Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Baledi, longeshayi bana benu ne dinanga

Baledi, longeshayi bana benu ne dinanga

Baledi, longeshayi bana benu ne dinanga

“Malu enu onso, nuenze ne dinanga.”​—1 KOLINTO 16:14, MMM.

1. Baledi batu bumvua bishi padibu balela muana?

BALEDI ba bungi batu bitaba ne: diledibua dia muana ditu tshimue tshia ku bikondo bia disanka mu nsombelu. Mamu mukuabu, diende Aleah, udi wamba ne: “Ngakumvua disanka dia bungi pangakamona musangu wa kumpala muananyi wa bakaji uvua mfuminaku ku dilela! Mvua mmumona mulengele mupite bana bakuabu bonso bankavua mumone.” Kadi muanda wa disanka eu udi mua kulelela kabidi baledi tunyinganyinga. Bayende wa Aleah udi wamba yeye ne: “Tshivua tshintonda meme ntshia kumanya ni mvua mua kulongesha muananyi au bimpe bua kumanyaye mua kupita ne ntatu ya mu nsombelu bilenga.” Baledi bavule batu pabu bela meji a muomumue aa, bumvua mudibi bikengela bobu kulongesha bana babu ne dinanga. Pabi, baledi bena Kristo batu bajinga kulongesha bana babu ne dinanga nunku batu bapeta ntatu. Imue ya kudiyi nntatu kayi?

2. Ntatu kayi idi nayi baledi?

2 Mpindieu tukadi bipatshile ku ndekelu kua matuku a ku nshikidilu a bulongolodi ebu. Anu mukavuabi bimanyisha, panuapa mpuwule ne bantu badi kabayi ne dinanga. Nansha bantu ba dîku dimue bakadi ‘kabatshiyi banangi ba bana babu, kabayi ne kusakidila, kabayi ne tshijila, kabayi ne kudikanda, bena luonji.’ (2 Timote 3:1-5) Dituilangana ne bantu ba ngikadilu ya mushindu eu dituku dionso didi mua kunyanga bena Kristo mu malu atubu benzelangana mu mêku abu. Kabidi baledi bobu bine badi baluangana pabu ne butekete budibu bapiane bua dipanga kudikanda, bua kupatula mêyi mabi atubu kabayi bajinga kuakula, ne bua dipanga kusunguluja malu bimpe mu imue mianda.​—Lomo 3:23; Yakobo 3:2, 8, 9.

3. Mmunyi mudi baledi mua kukolesha bana babu bua kuluabu bantu ba disanka?

3 Nansha mudiku ntatu eyi, baledi badi mua kuvuija bana babu bantu ba disanka badi balunda ba Nzambi. Mushindu kayi? Mpadibu balonda mubelu wa Bible wa ne: “Malu enu onso, nuenze ne dinanga.” (1 Kolinto 16:14, MMM) Kakuyi mpata, dinanga didi “tshisuikidi tshia malu onso a buakane.” (Kolosai 3:14) Tumonabi ngikadilu isatu itu munda mua dinanga ivua mupostolo Paulo mumvuije mu mukanda wa kumpala wakatuminaye bena Kolinto ne tumvue imue mishindu idi baledi mua kuleja dinanga edi padibu balongesha bana babu.​—1 Kolinto 13:4-8.

Badi ne bua kuikala ne lutulu

4. Baledi badi ne bua kuikala ne lutulu bua tshinyi?

4 Paulo wakafunda ne: “Dinanga didi ne lutulu.” (1 Kolinto 13:4, MMM) Muaku wa mu tshiena Greke udibu bakudimune ne: “lutulu” udi umvuija kukenga mutantshi mule ne kubenga kukuata tshiji lubilu. Bua tshinyi mbimpe bua baledi kuikalabu ne lutulu? Baledi bavule mbamanye malu kabukabu adibu ne bua kuikadila ne lutulu. Mona bilejilu bikese bia kudiwu. Bana kabatu batamba kulomba tshintu tshidibu basue musangu anu umuepele to. Nansha muledi mubabengele ne muoyo umue, badi anu mua kumulombatshi kabidi njila ne njila, bajinga anu ne: abitabile. Bansonga ba bitende badi mua kulumbulula ntanta mule anu bua babitabile bua kuenza bualu budi baledi bamona ne: mbua bupote. (Nsumuinu 22:15) Kabidi anu bu tuetu bonso, bana pabu batu ne butekete bua kuenzulula bimue bilema njila ne njila.​—Musambu 130:3.

