Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Malu manene a mu mukanda wa Yehezekele—Tshitupa II

Malu manene a mu mukanda wa Yehezekele—Tshitupa II

Dîyi dia Yehowa didi ne muoyo

Malu manene a mu mukanda wa Yehezekele​—Tshitupa II

TUDI mu ngondo wa dikumi ne muibidi mu 609 kumpala kua Yezu. Mukalenge wa Babulona ukadi mutuadije kutshintshimika Yelushalema bua musangu wa ndekelu. Too ne mpindieu, mukenji uvua Yehezekele umanyisha bantu badi mu bupika mu Babulona uvua muimanyine anu pa tshiena-bualu tshimue: dikuluka ne dibutuka dia Yelushalema, tshimenga tshivuabu banange bikole. Kadi mpindieu tshiena-bualu tshia Yehezekele tshidi tshishintuluka ne tshiakula bua kabutu ka bisamba bia bende bivua bisanka bua dikenga dia bantu ba Nzambi. Padi Yelushalema ukuluka kunyima kua ngondo 18, mukenji udi Yehezekele umanyisha udi wangata tshiena-bualu tshipiatshipia: dijadikulula dia ntendelelu mulelela.

Mu Yehezekele 25:1–48:35 mudi malu a buprofete adi akula bua bisamba bidi binyunguluke Isalele ne bua dipikudibua dia bantu ba Nzambi. * Pa kumbusha Yehezekele 29:17-20, muyuki eu mmulonda bilondeshile mudi malu malondangane ne dîba divuawu menzeke. Bu mudi mukanda wa Yehezekele muikale munkatshi mua Mifundu mienzeja ku nyuma wa Nzambi, udi ne mukenji udi ne “muoyo ne bukole.”​—Ebelu 4:12.

‘BULOBA BUDI NE BUA KULUA BU BUDIMI BUA EDENE’

(Yehezekele 25:1–39:29)

Yehowa mumane kumona tshivuabi mua kumvua bua dikuluka dia Yelushalema, wakambila Yehezekele bua kumanyisha malu avua apisha bisamba ebi: Amona, Moaba, Edome, Peleshete, Tulo ne Sidona. Badi ne bua kupawula Ejipitu. ‘Palô mukalenge wa Ejipitu ne tshisumbu tshia bantu bende’ badi babafuanyikija ne mutshi wa cèdre wakosabu kudi ‘muele wa mvita wa mukalenge wa Babulona.’​—Yehezekele 31:2, 3, 12; 32:11, 12.

Ngondo mitue ku isambombo kunyima kua kabutu ka Yelushalema mu 607 kumpala kua bikondo bietu ebi, muntu mukuabu udi mupanduke udi ulua kumanyisha Yehezekele ne: ‘Bakushipa musoko.’ Muprofete ‘kêna bu kamama kabidi’ kumpala kua bantu badi mu bupika. (Yehezekele 33:21, 22) Udi ne malu a kumanyisha adi atangila dipingajilula bantu mu ditunga diabu. Yehowa ‘neateke mulami umue pamutu [pabu], muntu wende Davidi mene.’ (Yehezekele 34:23) Edome udi ne bua kushala munda mutupu, kadi buloba buvuabu babutule bua Yuda budi ne bua kulua bu “budimi bua Edene.” (Yehezekele 36:35) Yehowa udi ulaya bua kukuba bantu bende badiye upingaja mu ditunga diabu ku mvita ya “Gogo.”​—Yehezekele 38:2.

