Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

‘Meji adi ne dikuatshisha’

‘Meji adi ne dikuatshisha’

‘Meji adi ne dikuatshisha’

NSUMUINU 16:16 udi wamba ne: ‘Mona mudi dipeta dia meji dipita tshiamu tshia or bulengele! Bulelela, kupeta dijingulula dia mianda kudi kupita kusungula kua tshiamu tshia argent bulengele.’ Bua tshinyi meji adi ne mushinga wa bungi? Bualu ‘[meji] adi ne dikuatshisha bu dia biuma; kadi [dimanya] didi ditamba bua didi divuija muoyo kudi muenadi.’ (Muambi 7:12) Kadi mmunyi mudi meji avuija muoyo kudi benawu?

Kupeta meji a Nzambi, mmumue ne: kupeta dimanya dilelela dia mu Bible, Dîyi dia Nzambi, ne kuenza tshididi diamba, kudi kutuambuluisha bua kuenda mu njila udi Yehowa musue. (Nsumuinu 2:10-12) Solomo Mukalenge wa Isalele wa kale wakamba ne: ‘Njila wa bantu bakane nkuepuka ku malu mabi, muntu udi ulama muoyo wende udi utangile kudiye uya.’ (Nsumuinu 16:17) Bushuwa, meji adi asungila benawu ku njila mibi ne abalama ne muoyo. Mêyi majalame a meji adi mu Nsumuinu 16:16-33 adi aleja mudi meji a Nzambi mua kulengeja ngikadilu wetu, ngakuilu ne bienzedi bietu. *

‘Ikala ne mutshima mupuekele’

Badi baleja meji adibu bakuisha bu muntu mikale amba ne: “Kudisua, kudibandisha . . . ndi mbikina.” (Nsumuinu 8:13) Kudibandisha ne meji kabitu bipetangana nansha kakese to. Tudi ne bua kuenza malu ne meji ne kuikala badimuke bua kubenga kudibandisha anyi kuditumbisha. Tudi ne bua kudilama bikole nangananga patudi bapete diakalengele mu amue malu a mu nsombelu anyi padibu batupeshe mudimu kampanda mu tshisumbu tshia bena Kristo.

Nsumuinu 16:18 udi utudimuija ne: ‘Kudisua kudi kuya kumpala kua dibutuka [anyi dikuluka], mutshima wa kudibandisha udi uya kumpala kua dipona.’ Angata tshilejilu tshia dikuluka ditambe bunene dikadi dienzeke, dia muanjelu mupuangane wa Nzambi wakadivuija Satana Diabolo. (Genese 3:1-5; Buakabuluibua 12:9) Kavuaku muleje lungenyi lua didibandisha kumpala kua dikuluka diende anyi? Bible udi uleja bualu ebu padiyi wamba ne: kabena ne bua kuteka muntu udi ufuma ku dikudimuna mutshima mutangidi mu tshisumbu to, bualu ‘padisuaye, neapone mu dilumbulushibua dia Diabolo.’ (1 Timote 3:1, 2, 6) Bidi ne mushinga bua tuetu kudilama bua katufikishi bakuabu ku didibandisha anyi kulekela didibandisha dienda didiunda munda muetu tuetu bine.

Nsumuinu 16:19 udi wamba ne: ‘Kuikala ne mutshima mupuekele diatshimue ne badipuekeshi kudi kutamba kuabanyangana bintu binyenga mu mvita ne badisu buimpe.’ Buimpe bua mubelu eu budi bumuenekela mu tshilejilu tshia Nebukadenesâ mukalenge wa Babulona wa kale. Bua diditambisha divuaye nadi, wakasa lupingu lunene lutambe (luvua pamuapa lumuleja yeye muine) mu mpata wa Dula. Lupingu elu bavua mua kuikala baluashile pa tshibumba tshile, ke pavualu lutumbuke bikole bule bua metre 27. (Danyele 3:1) Lupingu lule elu luvua luenza bua luikale tshimanyinu tshivua tshikemesha tshia bukalenge bua Nebukadanesâ. Nansha mutu bintu bidi bile ne bitumbuke bu muvua lupingu alu, bintu bu mudi: makunji manene, tuleya tule ne nzubu mile ya bisasa mua kukemesha muntu, kabiena mua kukemesha Nzambi nansha kakese. Muimbi wa Misambu wakamba ne: ‘Yehowa udi mubandishibue mulu, kadi udi umona bantu bapuekele; udi mumanye badi ne dipetu patshidibu kule.’ (Musambu 138:6) Tumanye ne: ‘tshintu tshidi tshitumbe ku mêsu kua bantu tshidi tshinyanguke ku mêsu kua Nzambi.’ (Luka 16:15) Mbitambe buimpe bua tuetu ‘kudipuekesha ku malu adi mapuekele’ pamutu pa tuetu ‘kuteka meji ku malu mapite.’​—Lomo 12:16.

