Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

“Nuepuke lukuka luonso”

“Nuepuke lukuka luonso”

“Nuepuke lukuka luonso”

“Muntu nansha yeye muikale ne biuma bia bungi, muoyo wende kabena baulama kudi bintu biende to.”​—LUKA 12:15, MMM.

1, 2. (a) Ntshinyi tshiudi mumone bua malu adi bantu basue ne adibu bakeba lelu? (b) Mmunyi mudi ngelelu wa meji eu mua kutuambulukila?

MFRANGA, lupangu ne nzubu, lumu, midimu idi ipetesha makuta a bungi, dîku: ebi bidi munkatshi mua bintu bidi bantu ba bungi bangata bu bidi bileja diakalengele anyi bu tshijadiki tshia se: muntu neikale mu bukubi matuku atshilualua. Bidi bimueneka ne: mu matunga mabanji ne mapele, biuma ne mianzu ke bintu bidi bantu ba bungi bakeba. Nunku bikalabu bavua banange malu a mu nyuma, dinanga edi didi dienda dikepa ne lukasa.

2 Bidi anu mukavua Bible mubimanyishe. Udi wamba ne: ‘Palua matuku a ku nshikidilu, malu makole nealue. Bantu nebikale badisui, banangi ba biuma, banangi ba masanka, kabayi banangi ba Nzambi; nebikale ne tshimuenekelu tshia buimpe bua Nzambi, kadi bamane kudiula bukole buabu.’ (2 Timote 3:1-5) Bu mudi bena Kristo banyunguluka matuku onso kudi bantu ba nunku, badi badimona benzejibue bua kuidikija ngelelu wa meji ne nsombelu wabu. Ntshinyi tshidi mua kutuambuluisha bua kukandamena bidi bena panu benza bua ‘tudifuanyikije ku malu abu’?​—Lomo 12:2.

3. Mmibelu kayi ivua Yezu mufile ituamona mpindieu?

3 Bu mudi Yezu Kristo muikale ‘mubangishi ne mushikiji wa ditabuja dietu,’ mmutupeshe malongesha a mushinga mu muanda eu. (Ebelu 12:2) Dimue dituku pavuaye umvuija bantu amue malu a ntendelelu mulelela, muntu mukuabu wakamukosa ku dîyi, umulomba ne: ‘Muyishi, ambila muanetu antapuluile bupianyi.’ Mu diandamuna diakafilaye, Yezu wakapesha muntu eu ne bakuabu bonso bavuapu imue mibelu ya mushinga wa bungi. Wakabambila bua kudimukila lukuka ne wakabapesha mufuanu uvua welesha meji bua kubaleja mushinga wa bualu ebu. Tudi ne bua kuteleja malu avua Yezu muambe dituku adi ne ntema ya bungi ne kumona mudiwu mua kutuambuluisha patudi tuatumikila.​—Luka 12:13-21.

Dilomba divua kadiyi diakanyine

4. Bua tshinyi kabivua biakane muvua muntu au mukose Yezu ku dîyi?

4 Kumpala kua muntu au kukosaye Yezu ku dîyi, Yezu uvua wambila bayidi bende ne bantu bakuabu bua kudimukilabu lubombo, bua kuikalabu ne dikima dia kuitaba mudibu bayidi ba Muana wa muntu, ne bua mudibu mua kupeta diambuluisha dia nyuma muimpe. (Luka 12:1-12) Bushuwa, aa avua malu a mushinga wa bungi avua alomba bua bayidi kuateleja ne ntema mivule. Kadi munkatshi mua muyuki eu uvua welesha bantu meji, muntu au udi wimanyika diakamue Yezu ne umuambila bua akose tshilumbu tshivua tshimueneka tshia bena dîku bafuila biuma. Nansha nanku, kudi dilongesha dia mushinga ditudi mua kupeta mu muanda eu.