Mandamuna a nkonko ya mu Bible:

29:8-12—Ndîba kayi divua Ejipitu mushale tshipela bidimu 40? Kunyima kua dibutuka dia Yelushalema mu 607 kumpala kua bikondo bietu ebi, bena Yuda bavua bashale bakanyemena mu Ejipitu nansha mukavuabu babadimuije kudi muprofete Yelemiya. (Yelemiya 24:1, 8-10; 42:7-22) Kadi adi kadivua dipanduka to, bualu Nebukadenesâ wakalua kuluisha Ejipitu ne kumutshimunaye. Dishala dia Ejipitu munda mutupu bidimu 40 divua ne bua kuikala dienzeke panyima pa ditshimuna edi. Nansha mudi miyuki ya malu a kale ya bantu ba tshianana kayiyi ijadika dishala munda mutupu edi, tudi batuishibue ne: diakenzeka bualu Yehowa utu Mukumbaji wa malu adiye umanyisha.​—Yeshaya 55:11.

29:18—Mmunyi muvua ‘mutu wa muntu yonso mulue dikunji ne diapa dia muntu yonso dikale ne mabuba’? Ditshintshimika dia tshimenga tshia Tulo divua dikole ne dilomba makanda a bungi ke makunyi kuenza basalayi ba Nebukadenesâ bua bifulu bivua bibakuluta ku mitu ne makaya ne mabuba bua diambula bintu bia kuenza nabi bibumba ne mpangu.​—Yehezekele 26:7-12.

Malongesha adi atutangila:

29:19, 20. Mukalenge Nebukadenesâ wakapeta bintu bikese menemene mu Tulo bualu bena Tulo bakanyemena ne bubanji buabu bua bungi mu tshimenga tshiabu tshia tshidiila. Nansha muvua Nebukadenesâ, muikale mukalenge wa bisamba bia biende uvua uditambisha ne ukeba anu disanka diende, Yehowa wakamufuta bua mudimu wende pa kumupesha Ejipitu bu ‘difutu dia masalayi ende.’ Tudi ne bua kulonda tshilejilu tshia Nzambi mulelela pa kufuta bitadi bia mbulamatadi bua midimu idiye utuenzela. Malu adi bakokeshi ba mbulamatadi benza peshi mushindu udibu batula mfranga ya bitadi kabiena ne bua kutupangisha bua kufuta bitadi to.​—Lomo 13:4-7.

33:7-9. Mutentekedi wa mu tshikondo tshietu etshi (bena Kristo bela manyi batshidi pa buloba) ne benzejanganyi nende ba mudimu kabena ne bua kudikanda bua kuyisha lumu luimpe lua Bukalenge ne kudimuija bantu bua dilua dia “dikenga dinene.”​—Matayo 24:21.

33:10-20. Bua tuetu kupeta lupandu tudi ne bua kumbuka mu njila mibi ne kuenza malu adi Nzambi utulomba. Bushuwa, njila wa Yehowa udi “mululame.”

36:20, 21. Bua dibenga kuenza malu avuabu babalomba, ‘bantu ba Yehowa’ anyi bena Isalele bakapendesha dîna dia Nzambi munkatshi mua bisamba. Katuena ne bua kuikala batendeledi ba Yehowa anu ku dîna patupu to.

36:25, 37, 38. Mparadizu wa mu nyuma utudi nende lelu mmuwule ne bantu badi bu “mikoko mijidila.” Ke bualu kayi tudi ne bua kudienzeja bua kumulama mukezuke.

38:1-23. Bidi bitukolesha patudi tumanya ne: Yehowa neasungile bantu bende ku mvita ya Gogo wa buloba bua Magoga! Gogo ndîna didibu bapeshe “mukokeshi wa buloba ebu” Satana Diabolo kunyima kua bamane kumuipata mu diulu. Buloba bua Magoga budi buleja panshi pabuipi ne buloba padibu bele Satana ne bademon bende.​—Yone 12:31; Buakabuluibua 12:7-12.

