Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Utu ne anyima udi kayi ufua anyi?

Utu ne anyima udi kayi ufua anyi?

Utu ne anyima udi kayi ufua anyi?

Tudi benza anu ne mubidi ne mashi anyi? Tudiku ne tshintu tshikuabu pa kumbusha bintu bidibu batufuke nabi anyi? Tudi ne muoyo lelu ne malaba tujimina anyi? Peshi tudiku ne tshitupa kampanda tshidi tshishala ne muoyo patudi tufua?

NANSHA mudi bitendelelu bia pa buloba bujima bipatule malongesha mavule mabuelakane bua tshidi tshituenzekela kunyima kua lufu, bia bungi bidi biamba bualu bua muomumue bua ne: muntu udi ne tshintu munda muende tshitu tshishala ne muoyo padi mubidi ufua. Bantu ba bungi badi bamba ne: “tshintu” etshi ke anyima. Kadi wewe utu witaba tshinyi? Tudi tshitupa mubidi, tshitupa anyima anyi? Anyima ntshinyi? Bantu batu ne anyima udi kayi ufua anyi? Bidi ne mushinga wa bungi bua tumanye tshitudi menemene.

“Mulume wakalua ne muoyo”

‘Anyima’ ntshintu tshidi munda mua muntu tshidi tshipatuka mu mubidi padi muntu ufua ne tshitungunuka ne kuikala ne muoyo anyi? Bilondeshile mukanda kampanda (Holman Illustrated Bible Dictionary), “misangu mivule anyima utu umvuija muntu yonso mujima.” Tshilejilu, Genese 2:7 udi wamba ne: ‘Yehowa Nzambi wakafuka mulume ne dimfuekenya dia buloba, wakela mupuya wa muoyo mu diulu diende; ne mulume wakalua ne muoyo.’ Muntu wa kumpala Adama uvua anyima.

Mikuabu mvese idi payi ijadika ne: muaku “anyima” udi umvuija muntu mujima. Tshilejilu, Bible udi wamba ne: anyima anyi muntu utu wenza mudimu. (Lewitiki 23:30) Udi wamba kabidi ne: mutshima anyi muntu udi mua kutata, kunyingalala, kupangila tulu, kumvua buôwa ne kubungama. (Balumbuluishi 16:16; Yobo 19:2; Musambu 119:28; Bienzedi 2:43; 1 Tesalonike 5:14) Lomo 13:1 udi wakula bua anyima bu muntu wamba ne: ‘Muntu yonso aditeke kunyima kua bakokeshi badi ku mutu kuende.’ Kabidi, tudi tubala mu 1 Petelo 3:20 ne: ‘Mu matuku a Noa, bantu banyabanya, bantu [peshi anyima] muanda mukulu bakasungidibua mu mâyi.’ Kakuena bualu nansha bumue mu mvese eyi budi buleja ne: anyima ntshintu tshidi katshiyi tshimueneka tshidi tshishala ne muoyo padi muntu ufua.

Kadi netuambe tshinyi bua nyama ne bikunyibua? Bidi pabi anyima anyi? Mukanda wa Nzambi udi wamba bua difukibua dia nyama ne: Nzambi wakamba ne: ‘Mâyi avudije bifukibua bia bungi bidi ne muoyo.’ Nzambi wakamba dituku dia bufuki diakalonda ne: ‘Buloba buvuije bifukibua bidi ne muoyo bu mudi mishindu yabi, ya bimuna ne bintu bidi bidikoka panshi, ne nyama yonso ya pa buloba bu mudi mishindu yayi.’ (Genese 1:20, 24) Nunku bintu bionso bidi ne muoyo, tuambe ne: bantu ne nyama, bidi anyima. Bible kena ubikila bikunyibua ne: anyima to.

Kadi muaku “anyima” udi kabidi ne diumvuija dikuabu. Tudi tubala mu Yobo 33:22 ne: ‘Musûke [peshi anyima] wende udi usemena pabuipi ne dijimba dia bafue, ne muoyo wende udi usemena pabuipi ne bashipi.’ Muaba eu miaku eyi “musûke” peshi anyima ne “muoyo” idi ne diumvuija dia muomumue, muaku musûke udi umvuija muoyo mu ngumvuilu mualabale. Nenku “anyima” udi kabidi mua kumvuija muoyo udi nawu muntu. Ke bualu kayi Mukanda wa Nzambi udi wakula bua baluishi bavua bakeba kushipa muoyo wa Mose bu ‘bantu bonso bakasua kushipa [anyima wende].’ (Ekesode 4:19) Kabidi, Bible udi wamba bua Yezu Kristo ne: ‘Muana wa muntu wakuluila bua kufila [anyima ta] muoyo wende bua kupikula nawu bantu ba bungi.’​—Matayo 20:28.