5. Tshidi mua kuambuluisha baledi bua kuikalabu ne lutulu ntshinyi?

5 Tshidi mua kuambuluisha baledi bua kuikala ne bana babu lutulu ntshinyi? Mukalenge Solomo wakafunda ne: ‘Lungenyi lua muntu ludi lukanda tshiji.’ (Nsumuinu 19:11) Baledi badi ne lungenyi batu bafika ku diumvua malu adi bana babu benza padibu bavuluka se: bavua pabu tshikondo kampanda ‘bakula bu bana, bela meji bu bana, bajingulula malu bu bana.’ (1 Kolinto 13:11) Wewe muledi, utu uvulukaku muuvua pamuapa usuya tatu webe anyi mamu webe bua kukukumbajilaye dijinga kampanda dia buana anyi? Pautshivua nsonga wa tshitende, kuvuaku muanji kuela meji ne: baledi bebe kabavua bumvua dijinga diebe anyi malu avua akutatshisha anyi? Bikalabi nanku, ukadi pamuapa mumvue pebe tshidi bana bebe benzela malu kampanda ne mudibi bikengela wewe kuikala ubavuluija malu audi musue ne lutulu misangu yonso. (Kolosai 4:6) Wikale mumanye ne: Yehowa wakambila baledi bena Isalele bua ‘kuyisha’ bana babu mikenji yende. (Dutelonome 6:6, 7) Muaku wa mu tshiena Ebelu udibu bambe apa bu ‘kuyisha’ udi umvuija “kuambulula,” “kuamba njila ne njila,” “kubueja mu mutu.” Bidi biumvuija ne: baledi badi pamuapa ne bua kuambuluila muana mikenji imue imue ya Nzambi ayi misangu ya bungi bua amanye bimpe mua kuyitumikila. Bitu bimpe kuambuluila bana nanku kabidi panudi nubalongesha malu makuabu a mu nsombelu.

6. Bua tshinyi muledi udi ne lutulu ki ngudi wengeleka bana padibu benza bibi?

6 Tshidibi, muledi udi ne lutulu ki ngudi wengeleka bana badi benza malu mabi nansha. Dîyi dia Nzambi didi ditudimuija ne: ‘Muana udibu balekela nkayende udi ufuishisha mamuende bundu.’ Kadi bua kuepuka diakabi dia nunku, lusumuinu luolu lumue alu ludi luamba ne: “Lukodi ne kubela bidi biyisha [muana] meji.” (Nsumuinu 29:15) Misangu mikuabu bana badi mua kubenga mudi baledi babu kabayi ne bukenji bua kubapa manyoka. Kadi mêku a bena Kristo kaena ne bua kuenda bu makalenge a demokrasi bua bana kuanji kulejabu baledi mikenji idibu bobu basue bua kushishabu kubelelayi nansha. Bu mudi Yehowa muikale Mfumu mutambe bunene wa dîku dionso, mmupe baledi bukokeshi bua kulongesha bana babu ne kubabela ne dinanga. (1 Kolinto 11:3; Efeso 3:15; 6:1-4) Bulelela, kubela muana kutu kupetangana ne ngikadilu utukadi pa kumona wakatela kabidi Paulo.