5. Bualu buvua muntu au ulomba buakaleja tshinyi pa bidi bimutangila?

5 Batu bamba ne: “ngikadilu wa muntu utu misangu mivule umuenekela ku disangu didi meji enda angata padiye uteleja diyisha dia malu a Nzambi.” Pavua Yezu wakula malu a mu nyuma a mushinga, muntu au uvua pamuapa wela meji bua tshivuaye mua kuenza bua kupeta biuma. Bible ki mmuambe bikalaye uvua ne bualu buakane buvua bumusake bua kudiabakena bua bumpianyi to. Pamuapa uvua mumone ne: bu muvua Yezu ne bukokeshi ne muende lumu bu nzuji wa meji mu dikosa bilumbu bia bantu, uvua mua kumuambuluisha bua kupeta biuma abi. (Yeshaya 11:3, 4; Matayo 22:16) Mu mishindu yonso, dilomba diende diakaleja ne: kavua ne kanemu nansha kakese bua malu a mu nyuma to. Bualu ebu kabuenaku butusaka bua kudikonkonona anyi? Tshilejilu, mu bisangilu bia bena Kristo, mbipepele bua tuetu kulekela meji etu atambakana anyi aya ku malu atudi mua kuenza panyima. Pamutu pa nanku, tudi ne bua kuteya ntema ku malu adibu bamba ne kuela meji bua mishindu itudi mua kuatumikila bua tuetu kulengeja malanda etu ne Tatu wetu wa mu diulu Yehowa Nzambi ne bena Kristo netu.​—Musambu 22:22; Mâko 4:24.

6. Bua tshinyi Yezu wakabenga kuenza tshivua muntu au umulomba?

6 Nansha koku bualu kayi buvua busake muntu au, Yezu wakabenga dilomba diende. Kadi wakamuambila ne: ‘Mulumiana, wakunteka meme mulumbuludi wenu ne munutapuluidi [wa bintu] nganyi?’ (Luka 12:14) Pakamba Yezu mêyi aa, uvua wakula bua muanda uvua bantu bamanye bimpe, bualu bilondeshile Mikenji ya Mose, balumbuluishi bavua batekibue mu bimenga bua kukosa bilumbu bia buena ebi. (Dutelonome 16:18-20; 21:15-17; Luta 4:1, 2) Pabi, Yezu uvua munkatshi mua dienza malu a mushinga: uvua umanyisha bulelela bua Bukalenge ne ulongesha bantu disua dia Nzambi. (Yone 18:37) Tudi tulonda tshilejilu tshia Yezu patudi katuyi tulekela malu a tshianana atupesha ditanaji, kadi patudi tufila dîba dietu ne makanda etu mu diyisha lumu luimpe ne mu ‘divuija bantu ba bisamba bionso bayidi.’​—Matayo 24:14; 28:19.

Nudimukile lukuka

7. Mbualu kayi buakajingulula Yezu?

7 Bu mudi Yezu ne bukole bua kumona meji masokome a mu mutshima, uvua mumanye ne: kuvua bualu bunene mu dilomba divua muntu au umulomba bua akose tshilumbu tshiende. Ke bualu kayi pamutu pa kubenga patupu tshivua muntu eu ukeba, Yezu wakalenga muji wa bualu ne kuamba ne: “Nuamanya! Nuepuke lukuka luonso lua biuma, bualu muntu, nansha yeye muikale ne biuma bia bungi, muoyo wende kabena baulama kudi bintu biende to.”​—Luka 12:15, MMM.

8. Lukuka ntshinyi, ne ludi mua kufikisha muntu ku tshinyi?

8 Lukuka kaluena anu dijinga dia kupeta mfranga anyi bimue bintu bidi mua kuikala ne mudimu kampanda muimpe to. Kadi lukuka ndijinga dinekeshe dia kupeta bubanji anyi biuma peshi bintu bia muntu mukuabu. Ludi mua kumvuija muoyo wa zukuzuku wa kuikala ne bintu, pamuapa bia biende bia muntu mukuabu. Muntu udi ne muoyo wa nunku udi mua kuikala patupu ujinga kuikala ne bintu ebi, kayi utangila majinga a muenabi peshi tshidi bualu ebu mua kuenzela bakuabu. Muena lukuka udi ulekela tshintu tshidiye walakana tshikokesha lungenyi ne bienzedi biende too ne paditshi tshilua nzambi wende. Vuluka ne: mupostolo Paulo wakamba mudi muena lukuka muikale mumue ne mutendeledi wa mpingu, wikala kayi mua kupiana Bukalenge bua Nzambi.​—Efeso 5:5; Kolosai 3:5.

