Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Badi bakuama mamuma a mu nyuma too ne ku bununu buabu

Badi bakuama mamuma a mu nyuma too ne ku bununu buabu

Badi bakuama mamuma a mu nyuma too ne ku bununu buabu

‘Badi bakunyibua mu nzubu wa Yehowa nebakuame mamuma too ne mu bununu buabu.’​—MUSAMBU 92:13, 14.

1, 2. (a) Mmunyi mutubu bumvuija bukulakaje misangu mivule? (b) Bible udi ulaya tshinyi bua ntatu idi bubi bua Adama bukebeshe?

PAUTU umvua batela muaku bukulakaje, ntshinyi tshidi tshikuvuila mu meji? Dikoba diele minyengu anyi? Matshi kaatshiyi umvua bimpe anyi? Bidimba bitekete anyi? Peshi bualu bukuabu bua mu “matuku mabi” adibu bumvuije bimpe mu Muambi 12:1-7? Biwikala umona malu aa, mbimpe uvuluke ne: malu adibu bumvuije mu Muambi nshapita wa 12 adi akula bua bukulakaje, ki tshintu tshivua Mufuki Yehowa Nzambi mulongolole ku ntuadijilu to, kadi bu lutatu ludi bubi bua Adama bukebele mubidi wa muntu.​—Lomo 5:12.

2 Kukola nkayaku ki mmulawu to. Bushuwa, bua muntu kushalaye ne muoyo kashidi, bidi bikengela bua bidimu bipite. Bulelela, kukola ne kushindama mbimanyinu bimpe bitutu tujinga kumona kudi bantu bonso badi ne muoyo. Ntatu ya bidimu binunu bisambombo mikebesha kudi bubi ne dipanga bupuangane itudi tumona neyijimine mu katupa kîpi emu, ne bantu bonso badi batumikila Nzambi nebikale ne muoyo mushindu uvua Nzambi mulongolole, kakutshiyi ntatu ya bukulakaje ne lufu to. (Genese 1:28; Buakabuluibua 21:4, 5) Mu tshikondo atshi, muntu nansha umue “kakuamba ne: Ndi nsama.” (Yeshaya 33:24, MMM) Bakulakaje nebapingane ku “bunsongalume” buabu, ne mubidi wabu ‘neupite wa muana bulengele.’ (Yobo 33:25) Kadi bua mpindieu, bantu bonso badi ne bua kuluangana ne ntatu itudi bapiane kudi Adama. Nansha nanku, basadidi ba Yehowa badi bapeta masanka a nsungansunga padibu benda bakulakaja.

3.Mmu mishindu kayi mudi bena Kristo mua kutungunuka ne ‘kukuama mamuma too ne mu bununu buabu’?

3 Dîyi dia Nzambi didi ditujadikila ne: ‘Badi bakunyibua mu nzubu wa Yehowa nebakuame mamuma too ne mu bununu buabu.’ (Musambu 92:13, 14) Mu ngakuilu wa mu tshimfuanyi, mufundi wa Misambu wakaleja muanda munene eu ne: basadidi ba Nzambi ba lulamatu badi mua kutungunuka ne kulubuluka, kukola ne kutanta mu nyuma, nansha mubidi wabu wowu wenda unyanguka. Kudi bilejilu bia bungi bia kale ne bia lelu bidi bijadika bualu ebu.

Kavua umbuka ku ntempelo

4. Mmunyi muakaleja muprofete mukaji Ana lulamatu luende kudi Nzambi, ne ndifutu kayi diakapetaye?

4 Angata tshilejilu tshia Ana muprofete mukaji. Nansha mukavuaye ne bidimu 84, ‘kakumbuka mu ntempelo, wakatendelela Nzambi butuku ne munya, ujila biakudia, umulomba.’ Tatuende wa Ana kavua muena Lewi to, kadi uvua wa mu “tshisamba tshia Ashê,” ke bualu kayi Ana kavua mua kusombela ku ntempelo to. Elabi meji muvuaye ne bua kuikala udienzeja bua kuikala ku ntempelo dituku dionso kubangila ku ditendelela dia mu dinda too ne dia dilolo! Nzambi wakafuta Ana bua lulamatu luende alu. Wakapeta diakalenga dia kuikalapu pavua Mariya ne Yosefe balue ne Yezu mutshikale muana ku ntempelo bua kumuleja kumpala kua Yehowa bilondeshile muvua Mikenji ilomba. Pakamona Ana Yezu, ‘wakasakidila Nzambi, wakambila bonso bakadi batekemene bupikudi bua Yelushalema bualu buende.’​—Luka 2:22-24, 36-38; Nomba 18:6, 7.