‘TEKA MUTSHIMA WEBE KU MALU ANDUALUA KUKULEJA’

(Yehezekele 40:1–48:35)

Tudi mu tshidimu tshia 14 tshia kunyima kua kabutu ka tshimenga tshia Yelushalema. (Yehezekele 40:1) Kutshidi kushale bidimu 56 bia kuenza mu bupika. (Yelemiya 29:10) Yehezekele udi mpindieu ne bidimu pabuipi ne 50. Udi udimona mu buloba bua Isalele mu tshikena-kumona kampanda. Badi bamuambila ne: ‘Muana wa muntu, mona ne mêsu ebe, umvua ne matshi ebe, teka mutshima webe ku malu andualua kukuleja.’ (Yehezekele 40:2-4) Ndisankapu kayi divua Yehezekele ne bua kuikala nadi bua kupeta tshikena-kumona tshia ntempelo mupiamupia!

Ntempelo wa butumbi udi Yehezekele umona udi ne biibi 6, nzubu ya kudila 30, muaba Munsantu, muaba Muntambe Bunsantu, tshioshelu tshia mabaya ne tshioshelu tshia milambu ya kuosha. Mâyi adi ‘apatukila’ ku ntempelo adi enza musulu munene. (Yehezekele 47:1) Yehezekele udi umona kabidi tshikena-kumona tshia mudibu bakosela bisa maloba: tshitupa tshionso tshiumbukila ku esete tshitangile ku wesete, ne tshitupa tshia buloba tshia balombodi pankatshi pa bitupa bia maloba a Yuda ne a Benyamina. “Tshitendelelu tshia Yehowa” ne “musoko” udibu babikila ne: Yehowa udi apa bidi bisanganyibua mu tshitupa etshi.​—Yehezekele 48:9, 10, 15, 35.

Mandamuna a nkonko ya mu Bible:

40:3–47:12—Ntempelo wa mu tshikena-kumona udi tshimfuanyi tshia tshinyi? Bushuwa, kabatu banji kuibaka ntempelo munenanenayi uvua Yehezekele mumone mu tshikena-kumona to. Ntempelo eu uvua tshimfuanyi tshia ntempelo wa mu nyuma wa Nzambi, udi muikale malu adiye mulongolole bu ntempelo bua ntendelelu mukezuke mu matuku etu aa. (Yehezekele 40:2; Mika 4:1; Ebelu 8:2; 9:23, 24) Malu a ntempelo eu wa mu tshikena-kumona adi akumbana mu ‘matuku a ku nshikidilu’ adibu balengeja bakuidi. (2 Timote 3:1; Yehezekele 44:10-16; Malaki 3:1-3) Kadi neakumbane tshishiki mu Mparadizu. Ntempelo wa mu tshikena-kumona wakapesha bena Yuda bavua mu bupika dilaya dia se: bavua ne bua kujululula ntendelelu mulelela ne dîku dionso dia muena Yuda divua ne bua kupeta bumpianyi mu buloba buabu.

40:3–43:17—Dipima dia ntempelo didi diumvuija tshinyi? Dipima dia ntempelo ntshimanyinu tshidi tshileja ne: disua dia Yehowa bua ntendelelu mulelela didi ne bua kukumbana bulelela.

43:2-4, 7, 9—“Bitalu bia bamfumu babo” bivuabu ne bua kumbusha mu ntempelo ntshinyi? Bidi bimueneka ne: bitalu ebi bivua bileja mpingu. Bakokeshi ba mu Yelushalema ne bantu babu bavua banyange ntempelo wa Nzambi ne mpingu, bayivuije bamfumu babu.

43:13-20—Tshioshelu tshivua Yehezekele mumone mu tshikena-kumona tshidi tshileja tshinyi? Tshioshelu tshia mu tshimfuanyi etshi tshidi tshileja disua dia Nzambi mu diuvuangana ne mulambu udi upikula wa Yezu Kristo. Ku diambuluisha dia mulambu eu, Nzambi udi wangata bela manyi bu bakane ne wangata bena mu “tshisumbu tshinene” bu bakezuke ku mêsu kuende. (Buakabuluibua 7:9-14; Lomo 5:1, 2) Pamuapa ke bualu kayi ‘tshiowelu tshia tshiamu’ tshia mu ntempelo wa Solomo (tshivua tshikale dilonga dinene dia mâyi divua bakuidi bowelamu mâyi) katshiena mu ntempelo eu wa mu tshikena-kumona to.​—1 Bakelenge 7:23-26.

