Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Tudi bapete masanka a bungi mu dikeba bantu badi banange bulelela

Tudi bapete masanka a bungi mu dikeba bantu badi banange bulelela

Malu a mu nsombelu

Tudi bapete masanka a bungi mu dikeba bantu badi banange bulelela

Malonda kudi Dorothea Smith ne Dora Ward

Tuvua nsongakaji ibidi ivua ne dijinga dikole dia kukumbaja dîyi dia Yezu edi: ‘Yayi bienu, nuvuije ba bisamba bionso bayidi.’ (Matayo 28:19) Lekelayi tunulondele mudi dikeba dia bantu ditupeteshe masanka a bungi.

DOROTHEA: Ngakaledibua mu 1915 matuku makese panyima pa Mvita ya Kumpala ya Buloba bujima mimane kutuadija. Tuvua bana basatu ne meme mvua wa mukala. Tuvua basombele pabuipi ne tshimenga tshia Howell, mu Michigan, mu ditunga dia États-Unis. Tatu kavua musue malu a Nzambi to, kadi Mamu yeye uvua utshina Nzambi. Uvua wenza muende muonso bua kutulongesha Mikenji dikumi. Kadi uvua umvua bibi bua muvua tutu Willis, yaya Viola ne meme katuyi mu tshitendelelu nansha tshimue to.

Pamvua ne bidimu 12, Mamu wakangata dipangadika dia meme kutambula mu tshitendelelu tshia bena Mishonyi. Ntshidi mvuluka malu onso avua menzeke dituku dimvua mutambule. Mvua mutambule pamue ne bana babidi ba mu maboko bavua bamamuabu bambule. Ngakumvua bundu bua kutambula pamue ne bana ba mu maboko. Mpasata kummiamina mâyi pa mutu ne kuambaye amue mêyi amvua tshiyi mumvue ne dîyi dia panshi panshi. Anu bu bana babidi abu, tshivua mumanye tshintu nansha tshimue pa bidi bitangila batismo to.

Dimue dituku mu 1932, mashinyi akimana kumpala kua nzubu wetu ne Mamu kuya kukanguila bavua balue tshibi. Kuvua nsongalume ibidi ivua yabanya mikanda ya malu a Nzambi. Umue wabu uvua Albert Schroeder. Wakaleja Mamu imue mikanda ivua Bantemu ba Yehowa bapatule. Mamu wakangata mikanda ayi. Yakamuambuluisha bua kuitaba bulelela budi mu Mukanda wa Nzambi.

Ndi ntuadija kukeba bantu

Ngakaya kusomba ne yaya mu tshimenga tshia Detroit. Meme kupetangana ne mamu mukulumpe uvua ulua kumulongesha Bible. Malu avuabu bayukila akamvuluija ndongamu kampanda uvua upita ku tudiomba lumingu luonso utuvua tuteleja ne Mamu pamvua kuetu. Joseph Rutherford (uvua ulombola midimu ya Bantemu ba Yehowa tshikondo atshi) uvua wenza muyuki wa malu a mu Bible mu minite 15. Mu 1937 tuakabanga kudisangisha ne tshisumbu tshia kumpala tshia Bantemu ba Yehowa mu Detroit. Meme kutambula mu 1938.

Ku ntuadijilu kua bidimu bia 1940, bakamanyisha ne: Bantemu ba Yehowa bavua bakangula tshilongelu tshia Gilada mu South Lansing, mu New York bua kulongesha bana betu bua kuluabu bamisionere. Pangakumvua ne: bavua ne bua kutuma bamue balongi mu matunga makuabu, ngakadiambila ne: ‘Ndi musue panyi kuya ku Gilada.’ Meme kutuadija kuipatshila bua kuya ku Gilada. Bivua ne bua kuikala diakalenga dinene dia kukeba bantu bavua basue kulua bayidi ba Yezu Kristo mu matunga makuabu.​—Hagai 2:6, 7.

Ndi ngenda nkumbaja tshipatshila tshianyi

Mu 1942, ngakalekela mudimu umvua ngenza ne meme kulua mpanda-njila (muntu udi uyisha mêba bungi bumana kukosa) mu tshimenga tshia Findlay mu Ohio, pamue ne bana betu ba bakaji bakuabu batanu. Kakuvua tshisumbu tshivua tshienza bisangilu to, kadi tuvua tukoleshangana patuvua tubala malu avua mu mikanda yetu ya bena Kristo. Ngondo wanyi wa kumpala wa bumpanda-njila, ngakabanya mikanda 95! Tshidimu bu tshimue ne tshitupa pashishe, bakantuma bua kuikala mpanda-njila wa pa buende mu Chambersburg, mu Pennsylvanie. Meme kudisanga kudi bampanda-njila bakuabu batanu. Dora Ward, muanetu wa bakaji uvua ufumina mu Iowa, uvua munkatshi muabu. Meme ne Dora tuakabangisha kuenza mudimu pamue. Tuvua batambule tshidimu tshimue, ne tuetu bonso tuvua ne dijinga dia kuya ku Gilada ne dia kuikala bamisionere mu matunga makuabu.