Mua kubabela ne dinanga

7. Bua tshinyi baledi bimpe badi ne bua kubela bana babu? Kubela kua nanku kudi kumvuija tshinyi?

7 Paulo wakafunda ne: “Dinanga didi dienzela bakuabo bimpe.” (1 Kolinto 13:4, MMM) Baledi badi benzela bana babu bimpe mu bulelela batu anu balama dîyi dimue misangu yonso idibu bababela. Bobu benza nanku, badi bidikija Yehowa. Bualu Paulo wakafunda ne: ‘Mukalenge udi ukengesha [anyi ubela] udiye munange.’ Tshidibi nuamanya ne: kubela kudibu bakuila mu Bible kakutu kumvuija anu kufila manyoka to. Kutu kumvuija kabidi kulongesha muana ne kumukolesha bimpe. Mibelu ya mushindu eu idi ne kipatshila kayi? Paulo udi wamba ne: ‘Idi ikuamisha bantu badi benzejibua kudiyi mamuma a ditalala, mamuma a buakane mene.’ (Ebelu 12:6, 11) Padi baledi bakolesha bana babu ne dinanga dionso bu mudi Nzambi musue, badi babambuluisha bua kuluabu bantu bakane bena ditalala padibu bakola. Bana bobu bitabe ‘kubabela kua Yehowa,’ badi bapeta meji, dimanya ne dijingulula dia mianda bidi ne mushinga mupite wa tshiamu tshia or anyi tshia argent.​—Nsumuinu 3:11-18.

8. Ntshinyi tshitu tshitamba kumueneka padi baledi kabayi babela bana babu?

8 Kadi padi baledi kabayi babela bana babu, kabena babenzela bimpe to. Yehowa wakasaka Solomo bua kufunda ne: ‘Udi kayi ukanda muanende ne lukodi udi nende lukuna, kadi udi munange muanende udi unanukila [ne] kumukanda’ anyi kumubela. (Nsumuinu 13:24) Bana badi baledi babu kabayi balama dîyi dimue dîba dionso didibu bababela batu anu pamuapa bena tshitu badi kabayi ne disanka. Kadi bana badi ne baledi ba muoyo muimpe batu kabayi bakudimuka padibu babelela mikenji ke batubu basangane ne meji a bungi mu kalasa, bamanye mua kusomba ne bantu, kabidi bavule bikale ne disanka. Nanku baledi badi babela bana babu badi babenzela bimpe bushuwa.

9. Ntshinyi tshidi baledi bena Kristo balongesha bana babu? Kadi mmunyi mudi bana ne bua kumona malu adibu babalomba aa?

9 Kubela bana ne luse ne dinanga kudi kumvuija tshinyi? Baledi badi ne bua kumvuija bana babu bimpe tshidibu bajinga kudibu. Tshilejilu, bana ba bena Kristo mbalonge katshia ku buana buabu mêyi manene a mu Bible ne mudibu ne bua kudifila mu malu kabukabu a ntendelelu mulelela. (Ekesode 20:12-17; Matayo 22:37-40; 28:19; Ebelu 10:24, 25) Mbimpe bana bamanye ne: malu adibu babalombe aa adi anu mudiwu amu, kaena mua kushintuluka nansha kakese.

10, 11. Tshidi baledi pamuapa mua kuitabila dilomba dia bana babu padibu bela mikenji mu dîku ntshinyi?

10 Tshidibi, baledi badi imue misangu mua kujinga kuyikilaku ne bana babu bua mikenji idibu basua kuela kumbelu kuabu. Bana bobu bakule pabu bafile lungenyi mu bualu bua mikenji ayi, badi mua kuanyisha bipepele bua kuyitumikila. Tshilejilu, padi baledi bajinga kutekela bana dîba dia kuikalabu kumbelu, se badi mua kubakosela dîba dijalame. Anyi pamuapa badi mua kulomba bana babu bua bafile dîba dia kupinganabu ku nzubu ne bua baleje tshidibu bajingila dîba adi. Pashishe baledi badi mua kubaleja diabu dîba didibu basue ne kubumvuija tshidibu bamuene ne: dîba adi ndikumbane. Kadi baledi bobu kabayi bapetangane ne bana (bualu bidi mua kufika), dîba adi tshia kuenza ntshinyi? Imue misangu, baledi badi pamuapa mua kumona bikumbane bua kuanyishila bana dîba didibu basue adi pikalabi kabiyi bishipa mêyi a mu Bible. Abi bidi bivuija baledi bu ne: mbalekele anyi bajimije bukokeshi buabu anyi?