9. Mmu mishindu kayi mudi lukuka mua kumueneka? Fila bilejilu.

9 Tumanye ne: Yezu wakabela bantu bua kudimukila “lukuka luonso.” Lukuka lutu lulua mu mishindu ya bungi. Mukenji wa ndekelu wa mu Mikenji Dikumi uvua utela imue ya kudiyi, wamba ne: ‘Kukumi mutshima webe ku nzubu wa mukuenu, kukumi mutshima webe ku mukaji wa mukuenu anyi ku muntu wende mulume anyi ku muntu wende mukaji anyi ku ngombe wende anyi ku mpunda wende anyi ku tshintu tshionso tshia mukuenu.’ (Ekesode 20:17) Mu Bible mudi bilejilu bia bungi bia bantu bavua bapone mu mpekatu munene bua lukuka lua mushindu kampanda anyi kansanga. Satana ke muntu wa kumpala wakalakana bintu bia bende: wakalakana butumbi, lumu ne bukokeshi, bidi anu bia Yehowa nkayende. (Buakabuluibua 4:11) Eva wakalakana bukenji bua kuikala ne budikadidi, ne bakamushima mu muanda eu ne biobi kufikisha bantu ku mpekatu ne ku lufu. (Genese 3:4-7) Bademon mbanjelu bavua kabayi banyisha kabidi ‘[muanzu] wabu, kadi bakashiya muaba wabu mene wa kuikalamu’ bua kupeta tshintu tshivuabu kabayi ne bukenji bua kuikala natshi. (Yuda 6; Genese 6:2) Elabi kabidi meji bua Belâma, Akana, Gehazi ne Yudasa. Pamutu pa kusanka ne bivuabu nabi, bakalekela dijinga dinekeshe dia biuma didiunda munda muabu ne kubafikishadi ku kabutu.

10. Mmunyi mutudi mua ‘kumanya’ anyi kutabala, anu muakamba Yezu?

10 Bivua bimpe be muvua Yezu muanji kuamba ne: “nuamanya” anyi nutabale, kumpala kua kubelaye bantu bua kudimukila lukuka! Bua tshinyi? Bualu mbipepele menemene bua bantu kumona ne: muntu mukuabu udi ne lukuka, kadi mbikole bua kujingulula ne: bobu bine badi nalu. Pabi, mupostolo Paulo udi wamba ne: “lukuka lua biuma ludi muji wa malu mabi a mishindu yonso.” (1 Timote 6:9, 10) Muyidi Yakobo udi umvuija ne: dijinga dibi, ‘pimitadi, didi dilela bubi.’ (Yakobo 1:15) Mu diumvuangana ne mubelu wa Yezu, tudi ne bua ‘kumanya’ anyi kutabala, ki mbua kumona bikala bakuabu ne lukuka, kadi mbua tuetu kudikonkonona bua kumona majinga adi mu mutshima wetu bua kumona mua ‘kuepuka lukuka luonso.’

Nsombelu wa biuma bia bungi ntshinyi?

11, 12. (a) Ntshinyi tshiakadimuija Yezu bua lukuka? (b) Bua tshinyi tudi ne bua kuteleja didimuija diende edi?

11 Kudi bualu bukuabu budi ne bua kutusaka bua kudimukila lukuka. Tangila tshidi Yezu wamba pashishe: “Bualu muntu, nansha yeye muikale ne biuma bia bungi, muoyo wende kabena baulama kudi bintu biende.” (Luka 12:15, MMM) Bualu ebu budi ne bua kutuelesha meji a bungi mu tshikondo tshietu etshi tshidi bantu batamba kukeba biuma, tshidibu bela meji ne: padi muntu ne biuma mmumue ne: udi ne disanka ne diakalenga. Pakamba Yezu mêyi aa, uvua uleja ne: muoyo udi ne tshipatshila ne udi usankisha kawena ufumina anyi musuikila ku biuma nansha biobi bungi kayi.

12 Kadi bamue badi mua kubenga bualu ebu. Badi mua kuela meji ne: biuma bidi bipepejila muntu nsombelu ne bimuvuija muimpe, ne ulua ne mushinga wa bungi. Ke bualu kayi badi badifila mu dienza midimu idi mua kubapetesha bintu bionso ne biamu bia mu nzubu bidibu nabi dijinga. Badi bela meji ne: bintu ebi nebibapeteshe nsombelu muimpe. Kadi mu diela meji mushindu eu, badi bapangila bua kumvua tshivua Yezu usua kuamba.