Akula ne “lungenyi” ne ‘mêyi adi itabijija bantu’

Mmunyi mudi kupeta meji kulengeja ngakuilu wetu? Mukalenge wa meji udi utuambila ne: ‘Udi umvua dîyi ne ntema neapete diakalengele; udi weyemena Yehowa neikale ne disanka. Badi babikila muena meji ne: mujinguludi wa mianda; bulengele bua mêyi a ku mishiku budi buitabijija bantu. Lungenyi ludi bu mushimi wa mâyi a muoyo kudi muntu udi nalu, dikengesha dia bapote mbupote buabu. Mutshima wa muena meji udi uyisha mukana muende lungenyi, udi upetamu bukole bua kuitabijija bantu.’​Nsumuinu 16:20-23.

Meji adi atuambuluisha bua kuakula ne lungenyi ne mêyi adi atuisha bantu. Bua tshinyi? Bualu muntu udi ne mutshima wa meji udi ukeba bua ‘kupeta diakalengele’ anyi buimpe mu bualu kampanda ne “udi weyemena Yehowa.” Patudi tudienzeja bua kumona ngikadilu mimpe idi bakuabu nayi, netuakule mêyi mimpe bua bualu buabu. Pamutu pa kuikala ne mêyi mashile anyi a matandu, mêyi etu adi malengele ne atuisha bantu. Kujingulula nsombelu udi nende bakuabu kudi kutuambuluisha bua kumanya ntatu idibu mua kuikala nayi ne mushindu udibu bayitantamena.

Mêyi a meji adi kabidi ne mushinga patudi tuenza mudimu wetu wa diyisha Bukalenge bua Nzambi ne divuija bantu bayidi. Patudi tulongesha bantu Dîyi dia Nzambi, tshipatshila tshietu katshiena anu tshia kubamanyisha patupu malu a mu Bible to. Tshipatshila tshietu ntshia kulenga mioyo yabu. Ebi bidi bitulomba bua kuikala ne mêyi adi atuisha bantu. Mupostolo Paulo wakabela muinende Timote bua kutungunukaye mu malu avuaye “mushindike menemene.”​—2 Timote 3:14, 15, MML.

Bilondeshile nkonga-miaku mukuabu, muaku wa mu tshiena Greke ‘kuitabijija’ udi umvuija “kushintuluisha muntu lungenyi mu dimueleshisha meji anyi mu dikonkonona nende bidi bimpe ne bidi bibi.” (An Expository Dictionary of New Testament Words wa William Vine) Bua kufika ku difila bijadiki bidi bifikisha muntu utudi tuyukila nende ku dishintulula lungenyi luende, bidi bitulomba bua kujingulula tshidi mu meji ende, malu atuye musue, nsombelu wende ne malu makuabu. Mmunyi mutudi mua kujingulula malu aa? Muyidi Yakobo udi wamba ne: ‘Muntu yonso umvue lubilu, atukije kayi muanji kuakula.’ (Yakobo 1:19) Bua tuetu kumanya malu adi mu mutshima wa muntu utudi tuyukila nende, tudi ne bua kumuela nkonko ne kuteleja bimpe padiye wakula.

Mupostolo Paulo uvua mumanye mua kutuisha bantu bimpe bia dikema. (Bienzedi 18:4) Nansha umue wa ku bantu bavua bamuluisha, nsenda wa biamu mukuabu diende Demetelio, wakamba ne: ki nganu ‘mu Efeso nkayamu, kadi mu luseke luonso lua Asia, anu tuaba tukese tudi tushala, Paulo eu wakitabijija bantu ba bungi, wakabakudimuija mitshima yabu.’ (Bienzedi 19:26) Paulo uvuaku muditumbishe bua muvuaye mumanye mua kuyisha bimpe anyi? Nansha kakese. Uvua wangata diyisha diende bu “dimuenesha dia nyuma muimpe [wa Nzambi] ne dia bukole.” (1 Kolinto 2:4, 5) Yehowa udi utuambuluisha petu ne nyuma wende. Tudi bajadike ne: Yehowa neatuambuluishe patudi tudienzeja bua kuakula ne busunguluji ne mêyi adi atuisha bantu bualu tudi tumueyemena.

