Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Mbatuleje muntu udi mukebeshe bubi

Mbatuleje muntu udi mukebeshe bubi

Mbatuleje muntu udi mukebeshe bubi

MU BIDIMU lukama bia kumpala, bena Yuda ba bungi bavua bindile Masiya mulaya. (Yone 6:14) Pavua Yezu mutuadije mudimu wende, uvua usamba bantu ne ubumvuija Dîyi dia Nzambi. Uvua wondopa babedi, udisha bavua ne nzala, ubatamija bipepele, ujula too ne bafue. (Matayo 8:26; 14:14-21; 15:30, 31; Mâko 5:38-43) Uvua kabidi wamba mêyi a kudi Yehowa ne wakula bua muoyo wa tshiendelele uvuaye mulaye bantu. (Yone 3:34) Yezu uvua muleje ku malu avuaye wamba ne wenza ne: uvua Masiya uvua ne bua kupikula bantu ku bubi ne ku ntatu yonso idibu bukebeshe.

Nunku bamfumu ba tshitendelelu tshia bena Yuda ke bavua ne bua kuikala ba kumpala mu diakidila Yezu, dimuteleja ne dilonda tshivuaye wamba. Kadi kabakenza nanku to. Bakamukina, kumukengesha ne kumuelela mene ne tshifufu bua kumushipa!​—Mâko 14:1; 15:1-3, 10-15.

Bua malu aa, Yezu wakapisha bantu babi abu. (Matayo 23:33-35) Tshidibi, wakaleja ne: kuvua muntu mukuabu uvua ne bujitu bua malu mabi avua mu mioyo yabu. Wakabambila ne: ‘Nuenu nudi bana ba Diabolo, tatu wenu, nudi basue kuenza bu mudi nkuka ya tatu wenu. Ku tshibangidilu yeye wakadi mushipianganyi, katu wimana mu bualu bulelela, bua yeye kêna ne bualu bulelela munda muende. Pambaye dîyi dia mashimi, udi wamba malu ende mene; bua yeye udi muena mashimi, ne udi tatu wawu.’ (Yone 8:44) Nansha muvua Yezu mumanye ne: bantu badi mua kuenza malu mabi, wakaleja ne: Satana Diabolo ke utu ubasaka ku dienza malu aa.

Pavua Yezu muambe ne: Satana “katu wimana mu bualu bulelela,” uvua uleja ne: muanjelu mubi eu uvua kumpala muanjelu muimpe wa Nzambi, kadi wakalua kumutombokela. Bua tshinyi Satana wakatombokela Yehowa? Bualu wakatuadija kudimona ne mushinga wa bungi kufikaye too ne kujinga bua bantu bamutendelele yeye pamutu pa Nzambi. *​—Matayo 4:8, 9.

Ditomboka dia Satana diakamueneka mu budimi bua Edene pavuaye mushime Eva bua kudia tshimuma tshikandika. Bu muvua Satana wa kumpala wa kupatula dishima dia nzanzanza ne kushiminyina Yehowa malu, wakalua ‘tatu wa mashimi.’ Pashishe, pavua Satana musake Adama ne Eva ku ditombokela Nzambi, wakenza bua bikale ku bukokeshi bua bubi ne bua bikale bafue bobu ne bana bavuabu mua kulelela. Nunku ke muakalua kabidi Satana ‘mushipianganyi’ bushuwa, webe wa kalanda musenga!​—Genese 3:1-6; Lomo 5:12.

Satana wakabueja lungenyi luende lubi too ne mu diulu, muvuaye musake banjelu bakuabu bua kutombokelabu pabu Nzambi. (2 Petelo 2:4) Anu bu Satana, banjelu babi aba bakatuadija kutangila bantu ne dijinga dibi. Kadi dijinga diabu divua dia kuangata bakaji ba pa buloba, ne bualu ebu buakakebesha malu mabi matambe.

Bubi budi buvula pa buloba

Tudi tubala mu Bible ne: “Pavua bantu batuadije kuvulangana . . . , kulelabo bana ba bakaji ba bungi. Bana ba [Nzambi] kumonabo ne: bana ba bakaji ba bantu bavua bimpe batambe, kuangatabo bonso bavua babalengelela bu bakaji babo.” (Genese 6:1, 2, MMM) “Bana ba Nzambi” bavua banganyi? Bavua banjelu, kabavua bantu to. (Yobo 1:6; 2:1) Bua tshinyi tudi tuamba nanku? Tudi tuamba nunku bualu diselangana dia bantu nkayabu dikavua dituadije kukavua bidimu bipite pa 1 500 ne kabuvua bualu bua pa buabu nansha. Nunku padi Bible wakula bua “bana ba Nzambi” bavua bavuale mibidi ya buntu ne bangate “bana ba bakaji ba bantu,” udi wakula bua tshintu tshivua katshiyi tshianji kuenzeka, katshiyi tshia pa tshibidilu.