13. Mmushindu kayi muakanyine wa kumona biuma?

13 Pamutu pa kuamba bikalabi bimpe anyi bibi bua kuikala ne biuma bia bungi, Yezu uvua wamba ne: muoyo wa muntu kawena ufumina ku “bintu biende,” mmumue ne: bintu bikadiye nabi. Mu muanda eu, tuetu bonso tudi bamanye ne: bua kuikala ne muoyo, katuena dijinga ne bintu bia bungi to. Bidi bitukengela anu tshiakudia tshikese, tshilamba tshia kuvuala ne muaba wa kulala. Babanji batu ne bintu ebi bungi tshianana, ne bapele badi mua kuikala baluangana bua kupeta bidibu nabi dijinga. Kadi babanji ne bapele badi balua muomumue padi lufu lubakuata, bionso bidi bishikila. (Muambi 9:5, 6) Nenku, biuma anyi bintu bitudi mua kupeta kabiena mua kuvuija muoyo wetu ne mushinga to. Lungenyi elu ludi lumueneka patoke patudi tukonkonona muoyo muine uvua Yezu wakuila.

14. Muaku “muoyo” udi Bible utela udi mua kutulongesha tshinyi?

14 Pakamba Yezu ne: “muoyo kabena baulama kudi bintu [bidi muntu] nabi,” muaku udibu bangate muaba eu bua “muoyo” mu mukanda wa Luka (tshiena Greke: zo·eʹ) udi umvuija, ki nsombelu, kadi mmuoyo muine udi utuendesha eu. Yezu uvua wamba ne: nansha tuetu bikale babanji anyi bapele, nansha tuetu bikale ne tente mu nzubu tente pambelu anyi tutata bua kupeta bitudi nabi dijinga, katuena ne bukokeshi buonso pa bungi bua bidimu bitudi mua kulala panu peshi katuena mene bamanye bituikala ne muoyo makelela. Yezu wakamba mu Muyuki wende wa pa Mukuna ne: “Nganyi wa kunudi eku udi mua kuditatshisha, kudisakidila amue matuku ku matuku ende a panu?” (Matayo 6:27, MMM) Bible udi uleja patoke ne: Yehowa nkayende udi ‘mushimi wa muoyo,’ ne anu yeye ke udi mua kupesha bena lulamatu ‘muoyo udi muoyo wa bushuwa’ anyi “muoyo wa tshiendelele” mu diulu peshi pa buloba.​—Musambu 36:9; 1 Timote 6:12, 19.

15. Bua tshinyi bantu ba bungi badi bateka ditekemena diabu mu biuma?

15 Mêyi a Yezu adi aleja mudibi bipepele bua bantu kumona muoyo mu mushindu mubi. Bantu bonso mbena mapanga ne badi ne nshikidilu wa muomumue, nansha bobu babanji anyi bapele. Mose wa mu tshikondo tshia kale wakamba ne: ‘Matuku a mu bidimu bietu adi akumbana bu bidimu makumi muanda mutekete; anyi bituikala ne bukole, bidi mua kukumbana bidimu makumi muanda mukulu; kadi dilepa diabi didi dituvuijila anu mudimu mukole ne kanyinganyinga, bualu bua bidi bipita lubilu, ne tudi tuya lukasa.’ (Musambu 90:10; Yobo 14:1, 2; 1 Petelo 1:24) Bua bualu ebu, bantu badi kabayi badie malanda mimpe ne Nzambi batu misangu mivule balonda lungenyi lua “tudie bietu, tunue bietu, bualu bua makelela tufuafua” ludibu bambe kudi mupostolo Paulo. (1 Kolinto 15:32) Bakuabu pabu, bu mudibu bela meji ne: muoyo ngua tshitupa tshîpi ne udi mua kujimina lelu anyi malaba, badi bakeba bukubi ne dishindama mu biuma. Pamuapa badi bela meji ne: kuikala ne biuma ne bintu bia bungi kudi mua kukuba muoyo mu mushindu kampanda. Ke bualu kayi badi benza mudimu kabayi bikisha bua kupeta biuma, badishima mu diela meji ne: bintu ebi bidi bikuba ne bipetesha diakalengele.​—Musambu 49:6, 11, 12.

