Ntatu ya difikisha mikanda yetu miaba ya kule

MASHINYI etu adi afika muaba udi basalayi bimanyika mashinyi bua kutangila bidimu. Kudi bantu batue ku 60, balume, bakaji ne bansonga, ba bungi bikale ne bingoma. Bamue mbavuale bilamba bia basalayi, bakuabu bilamba bia tshianana. Mbimueneke ne: mbatuindile. Ditunga didi mu mvita.

Tukadi benze matuku anayi mu njila ne mu mashinyi etu mudi kilo 10 000 ya mikanda idi yumvuija malu a mu Bible. Tudi tudiebeja ne: nebatupitshishe anyi? Nebatulombe makuta anyi? Netuenze mutantshi bule kayi bua kubajadikila ne: luendu luetu ki ndutangile malu a mvita?

Muntu mukuabu udi utangija tshingoma tshiende mulu ne wasa bua kutuleja ne: yeye ke mfumu. Udi umona tuamu tuetu tua diela nshinga ne udi utulombatu. Patutshidi tuelakana, udi udikuata mu diminu bua kutuleja tshiatufikila tuetu babenge bua kumupesha tuamu. Tuetu kumupeshatu.

Musangu umue mamu mukuabu udi muvuale bilamba bia basalayi udi wangata tshingoma tshiende ne usemena kutudi. Yeye ke udi muenze bu mufundi, ne mmusue bua tumupeshe pende kantu. Udi wamba mudi nsombelu mukole; tuetu bamupeshe kantu kadi mua kumuambuluisha. Pashishe, musalayi mukuabu udi ukangula muaba udi kasolonyi ne utuadija kupongolola kasolonyi mu bindundu biende. Udi ubenga kuteleja patudi tumuambila bua kulekela wamba ne: udi ulonda anu tshidibu bamuambile bua kuenza. Katuena ne tshitudi mua kuenza to. Tudi anu batekemene ne: bakuabu kabakuenza bia muomumue.

Ndekelu wa bionso badi batulekela ne tudi tutungunuka ne luendu luetu. Mioyo yetu idi itukija. Bivua bikole, kadi tukadi bibidilangane ne ntatu itu basalayi badi mu njila bajula. Kubangila mu 2002, ngondo muinayi too ne mu 2004, ngondo wa kumpala, tudi benze ngendu 18 kumbukila ku dilobo dia Douala mu ditunga dia Cameroun, batangile  ku Bangui, tshimenga tshinene tshia mu ditunga dia République Centrafricaine. Luendu lua kilometre 1 600 elu lutu anu ne ntatu ne malu a bungi. *

Joseph ne Emmanuel bendeshi ba mashinyi manene batu ne tshibidilu tshia kuenza luendu elu, badi bamba ne: “Ngendu eyi mmitulongeshe malu a bungi. Mbimpe kusambila bikole mu tshimuma ne kuindila. Mufundi wa misambu kavua mufunde nunku anyi? ‘Mu Nzambi mene mundi ngeyemena, tshiyi ne buowa. Bantu badi bamanye mua kungenzela tshinyi?’ Tutu tudienzeja bua kuikala ne lungenyi lua muomumue. Tudi bashindike ne: Yehowa mmumanye ne: tudi tuenza luendu elu bua bantu bonso bapete lumu luimpe ludi ne mushinga wa bungi.”​—Musambu 56:11.

Mudimu udi matunga a bungi enza

Bantu ba bungi mu tshitupa etshi tshia Afrike batu basue kumvua lumu luimpe lua Bukalenge bua Nzambi. Mikanda itudi tuambula idi ibambuluisha bua kumanyabu Nzambi bimpe. (Matayo 5:3; 24:14) Betele wa mu ditunga dia Cameroun udi ku Douala utu wabanya mikanda kudi bamanyishi ba Bukalenge bapite pa 30 000 ne bantu bakuabu badi banyisha mikanda yetu mu Cameroun ne mu matunga makuabu anayi adi ku mutumba.

Mikanda eyi idi ifumina kule. Ya bungi mmipatula mu ditunga dia Allemagne, dia Angleterre, dia Espagne, dia Finlande ne dia Italie. Pashishe badi bayela mu mazuwa mu ditunga dia France. Pa tshibidilu, kontenere wa mikanda utu ufika mu dilobo dia Douala musangu umue mu bingu ibidi.

