Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Kebayi malu adi atumbisha Nzambi, bansonga wetu!

Kebayi malu adi atumbisha Nzambi, bansonga wetu!

Kebayi malu adi atumbisha Nzambi, bansonga wetu!

‘Udienzeje bua kupeta malu a buimpe bua Nzambi.’​—1 TIMOTE 4:7.

1, 2. (a) Paulo wakela Timote kalumbandi bua tshinyi? (b) Mmunyi mudi bansonga ‘badienzeja bua kupeta malu a buimpe bua Nzambi’ lelu eu?

MUPOSTOLO PAULO wakela nsonga kampanda uvua uya kumufila mu ngendu kalumbandi mu mukanda uvuaye mutumine bena mu tshisumbu tshivua ku Filipoi. Wakamba ne: ‘Tshiena ne mukuabu udi ne mutshima bu wende wa dielesha meji bulelela bua malu enu. Bu mudi muana ne tatuende, nunku yeye wakakuata nanyi mudimu wa mu lumu luimpe.’ (Filipoi 2:20, 22) Nsonga eu uvua nganyi? Uvua Timote. Mêyi aa avua masankishe Timote bikole bualu adi aleja ne: Paulo uvua mumunange ne uvua umueyemena kabidi.

2 Bansonga badi batshina Nzambi anu bu Timote badi bu bubanji ku mêsu kua batendeledi ba Yehowa. (Musambu 110:3) Bansonga ba bungi lelu eu mu bulongolodi bua Yehowa mba kuela kalumbandi menemene. Bamue badi bampanda-njila, anyi bamisionere, anyi badi bibaka Nzubu ya Bukalenge anyi badi benza mudimu ku Betele. Bakuabu badi benza midimu mivule mu bisumbu biabu kadi eku bikale benza makuabu malu. Bansonga aba badi bumvua disanka bualu badi basue kuenza malu adi atumbisha Yehowa, Tatuabu udi mu diulu. Badi ‘badienzeja bua kupeta malu a buimpe bua Nzambi’ anyi malu adi aleja mudibu balamate Nzambi ne muoyo umue.​—1 Timote 4:7, 8.

3. Nnkonko kayi yandamunabu mu tshiena-bualu etshi?

3 Wewe nsonga, utuku musue kuenza midimu idi itumbisha Yehowa anyi? Tshidi mua kukuambuluisha anyi kukusaka bua kuenza midimu eyi ntshinyi? Udi mua kuenza tshinyi bua kulekela dijinga dia kukeba bubanji bu mudi bantu ba bungi benza lelu? Wewe mudifundile bua kuenza midimu idi itumbisha Nzambi, mmalu kayi mimpe audi mua kupeta? Tuetu bamanye nsombelu wa Timote ne mudimu uvuaye muenze, netupete mandamuna a nkonko eyi.

Timote uvua nganyi?

4. Londabi mu mêyi makese malu akenza Timote pakaluaye muena Kristo.

4 Timote uvua mukolele mu musoko wa Luseta, mu provense wa Galatia. Uvua mua kuikala mutuadije kumanya malongesha a bena Kristo patshivuaye ne bidimu dikumi ne bia mu njila, dîba diakalua Paulo kuyisha mu Luseta (bu mu tshidimu tshia 47). Bena Kristo ba ku Luseta bakabanga kuanyisha Timote bikole bua ngikadilu yende milenga. Mpindieu pakapingana Paulo bidimu bibidi kunyima mu Luseta, wakasungula Timote bua kumufilaye mu mudimu wende wa bumisionere. (Bienzedi 14:5-20; 16:1-3) Pakakola Timote, bakamupesha midimu minene, bu mudi wa kukolesha bena Kristo nende. Paulo pavuaye mu buloko ku Lomo bu mu tshidimu tshia 65, wakafundila Timote mukanda. Timote ukavua mukulu ku Efeso tshikondo atshi.

5. Tela bintu bibidi bidi mu 2 Timote 3:14, 15, bivua bienze ne: Timote apete dijinga dia kuenza malu avua atumbisha Nzambi.

5 Timote wakasungula bua kuenza malu avua asankisha Nzambi. Kadi tshiakamusaka bua kupetaye dijinga edi ntshinyi? Paulo wakatela bintu bibidi binene mu mukanda muibidi uvuaye mumufundile. Wakamuambila ne: ‘Wikale mu malu awakayila ne awakeyemena ne: Nga bushuwa; umanye biebe bantu bakakuyishawu; ku buana buebe wewe wakamanya Mukanda wa Nzambi.’ (2 Timote 3:14, 15) Tuanji kumonabi tshivua bantu bakuabu benze bua kuambuluisha Timote.

