Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Bua tshinyi malu mabi adi atungunuka too ne lelu?

Bua tshinyi malu mabi adi atungunuka too ne lelu?

Bua tshinyi malu mabi adi atungunuka too ne lelu?

MUKANDA wa Nzambi udi wamba ne: ‘Yehowa [Nzambi] udi muakane mu njila yende yonso.’ (Musambu 145:17; Buakabuluibua 15:3) Muprofete Mose wakamba bua Nzambi ne: ‘Mudimu wende wonso udi muakane, bualu bua njila yende yonso idi milulame: Nzambi wa kalolo udi kayi ne bubi, udi ne malu makane a bushuwa.’ (Dutelonome 32:4) Yakobo 5:11 udi wamba ne: ‘Mukalenge [Yehowa] udi muule tente ne luse ne dinanga.’ Nzambi kêna mua kukebesha malu mabi ne yeye ki ngudi uakebesha to.

Muyidi Yakobo wakamba ne: ‘Muntu kambi pamuteyabu ne: Ndi muteyibue kudi Nzambi; bualu bua Nzambi kêna mumanye mua kuteyibua ne malu mabi, ne yeye muine kêna uteya muntu.’ (Yakobo 1:13) Yehowa Nzambi kêna mua kuteta bantu ne malu mabi anyi kubasaka bua kuenza. Kadi nnganyi udi ukebesha malu mabi ne makenga adi afuminaku?

Nnganyi udi ukebesha malu mabi?

Yakobo umue wa ku bafundi ba Mukanda wa Nzambi udi wamba ne: bantu batu pabu bakebesha malu mabi. Udi wamba ne: ‘Muntu yonso udi uteyibua kudi lukuka luende pamukokalu ne pamulobeshalu. Pashishe lukuka, pimitalu, ludi lulela bubi: ne bubi, pakolabu, budi bulela lufu.’ (Yakobo 1:14, 15) Bantu badi mua kuenza malu bilondeshile majinga abu mabi. Tshilejilu, tangila anu tshidi bubi budi bantu bapiane bubenzela. Bubi budi mua kusaka muntu ku majinga mabi makole ne kumufikisha ku dienza malu mabi matambe. (Lomo 7:21-23) Ke bualu kayi, bubi budi ‘bukokesha’ bantu anu bu mukalenge, bubakuate ku bupika bua dienza dia malu mabi adi abakebela dikenga dinene. (Lomo 5:21) Kabidi bantu babi badi mua kusaka bakuabu ku dienza pabu malu mabi.​—Nsumuinu 1:10-16.

Kadi Satana Diabolo ke mukebeshi munene wa malu mabi. Yeye ke wakabueja malu mabi mu bantu. Yezu wakabikila Satana ne: “Mubi” ne “mukokeshi wa buloba” anyi wa bantu babi bonso. Bantu ba bungi batu batumikila Satana padiye ubasaka bua kubenga kulonda njila miakane ya Yehowa Nzambi. (Matayo 6:13; Yone 14:30; 1 Yone 2:15-17) 1 Yone 5:19 udi wamba ne: ‘Buloba bujima budi mu bukokeshi bua Mubi.’ (MML) Nunku, Satana ne banjelu bende badi ‘badinga ba pa buloba bonso’ ne babakebela ‘mulawu’ anyi diakabi. (Buakabuluibua 12:9, 12) Nunku, malu mabi a bungi adi enzeka udi uakebesha udi Satana Diabolo.

Muambi 9:11 udi uleja bualu bukuabu budi bukebela bantu makenga wamba ne: ‘Buonso buabu badi ne bikondo bidi malu abatulukila.’ Yezu Kristo wakakula bua bantu 18 bavuabu bupukile kudi tshimanu ne tshibashipe. (Luka 13:4) Bantu abu bakafua bualu bavua muaba mubi, pa dîba dibi. Malu a mushindu eu adi enzeka lelu eu. Tshilejilu, didiotu didi mua kutuka kulu kua nzubu mule ne kututa mupitshi wa njila kampanda. Tudi mua kuamba ne: Nzambi ke udi mumukengeshe anyi? Tòo. Bualu ebu mbuenzeke mu mpukampuka, bantu kabavua bamanye ne: budi mua kuenzeka to. Ke mudibi bua disama didi mua kukuata muena mu dîku anyi bua lufu lua tshikoso ludi mua kukuata tatu ne kushiyaye bana ba nshiya ne mukaji wa mu lufuila.