Diumvuija didi Bible ufila bua muaku “anyima” ndipepele ne kadiena dibengangana ne malu makuabu adimu. Muaku eu udi mua kumvuija muntu anyi nyama peshi muoyo udi nawu tshifukibua tshidi ne muoyo. Anu mutuabimona, diumvuija edi didi dipetangana ne tshidi Bible wamba bua tshidi tshienzekela anyima padiye ufua.

‘Muntu anyi anyima udi wenza bubi, yeye neafue’

Bible udi wamba ne: “Muntu [peshi anyima] udi wenza bubi yeye muine neafue.” (Yehezekele 18:4) Pavua muprofete Eliya ne kanyinganyinga kakole, ‘wakalomba Nzambi bua kufuaye.’ (1 Bakelenge 19:4) Yona pende ‘wakalomba Nzambi ne: mfue.’ (Yona 4:8) Bushuwa, anyima utu ufua padi muntu ufua, katu ushala ne muoyo to. Bu mudi muntu muikale anyima, patudi tuamba ne: muntu mmufue, mmumue ne: anyima wende mmufue.

Kadi netuambe tshinyi bua mvese ya mu Bible idi yamba bua dipatuka ne dipingana dia anyima anyi muoyo? Tshilejilu, Bible udi wamba bua tshivua tshienzekele Lakele pavuaye ulela muana ne: ‘Pakambaye kupuola muoyo wende (bualu bua yeye wakafua), yeye wakamuinyika dîna ne: Benoni; kadi tatuende wakamuinyika ne: Benyamina.’ (Genese 35:18) Mu 1 Bakelenge 17:22 badi bamba bua muana wa mukaji mukamba wakabishabu ku lufu ne: ‘Yehowa wakumvua dîyi dia Eliya [pavuaye usambila], muoyo [anyi anyima] wa muana wakapingana munda muende kabidi, yeye wakafululuka.’ Mvese eyi idiku ileja ne: anyima ntshintu tshidi katshiyi tshimueneka, katshiyi kukuata bu mundidimbi, tshidi mua kupatuka anyi kubuela mu mubidi anyi?

Tuvuluke ne: “anyima” udi umvuija kabidi “muoyo.” Nunku padibu bamba ne: anyima wa Lakele uvua upatuka, bidi biumvuija ne: uvua ukula muoyo. Bushuwa, imue Bible idi yamba bua Lakele ne: “Bangabanga ne kukulaye muoyo” (MMM) ne pavuaye “ukengakana ne lufu.” (MMV) Bia muomumue, bua muana wa mukaji mukamba, muoyo wende ke wakapingana kudiye.​—1 Bakelenge 17:23.

Tshidi muntu

Bible udi uleja patoke tshidi muntu. Muntu kêna ne anyima, kadi udi anyima. Patudi tumona tshidi muntu, mushindu idibu bamufuke, tudi tumvua ne: ditekemena dionso bua kuikala kabidi ne muoyo matuku atshilualua bua bantu bakadi bafue didi anu dia dibishibua ku lufu. Mukanda wa Nzambi udi ulaya ne: ‘Kanukemi bua bualu ebu; bualu bua dîba nedilue diumvua bonso badi mu nkita dîyi [dia Yezu], nebajuke; bakenzenza bimpe nebajuke mu dibika dia muoyo, bakenzenza bibi nebajuke mu dibika dia dipila.’ (Yone 5:28, 29) Dilaya dilelela edi dia dibishibua ke tshishimikidi tshia ditekemena dilelela bua bantu bakadi bafue, kadi ki ndilongesha dia anyima udi kayi ufua nansha.

Bidi ne mushinga wa bungi be bua kupeta dimanya dilelela dia tshidi dibishibua ne tshididi diumvuija bua bantu! Bidi kabidi ne mushinga bua kumanya Nzambi ne Yezu Kristo, bualu Yezu wakamba mu disambila ne: ‘Eu udi muoyo wa tshiendelele, bua bobu bakumanye wewe, Nzambi umuepele mulelela, ne yeye uwakatuma, Yezu Kristo mene.’ (Yone 17:3) Bantemu ba Yehowa ba muaba uudi nebasanke bua kukuambuluisha bua kulonga Bible bua umanye malu a bungi pa bidi bitangila Nzambi, Muanende, ne malu adi Nzambi mulaye. Tudi tukulomba bua umonangane ne Bantemu anyi ufundile bapatudi ba tshibejibeji etshi.

[Bimfuanyi mu dibeji 4]

Bionso ebi ng’anyima

[Mêyi a dianyisha]

Mbuji: CNPC​—Centro Nacional de Pesquisa de Caprinos (Sobral, CE, Brésil)