Itaba diambuluisha dia bakuabu

6. Ntshinyi tshiakalongeshabu Timote? Wakenza tshinyi?

6 Tatuende wa Timote uvua muena Greke. Mamuende Eunike ne kakuende mukaji Loi bavua bena Yuda. (Bienzedi 16:1) Mamuende ne kakuende bakabanga kumulongesha Mifundu ya tshiena-Ebelu katshia anu ku buana buende. Nunku pakaluabu bena Kristo, bakabanga kumulongesha bimpe malongesha a bena Kristo. Bidi bimueneka ne: Timote wakumvua malongesha aa bimpe bualu Paulo wakamba ne: ‘Ndi mvuluka ditabuja didi munda muebe didi kadiyi ne lubombo, diakadianjila kuikala munda mua kakuebe Loi ne mua mamuebe Eunike; ndi ngitabujijibua ne: didi munda muebe kabidi.’​—2 Timote 1:5.

7. Bansonga ba bungi batu ne diakalenga kayi? Bualu ebu budi mua kubambuluisha munyi?

7 Bamue bansonga badi ne diakalenga dia kuikala ne baledi anyi bakakuabu badi babambila bua kuenza midimu idi itumbisha Nzambi, anu bu Loi ne Eunike. Tshilejilu, Samira utu anu uvuluka muvuaye uyikila ne baledi bende mêba a bungi patshivuaye ne bidimu dikumi ne bia pa mutu. Udi wamba ne: “Tatu ne Mamu bavua bandongesha mua kumona malu anu mudi Yehowa uamona ne mua kuteka mudimu wa kuyisha pa muaba wa kumpala. Bavua anu bangambila bua kulua mpanda-njila anyi kuya ku Betele.” Samira wakalonda tshivua baledi bende bamuambila, bualu mpindieu udi ku Betele wa mu ditunga diabu. Nsonga wetu, baledi bebe bobu bakulomba bua kulua tshilejilu bu mudi mpanda-njila, wenze tshidibu bakuambila, bualu mbakunange ne muoyo wabu wonso.​—Nsumuinu 1:5.

8. Mmunyi muvua bena Kristo bavua balunda ba Timote bamuambuluishe?

8 Mbimpe kabidi ukebe balunda bimpe munkatshi mua bena Kristo. Tshilejilu, bakulu ba mu tshisumbu tshia ba Timote bavua bamanye Timote bimpe, ne nansha ba ku Ikonio (mu kilometre 30). (Bienzedi 16:1, 2) Timote wakalamata Paulo (muntu uvua musue kuenza mudimu), bualu Paulo uvua wenza malu avua atumbisha Yehowa. (Filipoi 3:14) Mikanda ivua Paulo mufunde idi ileja ne: Timote uvua witaba mibelu, ne uvua widikija malu mimpe a bakuabu. (1 Kolinto 4:17; 1 Timote 4:6, 12-16) Ke bualu kayi Paulo wakamuambila ne: ‘Wewe wakalonda diyisha dianyi, bienzedi bianyi, bualu bungakapangadija, ditabuja dianyi, lutulu luanyi, dinanga dianyi, kutantamana kuanyi.’ (2 Timote 3:10) Timote wakidikija Paulo bimpe be! Muana wetu, wewe pebe mulamate bena Kristo ba ngikadilu mimpe, neumvue muoyo ukusaka bua kuenza midimu idi ipesha Yehowa butumbi.​—2 Timote 2:20–22.

Ikala ulonga “Mukanda wa Nzambi”

9. Pa kumusha disungula balunda bimpe, ntshinyi tshidi mua kukuambuluisha bua ‘kudienzeja bua kupeta malu a buimpe bua Nzambi’?

9 Balunda bimpe nkayabu ke badi mua kukuambuluisha bua kupeta dijinga dia kuenza midimu idi isankisha Yehowa anyi? Tòo, kudi malu makuabu. Tshilejilu, Timote uvua kabidi ulonga “Mukanda wa Nzambi” bikole. Wewe nsonga, longa pebe Bible bikole. Imue misangu, kulonga kudi mua kuikala kukukolele. Kadi wavuluka ne: Timote uvua ne bua ‘kudienzeja bua kupeta malu a buimpe bua Nzambi.’ Bidi anu bu banyemi ba lubilu. Batu badibidija ngondo ya bungi anu bua kupatuka ba kumpala. Umanye pebe ne: bua kuenza midimu idi itumbisha Yehowa, mbimpe witabe bua kudipangisha amue masanka, mbimpe udifile ne muebe muonso. (1 Timote 4:7, 8, 10) Kadi udi mua kudiebeja ne: ‘Kulonga kua Bible kudi mua kungambuluisha munyi bua kufika ku dikumbaja bipatshila bimpe bindi mudifundile?’ Nekukuambuluishe mu mishindu isatu.

