Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Yonatana ‘wakakuatshishangana mudimu ne Nzambi’

Yonatana ‘wakakuatshishangana mudimu ne Nzambi’

Yonatana ‘wakakuatshishangana mudimu ne Nzambi’

MUANA wa mukalenge wa kumpala wa mu Isalele udi uya kusamba muntu uvua wenda usokoma mu tshisuku. Udi wambila muntu au ne: ‘Kutshinyi, bualu bua tshianza tshia tatuanyi katshiena tshikusangana; wewe newikale mukalenge wa Isalele, ne meme nengikale muibidi nebe.’​—1 Samuele 23:17.

Muana wa mukalenge au ke Yonatana, Davidi ke muntu uvua wenda usokoma. Bidi bimueneka ne: matuku makese kumpala kua Yonatana kufuaye, uvua mulue bu tshianza tshia balume tshia Davidi.

Bulunda bua Yonatana ne Davidi buvua bukole butambe. Bushuwa, Yonatana uvua muntu muimpe wa dikema. Ke tshivua kabidi bantu ba tshikondo tshiende bamone pabu, bualu bakamba ne: ‘Wakakuatshishangana mudimu ne Nzambi.’ (1 Samuele 14:45) Bua tshinyi bakamba mêyi aa? Yonatana uvua ne ngikadilu kayi? Ntshinyi tshidi malu avuaye muenze akulongesha?

Bena Isalele badi “munkatshi mua malu makole”

Mukanda wa Nzambi udi wakula bua Yonatana dîba didi bena Isalele “munkatshi mua malu makole.” Bena Peleshete bavua bapaule ditunga dia Isalele ne babapangishe mua kuluangana mvita.​—1 Samuele 13:5, 6, 17-19.

Kadi Yehowa uvua muambe ne: kakulekela babutula bantu bende nansha, ne Yonatana uvua mutuishibue bua bualu ebu. Nzambi uvua muambe bua Shaula tatuende wa Yonatana ne: ‘Yeye neasungile bantu banyi mu bianza bia bena Peleshete.’ Yonatana uvua mueyemene mêyi aa. Yeye muine uvua ufuma ku dilombola bena Isalele 1 000 bavua kabayi ne bia mvita ne kutshimunabu bena Peleshete. Mpindieu, uvua musue kubutula bena Peleshete bonso kong.​—1 Samuele 9:16; 12:22; 13:2, 3, 22.

Udi ubapatukila kabayi bamanye

Yonatana uvua ukeba kushipa basalayi ba bena Peleshete bavua pabuipi ne njila mubumbakane wa ku Mikemasha. (1 Samuele 13:23) Bua kufikaye muaba uvuabu, uvua ne bua kubembela wenda ulamba panshi ne “bianza ne makasa.” Bualu ebu kabuakamupangisha bua kuya kudibu to. Yonatana wakadisuika bua kubundula bantu abu anu yeye ne muambudi wa ngabu wende, umuambila ne: ‘Biasua Yehowa kutukuatshisha, bualu bua kakuena mukandu kudi Yehowa bua kusungila bantu kudi ba bungi anyi kudi bakese.’​—1 Samuele 14:6, 13.

Bena Isalele babidi aba bavua bakeba tshimanyinu tshia kudi Yehowa. Bavua ne bua kudileja kudi basalayi bavua pabuipi apu. Bu bena Peleshete babambile ne: ‘Anjayi kuimana, netulue kunudi aku,’ Yonatana ne muambudi wa ngabu wende kabavua ne bua kutungunuka ne kuya kudibu. Kadi basalayi abu bobu babambile ne: ‘Luayi kunoku,’ apu bidi biumvuija ne: Yehowa mmusue kufila bantu abu mu bianza bia Yonatana ne muambudi wa ngabu wende. Bu muvua Yonatana mumanye ne: Nzambi neamuambuluishe, uvua uya kudi tshisumbu tshia basalayi atshi bua kuluangana nabu.​—1 Samuele 14:8-10.