44:10-16—Kasumbu ka bakuidi nkaleja kudi nganyi? Kasumbu ka bakuidi kadi tshimfuanyi tshia kasumbu ka bena Kristo bela manyi mu matuku etu aa. Bakabalengeja mu 1918 pakasomba Yehowa bua ‘[kukezula] ne kulengeja’ bena mu ntempelo wende wa mu nyuma. (Malaki 3:1-5) Bantu bavua bakezuke anyi bavua banyingalale bavua batungunuka ne mudimu wabu. Pashishe, bavua ne bua kuenza muabu muonso bua kudilama ‘kabayi ne ditoba dia ku malu a pa buloba’ bua kuikalabu tshilejilu tshimpe kudi bena mu “tshisumbu tshinene” badi baleja mu tshimfuanyi kudi bisa bidi kabiyi bia bakuidi.​—Yakobo 1:27; Buakabuluibua 7:9, 10.

45:1; 47:13–48:29—“Buloba” ne bitupa biabu bivuabu babanyina bantu bidi bileja tshinyi? Buloba budi buleja tshipapu tshidi bantu ba Nzambi benzela mudimu. Muaba wonso udi musadidi wa Yehowa usanganyibua, muaba au udi mu buloba buasulula padiye mulamate ku luseke lua ntendelelu mulelela. Diabanya dia buloba nedikumbane tshishiki mu bulongolodi bupiabupia pikala muena lulamatu yonso mua kuikala ne wende muaba.​—Yeshaya 65:17, 21.

45:7, 16—Dipa divua bantu bafila bua bakuidi ne mukokeshi didi dileja tshinyi? Mu ntempelo wa mu nyuma, dipa edi didi nangananga diumvuija dikuatshisha dia mu nyuma, mumue ne: diambuluisha ne dileja lungenyi lua dikuatshishangana.

47:1-5—Mâyi a mu musulu uvua Yehezekele mumone mu tshikena-kumona adi aleja tshinyi? Mâyi aa adi aleja malu a mu nyuma adi Yehowa mulongolole bua muoyo, kusangisha ne mulambu udi upikula wa Yezu Kristo ne dimanya dia Nzambi didi mu Bible. (Yelemiya 2:13; Yone 4:7-26; Efeso 5:25-27) Musulu eu udi wenda wondoka ku kakese ku kakese bua kukumbaja dijinga dia bantu bapiabapia badi babuela mu ntendelelu mulelela. (Yeshaya 60:22) Musulu eu neupueke ne mâyi a muoyo a bukole bua bungi mu Bukokeshi bua bidimu tshinunu, ne mu mâyi au nemuikale kabidi lumvu lua bungi lupeta mu “mikanda” ikalabu mua kubulula tshikondo atshi.​—Buakabuluibua 20:12; 22:1, 2.

47:12—Mitshi idi ikuama mamuma a kudia idi ileja tshinyi? Mitshi eyi ya mu tshimfuanyi idi ileja malu a mu nyuma adi Nzambi mulongolole bua kupingaja bantu ku bupuangane.

48:15-19, 30-35—Musoko uvua Yehezekele mumone mu tshikena-kumona udi uleja tshinyi? Musoko udibu babikila ne: ‘Yehowa udi apa’ udi usanganyibua mu buloba bua ‘tshianana,’ bileja ne: udi ne bua kuikala tshintu tshia pa buloba. Musoko eu udi umueneka uleja bulombodi bua pa buloba budi buambuluisha bantu bakane benza ‘buloba bupiabupia.’ (2 Petelo 3:13) Bu mudiwu ne biibi ku nseke yonso bidi bileja ne: mbipepele bua kubuelamu. Bakulu badi munkatshi mua bantu ba Nzambi badi ne bua kuikala bantu ba kukuatshila bualu.