10, 11. Tshidi mua kuenza ne: Bible akusake ku dienza midimu idi itumbisha Nzambi ntshinyi? Fila tshilejilu.

10 Mushindu wa kumpala: Bible neakupeshe muoyo wa kuenza malu adi atumbisha Yehowa. Bible udi utuleja ngikadilu milenga ya dikema idi nayi Tatu wetu Yehowa. Udi utuleja bualu kampanda budi bujadika ne: Yehowa mmutunange bikole bia dikema. Udi utuleja kabidi malu mimpe matambe adiye mutulongoluele tuetu badi bamulamate. (Amosa 3:7; Yone 3:16; Lomo 15:4) Paudi umanya Yehowa bimpe, udi umvua mutshima webe wenda umunanga bikole, ukusaka bua kumulambula muoyo webe.

11 Bansonga nebe ba bungi badi bamba ne: kubala Bible dituku dionso ke kudi kubambuluishe bikole bua kumvua dîyi dia Nzambi bimpe menemene. Tuangate tshilejilu tshia Adele ne baledi bende. Baledi ba Adele bavua bena Kristo, kadi yeye kavua mudifundile bualu nansha bumue buvua mua kutumbisha Yehowa to. Udi wamba ne: “Baledi banyi bavua baya nanyi ku Nzubu wa Bukalenge. Kadi tshivua ndilongela Bible to, tshivua nteleja malu avuabu bamba mu bisangilu to.” Pabi, pakatambula yayende, lungenyi lua Adele luakakudimuka. Yeye nkayende udi wamba ne: “Ngakangata dipangadika dia kubala Bible mujima. Mvua mbala kakese, mfunda, mbala kakese, mfunda. Ntshitu amu ne kaye kamvua mufundile malu au. Ngakabala Bible mujima mu tshidimu tshimue.” Tshiakenzeka ntshinyi? Muoyo wa Adele wakamusaka bua kudilambula kudi Yehowa. Nansha mudiye mulema, lelu eu udi mpanda-njila.

12, 13. (a) Kulonga Bible nekuambuluishe nsonga bua kushintulula tshinyi? Mushindu kayi? (b) Fila bilejilu bia meji malelela adi mu Bible.

12 Mushindu muibidi: Bible neakuambuluishe bua kushintulula ngikadilu yebe. Paulo wakambila Timote ne: ‘Mukanda wa Nzambi udi ne mudimu muimpe wa kuyisha bantu, ne wa kubabela, ne wa kubadimuija, ne wa kubalongesha mu buakane bua Nzambi; bua muntu wa Nzambi ikale mukumbajibue, mulongolola tshishiki bua midimu yonso mimpe.’ (2 Timote 3:16, 17) Wewe muikale welangana meji bikole dituku dionso bua malu audi ubala mu Bible, wenza malu adi Bible ukulomba, nyuma wa Nzambi neakupe ngikadilu milenga bu mudi: didipuekesha, dinanukila, dienza mudimu bikole ne dinanga bena Kristo nebe ne muoyo umue. (1 Timote 4:15) Paulo ne bena mu bisumbu muvua Timote ufika bavua bajinga Timote bikole, bualu uvua ne ngikadilu eyi.​—Filipoi 2:20-22.

13 Mushindu muisatu: Bible udi ne meji malelela bungi tshianana. (Musambu 1:1-3; 19:7; 2 Timote 2:7; 3:15) Ke bualu kayi Bible udi mua kukuambuluisha bua kusungula balunda bimpe, kusungula dijikija lutetuku dimpe ne kumanya tshia kuenza mu nsombelu mikuabu. (Genese 34:1, 2; Musambu 119:37; 1 Kolinto 7:36) Bua wewe kukumbaja malu mimpe audi mudifundile, bidi bikengela wikale mumanye mua kuangata mapangadika makane.

‘Uluangane mvita mimpe’

14. Bua tshinyi mbikole bua kuenza midimu idi itumbisha Nzambi?

14 Kukeba bua kuanji kuenza malu adi atumbisha Yehowa ke bualu bua nsongo menemene. Kadi ki mbitekete bua kuenza malu aa to. Bualu tshilejilu, paudi ukeba mudimu wa kuenza, balela benu, bansonga nebe ne balongeshi benu nebakuambile anu bua kulonga tulasa tua bungi, ne kukeba mudimu wa makuta a bungi bua wewe kuikala bimpe bualu mbakunange. (Lomo 12:2) Kadi anu bu Timote, mbimpe ‘uluangane mvita mimpe ya ditabuja’ bua ‘ulamate muoyo wa tshiendelele’ udi Yehowa mukutekele kumpala eku.​—1 Timote 6:12; 2 Timote 3:12.

