Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

‘Ndaku wowe mâyi mu tshina tshia Siloama’

‘Ndaku wowe mâyi mu tshina tshia Siloama’

‘Ndaku wowe mâyi mu tshina tshia Siloama’

YEZU mumane kuondapa mpofo kampanda ne dima disambakaja ne mata, wakamuambila ne: ‘Ya wowe mu tshina tshia mâyi dîna diatshi Siloama.’ Muntu au wakaya kuowa mâyi, “wakapingana mutabale.” (Yone 9:6, 7) Tshina tshia mâyi tshia Siloama tshivua penyi? Bishadile bia ku bintu bia kale bidibu bapete kudi bakebuludi matuku mashale aa bidi bitumanyisha malu mapiamapia a muaba uvua tshina etshi.

Bantu ba bungi bavua baye kuendakana muaba uvuabu bamba ne: ke uvua tshina tshia Siloama mu Yelushalema, bela meji ne: ke tshina tshidibu batele mu Yone 9:7. Tshina etshi tshidi ku ndekelu kua njila wa muinshi mua buloba uvua Hezikiya muenzele mâyi muinshi mua buloba wa bule bua metre 530 mu siekele wa 8 kumpala kua Yezu kuledibua. Kadi tshina tshia mâyi etshi ntshia mu siekele muinayi kunyima kua diledibua dia Yezu. Bakatshibaka kudi bena mu Byzance bavua badiamba mudibu bena Kristo ba dishima bamba ne: tshina tshidibu batele mu Evanjeliyo wa Yone tshivua mua kuikala ku ndekelu kua njila wa muinshi mua buloba au.

Kadi mu 2004, bakebuludi ba bishadile bia ku bintu bia kale bakalua kupeta tshiakabikilabu ne: tshina tshia mâyi tshia Siloama tshia mu tshikondo tshivua Yezu pa buloba. Tshidi mutantshi wa metre lukama pankatshi pa ku sud ne ku est kua muaba uvuabu batupakane bela meji ne: ke uvua tshina tshia mâyi tshia Siloama. Mmunyi muakafikabu ku ditshipeta? Bakokeshi ba tshimenga bavua basue kulongolola mulonda munene wa mâyi a manyanu mu tshitupa atshi, ke bobu kutuma benji ba mudimu ne biamu binene. Mukebuludi mukuabu uvua wenza mudimu pabuipi apu uvua mutangile muvuabu bumbula ne yeye kumona njila ibidi. Bobu kuimanyika mudimu, ne batangidi ba bintu bia kale (Israeli Antiquities Authority) kubitabilabu bua kumbula muaba au. Bakadi bumbule luseke lumue lua tshina tshia mâyi atshi bule bua metre 70, makunji abidi akadi mamueneke patoke.

Amue makuta a bijanja avuabu bapete pavuabu bumbula avua a mu tshidimu tshia kumpala, tshibidi, tshisatu ne tshinayi tshia buntomboji bua bena Yuda bavua batombokele bena Lomo. Bena Yuda bavua batombokele bena Lomo pankatshi pa tshidimu tshia 66 ne tshia 70. Makuta a bijanja aa adi ajadika ne: bantu bavua anu buowa mâyi ku tshina etshi too ne mu 70 pakaluabu kubutula Yelushalema kudi bena Lomo. Tshibejibeji tshikuabu (Biblical Archaeology Review) tshidi tshiamba ne: “Bavua buowa mâyi ku tshina etshi too ne pakajika buntomboji bua bena Yuda, pashishe bantu kutshilekela. Bantu kabakasombela kabidi muaba eu uvua mutambe kuikala mu tshibandabanda mu Yelushalema too ne mu tshikondo tshia bena Byzance to. Mvula ivua iloka tshidimu tshionso ivua yuuja bitotshi mu tshina tshia mâyi atshi. Bena Lomo bamane kubutula tshimenga tshia Yelushalema, kabatshivua kabidi basukula tshina etshi to. Munkatshi mua nkama mivule ya bidimu, mushiki wa bitotshi wakuula mu tshina etshi ne ku kakese ku kakese kujiminatshi. Balongi ba bishadile bia bintu bia kale bakasangana tshina etshi muinshi mua bitotshi bia bule bua metre 3.”

Bua tshinyi balongi ba Bible ba muoyo mujima badi bajinga kumanya muaba uvua tshina tshia mâyi tshia Siloama? Bualu bidi bibambuluisha bua kumanya bimpe muaba uvua tshimenga tshia Yelushalema mu bidimu lukama bia kumpala, tshidibu batele bikole mu miyuki ya mu Evanjeliyo idi yakula bua muoyo wa Yezu ne mudimu wende.

[Tshimfuanyi mu dibeji 7]

Tshina tshia mâyi tshia Siloama tshidibu bafume ku dipeta matuku aa

[Mêyi a dianyisha]

© 2003 BiblePlaces.com.