Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

‘Mmuntu kayi udi ne meji ne lungenyi munkatshi muenu?’

‘Mmuntu kayi udi ne meji ne lungenyi munkatshi muenu?’

‘Mmuntu kayi udi ne meji ne lungenyi munkatshi muenu?’

‘Mmuntu kayi udi ne meji ne lungenyi munkatshi muenu? Ku muoyo wende muimpe aleje bantu bienzedi biende mu kalolo kadi ne meji.’​—YAK. 3:13.

1, 2. Bantu ba bungi batubu bamona bu bena meji, batu nawu anyi?

MMUNTU kayi uudi umona ne: utu ne meji menemene? Mbaledi bebe anyi? Mbantu bakulumpe anyi? Peshi mbalongeshi benu? Mushindu udibu bakukoleshe ke udi mua kukuleja muntu udi ne meji malelela. Kadi bua bena Kristo, Nzambi ke udi mua kubaleja muntu udi ne meji a bushuwa.

2 Ki mbantu bonso batubu bangata bu bena meji pa buloba apa badi ne meji ku mêsu kua Nzambi to. Tshilejilu, Yobo wakambila bantu bavua badimona bu bena meji ne: “Tshiena nsangana muena meji munkatshi muenu.” (Yobo 17:10) Paulo wakamba bua bamue bantu bavua babenga kumanya Nzambi ne: ‘Pakadiambabu ne: Tudi bena lungenyi, bakalua bapote.’ (Lomo 1:22) Yehowa wakambila muprofete Yeshaya bua kufunda ne: ‘Mulawu wikale kudi badi badimona bu bena meji.’​—Yesh. 5:21.

3, 4. Bua muntu kuikala ne meji malelela udi ne bua kuenza tshinyi?

3 Nanku tudi basue kumanya tshitu tshienza bua ne: muntu ikale muena meji ku mêsu kua Nzambi. Nsumuinu 9:10 udi utupesha diandamuna edi: “Ditshina dia Yehowa ntshibangidilu tshia meji, kumanya Wa Tshijila ndijingulula dia mianda.” Nunku muena meji udi utshina Nzambi ne unemeka mikenji yende. Kadi kuikala ne meji ki nkuitaba tshianana ne: Nzambi utuku ne kumanya mikenji yende to. Yakobo muyidi wa Yezu udi utueleshisha meji mu bualu ebu. (Bala Yakobo 3:13.) Tshilejilu, udi wamba ne: ‘Ku muoyo wende muimpe aleje bantu bienzedi biende.’ Nunku meji malelela adi ne bua kumuenekela ku malu audi wenza anyi wamba dituku dionso.

4 Bua kuikala ne meji malelela, bidi bikengela kuikala ne dijingulula dimpe dia malu, kutumikila bimpe malu audi mumanye ne audi mumvue. Mmalu kayi adi mua kuleja ne: tudi ne meji a bushuwa? Yakobo udi utela malu adi aleja ne: muntu udi ne meji. * Ntshinyi tshiakambaye tshidi mua kutuambuluisha bua kumvuangana bimpe ne bena Kristo netu ne bantu ba tshianana kabidi?

Malu adi aleja ne: muntu udi ne meji malelela

5. Muntu udi ne meji malelela utu wenza malu mushindu kayi?

5 Anu mutukavua bambe, Yakobo wakaleja mudi meji masuikakaja ne ngikadilu muimpe. Bu mudi ditshina dia Yehowa dikale tshibangidilu tshia meji, nunku muntu udi ne meji udi uluangana bua kuenza malu adi umvuangana ne mikenji ya Nzambi. Kakutu muntu utubu balela ne meji malelela aa to. Kadi muntu udi mua kuapeta yeye muikale ulonga Bible ne welangana meji bua malu adiye ubala au. Kulonga Bible nunku nekutuambuluishe bua kutumikila mubelu udi mu Efeso 5:1 eu: ‘Nuidikije kuenza mudi Nzambi wenza.’ Patudi tuenza malu bu Yehowa, tudi tuleja meji malelela. Njila ya Nzambi mmipite yetu kule ne kule. (Yesh. 55:8, 9) Nunku tuetu tuidikija Yehowa, bantu ba tshianana nebamone ne: tudi bashilangane nabu.