11 Bua kuandamuna lukonko elu, monayi muvua Yehowa muleje buende bukokeshi ne dinanga pakayikilaye ne Lota ne dîku diende. Pavua banjelu bapatule Lota ne mukajende ne bana bende mu Sodoma, bakamuambila ne: ‘Nyemena ku mikuna, [bua] kufu biebe.’ Kadi Lota wakandamuna ne: ‘Mukalenge wanyi, kuenji nanku.’ Ke kuambaye muende muvuaye mumone ne: ‘Tangila musoko eu udi pabuipi bua kunyemenamu, udi mukese; witabuje bua mpandilemu.’ Yehowa wakandamuna bishi? Wakamuambila ne: ‘Ngakuitabuja bualu ebu kabidi.’ (Genese 19:17-22) Mmumue ne: Yehowa uvua mujimije bukokeshi buende anyi? Kabiena nanku to! Tshidibi, uvua muangate dilomba dia Lota ne mushinga, muitabe bua kumuenzela kabidi bimpe mu bualu ebu. Biwikala muledi, kutuku ne bikondo biudi mua kuangata mêyi a bana bebe ne mushinga paudi wela mikenji mu dîku anyi?

12. Ntshinyi tshiambuluisha muana bua kudiumvua mu ditalala?

12 Bulelela, bana kabena ne bua kumanya anu mikenji patupu to, badi ne bua kumanya kabidi manyoka a padibu bashipa mikenji ayi. Nuenu bamane kuyikila bualu bua manyoka au ne bana baumvue bimpe, dîba adi bidi bikengela babange kutumikila mikenji ayi. Baledi pabu bobu bikale anu balaya bana dinyoka didi dikengela kubapa kadi kabayi babapeshadi, ki mbabanange nansha. Bible udi wamba ne: ‘Padibu kabayi bakosa tshilumbu tshia muenji wa bibi lukasa, ke padi mioyo ya bantu ibasaka bua kuenza bibi.’ (Muambi 8:11, MMM) Bulelela, bua kubenga kufuisha muana bundu, muledi udi pamuapa mua kuepuka bua kumupeshila dinyoka mu mêsu a bantu anyi a balunda bende. Kadi bana batu badiumvua mu ditalala ne bakola ne kanemu ne dinanga kudi baledi babu padibu bamanye ne: baledi babu bobu bambe dîyi ne: “Eyo” ditu anu eyowa, diodi ne: “To” ditu anu to, nansha patubu balaya muana dinyoka.​—Matayo 5:37, MMM.

13, 14. Mmunyi mudi baledi mua kuidikija Yehowa padibu balongesha bana babu?

13 Bua dinyoka kuikaladi dimpe didi ne bua kukumbanyina muana udi udipeta. Mamu Pam udi wamba ne: “Bana betu babidi bavua bakengela muntu ne muntu diende dinyoka dia wadi mushindu. Dinyoka divua diambuluisha muana umue kadivua diambuluisha mukuabu to.” Bayende Larry udi wamba pende ne: “Muanetu wa bakaji mukulumpe uvua ne tshitunu tshikole, bua kuenzaye bu udi umvua anu bamunyokaku ne dîsu dikole. Kadi muakunyende wa bakaji yeye uvua umvuaku lukasa patuvua tumukanyina anyi mene tumutangila anu dîsu dibi patupu.” Bushuwa, baledi badi ne dinanga batu badienzeja bua kumanya dinyoka didi mua kuambuluisha muana ne muana.

14 Yehowa mmushile baledi tshilejilu bua mudiye mumanye miaba idi yonso wa ku bantu bende ne bukole ne idiye muteketele. (Ebelu 4:13) Kabidi, patu Yehowa upesha bantu manyoka, katu uanekesha patupu anyi ulengulula bubi budi bukengela dinyoka to. Kadi utu upesha bantu bende manyoka adi ‘makane’ anyi mabakumbanyine. (Yelemiya 30:11) Nuenu baledi, nutuku bamanye miaba idi bana benu ne bukole ne idibu bateketele anyi? Nutuku bamanye mua kubalongesha bimpe ne dinanga bilondeshile dimanya adi anyi? Bikalabi nanku, nudi nuleja ne: nudi babanange.

Basakayi bua kunuambila bulelela

15, 16. Baledi badi mua kusaka bana babu ku dibambila bulelela bishi? Ngenzelu kayi udi baledi bena Kristo bamone wambuluisha mu bualu ebu?