Bana bakalelabu badi baleja muvua diangatangana edi kadiyi bualu bua pa tshibidilu. Bavua bantu ba mpolondo, bashilangane ne bakuabu bantu ne bavua bababikila ne: Banefilima. Bana aba bavua kabidi ne tshikisu tshia bungi. Mu kuamba kuimpe, muaku “Nefilima” udi umvuija “bashindishanganyi, badi bakulula bakuabu.”​—Genese 6:4.

Banefilima ne batatuabu bakenza malu mabi mu mushindu wa dikema uvua kauyi muanji kuenzeka kumpala to. Genese 6:11 udi wamba ne: ‘Bantu bakadi babi ku mêsu kua Nzambi ne buloba buakadi buule tente ne malu mabi.’ Eyowa, bantu bakatuadija kuenza malu mabi a tshikisu avua benyi aba bavua munkatshi muabu benza.

Mmunyi muvua Banefilima ne batatuabu bafikishe bantu ku dienza malu mabi nunku? Bavua benza mudimu ne lungenyi lua bantu lua kuenza malu mabi ne majinga abu mabi. Ntshinyi tshiakenzeka? ‘Bantu bonso bakanyanguka mu bienzedi biabu bia pa buloba.’ Ndekelu wa bionso, Yehowa kubutulaye bantu babi abu ku mvula wa kabutu, kushiyaye anu muntu muakane Noa ne dîku diende. (Genese 6:5, 12-22) Kadi banjelu bavua bavuale mibidi ya bantu bakapingana bobu mu diulu ne bundu. Bu mukavuabu balue bademon, bakatungunuka ne kutombokela Nzambi ne dîku diende dia banjelu bimpe. Bidi bimueneka ne: katshia anu ku dîba adi, Nzambi uvua mukandike banjelu babi aba bua kuvuala kabidi mibidi ya buntu. (Yuda 6) Nansha nanku, badi benzeja bantu mu malu a bungi.

Badi bela muntu mubi patoke

Mu 1 Yone 5:19 badi baleja bungi bua bantu badi ku bukokeshi bua Satana bamba ne: ‘Ba pa buloba bonso badi balala mu bubi.’ Diabolo udi usaka bantu ku malu mabi adi enda anu avula. Yeye, mmudisuike ne muoyo wende wonso anu bua kubenzela bibi. Bua tshinyi? Bualu bavua bamuipate pamue ne bademon bende mu diulu pavua Bukalenge bua Nzambi butuadije kukokesha mu 1914. Bible ukavua mumanyishe bua dimuipata edi ne: ‘Mulawu wikale pa buloba, bualu bua Diabolo wakupueka kunudi, muikale ne tshiji tshikole, mumanye ne: Udi ne musangu muipi.’ (Buakabuluibua 12:7-12) Kadi mmushindu kayi udi Satana ufikisha bantu ku dienza malu mabi lelu?

Satana udi wenza nenku nangananga padiye ukankamija lungenyi ludi lulombola ngelelu wa meji wa bantu ne bienzedi biabu. Ke bualu kayi badi babikila Satana mu Efeso 2:2 ne: ‘Mukalenge wa bukokeshi bua mu lupepele, wa nyuma udi wenzeja katataka munkatshi mua bana ba bupidia.’ ‘Lupepele’ lua kudi Diabolo elu ludi lusaka bantu bua kutombokela Nzambi ne mikenji yende pamutu pa kubasaka bua kumutshina ne kuenza malu mimpe. Nunku Satana ne bademon bende ke badi bakankamija malu mabi adi bantu benza ne baakolesha kabidi.