Malongesha adi atutangila:

40:14, 16, 22, 26. Bimfuanyi bia mabue bu a ngaji bivua ku bimanu bia ku bibuelelu bia ntempelo bidi bileja ne: anu bantu badi ne nsombelu muakane ke badibu banyishila bua kubuelamu. (Musambu 92:12) Bualu ebu budi butulongesha ne: bua Yehowa kuanyishaye ntendelelu wetu tudi ne bua kuikala bantu bakane.

44:23. Tudi ne dianyisha dia bungi bua midimu idi bakuidi ba matuku etu aa benza. ‘Mupika udi ne lulamatu ne meji’ udi ufila biakudia bia mu nyuma pa dîba diabi bidi bituambuluisha bua kujingulula dishilangana didi pankatshi pa tshidi tshibi ne tshidi tshimpe ku mêsu kua Yehowa.​—Matayo 24:45.

47:9, 11. Dimanya (didi dikale tshitupa tshinene tshia mâyi a mu tshimfuanyi) didi diondopa bantu mu mushindu wa dikema mu tshikondo tshietu etshi. Muaba wonso udi bantu badipeta, didi difululula bantu mu nyuma. (Yone 17:3) Kadi bantu badi babenga mâyi adi afila muoyo ‘[nebabafile kudi] luepu,’ mmumue ne: nebabutudibue kashidi. Nenku mbia mushinga wa bungi bua tuetu ‘kudifila bua kuludikila bantu njila mululame mu dîyi dia Nzambi dia bushuwa’!​—2 Timote 2:15.

‘Nenjidile dîna dianyi dinene’

Kunyima kua Nzambi mulelela mumane kumbusha mukalenge wa ndekelu wa mu ndelanganyi ya Davidi, wakapitshisha tshikondo tshile kumpala kua muntu ‘uvua muakanangane’ kuluaye bua kuangata bukalenge. Kadi Nzambi kavua mupue tshipungidi tshiende ne Davidi muoyo nansha. (Yehezekele 21:27; 2 Samuele 7:11-16) Mulayi wa Yehezekele udi wakula bua “muntu wanyi Davidi,” uvua ne bua kulua “mulami” ne “mukokeshi.” (Yehezekele 34:23, 24; 37:22, 24, 25) Mukokeshi eu n’Yezu Kristo mu Bukalenge buende. (Buakabuluibua 11:15) Yehowa ‘neajidile dîna [diende] dinene’ ku diambuluisha dia Bukalenge bua Masiya.​—Yehezekele 36:23.

Mu katupa kîpi emu, Nzambi neabutule bantu bonso badi banyanga dîna diende dia tshijila. Kadi aba badi batumbisha dîna edi mu nsombelu wabu pa kutendelela Yehowa mu mushindu udiye musue nebapete muoyo wa kashidi. Nenku tunuayi mâyi a muoyo adi apueka a bungi mu matuku etu aa ne tuvuijayi ntendelelu mulelela bualu bua kumpalampala mu nsombelu wetu.

[Mêyi adi kuinshi]

^ tshik. 2 Bua kumanya diumvuija dia Yehezekele 1:1–24:27, bala “Malu manene a mu mukanda wa Yehezekele​—Tshitupa I,” mu Tshibumba tshia Nsentedi tshia 1 Kashipu 2007.

[Tshimfuanyi mu dibeji 9]

Ntempelo wa butumbi wa mu tshikena-kumona tshia Yehezekele

[Tshimfuanyi mu dibeji 10]

Musulu wa muoyo wa mu tshikena-kumona tshia Yehezekele udi uleja tshinyi?

[Mêyi a dianyisha]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.