Nunku bidi bimueneka patoke ne: Nzambi ki ngudi wenzeja malu mabi anyi ukebela bantu makenga to. Kadi Yehowa mmulongolole bua kujimija malu mabi ne badi baakebesha. (Nsumuinu 2:22) Bushuwa, neenze kabidi malu makuabu a bungi. Mukanda wa Nzambi udi wamba ne: tshipatshila tshia Nzambi ku butuangaji bua Kristo ntshia ‘kubutulaye midimu ya Diabolo.’ (1 Yone 3:8) Neabutule ndongoluelu eu mubi wa malu udi ne bantu badi ne lukuka, lukinu ne bienzedi bibi. Nzambi ‘neakupule tshinsonji tshionso ku mêsu’ kua bantu bua kujikija makenga abu. (Buakabuluibua 21:4) Kadi udi mua kudiebeja ne: ‘Bua tshinyi Nzambi ki muenze bualu ebu katshia kuonso eku? Bua tshinyi mmulekele malu mabi ne makenga too ne lelu?’ Bua kupeta diandamuna ku nkonko eyi, tumonayi bualu budibu batulondela mu Mukanda wa Nzambi bua Adama ne Eva.

Satana wakajula lukonko lua mushinga

Bualu buakenzeka ku ntuadijilu wa bantu ke budi bufikishe Nzambi ku dilekela malu mabi too ne lelu. Bualu buakenzeka kale ebu buakajula tshilumbu tshinene tshidi tshitangila Mufuki muine, ne tshilumbu etshi katshivua tshia kujikija lukasa anyi tshitekete bua kutshikosa to. Tuanjayi kumona bimpe tshivua tshienzeke.

Yehowa Nzambi wakafuka Adama ne Eva bapuangane ne kubateka mu Mparadizu. Uvua mubapeshe tshintu tshivua tshibavuija bashilangane ne nyama, tuambe ne: budikadidi bua kudisunguila malu. (Genese 1:28; 2:15, 19) Bu muvua Adama ne Eva bafukibue ne budikadidi bua kusungula tshidi tshimpe ne tshidi tshibi, bavua mua kusungula bua kunanga Mufuki wabu, kumuenzela mudimu ne kumutumikila. Anyi bavua mua kujinga bua kuikala badikadile ne kubenga kumutumikila ku bukole.

Nzambi mulelela wakelela Adama ne Eva mukenji umue patupu bua kubapetesha mushindu wa kulejabu ne: mbamunange. Wakambila Adama ne: ‘Udi mua kudia mamuma a mitshi yonso ya mu budimi, bu muudi musue; kadi mamuma a mutshi wa lungenyi lua kujingulula malu mimpe ne malu mabi kuadi nansha; bualu bua mu dituku diudi wadia wewe neufue bulelela.’ (Genese 2:16, 17) Bua Nzambi kutungunukaye ne kunanga Adama ne Eva bua diakalenga diabu ne dia ndelanganyi yabu, bavua ne bua kuenza muabu muonso bua kubenga kudia mamuma a mutshi eu. Ke tshiakenzabu anyi?

Mukanda wa Nzambi udi utuambila tshiakenzeka. Satana Diabolo wakakuila mukana mua nyoka ne kuebeja Eva ne: ‘Nzambi wakamba ne: kanudi mamuma a mitshi yonso idi mu budimi anyi?’ Pakamuambuluila Eva mukenji uvua Nzambi mubelele, Satana wakamuambila ne: ‘Kanuena nufua bulelela; bualu bua Nzambi udi mmanye ne: panuadia mamuma au, mêsu enu neabululuke, nenuikale bu Nzambi, nenumanye malu mimpe ne malu mabi.’ Nunku mutshi wakamueneka muimpe ku mêsu kua Eva, “yeye wakangata dimuma, wakadia.” Mukanda wa Nzambi udi wamba kabidi ne: ‘Wakapesha mulume wende kabidi, ne yeye wakadia.’ (Genese 3:1-6) Adama ne Eva bakenza mudimu bibi ne budikadidi buabu, bakenza bubi pakabengabu kutumikila Nzambi.