5, 6. Mmu malu kayi mudi bakulakaje ba bungi lelu baleja lungenyi bu lua Ana?

5 Lelu bena Kristo ba bungi bakulakaje ba munkatshi muetu mbafuane Ana ku dibuela diabu mu bisangilu pa tshibidilu, ku milombu idibu benza bua ntendelelu mulelela aye kumpala ne ku dijinga diabu dikole dia kuyisha lumu luimpe. Muanetu mukuabu ukadi ne bidimu 80 ne pa mutu utu ubuela mu bisangilu ne mukajende wakamba ne: “Tudi balame tshibidilu tshia kubuela mu bisangilu. Katutu basue kuya muaba mukuabu to. Tutu basue kuikala muaba udi batendeledi ba Nzambi. Ke muaba ututu tumvua bimpe.” Etshi ntshilejilu tshidi tshikolesha bantu bonso!​—Ebelu 10:24, 25.

6 Angata tshilejilu tshikuabu tshia munga muanetu wa bakaji mukamba diende Jeanne, udi ne bidimu 80. Wakamba ne: “Koku bualu budi butangila ntendelelu mulelela budi bukengela kuenza, ntu musue kubuenza. Bushuwa, ndi ne bikondo bintu mbungama, kadi bua tshinyi bantu bonso badi nanyi badi ne bua kubungama pandi mubungame?” Uvua ne musangelu pavuaye wakula bua disanka divuaye mupete mu diya mu matunga menyi mu bibilu bia bena Kristo. Mu luendu luvuaye muenze matuku mashale aa, wakambila bena Kristo bavua nende ne: “Tshiena musue kumona kabidi nzubu ya bena ngendu eyi to; ndi musue kuya mu buambi!” Nansha muvua Jeanne kayi mumanye muakulu wa muaba au, uvua mumanye mua kukoka bantu ku malu a mu Bible. Kabidi, munkatshi mua bidimu bivule wakakuatshisha tshisumbu tshivua dijinga ne diambuluisha nansha muvuaye ne bua kulonga muakulu mukuabu ne kuenza dîba dijima bua kuya mu bisangilu ne kumufuma.

Nutabuluje meji enu

7. Mmunyi muakaleja Mose dijinga dia kukolesha malanda ende ne Nzambi pakavuaye mukulakaje?

7 Dimanya ditu dilua mu bungi bua bidimu. (Yobo 12:12) Kadi didiunda dia mu nyuma kaditu didiluila padi muntu wenda ukola nansha. Nenku pamutu pa kushala anu bimanyine pa dimanya divuabu bapete kale, batendeledi balelela ba Nzambi badi badienzeja bua ‘kuvudija dimanya’ padi bidimu bienda bipita. (Nsumuinu 9:9, MMM) Mose uvua ne bidimu 80 pakamutuma Yehowa. (Ekesode 7:7) Pabi mu matuku au, bantu bakese ke bavua bakumbaja bidimu abi, bualu yeye muine wakafunda ne: ‘Matuku a mu bidimu bietu adi akumbana bu bidimu makumi muanda mutekete; anyi, bituikala ne bukole, bidi mua kukumbana bidimu makumi muanda mukulu.’ (Musambu 90:10) Nansha nanku, Mose kavua mudimone mukulakaje bikole kayi mua kulonga bualu bukuabu nansha. Mose mumane kuenzela Yehowa bidimu bia bungi, mupete midimu minene ya bungi ne muyikumbaje kabidi, wakasengelela Yehowa ne: ‘Undeje bienzedi biebe, bua meme kukumanya wewe.’ (Ekesode 33:13) Mose uvua anu musue kukolesha malanda ende ne Yehowa.

8. Nansha mukavua Danyele ne bidimu 90 ne bia mu njila, mmunyi muvuaye utabuluja meji ende, ne ntshinyi tshiakapetaye?

8 Nansha mukavua muprofete Danyele pamuapa ne bidimu 90 ne bia mu njila, utshivua anu ukonkonona mikanda ya tshijila. Malu akajingululaye mu dilonga “Mifundu ya Nzambi” (pamuapa munkatshi muayi muvua mukanda wa Lewitiki, wa Yeshaya, wa Yelemiya, wa Hoshea ne wa Amosa) akamusaka bua kukeba Yehowa ne kumusambila bikole. (Danyele 9:1, 2) Yehowa wakandamuna disambila adi pakamumanyishaye dilua dia Masiya ne malu avua ne bua kuenzekela ntendelelu mulelela.​—Danyele 9:20-27.