Ku ntuadijilu kua 1944, dituku dinene dituvua bindile kufikadi! Bakatubikila bonso babidi bua kubuela mu kalasa kinayi ka Gilada. Tuakadifundisha mu ngondo wa 8 wa tshidimu atshi. Kadi kumpala kua meme kutungunuka, Dora anji anulondele pende muvuaye mufike ku dikala muenzejanganyi nanyi wa mudimu wa matuku a bungi.

Ndi njinga bikole bua kulua mpanda-njila

DORA: Mamu uvua usambila bua kumvuaye Mukanda wa Nzambi. Dia lumingu dikuabu, mvua musombe nende patuakumvua Joseph Rutherford wenza muyuki ku tudiomba. Ku ndekelu kua muyuki, Mamu kuambaye ne: “Ebu mbulelela!” Matuku makese pashishe, tuetu kubanga kulonga mikanda ya Bantemu ba Yehowa. Mu 1935, pamvua ne bidimu 12, ngakateleja muyuki wa batismo uvua Ntemu wa Yehowa mukuabu muenze, ne meme kumvua dijinga dikole dia kulambula muoyo wanyi kudi Yehowa. Mu 1938, meme kutambula. Didilambula ne batismo biakangambuluisha bua kushala anu mudisuike bua kukumbaja bipatshila bianyi mu bidimu bimvua ndonga. Mvua musue kujikija tulasa tuanyi ne kutuadija bumpanda-njila.

Tuvua tudisangisha mu tshisumbu tshia mu tshimenga tshia Fort Dodge, mu Iowa. Bivua bikengela kudienzeja bua kubuela mu bisangilu. Tshikondo atshi, biena-bualu bia dilonga bia mu Tshibumba tshia Nsentedi kabivua ne nkonko to. Bavua balomba bamanyishi bonso bua kufunda nkonko ne kuyipesha muanetu uvua ulombola Dilonga dia Tshibumba tshia Nsentedi. Mu Dimue dionso butuku, meme ne Mamu tuvua tufunda nkonko ya tshikoso tshionso, ne pashishe tuvua tuyipesha mulombodi bua asungule ivuaye mua kuela.

Imue misangu, batangidi bena ngendu bavua balua mu tshisumbu tshietu. John Booth, umue wa kudibu wakangambuluisha bua kutuadija kuyisha ku nzubu ne ku nzubu pamvua ne bidimu 12. Pangakakumbaja bidimu 17, meme kumulomba bua andeje mushindu wa kuuja dibeji bua kulua mpanda-njila. Ntshivuaku mumanye ne: netumonangane kabidi nende ne uvua mua kulua mulunda wanyi!

Pamvua mpanda-njila, mvua ngenza mudimu pamue ne muanetu Dorothy Aronson, mpanda-njila uvua mukuluanyi ku bidimu 15. Tuakenza nende mudimu too ne pavuabu bamubikile bua kubuela mu kalasa ka kumpala ka Gilada mu 1943. Pashishe, meme kutungunuka ne kuenza mudimu nkayanyi.

Buluishi kabuena butuimanyika to

Bidimu bia 1940 bivua bitukolele bua mushindu uvua Mvita Mibidi ya Buloba bujima mijule mu bantu dinanga dikole dia ditunga. Patuvua tuyisha ku nzubu ne ku nzubu, bantu bavua batuasa mayi mabole, tumata tubobe ne imue misangu mabue! Kadi dituku dikuabu, tuakapeta lutatu lunene patuvua tuabanya Tshibumba tshia Nsentedi ne Consolation (lelu Réveillez-vous!) mu disangu dia njila. Bampulushi (bavuabu basaka kudi baluishi betu) bakalua kutudi, kutuambilabu ne: bavua ne bua kutukuata bu bobu batumone tuyisha kabidi mu njila.

Tuakabenga bua kulekela kuyisha, ne bakaya netu ku nzubu wa bampulushi bua kutulumbuluisha. Pakatulekelabu, tuakapingana anu muaba utuvua tuabanyina bibejibeji au ne tuetu kuabanya anu bibejibeji bimuepele abi. Bana betu bavua balombola mudimu bavua batubela bua kubala Yeshaya 61:1, 2 bua kudibingisha. Dikuabu, mpulushi wakalua kundi, ne meme kuamba mêyi a mu mvese eu ne buôwa bua bungi. Bualu bua dikema, kuyayi kayi muambe bualu. Meme kumona ne: banjelu bavua netu.

