivule bia mu nyuma bidi bantu ba Nzambi bapeta. (Luka 12:42) Udi ubenesha bana betu bonso badi pa buloba bujima. Mufuki wetu udi kabidi ubenesha bisumbu bia miaba itudi mutudi tumutumbishila ku bienzedi bietu ne ku mandamuna atudi tufilamu adi akolesha ditabuja dia bakuabu. Mu bisumbu emu tudi tulonga malu adi atupesha mushindu wa kutumbisha Nzambi mu bikondo bikuabu, bitudi katuyi tusanganyibua mu tshisumbu tshietu.

18, 19. Ntshinyi tshidi bena Kristo badi badifile ne muoyo umue ba mu tshisumbu tshionso basue kuenza?

18 Vuluka ne: mupostolo Paulo wakabela bena Kristo ba mu tshisumbu tshia ku Filipoi (mu Makedonia) ne: ‘Ndi ndomba bualu ebu ne: nuenu nuujibue tente ne mamuma a buakane adi afuma kudi Yezu Kristo bua butumbi ne kutumbishibua bia Nzambi.’ Abi bivua bibalomba kabidi bua kuambila bakuabu bavua kabayi mu tshisumbu bua ditabuja diabu mu Yezu ne bua ditekemena diabu dilenga. (Filipoi 1:9-11; 3:8-11) Ke Paulo kubela bena Kristo nende ne: ‘Bua bualu [bua Yezu], tufilafile kudi Nzambi mulambu wa kumutumbisha nawu, udi biawu mamuma a mishiku idi ijukula ditabuja dia dîna diende.’​—Ebelu 13:15.

19 Utuku umvua disanka paudi utumbisha Nzambi ‘munkatshi mua bena ekeleziya’ anu bu muakenza Yezu ne utumbisha Yehowa ne mishiku yebe kumpala kua bantu badi kabayi banji kumumanya ne kumutumbisha anyi? (Ebelu 2:12; Lomo 15:9-11) Mu mushindu kampanda, diandamuna dietu dia lukonko elu ndisuikila ku tshitudi tumvua bua mudimu udi nawu tshisumbu tshietu mu dienza dia disua dia Nzambi. Mu tshiena-bualu tshidi tshilonda, netumone mushindu udi Yehowa ulombola tshisumbu tshietu ne ukuata natshi mudimu ne mudimu watshi mu nsombelu wetu lelu.

Udi muvuluke anyi?

• Mmunyi muakafikabu ku dienza ‘ekeleziya wa Nzambi’ wa bena Kristo bela manyi?

• Nngumvuilu kayi mikuabu isatu idi nayi muaku ‘ekeleziya’ mu Bible?

• Ntshinyi tshivua Davidi, Yezu ne bena Kristo ba mu siekele wa kumpala benze mu tshisumbu, ne bualu ebu budi ne bua kutusaka ku tshinyi?

[Nkonko ya dilonga]

[Tshimfuanyi mu dibeji 21]

Yezu uvua tshishimikidi tshia tshisumbu kayi?

[Tshimfuanyi mu dibeji 23]

Tusumbu tua bena Kristo tuvua tudisangisha bu ‘ekeleziya ya Nzambi’

[Tshimfuanyi mu dibeji 24]

Tudi mua kutumbisha Yehowa munkatshi mua bantu bende badi badisangishe anu bu bena Kristo ba mu Bénin