15 Kabidi, dinanga “kadiena disanka bua malu mabi, didi disanka bua malu malelela.” (1 Kolinto 13:6, MMM) Mmushindu kayi udi baledi mua kulongesha bana babu bua kunangabu malu adi makane ne malelela? Tshia kuenza nangananga ntshia kubakankamija bua bikale bamba bidi mu meji abu anu mudibi menemene, nansha pikalabi bitonda baledi bua kubitaba. Bushuwa, baledi batu basanka padi meji ne lungenyi bidi bana bapatula munda muabu biumvuangana ne mikenji ya bikadilu biakane. Tshidibi, bulelela budi muana wamba budi misangu mikuabu mua kuleja mukadi lungenyi luende lutangija ku malu mabi. (Genese 8:21) Dîba adi baledi badi mua kuenza tshinyi? Pamuapa meji a kumpala adi mua kubavuila nga kutandisha muana diakamue bua malu adiye muambe au. Kadi bienza baledi nanku, bana se badi mua kulonga mua kubanga kuamba anu malu a mafi adibu bela meji ne: ke atu baledi basue bua babambile. Bushuwa, bidi bikengela kubela muana diakamue padiye upanga kanemu mu ngakuilu, kadi kulongesha bana mua kumvuija bualu ne bukalanga nkushilangane ne kubakosela tshia kuambabu.

16 Mmushindu kayi udi baledi mua kusaka bana ku dibambila bulelela? Aleah utukavua batele kumpala eku udi wamba ne: “Bua dibenga dietu dia kufika munda diakamue padi bana batuambila malu atudi tumvua atutonda, tudi babapengele njila wa kuikalabu batuambila bulelela.” Tatu mukuabu diende Tom udi wamba pende ne: “Tuvua bambile muanetu wa bakaji bua kuikalaye utuambila muvuaye wela meji, nansha dîba divuaye kayi wanyisha luetu lungenyi. Tuakamona ne: tuetu bikale tumukosa ku mêyi misangu yonso ne tumusuisha anu tshituvua tuetu basue, uvua mua kumvua bibi ne kubanga kuepuka bua kutuambila malu avua munda muende menemene. Kadi dimuteleja dietu diakamusaka bua kuikalaye ututeleja pende.” Kakuyi mpata, bana badi ne bua kutumikila baledi babu. (Nsumuinu 6:20) Kadi baledi badi bamona mua kuambuluisha bana babu bua kumanyabu mua kuela meji bimpe padibu bambilangana nabu bulelela mu miyuki yabu. Vincent (tatu wa bana banayi) udi wamba ne: “Tuvua misangu mivule tuyikila bua bubi ne buimpe bua muanda kampanda anu bua ne: bana betu badimuene kuvuabu mua kupetela diambuluisha. Miyiki ayi yakabalongesha mua kuikala kusunguluja malu.”​—Nsumuinu 1:1-4.

17. Tshidi baledi mua kumanya ntshinyi?

17 Tshidibi, kakuena muledi udi mua kutumikila mibelu ya mu Bible ya mua kukolesha bana yonso anu bu mudiyi nansha. Nansha nanku, numanye ne: bana benu nebikale ne dianyisha divule bua munudi nuditatshisha bua kubalongesha ne lutulu ne luse ne dinanga. Yehowa neanubeneshe bulelela panuikala nuenza nanku. (Nsumuinu 3:33) Nangananga dijinga dia baledi bena Kristo bonso ndia bana babu kumanya mua kunanga Yehowa anu mudibu pabu bamunange. Kadi baledi badi mua kukumbaja kipatshila kabu kimpe aka munyi? Tshiena-bualu tshidi tshilonda netshitumvuije amue malu majalame adibu mua kuenza.

Udi muvuluke anyi?

• Mmunyi mudi kumvua kua malu adi bana benza mua kupetesha baledi lutulu?

• Ndiumvuangana kayi didi pankatshi pa kuenzela bana bimpe ne kubabela?

• Bua tshinyi bidi ne mushinga bua baledi ne bana kuambilanganabu bulelela?

[Nkonko ya dilonga]

[Bimfuanyi mu dibeji 23]

Baledi, nutshitu nuvulukaku munuvua penu ku buana anyi?

[Tshimfuanyi mu dibeji 24]

Nutuku nusaka bana benu bua kunuambila bulelela panudi nuyikila nabu anyi?