“Ulame mutshima webe”

Tshimue tshia ku bintu bia mu ‘lupepele’ elu nditangila dia bindidimbi bia bantu kabayi bilamba didi tshijula bantu majinga mabi a kumanyangana. Bindidimbi bia nunku mbitangalake mu bantu anu bu tshipupu ne bidi bienza bua bualu bua bundu bumueneke bu bualu buimpe. (1 Tesalonike 4:3-5) Bindidimbi ebi bitu bileja malu a bungi mabi anu bua kunaya anyi bua kusankisha bantu, malu bu mudi: diangata bamamu ku bukole kudi muntu umue anyi ba bungi bua kulala nende, dilala ne mukaji ne tshikisu, diangatangana ne nyama ne dinyanga bana ba bende. Nansha bindidimbi bia bantu butaka bimueneka bu kabiyi ne njiwu, bitu anu binyanga bantu badi babimona anyi badi babala mikanda idi yumvuija malu au, bualu bitu bikuatangana ku bupika. Muntu udi ubitangila udi mua kupeta tshibidilu tshia kuikala ubitangila bua kudijula majinga mabi. * Bualu bubi ebu butu bunyanga malanda a muntu ne bakuabu ne malanda ende ne Nzambi kabidi. Bindidimbi bibi ebi bidi bileja lungenyi lunyanguke lua bademon bena nabi, bualu bobu ke bantomboji bavua majinga abu mabi a masandi matuadije kumpala kua mvula wa kabutu wa mu tshikondo tshia Noa.

Ke bualu kayi Solomo muena meji wakafunda ne: ‘Ulame mutshima webe ne dilama dionso, bualu bua munda muawu mudi mupatuka mishimi yonso ya muoyo.’ (Nsumuinu 4:23) Mu tshienzedi, bua kubenga kutangila bindidimbi bia bantu kabayi bilamba mbimpe wewe kumbusha bindidimbi ebi pabibu babileja ku televizion ne kutangila muaba mukuabu anyi kujima ordinatere webe ne dikima padi bindindimbi bidi bijula majinga mabi ebi bimueneka kuyi ujingakana. Dimona bu musalayi udi ukeba kuepela disashi didibu bamuludikile bua kumuasa pa tshiadi. Satana mmusue kukuasa disashi mu muoyo wa tshimfuanyi (anyi muaba udi majinga ebe afumina) bua kuunyanga.

Udi kabidi ne bua kulama muoyo webe bua kubenga kunanga tshikisu, bualu Diabolo mmumanye ne: Yehowa ‘mmubenge munangi wa mvita.’ (Musambu 11:5, MMM) Satana kêna anu ne mua kuenza bua wenze malu a tshikisu bua kukuvuija muluishi wa Nzambi to; kadi mmusue anu bua unange tshikisu anyi mvita. Kabiena bikemesha bua mudi malu a tshikisu ne a bademon mikale a bungi ku tudiomba anyi mu bikandakanda. Banefilima bakadi bafue, kadi ngikadilu ne bienzedi biabu bitshidiku ne lelu. Mushindu uudi usungula bua kunaya ne kudisankisha udiku uleja ne: udi wepuka mateyi a Satana anyi?—2 Kolinto 2:11.

Mushindu wa kutantamena malu a Satana

Nyuma mibi idi mua kutukuatshisha buôwa. Bible udi uleja ne: bantu badi baditatshisha bua kusankisha Nzambi kabena baluangana anu ne mibidi yabu idi ibasaka ku dienza bibi, kadi badi kabidi ‘baluangana ne bisumbu bia nyuma mibi.’ Bua tuetu kutshimuna mvita eyi ne kusankisha Nzambi, tudi ne bua kuitaba diambuluisha didi Nzambi utupesha.​—Efeso 6:12; Lomo 7:21-25.

Nzambi udi utuambuluisha ne nyuma wende anyi bukole buende budi bupite bukole bukuabu buonso. Mupostolo Paulo wakafundila bena Kristo ba kumpala ne: ‘Tuetu tuakangata nyuma, ki ngua pa buloba, kadi nyuma wa kudi Nzambi.’ (1 Kolinto 2:12) Bantu badi nyuma wa Nzambi ulombola mbanange malu adi Nzambi munange ne mbakina aa adiye mukine. (Amosa 5:15) Kadi, mmunyi mudi muntu mua kupeta nyuma muimpe? Udi umupeta nangananga padiye usambila, ulonga Bible (udibu bafunde ne nyuma eu) ne udisangisha pamue ne bantu badi banange Nzambi bushuwa.​—Luka 11:13; 2 Timote 3:16; Ebelu 10:24, 25.