Ntshinyi tshivua bantu babidi patupu mua kuenza kumpala kua tshisumbu tshijima tshia basalayi? Yehowa, kavuaku muambuluishe mulumbuluishi Ehuda pavuaye ulombola bena Isalele mu mvita ivuabu baluangane ne bena Moaba anyi? Yehowa kavuaku muambuluishe Shamagâ bua kushipa bena Peleshete 600 ne mutshi wa kusaka nawu ngombe anyi? Yehowa kavuaku mupeshe Shimishona bukole bua kutshimuna yeye nkayende bena Peleshete misangu ne misangu anyi? Yonatana uvua mutuishibue ne: Nzambi neamuambuluishe pende.​—Balumbuluishi 3:12-31; 15:6-8, 15; 16:29, 30.

Pakamona bena Peleshete bena Isalele babidi aba, bakela dîyi ne: ‘Luayi kunoku, netunuleje bualu.’ Yonatana ne muambudi wende wa ngabu kuyabu. Ne dikima dionso, bakababundula, kushipa basalayi batue ku 20 ne bua bualu ebu, bena Peleshete bavua bashala ne muoyo kumvuabu buôwa bua bungi. Pamuapa bavua bela meji ne: kudi bena mvita ba bungi ba bena Isalele bavua balua panyima Yonatana ne muambudi wende wa ngabu. Ke bualu kayi, “bantu bonso bakadi mu tshitudilu bakazakala; buloba buakakanka kabidi, nunku kukanka kunene kua buloba kuakadiku.” Bu muvua Nzambi mukankishe buloba, tshintompantompa tshiakabuela munkatshi mua bena Peleshete, nunku ‘muntu ne muntu wakaluisha mukuende.’ Pakamona bena Isalele bualu abu, bobu kupeta dikima. Bena Isalele bavua basokome ne bavua ku luseke lua bena Peleshete bakadisangisha pamue, ‘bakashipa bena Peleshete ku Mikemasha too ne ku Ayalona.’​—1 Samuele 14:11-23, 31.

Bantu bakasungila Yonatana

Mukalenge Shaula wakela mukenji mubi wamba ne: musalayi yonso wadidinga wadia tshintu kumpala kua mvita kujikayi udi ne mulawu. Bua amue malu, Yonatana kavua mumanye mukenji eu to. Yonatana wakadia. Wakatua lusongo lua mulangala wende mu buitshi ne kudiaku ndambu. Bidi bimueneka ne: buitshi abu buakamupeshilula bukole bua kujikijaye mvita.​—1 Samuele 14:24-27.

Pakumvua Shaula ne: Yonatana mmudie, wakamba ne: udi ne bua kufua. Yonatana kakatshina bua kufua to. Wakamba ne: ‘Mona, bundi nabu mbua kufua.’ Kadi ‘Bantu bakambila Shaula ne: Yonatana nguakadi usungila bena Isalele ne lupandu elu lunene, neafue anyi? Nansha, bualu ebu kabuikadiku; bu mudi Yehowa ne muoyo, lusuki lumue lua ku mutu kuende kalumatshi panshi; bualu bua wakakuatshishangana mudimu ne Nzambi lelu eu. Nunku bantu bakasungila Yonatana, kakafua nansha.’​—1 Samuele 14:38-45.

Lelu eu basadidi ba Nzambi kabena baluangana mvita yetu ya ku buntu eyi to, kadi kudi misangu itubu dijinga ne ditabuja ne dikima. Bidi mua kutukolela bua kuenza malu mimpe padi bantu bonso badi batunyunguluke benza malu mabi. Kadi Yehowa neatukoleshe ne neabeneshe dijinga dietu dia kutumikila mikenji yende. Udi mua kuikala dijinga ne dikima bua kumona mua kuambula amue majitu mu bulongolodi bua Yehowa bu mudi kulua mpanda-njila, kutuadija kuenza midimu mikuabu mu tshisumbu anyi kuya muaba udibu dijinga ne bamanyishi ba lumu luimpe. Udi mua kudiebeja ni udi mua kukokesha bua kuenza midimu eyi. Kadi ikala mushindike ne: udi wenza bualu buimpe paudi udifila kudi Yehowa bua kuenzaye nebe mudimu mudiye musue. Vuluka Yonatana. ‘Wakakuatshishangana mudimu ne Nzambi.’