15. Timote uvua mua kuikala mupete ntatu kayi?

15 Bidi mua kukola nangananga padi bena dîku dienu badi kabayi bena Kristo babenga tshiudi musue kuenza. Ke tshivua mua kuikala tshifikile Timote. Bilondeshile mukanda kampanda, dîku dia ba Timote divua “dia bantu balonge tulasa, bikale babanji kabidi.” Tatuende uvua mua kuikala mutekemene ne: Timote nealonge tulasa tua bungi, neavudije makuta avuabu nawu kabidi. * Nenku tatuende wa Timote uvua mua kuikala munyingalale bibi pavua Timote mulonde Paulo mu mudimu wa bumisionere, mudimu uvua ne ntatu ne makenga a bungi.

16. Nsonga kampanda wakenza tshinyi pavua tatuende umukengesha?

16 Bena Kristo batshidi bansonga badi pabu ne ntatu ya buena eyi lelu. Tuangate tshilejilu tshia Matthew, udi ku Betele mpindieu. Udi wamba ne: “Pangakalua mpanda-njila, papa wakanyingalala bikole be! Uvua wamba ne: mvua ‘mupitshishe dîba dianyi tshianana’ mu tulasa, bualu mvua ngenza mudimu wa kusukuilangana nzubu. Uvua umpenda wamba ne: mvua mua kupeta makuta a bungi bu meme mukebe mudimu muimpe.” Kadi Matthew wakenza tshinyi? Udi wamba ne: “Mvua mbala Bible bikole bia dikema, nsambila bikole, nangananga dîba dimvua ngumvua tshiji tshimbanda.” Kadi wakapeta bipeta bimpe. Tatuende wakabanga kumvuangana nende matuku pashishe. Matthew uvua kabidi mushemeje malanda ne Yehowa. Udi utuambila ne: “Ngakamona muvua Yehowa umpesha bintu bimvua nkeba, unkolesha ku muoyo, ungambuluisha bua tshiangatshi mapangadika mabi to. Bu meme tshiyi mudifundile bua kuenza mudimu kampanda udi utumbisha Yehowa, tshivua mua kuikala mumone malu malenga aa to.”

Teka malu adi atumbisha Yehowa kumpala

17. Mmunyi mudi bamue mua kutekesha bantu bu mudi bampanda-njila mu mikolo? (Matayo 16:22)

17 Wewe nsonga, kupu muoyo ne: nansha bena Kristo nebe badi mua kukutekesha mu mikolo kabayi bamanye to. Tshilejilu, udi mua kumvua muntu ukuambila ne: ‘Bua tshinyi udi mpanda-njila? Si udi mua kuikala anu bu tuetu bonso, uyisha anu bu tuetu. Keba mudimu wa makuta, bua wikale bimpe.’ Udi umueneka bu mubelu muimpe, kadi paudi uulonda, bidi bileja ne: udi udienzeja bua kukumbaja tshipatshila tshiebe tshia kulamata Nzambi ne muoyo umue anyi?

18, 19. (a) Mmunyi muudi mua kuteka malu adi atumbisha Yehowa pa muaba wa kumpala? (b) Wewe nsonga, telabi amue masanka audi ubenga anu bua Bukalenge bua Nzambi.

18 Ke muvua imue misangu bamue bena Kristo ba mu matuku a Timote bela pabu meji. (1 Timote 6:17) Kadi Paulo wakambila Timote mêyi adi alonda aa bua atungunuke amu ne mudimu udi utumbisha Nzambi. Wakamuambila ne: ‘Kakuena musalayi udi udijingila ne malu a muoyo wa pa buloba penzaye mudimu wende, bua kusankishaye wakamubueja mu busalayi.’ (2 Timote 2:4) Musalayi udi mu mvita kêna mua kuteka meji ku malu adi enzeka pambelu to. Bualu padiye kayi wenza tshidi komanda wende wamba diakamue, badi mua kumushipa ne kushipa bantu bakuabu. Wewe pebe bu muudi musalayi wa Yezu, ikala ne meji mateke ku bualu anu bumue. Kuditu mu dikeba bintu bipitepite bungi to; bualu udi mua kulua kupanga kuenza mudimu ne muoyo mujima bua kupandisha bantu.​—Matayo 6:24; 1 Timote 4:16; 2 Timote 4:2, 5.