6. Bua tshinyi tudi tuamba ne: lutulu nngikadilu wa bena Kristo? Mmunyi mutudi mua kuleja lutulu?

6 Yakobo udi wamba ne: mushindu umue utudi mua kuidikija Yehowa nkuikala ne lutulu anyi ‘kalolo kadi ne meji.’ Lutulu ludi lufumina ku meji malelela ludi lusaka muena Kristo bua kuikala ne bupole kadi kulamata dîyi dia Nzambi ne muoyo umue, bilondeshile nsombelu udiku. Nansha mudi Nzambi ne bukole bupite bungi, utu ne lutulu, ke bualu kayi katutu tutshina bua kudia nende bulunda to. Yezu Muana wa Nzambi uvua pende ne lutulu lua buena lua Tatuende; ke bua tshinyi wakambila bantu ne: ‘Luayi kundi, bonso badi ne mudimu mukole, badi ne bujitu bunene, meme nennupe dikisha. Angatayi mutshi wanyi wa tshikokedi pa nshingu yenu, nuyile malu kundi; bualu bua meme ndi ne kalolo ne kanemu mu mutshima wanyi; nunku nenusangane dikisha mu mitshima yenu.’​—Mat. 11:28, 29; Filip. 2:5-8.

7. Bua tshinyi tudi tumona Mose bu tshilejilu tshia lutulu?

7 Bible udi kabidi ne bilejilu bia bantu bavua ne kalolo anyi lutulu lua bungi. Mose ke umue wa ku bantu abu. Nansha muvua Mose mfumu, badi bamba ne: ‘uvua ne kalolo be, wakatamba bantu bonso ba pa buloba ne kalolo.’ (Nom. 11:29; 12:3) Vuluka dikima divua Yehowa mupeshe Mose bua kuenzaye tshivuaye umulomba. Yehowa uvua musue kukuata mudimu ne bena lutulu bua kukumbaja disua diende.

8. Mmunyi mutudi tuetu bantu bena bilema mua kuleja lutulu anyi ‘kalolo kadi ne meji’?

8 Nanku, bantu nansha mudibu bena mibi, badi anu mua kuikala ne lutulu anyi ‘kalolo kadi ne meji.’ Udi pebe ne lutulu anyi? Udi mua kuenza tshinyi bua kuikala ne lutulu lua bungi? Lutulu ndimue dia ku mamuma a nyuma wa Nzambi. (Gal. 5:22, 23) Nunku, tudi mua kulomba Yehowa nyuma wende eu ne kudienzeja bua kuleja mamuma a nyuma eu, batekemene ne: Nzambi neatuambuluishe bua kuikala ne lutulu lua bungi. Mêyi a mufundi wa Misambu aa adi atusaka bua kuenza nanku: ‘Nzambi udi uyisha badi ne mitshima mipuekele njila wende.’​—Mus. 25:9.

9, 10. Tudi mua kuenza tshinyi bua kuikala ne lutulu ludi Nzambi musue? Bua tshinyi?

9 Nansha nanku, bidi mua kutulomba bua kudienzeja bikole bua kuikala ne lutulu. Bualu, bua mushindu udibu batukoleshe, bamue ba kutudi badi mua kuikala kabayi ne lutulu to. Bantu mene batudi tusomba nabu badi mua kuikala batuambila ne: bua kuikala muana mulume, katuena ne bua kuikala ne malu malale to. Kadi mmuomu anyi? Anji ambabi pebe, nzubu wenu yeye mukuate kapia, nenukajime ne esanse anyi ne mâyi matalale? Wewe muele esanse, kapia nekalunduke bikole. Kadi wewe muele mâyi matalale, kapia kadi mua kujima. Ke bualu kayi Bible udi wamba ne: ‘Dîyi dia kalolo didi diandamuna tshiji, kadi dîyi dikole didi disonsola tshiji.’ (Nsu. 15:1, 18) Mpindieu matandu wowu majuke dimue dituku kuenu anyi mu tshisumbu, ki mbimpe wewe kuikala ne lutulu bua kuleja ne: udi ne meji malelela anyi?​—2 Tim. 2:24.

10 Anu bu mutudi bamone, bantu ba bungi batu balonda bantu nabu kabatu ne bupole ne ditalala ne lutulu to, kadi batu ne tshiji tshia bungi ne mêyi mashile. Bu muvua Yakobo mumanye ngikadilu mibi ya bantu eyi, udi ubela bena mu tshisumbu bua kabalondi bantu aba to. Tudi mua kupeta malongesha kayi makuabu mu mubelu wa Yakobo eu?