Dituku dia kubenga kupua muoyo

Mu 1941, ngakapeta disanka dia kubuela mu mpungilu wa matuku 8 uvua Bantemu ba Yehowa benze mu tshimenga tshia Saint Louis, mu Missouri. Mu mpungilu amu, muanetu Rutherford wakalomba bana bonso ba bidimu 5 too ne ku 18 bua kudisangisha munkatshi mua tshipalu. Bana batue ku 15 000 bakadisangisha kaba kamue. Muanetu Rutherford kutuelaye muoyo wenda ukupa kalamba kavuaye naku mu bianza. Tuetu bonso kukupa bianza bua kuitaba muoyo. Panyima pa yeye mumane kuenza muyuki wa dîba dimue, wakamba ne: “Bana bonso badi bitabe bua kuenza disua dia Nzambi ne badi ku luseke lua Bukalenge bua Nzambi bulombola kudi Yezu Kristo ne badi bitaba bua kutumikila Nzambi ne Mukalenge wende, imanayi kulu.” Bana bonso kujuka diakamue; mvua panyi munkatshi muabu. Muanetu Rutherford kuambaye kabidi ne: “Nuenu bonso bikala ne bua kuenza muenu muonso bua kuambila bakuabu malu a Bukalenge bua Nzambi ne masanka apeshabu bantu, ambayi ne: Eyowa.” Tuetu kuamba “Eyowa,” ne pashishe bantu kututabu bikashi bikole.

Pashishe muanetu Rutherford kumanyisha dipatuka dia mukanda wa Enfants. * Bana kuela mulongo mule batangile ku tshiakuidi kuvua muanetu Rutherford mupeshe muana ne muana wende mukanda. Bivua bimpe be! Lelu eu, bantu ba bungi bavua bapete mukanda au batshidi bakuatshila Yehowa mudimu ne tshisumi, bakula bua Bukalenge bua Nzambi ne malu abu mimpe.​—Musambu 148:12, 13.

Meme mumane kuenza bumpanda-njila nkayanyi bidimu bisatu, bakantuma bua kuikala mpanda-njila wa pa buende mu Chambersburg. Ke muaba utuvua bapetangane ne Dorothea, ne tuetu kulua balunda banene. Tuvua ne disanka ne bukole bua bungi. Tuvua ne disanka dia kuenza mudimu wa kuyisha. Tuakatuadija mudimu wa kukeba bantu badi banange bulelela, mudimu udi muangate matuku etu onso a muoyo.​—Musambu 110:3.

Ngondo mikese panyima pa tuetu bamane kutuadija bumpanda-njila bua pa buabu, tuakapetangana ne mulongi wa mu kalasa ka kumpala ka Gilada; dîna diende uvua Albert Mann. Ukavua pa kuya mu ditunga divuabu bamutume. Wakatuambila bua kuitaba bua kuya muaba wonso uvuabu ne bua kututuma.

Tudi tubuela mu kalasa pamue

DORA NE DOROTHEA: Tshinkayi disanka dituvua nadi patuvua batuadije kulonga mudimu wa bumisionere! Dituku dia kumpala, Albert Schroeder, muanetu uvua mushile mamuende wa Dorothea mukanda wa Étude des Écritures bidimu 12 kumpala, wakafunda mêna a balongi. John Booth uvua koku pende. Uvua wenza mudimu ku Ferme wa Bukalenge, muaba uvua kalasa kenzekela. Bana betu bonso babidi aba bakalua kuenza mudimu mu Kasumbu Kaludiki ka Bantemu ba Yehowa.

Tuvua balonge malu male a mu Bible ku Gilada. Kavua kalasa kimpe be! Tuvua balongi 104 mu kalasa ketu, kusangisha ne mulongi wa kumpala uvua mufumine mu ditunga dikuabu. Uvua mufumine mu Mexique. Uvua uteta bua kulengeja Anglais yende, eku tuetu petu tuteta bua kulonga tshiena Espagne. Tuakumvua disanka dia bungi dituku divua muanetu Nathan Knorr muabanyine balongi miaba ivuabu ne bua kuya. Ba bungi bavua babatume mu Amerike wa pankatshi ne wa ku Sud; tuetu tuvua ne bua kuya mu ditunga dia Chili.