Kabiena bitukemesha padibu babikila “muena meji” ne: “mujinguludi wa mianda.” (Nsumuinu 16:21) Bushuwa, lungenyi ludi ‘mushimi wa mâyi a muoyo’ kudi bantu badi nalu. Kadi netuambe tshinyi bua bapote? Badi “bapetula meji ne diyisha.” (Nsumuinu 1:7) Mmalu kayi adibu bapeta padibu bapetula diyisha dia kudi Yehowa? Anu mutukavua bambe kulu eku, Solomo udi wamba ne: ‘Dikengesha dia bapote mbupote buabu.’ (Nsumuinu 16:22) Badi bapeta diyisha dikuabu, misangu ya bungi dikale bu dinyoka dikole. Bapote badi kabidi mua kudikebela ntatu, kudifuisha bundu, kupeta disama ne nansha lufu lua tshikoso.

Mukalenge wa Isalele udi uleja kabidi mudi meji alengeja ngakuilu wetu, wamba ne: ‘Mêyi malengele adi bu dikatshi dia buitshi, adi mashemakane ku muoyo ne adi asanguluja mubidi.’ (Nsumuinu 16:24) Anu mutu buitshi busheme ne bukolesha ne lukasa muntu udi ne nzala, mêyi malenga adi akankamija ne akolesha ku muoyo. Buitshi butu kabidi bupetesha makanda a mubidi ne buondapa. Ke mudi kabidi mêyi mimpe, adi apetesha bantu makanda a mu nyuma.​—Nsumuinu 24:13, 14.

Udimukile ‘njila udi umueneka bu mululame’

‘Njila udiku udi mululame ku mêsu kua muntu, kadi nshikidilu wende udi lufu.’ (Nsumuinu 16:25) Muaba eu badi batuambila bua kudimukila ngelelu mubi wa meji ne dienza malu adi abengangana ne mikenji ya Nzambi. Njila kampanda udi mua kumueneka mululame bilondeshile dimona dia muntu muena mapanga, kadi pabi udi mua kuikala ubengangana ne mikenji miakane ya mu Dîyi dia Nzambi. Kabidi, Satana udi mua kusaka muntu bua kudishima nunku, dîba adi muntu udimona muenzejibue bua kulonda njila udiye yeye umona bu mululame, pabi njila au muikale ufikisha ku lufu.

Mushindu mutambe buimpe wa kubenga kudishima nkuikala ne mutshima wa meji ne lungenyi ne kuikala ne kondo ka muoyo kalongesha kudi Dîyi dia Nzambi. Patudi tusua kuangata mapangadika adi atangila bikadilu anyi ntendelelu peshi malu makuabu onso, mushindu mutambe buimpe wa kubenga kudishima nkuikala balombola kudi mikenji ya Nzambi ya tshidi tshimpe ne tshidi tshibi.

‘Muoyo wa muena mudimu udi usamina biakudia udi umuenzeja mudimu’

Mukalenge wa meji udi utungunuka wamba ne: ‘Muoyo wa muena mudimu udi usamina biakudia udi umuenzeja mudimu, bualu bua mukana muende mudi mumuenzeja bua kukuata mudimu.’ (Nsumuinu 16:26) Solomo udi wamba ne: muena mudimu udi ujinga biakudia ‘udi wenza mudimu’ bualu nzala yende idi ‘imuenzeja bua kukuata mudimu’ anyi imusaka. Dijinga dia pa tshibidilu, bu mudi nzala ya biakudia, didi ditusaka ku dienza mudimu. Dijinga dia mushindu eu ndimpe. Kadi netuambe tshinyi buobu balekele dijinga edi diela kalela ne dilua lukuka? Bipeta bidi bifuanangana ne tshitu tshienzeka patu kapia kavuabu batemeshe bua kulamba biakudia kalua mudilu mukole udi wosha ditu dijima. Lukuka ndijinga didi muntu kayi mua kutukija to, ne ludi lumubutuisha. Padi muena meji umona njiwu eyi, udi ukontolola nansha majinga ende adi mimpe.

Kuyi “mu njila udi kayi muimpe”

Mêyi adi apatuka mukana muetu adi mua kubutula anu bu kapia kadi kalakuka. Solomo udi uleja mudi kutalula bilema bia bakuabu ne kubitangalaja kubi padiye wamba ne: ‘Muntu mulembakane udi umbuila bantu dijimba dia dikenga; mêyi a ku mishiku yende adi bu kapia kadi kashidisha. Muena mashimi udi uvudija matandu; muena mukoso udi upandulula balunda banangangane.’​Nsumuinu 16:27, 28.

Muntu udi ukeba kuendeshila mukuende lumu lubi ‘mmulembakane.’ Tudi ne bua kukeba bua kumona ngikadilu mimpe idi nayi bakuabu ne kuamba malu adi asaka banga bantu bua kubatua mushinga. Netuambe bishi bua kuteleja bantu badi bamuangalaja bijanu? Mbitekete bua mêyi abu kujudija manunganyi adi kaayi malelela mu tshisumbu, kukosolola balunda ne kukebesha matapuluka. Meji adi ne bua kutusaka bua kubenga kubateleja.