Udiku mumone bunene bua tshivua tshienzeke atshi anyi? Diabolo wakela tshivua Nzambi muambile Adama mpata. Mêyi a Satana avua kabidi aleja ne: Adama ne Eva kabavua dijinga ne Yehowa bua abasunguile tshidi tshimpe ne tshibi to. Tshivua Satana muenze atshi tshiakajula kabidi mpaka pa bukenji budi nabu Nzambi bua kukokesha bantu. Kadi tshilumbu tshitambe bunene tshivua Satana mujule tshivua tshitangila bukenji budi nabu Nzambi bua kukokesha bantu. Kadi mmunyi muvua Nzambi mulelela mua kukosa tshilumbu etshi?

Bivua bikengela matuku a bungi

Yehowa uvua ne bukole bua kubutula bantomboji aba bonso basatu, tuambe ne: Satana, Adama ne Eva. Uvua mubapite ku bukole kule ne kule. Nansha Satana kavua mueleshe mpata ne: Nzambi udi ne bukole bua bungi to. Tshivuaye kayi witaba ntshia ne: Nzambi udi ne bukenji bua kukokesha. Tshilumbu etshi tshivua tshitangila banjelu bonso ne bantu bonso badi ne budikadidi. Bavua ne bua kumanya ne: budikadidi budi Nzambi mubapeshe mbua kuenza nabu mudimu bimpe bilondeshile mikenji idi Nzambi muele bua malu a ku mubidi, a bikadilu ne a mu nyuma. Tshianana, badi bapeta ntatu mibi anu bu mudi muntu udi utumpika kulu kua nzubu mule mua kutshibuka bibi anyi kutshibuka pikalaye kayi witaba ne: buloba budi ne bukole budi bukoka bintu. (Galatia 6:7, 8) Banjelu ne bantu bavua ne bua kudimuenena nkayabu ntatu ivuabu bapeta padibu basungula bua kudienzela malu kabayi balonda mikenji ya Nzambi. Bualu ebu buvua bulomba matuku a bungi.

Bua kuleja ne: bidi bikengela matuku a bungi bua kukosa bimue bilumbu, tudi mua kuangata tshilejilu etshi: Tutekabi ne: kudi batatu babidi badi bakanyinangane bua kumanya udi ne makanda a bungi kupite mukuabu. Badi mua kukosa tshilumbu etshi mu minite mikese patupu. Badi mua kubambila bua kuambula mabue bua kumona udi ne bukole kupita mukuabu. Tatu wambula dibue dinene kupita mukuabu ke udi ne bukole bua bungi. Kadi tuteka mpindieu ne: tshilumbu etshi ntshia kumanya ne: ku batatu babidi aba, nganyi udi munange bana bende bikole, ne kumanya kabidi bikale bana abu pabu bamunange. Anyi ne: nnganyi wa ku batatu aba udi ulama ba mu nzubu muende bimpe? Dîba adi katuakumanyina tatu eu ku bukole budiye nabu anyi ku mêyi adiye wamba to. Nebikengele matuku a bungi bua kutangila bimpe malu adibu benza bua kumona mua kulua kukosa tshilumbu bimpe.

Tshidi matuku adi mapite aleja

Katshia Satana welesha bukenji budi nabu Nzambi bua kukokesha mpata, kukadi kupite bidimu bitue ku 6 000. Ntshinyi tshitudi bafike ku dimona mu matuku onso aa? Tukonkononayi malu abidi avua Satana mudingidile Nzambi. Bua kumpala, Satana wakambila Eva ne dishindika dionso ne: ‘Kanuena nufua bulelela.’ (Genese 3:4) Pavua Satana wamba ne: Adama ne Eva bobu badie bimuma bia mutshi uvuabu babakandike kabavua mua kufua, uvua uvuija Yehowa muena mashimi. Tshivua tshilumbu tshinene. Bu Nzambi kayi mudileje muntu wa kueyemena mu tshilumbu etshi, bavuaku mua kumueyemena mu bualu bukuabu anyi? Kadi matuku adi mapite mmaleje tshinyi?