9, 10. Ntshinyi tshidi bamue benze bua kutabuluja meji abu?

9 Anu bu Mose ne Danyele, tudi mua kudienzeja bua kutabuluja meji etu pa kushindamena pa malu a mu nyuma padiku mushindu. Ke tshidi ba bungi benza. Tshilejilu, muanetu Worth, udi ne bidimu 80 ne pa mutu, utu udienzeja bua kulonga malu onso adi ‘mupika wa lulamatu ne wa budimu’ ulongesha. (Matayo 24:45, NW) Udi wamba ne: “Ndi munange bulelela bikole, ne ndi ne disanka dia kumona mudi butoke buenda bukola ku kakese ku kakese.” (Nsumuinu 4:18) Fred pende, ukadi muenze bumpanda-njila bidimu bipite pa 60, utu umona diyukila malu a mu Bible ne bena Kristo bakuabu dikolesha be. Udi wamba ne: “Ndi ne bua kuangata Bible ne mushinga. Wewe wangata Bible ne mushinga, ujingulula diumvuija diende, ne paudi umona mudi malu audi ulongamu umvuangana ne ‘tshidikijilu tshia mêyi malenga,’ nanku dîba adi kuena upeta malu a pale pale to. Udi umona mudi malu onso apetangana bimpe mu tshidikijilu etshi.”​—2 Timote 1:13.

10 Kukulakaja kakuena anu kupangisha muntu bua kulonga malu makole mapiamapia to. Bantu ba bidimu 60, 70, nansha 80 ne bia mu njila mbalonge mua kubala ne kufunda anyi mbalonge miakulu mikuabu. Bamue Bantemu ba Yehowa benze nanku bua kuyisha bantu badi bafumine mu matunga makuabu lumu luimpe. (Mâko 13:10) Harry ne mukajende bakavua ne bidimu pabuipi ne 70 pakangatabu dipangadika dia kuyisha bantu bavua bakula Tshimputulukeshi. Harry wakamba ne: “Bushuwa, malu onso atu enda akola menemene padi muntu wenda ukulakaja.” Tshidibi, mu didienzeja ne mu dinanukila, bakatuadija kulonga Bible ne bantu mu Tshimputulukeshi. Kukadi bidimu bia bungi mpindieu bidi Harry wenza miyuki mu mpungilu ya distrike mu muakulu muenyi eu.

11. Bua tshinyi mbimpe kuelangana meji bua malu adi bana betu bakulakaje ba lulamatu benze?

11 Bushuwa, bantu bonso kabena mua kuenza malu aa to, bualu bonso kabena ne makanda anyi nsombelu wa muomumue to. Kadi bua tshinyi kuelangana meji bua malu adi bamue bana betu bakulakaje benze? Ki mbua kuamba ne: muntu yonso udi ne bua kudienzeja bua kuenza malu a muomumue to. Kadi bidi mu lungenyi lua tshivua mupostolo Paulo mufundile bena Kristo bena Ebelu bua bakulu ba lulamatu ba mu tshisumbu, wamba ne: ‘Nuele meji a nshikidilu wa tshikadilu tshimpe tshia mioyo yabu, nuidikije ditabuja diabu.’ (Ebelu 13:7) Patudi tuelangana meji bua bilejilu bia lukunukunu ebi, bidi mua kutukankamija bua kuidikija ditabuja dikole didi nadi bana betu bakulakaje aba mu mudimu udibu benzela Nzambi. Harry, udi mpindieu ne bidimu 87, udi umvuija tshidi tshimusaka bua kuenza mudimu eu ne: “Ndi musue kuenza malu a meji mu bidimu bia muoyo bidi binshadile ne ndi musue kuambuluisha mu mudimu wa Yehowa padiku mushindu.” Fred utudi batele kumpala eku udi umvua disanka dia bungi mu mudimu wende udibu bamupeshe ku Betele. Udi wamba ne: “Bidi bikengela kupeta mushindu mutambe buimpe wa kuenzela Yehowa mudimu ne kushala mulamataku.”

Balamate Nzambi nansha muakashintuluka nsombelu wabu

12, 13. Mmunyi muvua Bâzilai muleje lulamatu kudi Nzambi nansha muakashintuluka nsombelu wende?