Matuku atshilualua malenga

16. Mushinga mulelela wa muoyo kawena ufumina ku tshinyi?

16 Bidi mua kuikala ne: nsombelu wa kantu ku bianza, mmumue ne: kuikala ne biakudia bungi tshianana, bilamba, muaba wa kulala ne bintu bikuabu bia mushinga, udi mua kuambuluisha bua kuikala bimpe anyi udi mene mua kupetesha mushindu wa kudiondapisha bimpe, ne abi bidi mua kusakidila bidimu ndambu ku matuku a muoyo wa muntu. Kadi muoyo wa buena eu udiku bushuwa ne mushinga mutambe ne muikale mu bukubi anyi? Mushinga mulelela wa muoyo kabena baupimina ku bungi bua bidimu bidi muntu mua kulala panu anyi ku bungi bua bintu bidiye mua kupeta peshi bidiye nabi. Mupostolo Paulo wakaleja njiwu itudi mua kupeta patudi tutamba kueyemena bintu bia mushindu eu. Wakafundila Timote ne: ‘Udimuije bantu badi babanji mu tshikondo tshia mpindieu, bua bobu kabadisu, kabateki ditekemena diabu kudi bubanji budi mua kujimina tshitupa tshîpi; kadi batekemene Nzambi, udi utupa bintu bionso bivule bua tuetu kusanka nabi.’​—1 Timote 6:17.

17, 18. (a) Mbilejilu kayi bia pa buabi bia bantu bavua ne bubanji bitudi mua kulonda? (b) Mmufuanu kayi utuamona mu tshiena-bualu tshidi tshilonda?

17 Kuteka ditekemena mu bubanji nkupanga kua meji bualu bubanji budi ‘mua kujimina tshitupa tshîpi.’ Yobo uvua ne bubanji bua bungi, kadi pakamukuata dikenga diakamue, bubanji buende kabuakamuambuluisha to; buakajimina dimue dimue. Malanda ende ne Nzambi ke akamulama mu ntatu ne makenga onso akapetaye. (Yobo 1:1, 3, 20-22) Abalahama kakalekela bubanji buvule buvuaye nabu bumupangisha bua kuitaba mudimu mukole uvua Yehowa mumupeshe, ne Yehowa wakamubenesha pa kumuvuija “nkambua wa bisamba bia bungi.” (Genese 12:1, 4; 17:4-6) Bilejilu ebi ne bikuabu mbikumbane bua tuetu kubilonda. Nansha tuetu bikale bana anyi bantu bakole, tudi ne bua kudikonkonona bua kumona tshidi ne mushinga wa bungi mu nsombelu wetu ne tshitudi beyemene.​—Efeso 5:10; Filipoi 1:10.

18 Mêyi makese akamba Yezu bua lukuka lua biuma ne bua mushindu muakane wa kumona muoyo adi ne mushinga ne adi atulongesha malu a bungi. Kadi Yezu uvua ne malu makuabu a kulongesha bantu mu muanda eu, ke bualu kayi wakapesha bantu mufuanu anyi lusumuinu ludi luelesha meji lua mubanji mukuabu uvua mutatakane. Mmunyi mudi lusumuinu alu mua kuikala ne mushinga kutudi lelu, ne mmalu kayi atudi mua kulongamu? Tshiena-bualu tshidi tshilonda netshiandamune nkonko eyi.

Newandamune tshinyi?

• Dibenga dia Yezu bua kuenza bualu buvuabu bamulombe kudi umue wa bantu bavua bamuteleja didi ditulongesha tshinyi?

• Bua tshinyi tudi ne bua kudimukila lukuka, ne mmunyi mutudi mua kuludimukila?

• Bua tshinyi muoyo kawena ufumina ku biuma?

• Ntshinyi tshidi mua kuvuija muoyo menemene ne mushinga ne kuukuba?

[Nkonko ya dilonga]

[Tshimfuanyi mu dibeji 23]

Bua tshinyi Yezu wakabenga kuenzela muntu eu tshivuaye umulomba?

[Tshimfuanyi mu dibeji 23]

Lukuka ludi mua kufikisha ku kabutu

[Bimfuanyi mu dibeji 25]

Mmunyi muvua Abalahama muleje ne: uvua umona biuma mu mushindu muimpe?