Ngikadilu ya bantu badi kabayi ne meji

11. Tela ngikadilu mibi idi kayiyi ipetangana ne meji a Nzambi.

11 Yakobo wakaleja patoke ngikadilu mibi idi ibengangana ne meji a Nzambi. (Bala Yakobo 3:14.) Mukawu ne matandu nngikadilu mibi, ki ngikadilu ya batendeledi ba Nzambi to. Tangila tshitu tshienzeka patu ngikadilu mibi itupita makanda. Tshilejilu, kudi bisumbu bisambombo bidi bidiamba mudibi bilonda Yezu bidi bitangila Nzubu wa Mvidi Mukulu wa mu Yelushalema (utubu babikila ne: ekeleziya wa Saint-Sépulcre) udibu bamba ne: mmuasa muaba uvuabu bashipile Yezu ne bamujikile. Kadi bisumbu ebi kabitu biumvuangana to. Tshikandakanda tshia Time tshiakamba mu tshidimu tshia 2006 muvua badiambike ba mu bisumbu ebi ‘bakumangana makofi, basangana bintu bitubu batekela buji.’ Bu mudi bena bisumbu ebi kabayi bapetangana bimpe, batu bashila muena Mizilma mukuabu nsapi ya ku Nzubu wabu wa Mvidi Mukulu.

12. Padiku kakuyi meji malelela, mmalu kayi adi mua kumueneka?

12 Malu a bundu a nunku kaena ne bua kuikala mu tshisumbu tshia bena Kristo balelela nansha. Kadi imue misangu, meji mabi atu apita bamue bena Kristo bukole, bashala balamate anu ku tshiabu tshidibu bamone. Ke bualu kayi batu bafika ku ditandangana anyi diluangana mvita. Ke tshiakamona Paulo mu tshisumbu tshia ku Kolinto. Ke bualu kayi wakabambila ne: ‘Patshidi mukawu ne kutandangana munkatshi muenu, kanuena nulonda malu a mubidi anyi? Kanuena nuenda bu mudi tshilele tshia bantu anyi?’ (1 Kol. 3:3) Malu a mushindu eu avua enzeka mu tshisumbu tshia mu Kolinto. Nunku tuikalayi batabale bua malu aa kaabuedi mu tshisumbu tshietu to.

13, 14. Fila tshilejilu tshia mudi muntu mua kuleja ngikadilu mibi.

13 Mmunyi mudi malu aa mua kubuela ku kakese ku kakese mu tshisumbu? Adi mua kutuadija bitekete bitekete. Tshilejilu, padibu basua kuibaka Nzubu wa Bukalenge, bana betu badi mua kuikala ne ngenyi mishilangane bua mudi malu ne bua kuenzeka. Muanetu wa balume udi mua kufiika munda padibu babenga tshidiye wamba, pamuapa ubanga kuakula bibi, ubenga dipangadika didibu bangate. Udi mene mua kubenga bua kuenza mudimu wa kuibaka Nzubu wa Bukalenge au. Muanetu eu udi upua muoyo ne: bua midimu idi itangila tshisumbu tshijima, bitu bikengela kumvuangana ne bakuabu, ki ng’anu kumanya mushindu kampanda wa kuyenza to. Yehowa utu musue bena lutulu pamutu pa bantu badi basue kukokangana.​—1 Tim. 6:4, 5.

14 Tshilejilu tshikuabu: Bakulu badi bamona mukulu nabu ukadi muenze bidimu bia bungi kadi katshiyi ukumbaja kabidi malu adi Bible ulomba bakulu to. Bu mukadibu bamupeshe mibelu kadi kayi mushintuluke, mutangidi wa tshijengu udi witaba bua kumumbusha mu bukulu. Mukulu eu neenze tshinyi? Neadipuekeshe ne lutulu luonso bua kuitaba tshidi bakulu nende bambe ne kudilongolola bua kukumbaja malu malomba bua kulua tshiakabidi mukulu anyi? Anyi nealaminyine bakulu nende munda, ubumvuila mukawu anu bualu kêna kabidi mukulu anyi? Bua tshinyi kuenza bu udi mukumbaje malu malomba bua kuikala mukulu pabi bakulu bakuabu bamone ne: kuena muakumbaje? Kuitaba dipangadika diabu ne kutumikila mibelu yabu nkuimpe be!