Solomo udi utubela bua tudimukile bukole budi bupambuishangana budi mua kufikisha muntu ku dilonda njila mubi, wamba ne: ‘Muena tshimbambila udi uteya muena mutumba nende, udi umulombola mu njila udi kayi muimpe. Udi ubuikila mêsu ende bua kupangidija malu a bunsonge, udi ubuta mishiku yende, wakumana kuvuija malu mabi.’​Nsumuinu 16:29, 30.

Tshimbambila peshi tshikisu tshidiku mua kupambuisha batendeledi balelela anyi? Lelu mbapambuishe bantu ba bungi babafikishe ku ‘dipangidija malu a bunsonge.’ Badi bakankamija anyi benza malu a tshikisu. Tudi mua kumona bitukolele bua kuepuka dienza malu a tshikisu a nunku. Kadi bidi munyi bua dishimakaja muntu mu mishindu misokome? Lelu ki mbafikishe bantu binunu ne binunu ku ditangila manaya adi akankamija tshikisu anyi? Didimuija didi Bible ufila nditoke ne: ‘Udi wenda ne bena meji udi ulua muena meji, kadi udi ubuelakana ne bapote neakenge bua bualu ebu.’ (Nsumuinu 13:20) Bulelela, meji a kudi Nzambi adi atulama tshia bushuwa!

Netuambe tshinyi bua muntu udi muende matuku ende onso a muoyo ne meji ne lungenyi ne ‘kayi muye mu njila udi kayi muimpe’? Muntu udi muenze matuku ende onso a muoyo mu njila wa buakane ngua kuela kalumbandi ku mêsu kua Nzambi ne mmuakanyine kanemu. Nsumuinu 16:31 udi wamba ne: ‘Nsuki mitoke too idi tshifulu tshia butumbi, nebatshipete mu njila wa buakane.’

Bukuabu bualu, tshiji katshiyi tshikanda katshiena tshipetesha bualu buimpe nansha bumue. Kayina muanabute wa Adama ne Eva “wakadi ne tshiji” tshikole tshikuatshila muanabu Abele ne ‘wakabika kumpala kuende ne wakamushipa.’ (Genese 4:1, 2, 5, 8) Nansha mudiku mua kuikala bikondo bitudi mua kufika munda ne kafikila, tudi ne bua kudimuka bua tshiji tshietu katshitupitshi bukole. Nsumuinu 16:32 udi wamba patoke ne: ‘Udi kayi ukuata tshiji lubilu udi upita muena bukitu buimpe, udi ukokesha muoyo wende udi upita munyengi wa musoko kutumba.’ Tshiji tshipite bukole ki ntshimanyinu tshia bukole anyi tshia buimpe to. Mbutekete budi mua kufikisha ‘muntu ku diya mu njila udi kayi muimpe.’

Padi ‘dikosa dionso dia bualu difuma kudi Yehowa’

Mukalenge wa Isalele udi wamba ne: ‘Badi belela nshobo pa bibelu, kadi dikosa dionso dia bualu didi difuma kudi Yehowa.’ (Nsumuinu 16:33) Ku kale mu Isalele, Yehowa uvua imue misangu welesha nshobo bua kumanyisha disua diende. Nshobo ivua nsoka mivungamane anyi ya tutupa tua mabaya peshi tua mabue tuikale bipeyipeyi. Tshia kumpala, bavua balomba Yehowa bua akose tshilumbu kampanda. Pashishe, bavua bela nshobo mu mpaya wa tshilamba ne pashishe bayipatulamu. Bavua bitaba tshivua tshipatukamu bu tshifume kudi Nzambi.

Yehowa katshiena kabidi welesha nshobo bua kuambila bantu bende wende mmuenenu wa malu. Mmutuleje disua diende mu Bible Dîyi diende. Bua kupeta meji a Nzambi tudi ne bua kuikala ne dimanya dijalame dia malu adi Bible wamba. Ke bua tshinyi katuena ne bua kupitshisha dituku nansha dimue katuyi babale Bible.​—Musambu 1:1, 2; Matayo 4:4.

[Mêyi adi kuinshi]

[Tshimfuanyi mu dibeji 8]

Bua tshinyi meji mmimpe kupita ngolo?

[Tshimfuanyi mu dibeji 9]

Ntshinyi tshidi tshipesha mêyi ebe bukole bua kutuisha bantu paudi uyisha?

[Tshimfuanyi mu dibeji 10]

“Muntu mulembakane udi umbuila bantu dijimba dia dikenga”

[Tshimfuanyi mu dibeji 11]

Dibenga kukanda tshiji didi mua kufikisha ‘muntu ku diya mu njila udi kayi muimpe’

[Tshimfuanyi mu dibeji 12]

Tshikisu tshidi ne bukole bua kupambuisha muntu