Patudi tulonda malu adi Nzambi utulomba bua kuenza aa, tudi tutuadija kuvuala ‘bintu bionso bia mvita bia Nzambi,’ ne bintu ebi ke biatulama ku ‘mateyi a Diabolo.’ (Efeso 6:11-18) Kulonda malu aa kudi ne mushinga lelu kupita kumpala. Bua tshinyi?

Malu mabi akadi pa kujika

Mufundi wa misambu udi wamba ne: ‘Biadiunda bantu babi bu mudi mashinde atoloka, ne bikala benji ba malu mabi bonso ne diakalengele, budi bua bobu kujimijibua tshiendelele.’ (Musambu 92:7) Anu bu mu matuku a Noa, divula dia malu mabi didi dileja ne: Nzambi ukadi pa kulumbuluisha bantu babi, ne nealumbuluishe kabidi Satana ne bademon bende, neabele mu dijimba muikalabu kabayi ne bua kuenzelangana bibi, kumpala kua kubabutulaye. (2 Timote 3:1-5; Buakabuluibua 20:1-3, 7-10) Nnganyi wakumbaja dilumbuluisha dia Nzambi edi? Yezu Kristo. Bible udi wamba bua Yezu ne: ‘Bua bualu ebu Muana wa Nzambi wakamueneshibua bua kubutuleye midimu ya Diabolo.’​—1 Yone 3:8.

Udiku musue bua malu mabi ajike anyi? Malu adi Nzambi mulaye mu Bible adi mua kukukolesha ku muoyo. Kakuena mukanda mukuabu udi uleja patoke ne: Satana ke mukebeshi wa bubi bu Bible to, ne kakuena munga mukanda udi uleja muikala Nzambi ne bua kubutula Satana ne malu ende mabi onso anu Bible. Tudi tukulomba bua ulonge Bible bua udilame ku malu mabi a Satana mpindieu ne upete ditekemena dia kusomba pa buloba dîba dikala bubi kabutshiyiku to.​—Musambu 37:9, 10.

[Mêyi adi kuinshi]

^ tshik. 5 Katuena bamanye dîna dia muanjelu wakalua Satana to. Muaku “Satana” udi umvuija “Muluishi” ne muaku “Diabolo” “Mushiminyinyanganyi wa malu.” Mu mushindu kampanda, nsombelu wa Satana mmufuane wa mukalenge wa kale wa mu Tulo. (Yehezekele 28:12-19) Bonso babidi bavua bantu bimpe kumpala, kadi bakatuadija kudimona ne mushinga wa bungi ne kuluabu bena lutambishi.

^ tshik. 17 Bala biena-bualu bilondangane bia “La pornographie: inoffensive ou néfaste?” mu Réveillez-vous! wa mu dia 22 Kashipu 2003, mupatula kudi Bantemu ba Yehowa.

[Kazubu/​Tshimfuanyi mu dibeji 6]

Mianu idi ne ndambu wa bulelela

Mianu ya kale itu ilonda malu a bantu bikale tshitupa bantu tshikuabu nzambi, bantu ba mpolondo ne bua mvula wa kabutu itu mu miyuki ya bantu ya kale pa buloba bujima. Tshilejilu, mu kasala ka bena Akkad ka Gilgamesh badi bakula bua mvula wa kabutu, mazuwa ne bua bantu bavua bapanduke. Badi baleja muvua Gilgamesh muine muikale tshitupa muntu tshikuabu nzambi wa tshikisu, uvua musue bakaji bikole. Mu muanu wa bena Aztèque badi bakula bua buloba bua kale buvua ne bantu ba mpolondo ne bua mvula wa kabutu. Mu wa bena Scadinavie badi bakula bua tshisamba tshia bantu ba mpolondo ne bua muntu mukuabu wa meji uvua ne dîna dia Bergelmir wakenza mazuwa manene bua kudisungilaye ne mukajende. Patudi tusangisha mianu yonso eyi, tudi tumona ne: muyuki wa mu Bible udi uleja ne: bantu bonso mbafumine kudi bantu bavua bapanduke ku mvula wa kabutu uvua mushipe bantu babi bonso mmulelela.

[Tshimfuanyi]

Dibue didibu bafunda kasala ka Gilgamesh

[Mêyi a dianyisha]

The University Museum, University of Pennsylvania (neg. # 22065)

[Tshimfuanyi mu dibeji 5]

Bantu ba lelu badi ne ngikadilu ya Banefilima

[Tshimfuanyi mu dibeji 7]

Dimanya dijalame didi dituambuluisha bua kuepuka malu mabi