Badi babandisha kontenere mu mashinyi manene bua kufika ku Betele. Bantu badi benza mudimu mu tshibambalu tshia kutuma bintu badi bayilonga bilondeshile muaba udiyi iya. Kufikisha mikanda miaba ya kule ki nkupepele to. Kadi kudi munkatshi mua mudimu wa kumanyisha lumu luimpe too ne ‘kumfudilu kua buloba.’ (Bienzedi 1:8) Bantu badi badifile ne muoyo wabu mujima ke badi benza ngendu eyi idi ne ntatu ya bungi. Ke mudi bantu ba bungi bapeta mikanda mu Afrike wa pankatshi.

 Luendu lua tshilejilu

Mikanda idi iya mu ditunga dia Cameroun, dia Gabon, dia Guinée équatoriale, mu République Centrafricaine ne mu Tchad, itu iya ku mashinyi manene. Tuenze bu badi mu mashinyi adi ambula mikanda eyi. Tudifuanyikije basombe ne bendeshi ne tudilongolole bua luendu lua dikema ludi mua kuenza matuku dikumi anyi kupita apu.

Kudi bendeshi basambombo mu mashinyi emu. Badi ne bua kuikala ne makanda, ne lutulu, bamanye mudimu wabu ne bavuale bimpe. Mbamvuale bilamba bia bena mu Afrike anyi nsumishi ne kalavanda. Bantu batu benza mudimu ku mikalu ya matunga bavua bambe umue musangu ne: “Tangilayi mudi mashinyi aa ne mankenda ne bendeshi bawu bavuale bimpe, anu munutu nubamona mu mikanda yabu.” Mushindu udi bana betu aba badifila bua kuya miaba yonso idibu nabu dijinga udi ne mushinga kupita too ne mvuadilu wabu.​—Musambu 110:3.

Tudi tumbuka ku Douala pa dîba isambombo wa dinda (kumpala kua dîba kupatuka) bua kuepuka bungi bua mashinyi atu mu tshimenga tshidibu base tshiasasa etshi. Tudi tupitshila pa tshilamba tshidi pabuipi ne Betele ne tukosolola tshimenga tshijima batangile luseke lua Est bua kuya ku Yaoundé, tshimenga tshinene tshia mu Cameroun. Ke muaba wa kumpala utudi tuya.

Bendeshi bonso basambombo nebanuambile mudibi bikole bua kuendesha mashinyi manene mambule kilo 10 000 ya mikanda. Matuku asatu a kumpala, tudi tuendela mu njila ya kabudimbu. Njila eyi kayena ne bilumbu bia bungi to, kadi bidi bikengela kuikala anu ne ntema ya bungi. Pashishe mvula mukole udi utuadija kuloka. Tudi tubangisha tshitupa tshia njila ya buloba. Katutshiena tumona bimpe, njila udi ulua ne busenu ne tudi tutuadija kuendesha bitekete bua bubi bua njila. Butuku bukadi pa kuila. Dîba dia kuimana diakumbanyi bua kudia ne kuteta kulala makasa mela pa tablo udi kumpala kua mashinyi. Ke mudibi patudi mu ngendu ya nunku.

Patshiatshia, luendu luetu ludi lutungunuka. Muendeshi umue udi utuambuluisha bua kutangila njila bimpe. Udi utumanyisha diakamue patudi tusemena pabuipi menemene ne mukidi udi kumpenga kua njila. Bendeshi bonso mbamanye ne: bobu bamate mu mukidi, nebiangate matuku a bungi bua kupatukamu. Njila idi inyanguka kabidi bikole patudi tusabuka mikalu bua kubuela mu République Centrafricaine. Bua kilometre 650 idi ilonda, tudi tupitshila miaba idi mpata milenga ne mikuna. Bana, bakaku ne bamamu bela bana panyima badi batukupa bianza patudi tupitshila mu misoko yabu. Badi batukema bualu matuku aa mashinyi a bungi kaatshiena mu njila bua mvita.

Malu adi asankisha

Janvier (umue wa ku bendeshi) udi utuambila ne: nansha mutubu kabayi ne dîba dia bungi, batu bimana mu imue misoko bua kuikisha ndambu ne kuambanya mikanda idi yumvuija Bible. Udi uvuluka wamba ne: “Mu musoko wa Baboua tuvua tutamba kuakula ne muena mudimu mukuabu  wa ku lupitadi uvua wanyisha mukenji wa Bukalenge, ne tuvua tulonga nende Bible katupa. Dimue dituku tuetu kumuleja yeye ne bena mu dîku diende bande wa video wa Noa. Balunda bende ne bena mutumba kuluabu, ne nzubu wende kuula ne bantu bavua batangila bande au. Bantu bonso bakavua bumvue bakula bua Noa, kadi mpindieu bavua balonda muyuki wende ku video. Biakatulenga bikole patuakamona dianyisha diabu. Pashishe, bobu kutulambila biakudia bua kutuela tuasakidila, kutulombabu bua tuetu kulala mu musoko wabu. Kadi tuvua ne bua kutungunuka ne luendu luetu. Tshidibi, tuakumvua disanka dia bungi bua mutuvua bamanyishe bantu bapuekele aba lumu luimpe.”