12 Bidi mua kuikala bikole bua kuitaba ntatu idi mubidi upeta padi bidimu bivula. Nansha nanku, kudi mushindu wa kuleja lulamatu kudi Nzambi. Bâzilai muena Gilada mmutushile tshilejilu tshimpe mu muanda eu. Pavuaye ne bidimu 80, wakakidila Davidi ne tshiluilu tshiende mu mushindu wa pa buawu, kubapeshaye biakudia ne muaba wa kulala mu tshikondo tshia buntomboji bua Abashaloma. Pakasa Davidi ne bantu bende luendu bapingana ku Yelushalema, Bâzilai wakaya kubashindikija too ne ku musulu wa Yadene. Davidi wakambila Bâzilai bua alue muena mudimu wa lupangu lua mukalenge. Ntshinyi tshiakamba Bâzilai? ‘Lelu eu bidimu bianyi bidi makumi muanda mukulu; ndi mumanye mua kujingulula ne bidi bimpe ne bidi bibi anyi? Muntu webe udi mumanye mua kulabula bintu bidiye udia ne bidiye unua anyi? Ntshidi kabidi mua kumvua mêyi a balume anyi bakaji pimbabu misambu anyi? Tangila muntu webe Kimehama; aye biende ne mukalenge wanyi, umuenzele budi buimpe kuudi.’​—2 Samuele 17:27-29; 19:31-40.

13 Nansha muvua nsombelu wa Bâzilai mushintuluke, wakenza muende muonso bua kukuatshisha mukalenge uvua Yehowa muteke. Nansha muvuaye witaba ne: lulabulu luende ne lumvu luende kabitshivua muvuabi kumpala, kavua mushale anu ne kanyinganyinga to. Kadi Bâzilai wakaleja muvuaye ne ngikadilu milenga pakambilaye Davidi bua apeshe Kimehama mudimu au. Anu bu Bâzilai, bakulakaje ba bungi lelu badi baleja lungenyi lua dikeba disanka dia bakuabu ne lua diakidilangana. Badi benza muabu muonso bua kukuatshisha ntendelelu mulelela, bamanye ne: “Nzambi udi usanka ne milambu ya nunku.” Ndibenesha dinene bua kuikala ne bena lulamatu aba munkatshi muetu!​—Ebelu 13:16.

14. Mmushindu kayi udi bidimu bivule bia Davidi bitamba kutokesha ngumvuilu wa mêyi adi mu Musambu 37:23-25?

14 Nansha muakashintuluka nsombelu wa Davidi njila ne njila munkatshi mua bidimu, uvua mushindike ne: dikuatshisha dia Yehowa bua basadidi bende ba lulamatu kaditu dishintuluka. Pakavua Davidi pabuipi ne ku ndekelu kua muoyo wende, wakenza musambu utudi bamanye lelu bu Musambu wa 37. Anji fuanyikijabi Davidi musombe welangana meji, wimba lunzenze ne mêyi aa: ‘Biendedi bia muntu bidi bijadikibua kudi Yehowa, ne yeye udi usanka bua njila wende. Biatankukaye, kena udishinda tshibula, bualu bua Yehowa udi umukuata ne tshianza tshiende. Ngakadi nsongalume, katataka ngakulua muntu mukole; kadi tshiena muanji kutangila muntu muakane mushale patupu, anyi bana bende baledibue balomba biakudia.’ (Musambu 37:23-25) Yehowa wakamona bikumbane bua kuleja bukole bukavua Davidi mu musambu eu mufundisha ku nyuma. Etshi ke tshidi tshipesha mêyi aa adi alenga ku muoyo bujitu bua bungi!

15. Mmunyi mudi mupostolo Yone mushiye tshilejilu tshilenga tshia lulamatu nansha muakashintuluka nsombelu wende ne muvuaye mukulakaje?

15 Mupostolo Yone ke tshilejilu tshikuabu tshilenga tshia lulamatu nansha muakashintuluka nsombelu wende ne muvuaye mukulakaje. Yeye mumane kuenzela Nzambi mudimu bidimu bitue ku 70, wakedibua mu buloko mu tshidiila tshia Patemo ‘bualu bua dîyi dia Nzambi ne bua dimanyisha dia Yezu.’ (Buakabuluibua 1:9) Pabi mudimu wende kauvua muanji kujika to. Bushuwa, mikanda yonso ya mu Bible yakafunda Yone uvua muyifunde mu bidimu bia ndekelu bia muoyo wende. Pavuaye mu Patemo, Nzambi wakamupesha tshikena-kumona tshia dikema tshia Buakabuluibua, yeye kutshifunda bimpe menemene mu mukanda. (Buakabuluibua 1:1, 2) Bantu ba bungi badi bela meji ne: bakamulekela mu tshikondo tshia bukokeshi bua Amperere wa bena Lomo Nerva. Panyima apu, bu mu 98 kunyima kua Yezu, pakavuaye pamuapa ne bidimu bu 90 anyi 100, Yone wakafunda Evanjeliyo ne mikanda isatu idi ne dîna diende.