19 Ikala witaba bua kudipangisha amue malu mimpe pamutu pa kukeba anu nsombelu mupepele. Bible udi ukubela ne: “Itaba bua kupangila bintu bidi bilengejila muntu nsombelu ne bimupepejilaye, anu bu musalayi wa Kristo Yezu.” (2 Timote 2:3, The English Bible in Basic English) Timote wakalongela kudi Paulo mua kuikala ne disanka nansha mu ntatu ya mikole menemene. (Filipoi 4:11, 12; 1 Timote 6:6-8) Wewe pebe udi mua kushala ne disanka mu ntatu. Amba tumone, udi musue kubenga amue malu mimpe anu bua Bukalenge bua Nzambi anyi?

Bipeta bimpe bia lelu ne bia malaba

20, 21. (a) Udiku mua kutela amue malu mimpe adi muntu udi udifundila bua kuenza mudimu udi utumbisha Yehowa mua kupeta anyi? (b) Udi muangate dipangadika kayi?

20 Timote wakenza mudimu ne Paulo munkatshi mua bidimu bitue ku 15. Wakamona muakaledibua bisumbu pavuabu bayisha mu bitupa bidi lua ku mutu kua Mbuu wa Mediterane pa kuamba bionso. Bu yeye musungule nsombelu uvua bantu ba bungi banange, kavua mua kuikala mumvue disanka dia buena divuaye nadi to. Wewe mudifundile pebe bua kuenza midimu idi itumbisha Nzambi, neupete masanka a dikema mu ntendelelu mulelela. Tshilejilu, neudie bulunda ne Yehowa; bena Kristo nebe nebakunange, nebakunemeke kabidi. Neumvue disanka dia menemene paudi udifila ne muoyo umue, pamutu pa kumvua kanyinganyinga katu naku bantu badi baditua mu dikeba makuta. Kadi neupete tshintu tshidi ne mushinga mukole menemene, bualu ‘neulamate muoyo udi muoyo wa bushuwa mene,’ mbuena kuamba ne: muoyo wa tshiendelele pa buloba ebu bukudimuna mparadizu.​—1 Timote 6:9, 10, 17-19; Bienzedi 20:35.

21 Nsonga wetu, biwikala kuyi muanji kudifundila kipatshila ka kulamata anu Nzambi ne muoyo umue, tudi tukulomba bua wangate dipangadika edi anu lelu eu. Ke bualu kayi tudi tukulomba bua ulamate bena mu tshisumbu tshienu badi mua kukuambuluisha bua kuikala ne kipatshila ka buena aka, ubalombe mibelu. Kupu muoyo bua kulonga Bible dituku dionso diakafuka Nzambi edi to! Benga, bengelamu lungenyi lua kuditua mu dikeba makuta ludi nalu bantu ba bungi lelu. Kupu muoyo, kupu muoyo ne: Nzambi ‘udi utupa bintu bionso bivule bua tuetu kusanka nabi’ mmuambe ne: wewe mudifundile bua kuenza midimu idi imutumbisha, neakuenzele malu mimpe a dikema lelu eu, ne mu matuku adi kumpala eku kabidi.​—1 Timote 6:17.

[Mêyi adi kuinshi]

^ tshik. 15 Bena Greke bavua banange kulonga tulasa bikole. Tshilejilu, munga muntu wa mu tshikondo tshivua Timote ne muoyo (diende Plutarch) wakamba ne: “Kulonga tulasa tua bungi ke kudi kufila disanka. . . . Mbuena kuamba ne: tulasa etu ke tudi tufikisha bantu ku dikala ne bikadilu bimpe ne diakalenga kabidi. . . . Malu onso makuabu adi tshianana, kaena ne mushinga to.”​—Moralia, I, “The Education of Children.”

Udi muvuluke anyi?

• Bansonga badi mua kupetela diambuluisha penyi bua kudifundila bua kuenza midimu idi itumbisha Yehowa?

• Kulonga Bible ne disuminyina nkuimpe ku tshinyi?

• Tshidi bansonga mua kuenza ntshinyi bua kubenga lungenyi lua kuditua mu dikeba dia bubanji ludi lutangalake lelu?

• Tela malu malenga adi midimu idi itumbisha Yehowa akutuadila.

[Nkonko ya dilonga]

[Tshimfuanyi mu dibeji 24]

Timote uvua musue kuenza malu mimpe

[Bimfuanyi mu dibeji 25]

Mbanganyi bakambuluisha Timote?

[Bimfuanyi mu dibeji 26]

Udi ne malu mimpe audi mudifundile anyi?