Israel, muendeshi mukuabu udi uvuluka malu avua mabenzekele mu luendu lukuabu lua ku Bangui, muaba utudi tuya. Udi wamba ne: “Patuvua tuenda tusemena ku Bangui, basalayi bavua bimanyika mashinyi bavua pabu benda bavula. Diakalenga dietu, basalayi ba bungi bavua netu bimpe ne bavua bavuluka mashinyi etu bua ngendu itukavua benze. Bavua batulomba bua tusombe nabu, ne bangata mikanda yetu ne disanka. Mikanda idi ne mushinga wa bungi kudibu, ke bualu kayi muntu yonso uvua ufunda dîna diende mu wende mukanda, dituku divuaye muupete ne dîna dia muntu uvua mumupeshawu. Bamue basalayi bavua ne bana babu bikale Bantemu, ke bualu kayi bavua netu bimpe.”

Joseph, muendeshi ukadi munenge ku bonso udi wamba ne: buende yeye, tshitupa tshitambe bulenga tshia ngendu itubu benza mpadibu bafika muaba udibu baya. Udi wamba bua luendu lukuabu ne: “Patukavua pa kufika ku Bangui, tuakabikila bana betu ku nshinga bua kubamanyisha ne: tukavua pa kufika. Bakalua kusambakena netu, kuyabu netu mu tshimenga, benda batuambuluisha bua kuuja mikanda ya mbulamatadi. Patuakafika, bantu bonso bavua ku Betele bakapatuka bua kutuakidila ne disanka. Bena mu bisumbu bidi pabuipi ne Betele bakalua bua kutuambuluisha, ne mu mêba makese tuakatulula turton tua bungi tua Bible, mikanda, broshire ne bibejibeji ne kutuela muaba utubu batulamina.”

Joseph udi wamba kabidi ne: “Imue misangu, tutu tuambula too ne bintu bitubu batumina bena mu République Démocratique du Congo bu mudi bilamba, bisabata ne bintu bia bana. Ndisanka kayi ditutu tumvua patudi tumona mpala ya disanka ya bana betu aba badi ne dianyisha dia bungi!”

Panyima pa tuetu bamane kuikisha dituku dijima, tudi tulongola mashinyi etu bua kualukila. Ntatu mmituindile, kadi malu mimpe atuvua bamone adi abuikidija ntatu yonso itudi mua kupeta.

Malu a bungi adi mua kututekesha ku muoyo bu mudi: ngendu ya mitantshi mile, mvula ya bungi, njila mibi, nkata ya mashinyi idi itubuka ne mashinyi adi afua. Basalayi badi kabayi ku mikenji badi kabidi batatshishangana mu njila bikole. Kadi tshintu nansha tshimue katshitu tshisankisha bendeshi ba mashinyi aba kupita kufikisha mikanda yetu miaba ya kule ya mu Afrike ne kumona mudiyi ishintulula nsombelu wa bantu badi bayibala.

Tshilejilu, ku diambuluisha dia ngedu eyi, muntu mukuabu mu musoko kampanda wa mu République Centrafricaine udi pabuipi ne ditunga dia Soudan udi ubala mpindieu Bible mufunda mu muakulu mupepele. Mukajende udi ulonga bibejibeji bipiabipia bia Tshibumba tshia Nsentedi, ne bana bende badi ne mukanda wa Longa malu kudi mulongeshi munene. * Bobu ne bantu bakuabu ba bungi mu misoko ya buena eyi badi bapeta mikanda anu mutu bana babu bena Kristo ba mu bimenga binene bayipeta. Bidi bifila disanka dia bungi be!

[Mêyi adi kuinshi]

[Tuarte/​Tshimfuanyi mu dibeji 9]

(Bua kumona malu bimpe, tangila mu mukanda)

CAMEROUN

Douala

RÉPUBLIQUE CENTRAFRICAINE

Bangui

[Tshimfuanyi mu dibeji 9]

Joseph

[Tshimfuanyi mu dibeji 9]

Emmanuel

[Tshimfuanyi mu dibeji 10]

Betele wa mu République Centrafricaine, mu Bangui

[Tshimfuanyi mu dibeji 10]

Tudi tutulula bujitu mu mashinyi mu Bangui