Lumu lua dinanukila ludi kaluyi lujimina

16. Mmunyi mudi bana betu badi bafike ku dipangila mua kuakula bimpe baleja lulamatu luabu kudi Yehowa?

16 Ntatu ya ku bukulakaje idi mua kuluila bantu mu mishindu ya bungi. Tshilejilu, bamue bana betu mbafike mene ku dipangila mua kuakula bimpe. Nansha nanku, badi anu bavuluka malu malenga adi Nzambi mubenzele bua kubaleja dinanga ne bulenga buende. Nansha mudibu kabayi mua kuamba malu onso ne mukana muabu, mu mutshima wabu badi bambila Yehowa ne: ‘Mona mundi munange mikenji yebe! Ndi ngelangana meji bualu buayi dinda too ne ku dilolo.’ (Musambu 119:97) Ku luende luseke, Yehowa mmumanye bantu badi ‘[bela meji bua] dîna diende,’ ne udi wanyisha mudibu bashilangane bikole ne bantu bonso badi kabayi basue njila yende. (Malaki 3:16; Musambu 10:4) Bidi bitukolesha ku muoyo patudi tumanya ne: Yehowa udi usanka bua meji atudi tuela mu mutshima wetu!​—1 Kulondolola 28:9; Musambu 19:14.

17. Ntshintu kayi tshia pa buatshi tshidi bantu bakadi benzele Yehowa mudimu bidimu bia bungi bapete?

17 Katupu muoyo ne: bana betu badi basadile Yehowa ne lulamatu bidimu bia bungi mbapete tshintu tshia pa buatshi, tshivuabu kabayi mua kupeta mu mushindu mukuabu: lumu lua dinanukila ludi kaluyi lujimina. Yezu wakamba ne: ‘Nenudiangatshile mioyo yenu bualu bua dinanukila dienu.’ (Luka 21:19) Bua kupeta muoyo wa tshiendelele bidi bikengela kuikala ne dinanukila. Ba munkatshi muenu badi ‘benze bu mudi disua dia Nzambi’ ne baleje lulamatu mu nsombelu wabu badi mua kutekemena ‘[dikumbana dia] mulayi.’​—Ebelu 10:36.

18. (a) Ntshinyi tshidi Yehowa usanka bua kumona kudi bakulakaje? (b) Ntshinyi tshituamona mu tshiena-bualu tshidi tshilonda?

18 Yehowa udi wanyisha bikole mudimu unudi numuenzela ne muoyo mujima, nansha wowu wa bungi anyi mukese. Nansha malu kayi wowu enzekela ‘mibidi yenu’ bua bukulakaje, ‘mioyo yenu’ idi mua kuvuijibua mipiamipia ku dituku ku dituku. (2 Kolinto 4:16) Kakuena mpata bua se: Yehowa udi wanyisha bikole malu anudi benze kale, kadi mbilelela kabidi bua se: udi wanyisha bikole malu anudi nuenza mpindieu bua dîna diende. (Ebelu 6:10) Mu tshiena-bualu tshidi tshilonda, netuakule bua bipeta bidi lulamatu lua nunku bilua kupatula pashishe.

Newandamune munyi?

• Ntshilejilu kayi tshilenga tshidi Ana mushile bena Kristo bakulakaje lelu?

• Bua tshinyi bukulakaje kabuena anu buelela muena Kristo mikalu mu bidiye mua kuenza?

• Mmunyi mudi bakulakaje mua kutungunuka ne kuleja lulamatu luabu kudi Nzambi?

• Mmunyi mudi Yehowa umona mudimu udi bena Kristo bakulakaje bamuenzela?

[Nkonko ya dilonga]

[Tshimfuanyi mu dibeji 23]

Mukulakaje Danyele wakajingulula tshikondo tshia bupika bua Yuda mu “mikanda”

[Bimfuanyi mu dibeji 25]

Bakulakaje ba bungi badi bafila tshilejilu tshimpe mu dibuela mu bisangilu, mu diyisha ne lukunukunu ne mu didilongela ne muoyo umue