Tudi tukeba bantu mu Chili

Bua tuetu kubuela mu Chili, bivua bikengela tupete mikanda, ne biakangata matuku a bungi bua kuyipeta. Nunku, tuetu bamane kujikija kalasa mu ngondo wa kumpala wa 1945, tuakenza bumpanda-njila mu tshimenga tshia Washington bua tshidimu tshimue ne tshitupa. Patuakapeta mikanda, tuvua bamisionere tshitema bavua ne bua kuya mu Chili. Muanda mutekete bavua bajikije mu tulasa tuvua kumpala.

Tuakamonangana ne bana betu bena Kristo ba bungi mu Santiago, tshimenga tshinene tshia mu ditunga. Umue wa kudibu uvua Albert Mann, mulongi wa ku Gilada uvua mutupeshe mibelu bidimu bikese kumpala. Uvua mulue mu Chili tshidimu tshishale pamue ne Joseph Ferrari wa mu kalasa kibidi ka Gilada. Bamanyishi ba Bukalenge bavua muinshi mua 100 patuvua bafike mu Chili. Tuvua ne dijinga dikole dia kukeba bantu ba bungi bavua banange bulelela muaba wetu mupiamupia wa mudimu.

Bakatutuma mu nzubu wa bamisionere mu Santiago. Kusomba pamue ne dîku dinene dia bamisionere kuvua bualu bupiabupia buetu tuetu. Pa kumbusha kuyisha mêba bungi bumana kukosa, bamisionere bonso bavua ne bua kulamba musangu umue ku lumingu bua dîku dietu dijima. Kuvua imue misangu ivua malu atukolela. Tshilejilu, dikuabu tuvua ne bua kuosha mampa bua bena dîku dietu dia bamisionere kudia mu dinda. Kadi patuakapatula mampa muiku, tuakumvua mupuya mubi. Tuvua belamu shota pamutu pa kuela buanga bua mampa! Muntu uvua muele shota mu kakopo ka buanga bua mampa.

Kadi bilema bituvua tuenza patuvua tulonga tshiena Espagne ke bivua bitamba kututonda. Tshilejilu, dimue dîku dia bantu ba bungi dikavua diamba kulekela kulonga Bible bualu kabavua bumvua bituvua tuamba to. Kadi bu muvuabu babala mvese mu Bible yabu nkayabu, bakadienzeja bua kulonga bulelela, ne bantu batanu mu dîku amu kuluabu Bantemu. Tshikondo atshi kakuvua tulasa tua kulongesha bamisionere bapiabapia muakulu to. Tuvua tuya kuyisha diakamue, tulongela muakulu kudi bantu batuvua tuyisha.

Tuvua tulonga Bible ne bantu ba bungi, ne bakuabu bavua baya kumpala ne lukasa. Kadi bua bakuabu, bivua bikengela kuikala ne lutulu. Tshilejilu, nsongakaji mukuabu Teresa Tello uvua muteleje malu a mu Bible atuvua tumuyisha ne kutuambilaye ne: “Nuluaku kabidi bua tuyukile bia bungi.” Tuetu kupingana misangu 12 katuyi tumupeta to. Bidimu bisatu kupita. Pashishe tuetu kubuela mu mpuilu kampanda utuvua benzele mu nzubu mukuabu wa manaya mu Santiago. Patukavua tupingana kumbelu mu Dia lumingu, tuakumvua muntu wela dîyi ne: “Ya Dora, ya Dora!” Tukudimuka nunku, tuetu kumona Teresa. Uvua mulue kumona yayende uvua dinsambu dia njila ne kuluaye kumona tshivua tshienzeka ku nzubu wa manaya. Tuvua ne disanka dia bungi dia kumumona kabidi! Tuetu kubangisha kulonga nende Bible. Kakanenga bua kutambula to. Panyima kuluaye mpanda-njila wa pa buende. Lelu, bidimu bitue ku 45 pashishe, Teresa utshidi anu mu mudimu wa pa buawu.​—Muambi 11:1.

Tudi tupeta bantu mu “lusenga”

Mu 1959, bakatutuma mu tshimenga tshia Punta Arenas (mbuena kuamba ne: “Muaba wa lusenga”) tshivua kuinshi menemene kua ditunga dia Chili. Ditunga edi didi bule bua kilometre 4 300 lua ku muelelu wa mâyi. Punta Arenas ntshimenga tshia pa buatshi. Ngondo ya luya, butuku kabutu buila lukasa; dîba didi mua kubuela nansha mu 11:30 wa butuku. Tuvua tuenza matuku a bungi mu mudimu kadi ne lutatu lua bungi, bualu luya luvua lulua ne mpepele mikole. Kadi mu ngondo ya mashika butuku budi buila lukasa.