Yonatana ne Davidi

Panyima pa bidimu bitue ku 20, Goleyata uvua tshilobo tshia bena Peleshete wakalua kuyobola bena Isalele ne kubapenda, kadi Davidi wakamushipa. Nansha muvua Yonatana muntu mukole kudi Davidi ku bidimu bu 30, bavua bafuanangane ku malu a bungi. * Davidi uvua ne dikima anu bu divua nadi Yonatana pavuaye muluangane ne bena Peleshete ku Mikemasha. Kadi Davidi uvua nangananga ne ditabuja dia buena dia Yonatana kudi Yehowa dia ne: udi ne bukole bua kusungila bantu, ditabuja edi diakamuambuluisha bua kuluangana ne Goleyata uvuabu batshina kudi bena Isalele bonso. Ke bualu kayi, ‘mutshima wa Yonatana wakakuatakana ne mutshima wa Davidi; Yonatana wakamunanga bu mutshima wende mene.’​—1 Samuele 17:1–18:4.

Nansha muvua malu a kukema avua Davidi muenze mafikishe Shaula ku dimumona bu muluishi wende, Yonatana yeye kavua umvuila Davidi mukawu nansha mukese to. Yeye ne Davidi bakalua balunda ba dikema, ne bidi bimueneka pamuapa ne: pavuabu bayukila malu abu, ke pavua Yonatana mufike ku dimanya muvua Nzambi muele Davidi manyi bua kuluaye mukalenge muibidi wa Isalele. Yonatana uvua unemeka dipangadika dia Nzambi.

Pavua mukalenge Shaula muyukile ne muanende Yonatana ne bena mudimu bende bua kushipa Davidi, Yonatana wakadimuija Davidi. Yonatana wakajadikila Shaula ne: kakuena bualu nansha bumue budiye ne bua kutshinyina Davidi. Bualu Davidi kavua muenzele mukalenge bualu bubi nansha bumue. Davidi kavuaku muteke muoyo wende mu njiwu pakaluanganaye ne Goleyata anyi? Yonatana wakalomba Shaula bikole bua kenzedi mulunda wende bibi. Kadi matuku makese pashishe, mukalenge wakapingana anu mu lungenyi luende lubi ne kukeba mishindu ya kushipa Davidi; ke Davidi kunyemaye bua kusungila muoyo wende.​—1 Samuele 19:1-18.

Yonatana wakambuluisha Davidi bikole. Balunda babidi aba bakapetangana bua kukeba tshia kuenza. Yonatana uvua mulamate mulunda wende bikole ne uvua udienzeja bua kushale mulamate kabidi tatuende; kuambilaye Davidi ne: “Bualu ebu kabuikadiku, wewe kuena ufua.” Kadi Davidi wakamuambila ne: ‘Anu katupa kîpi kadi kashala pankatshi panyi ne lufu.’​—1 Samuele 20:1-3.

Yonatana ne Davidi bakalongolola mushindu wa kuteta bua kumanya tshivua Shaula musue kuenza. Bu Shaula mua kufika ku dimona ne: Davidi ki mmulue bua kudia ku mesa amue nabu, Yonatana uvua ne bua kuambila tatuende ne: Davidi uvua mulombe luse bua bualu ebu, mmuye kufila milambu pamue ne dîku diende. Bu Shaula yeye mufike munda bikole bua bualu abu, ntshijadiki tshia ne: mmusue kushipa Davidi. Yonatana wakabenesha Davidi ne kuleja mudiye witaba muikalaye mukalenge wamba ne: ‘Yehowa ikale nebe bu muakadiye ne tatu wanyi.’ Badi baditshipa bua kushala balamatangane ne bumvuangana mushindu wikala Yonatana mua kumanyisha Davidi tshienza Shaula.​—1 Samuele 20:5-24.