Adama ne Eva bakatuadija kusama, kukenga, kukulakaja ne ndekelu wa bionso kufuabu. Mukanda wa Nzambi udi wamba ne: “Matuku onso a Adama akadi nkama tshitema ne makumi asatu; yeye wakafua.” (Genese 3:19; 5:5) Pashishe bana ba Adama bonso bakapiana bubi abu. (Lomo 5:12) Matuku adi mapite mmaleje ne: Satana udi “muena mashimi ne udi tatu wau,” ne mmaleje kabidi ne: Yehowa udi “Nzambi udi ulamata ku bushuwa.”​—Yone 8:44; Musambu 31:5.

Bualu buibidi, Satana wakambila Eva ne: ‘Nzambi udi mumanye ne: Panuadia mamuma au [a mutshi mukandika], mêsu enu neabululuke, nenuikale [Adama ne Eva] bu Nzambi, nenumanye malu mimpe ne malu mabi.’ (Genese 3:5) Ku diambuluisha dia mêyi a dishima aa, Satana wakaleja bantu mudibu ne bukokeshi bua kudilombola. Wakabadinga ne: bobu badienzela malu abu kabayi batangila Nzambi, nebikale ne nsombelu muimpe wa dikema. Ke tshiakenzeka anyi?

Kutuadijila anu ku kale, bantu mbashintulule makalenge a mishindu ne mishindu. Mbatete makalenge a mishindu yonso. Kadi misangu ne misangu, malu mabi mmakuate bantu. Kukadi bidimu bitue ku 3 000 mpindieu, mufundi mukuabu wa Mukanda wa Nzambi wakamba ne: ‘Muntu udi ne bukole bua kukengesha mukuabu.’ (Muambi 8:9) Muprofete Yelemiya wakamba ne: ‘Muntu kêna ne bukole munda muende bua kuendesha nabu biendedi biende bimpe.’ (Yelemiya 10:23) Nansha bena malu a siyanse ne bintu bidibu benze matuku adi panshi aa, mbileje patoke mudi mêyi aa malelela. Malu adi menzeke mu matuku onso akadi mapite aa, mmaleje mudi mêyi aa malelela.

Ntshinyi tshiwenza?

Matuku adi Nzambi mulekele apita mmaleje ne: Satana uvua mushime mu tshilumbu tshia bukenji budi nabu Nzambi bua kuikala ku mutu kua bionso. Yehowa Nzambi ke udi Mfumu wa bintu bionso bidi mu diulu ne bidi pa buloba. Udi ne bukokeshi bua kulombola bintu bionso bidiye mufuke ne mushindu udiye ubilombola mmuimpe be. Banjelu badi badimuene mudi Yehowa mfumu muimpe bakitaba bualu ebu ne kuamba ne: ‘Wewe, Mukalenge wetu ne Nzambi wetu, udi muakane bua kuangata butumbi ne bunême ne bukole; bualu bua wewe wakafuka bintu bionso ne bualu bua disua diebe biakadiku, ne biakafukibua.’​—Buakabuluibua 4:11.

Udi ku luseke kayi mu tshilumbu tshidi tshitangila bukokeshi bua Nzambi? Udi witaba ne: Nzambi mmukumbane bua kuikala mfumuebe anyi? Wewe muitabe udi muanyishe ne: Yehowa ke mfumu wa bionso. Udi mua kuleja muudi muitabe bualu ebu paudi utumikila mikenji yende idi mu Dîyi diende mu malu ebe onso. “Nzambi udi dinanga” ne mmuelele bifukibua biende mikenji bualu mmubinange. (1 Yone 4:8) Yehowa kêna upangisha muntu nansha umue wa kutudi tshintu tshimpe nansha tshimue to. Nunku lama mêyi a mu Mukanda wa Nzambi aa mu muoyo webe: ‘Eyemena Yehowa ne mutshima webe wonso, kueyemenyi dijingulula diebe dia mianda. Umumanye yeye bimpe mu bienzedi biebe bionso, yeye neakululamijile njila yebe.’​—Nsumuinu 3:5, 6.

[Tshimfuanyi mu dibeji 7]

Udi mua kusungula Nzambi bua kuikalaye mfumuebe paudi ulonga Bible ne utumikila malu adimu

[Mêyi a dianyisha bua tshimfuanyi mu dibeji 4]

© Jeroen Oerlemans/​Panos Pictures