Punta Arenas udi ne malu ende malenga nansha mudiku ntatu eyi. Mu ngondo ya luya, kudi mavuba a mvula enda aya bitekete mu diulu. Imue misangu, mvula udi uloka wa bungi diakamue ubolesha bantu, kadi lupepele ludi luenza ne lumisha bilamba. Pashishe muanza nkongolo udi upatuka padi nsese ya dîba itua mu mavuba. Imue misangu, mianza nkongolo eyi itu inenga mêba a bungi, ijimina ne imueneka padi nsese ya dîba itua mu mavuba a mvula.​—Yobo 37:14.

Tshikondo tshituakafika, kakuvua bamanyishi ba bungi mu Punta Arenas. Tuetu bena Kristo bakaji tuvua tulombola bisangilu mu tshisumbu tshikese tshivua mu tshimenga. Kadi Yehowa uvua mukuatshishe mudimu wetu. Bidimu 37 pashishe, patuakapingana mu tshimenga etshi bua kuendakana, mukavua bisumbu binene bisambombo ne Nzubu ya Bukalenge milenga isatu. Tudi ne disanka dia bungi bua muvua Yehowa mutuanyishile bua kupeta bantu badi banange bulelela mu miaba ya lusenga ayi.​—Zekâya 4:10.

Tudi tupeta bantu ba bungi ku “muelelu wa mâyi malabale”

Tuetu bamane kuenza bidimu bisatu ne tshitupa mu Punta Arenas, bakatutuma mu tshimenga tshia Valparaiso tshidi ne dibungu. Tshimenga atshi ntshienza ne tukuna tukese 41 tunyunguluke tshitupa kampanda tshia buloba tshidi ku muelelu wa Mbuu wa Pasifike. Tuvua tutamba kuyisha pa kakuna kamue ka Playa Ancha, mbuena kuamba ne: “Muelelu wa mâyi malabale.” Tuvua bashalemu bidimu 16, ne tuetu kumona muvua tshisumbu kampanda tshia bansonga tshikole ne tshishindame mu buena Kristo. Ba bungi ba kudibu badi mpindieu batangidi bena ngendu anyi bakulu mu bisumbu mu Chili mujima.

Bobu kututuma pashishe mu tshimenga tshia Viña del Mar. Tuetu kuenzamu bidimu bisatu ne tshitupa too ne pavua tshikumina kampanda tshinyange nzubu wetu wa bamisionere. Tuetu kupingana mu Santiago, mutuvua batuadijile mudimu wetu wa bumisionere bidimu 40 kumpala. Malu avua mashintuluke bikole. Bakavua bibake nzubu ya Betele mipiamipia, nzubu wa kale ukavua mulue nzubu wa bamisionere bonso bavua mu ditunga. Pashishe, bakalua kuteka Kalasa ka Dilongesha Mudimu mu nzubu au. Tshikondo atshi, tuakamona kabidi dinanga dia Yehowa kutudi. Bakabikila bamisionere 5 bakavua ne bidimu bibandile bua kusombela ku Betele. Tuvua mukantshi mua bantu batanu abu. Bidimu bionso bitudi benze mudimu mu Chili mu miaba 15, tudi bamone mudi mudimu wa Nzambi mudiunde, kumbukila ku bamanyishi muinshi mua 100 too ne ku bamanyishi batue ku 70 000. Tudi ne disanka dia bungi bua mutudi bakebe bantu badi banange bulelela mu Chili munkatshi mua bidimu 57.

Tudi ne diakalenga dia bungi bua mudi Yehowa mutuanyishile bua kupeta bantu bungi nunku badi batungunuke ne kuenza mudimu mu bulongolodi buende. Mu bidimu bipite pa 60 bitudi benzele Yehowa mudimu pamue, tudi bamone muvua Mukalenge Davidi muambilemu, pavuaye mufunde ne: “Ke mudi buimpe buebe bukumbane, buwakubutshila badi bakutshina!”​—Musambu 31:19.

[Mêyi adi kuinshi]

^ tshik. 24 Mmupatula kudi Bantemu ba Yehowa, kadi kabatshitu baupatula to.

[Bimfuanyi mu dibeji 9]

Dorothea mu 2002 ne mu buambi mu 1943

[Tshimfuanyi mu dibeji 10]

Uyisha mu njila mu Fort Dodge mu Iowa, mu 1942

[Tshimfuanyi mu dibeji 10]

Dora mu 2002

[Tshimfuanyi mu dibeji 12]

Dorothea ne Dora kumpala kua nzubu wabu wa bamisionere wa kumpala mu Chili, mu 1946