Pakamona Shaula ne: Davidi ki mmulue ku didia, Yonatana wakamumvuija muvua Davidi mumulombe ne: ‘Bingasangana luse ku mêsu kuebe, witabuje bua meme kuya kutangila bana betu.’ Yonatana kakatshina bua kuambila tatuende ne: uvua muitabile Davidi bua kuyaye. Mukalenge wakafika munda bikole. Kupendaye Yonatana ne kuambaye ne: Davidi mmusue kuangata nkuasa wa bukalenge pamutu pa muanende. Shaula kuambila Yonatana bua alue ne Davidi bua bamushipe. Yonatana kuandamuna ne: ‘Neumushipe bua bualu kayi? Yeye wakenza tshinyi?’ Bua tshiji tshivuaye natshi, Shaula wakamukupa difuma bua kumushipa. Yonatana wakadiepela, kadi uvua ne kanyinganyinga ka bungi bua bualu bua Davidi.​—1 Samuele 20:25-34.

Yonatana wakaleja muvuaye mulamate Davidi bikole. Bilondeshile mmuenu wa bantu, bulunda buende ne Davidi buvua bumupetesha malu makese patupu kadi bumupangisha malu a bungi. Kadi Yehowa uvua musungule Davidi bua kupinganyinaye Shaula mu bukalenge, ne tshivua Nzambi mulongolole etshi tshivua bua diakalenge dia Yonatana ne dia bantu bakuabu.

Badi badila bikole

Yonatana wakaya mu musokoko kudi Davidi bua kumuambila bivua bienzeke. Bivua bimueneke patoke ne: Davidi kavua kabidi mua kudiata dikasa diende mu lupangu lua Shaula to. Yonatana ne Davidi bakelangana mu tshitupa ne kudila. Pashishe Davidi kuyaye kusokoma.​—1 Samuele 20:35-42.

Yonatana wakamonangana kabidi ne Davidi anu musangu umue pavua Davidi musokome Shaula ‘mu tshipela tshia Zifa mu ditu.’ Musangu au ke uvua Yonatana mukankamije Davidi umuambila ne: ‘Kutshinyi, bualu bua tshianza tshia Shaula tatuanyi katshiena tshikusangana; wewe newikale mukalenge wa Isalele, ne meme nengikale muibidi nebe; Shaula tatuanyi udi mumanye bualu ebu.’ (1 Samuele 23:15-18) Matuku makese pashishe, Yonatana ne Shaula bakafua mu mvita pavuabu baluangana ne bena Peleshete.​—1 Samuele 31:1-4.

Bantu bonso badi banange Nzambi badi ne bua kutangila bimpe tshivua Yonatana wipatshila. Udi kumpala kua malu adi ateta lulamatu luebe anyi? Vuluka ne: Shaula wakambila Yonatana bua kukeba masanka ende nkayende. Kadi Yonatana wakanemeka Yehowa ne kumutumikila ne muoyo mujima ne ditshina ne kuitaba ne: muntu udiye musungule ke udi ne bua kuikala mukalenge wapingana Shaula mu nkuasa. Bushuwa, Yonatana wakambuluisha Davidi ne uvua ne lulamatu kudi Yehowa.

Yonatana uvua ne ngikadilu mimpe mitambe. Kuenaku mua kumuidikija anyi? Nunku bantu nebambe anu bu muvuabu bambe bua Yonatana ne: ‘wakakuatshishangana mudimu ne Nzambi.’​—1 Samuele 14:45.

[Mêyi adi kuinshi]

^ tshik. 18 Yonatana uvua ne bidimu bitue ku 20 padibu bamutela bua musangu wa kumpala ulombola basalayi pabuipi ne tshidimu tshia 40 tshia bukokeshi bua Shaula. (Nomba 1:3; 1 Samuele 13:2) Nunku Yonatana uvua mua kuikala pamuapa wipatshila ku bidimu 60 pakafuaye mu tshidimu tshia 1078 kumpala kua bikondo bietu ebi. Bu muvua Davidi ne bidimu 30 tshikondo atshi, mbimueneke ne: Yonatana uvua mukuluende ku bidimu bitue ku 30.​—1 Samuele 31:2; 2 Samuele 5:4.

[Tshimfuanyi mu dibeji 19]

Yonatana kavua umvuila Davidi mukawu to