15. Bua tshinyi udi wela meji ne: malu adi mu Yakobo 3:15, 16 adi ne mushinga mukole?

15 Nansha nanku, kutu anu mêba makuabu adi ngikadilu mibi eyi mua kumueneka. Kadi nansha bia munyi, tuenzayi muetu muonso bua kulekela meji mabi aa. (Bala Yakobo 3:15, 16.) Yakobo wakabikila meji aa ne: ‘nga pa buloba’ bualu nga mubidi, kaena umvuangana ne meji a Nzambi to. Mmeji ‘a mutshima wa pa buloba’ bualu adi alonda mubidi menemene, adi mafuanangane ne a nyama. Meji aa ‘nga bademon’ bualu ke malu atu bademon basue. Mbundu kayipu bua kumona muena Kristo ne meji a mushindu eu!

16. Tudi mua kushintulula malu kayi? Mmunyi mutudi mua kulekela ngikadilu ya bademon?

16 Nunku mbimpe muena Kristo yonso ikalaku udikonkonona bua kafiki ku dienza malu mabi aa to. Bu mutu bakulu balongesha tshisumbu, badi ne bua kudienzeja bua kulekela ngikadilu ya mubidi ne ya bademon. Kadi bu mutudi bonso benji ba malu mabi ne mudi bantu ba pa buloba ne ngikadilu mibi eyi, kabitu anu bitekete bua tuetu kuyilekela to. Mbienze anu bu paudi ubanda ka mukuna ka bitotshi ne busenusenu. Tuetu katuyi ne tshintu tshia kueyemena, tudi mua kudishinda. Bia muomumue, tuetu badisuike ne muoyo mujima bua kulonda mibelu idi Bible utupesha ne idi bulongolodi bua Yehowa butupesha, netulekele ngikadilu ya nyama ne ya bademon eyi.​—Mus. 73:23, 24.

Ngikadilu idi nayi bantu badi ne meji

17. Bantu badi ne meji batu benza tshinyi padibu basue kuenza bualu bubi?

17 Bala Yakobo 3:17. Tuetu bakonkonone imue ngikadilu ya ‘meji adi afuma mu diulu,’ netupete bipeta bimpe. Tshilejilu, kuikala ne meji mimpe kudi kumvuija kuikala katuyi kalema ne katuyi tulekela meji mabi atusaka bua kuenza malu. Tudi ne bua kulekela malu mabi diakamue. Bidi bilomba kualekela diakamue katuyi tujingakana to. Tshilejilu, muntu yeye usua kukutua munu mu dîsu, newepele anyi neukuate tshianza tshiende diakamue. Bitu bidienzekela nkayabi, kabiyi bikengela kuela nansha meji to! Bidi ne bua kuenzeka mushindu eu patudi tusua kuenza malu mabi. Lungenyi luetu luimpe ne kondo ketu ka muoyo kadi Bible mulongeshe bidi ne bua kutusaka diakamue bua kubenga kuenza bualu bubi. (Lomo 12:9) Bible udi uleja ne: Yezu ne Yosefe bakenza malu mushindu eu.​—Gen. 39:7-9; Mat. 4:8-10.

18. (a) Kuikala muena ditalala kudi kumvuija tshinyi? (b) Kuikala mukebi wa ditalala kudi kumvuija tshinyi?

18 Meji adi afuma mu diulu adi kabidi atusaka bua kuikala ne ditalala. Kuikala ne ditalala nkubenga kubundangana, kutandangana anyi kubenga kuenza bualu budi mua kujula bilumbu. Yakobo udi usakidila lungenyi lukuabu bua ditalala wamba ne: ‘Mamuma a buakane adi akunyibua mu ditalala kudi bantu badi benzeja ditalala.’ (Yak. 3:18) Yakobo udi wakula bua ‘kuenzeja ditalala.’ Mbakumanye mu tshisumbu tshienu bu muena ditalala anyi bu mukebeshi wa bilumbu? Tutu amu misangu yonso tukokangana ne bakuabu tshianana tshianana peshi tukeba bakuabu bilumbu anyi tufiika munda bua tu malu tukese anyi? Tutu anu basue bua bakuabu bitabe tshitudi anyi tutu tuditatshisha ne didipuekesha dionso bua kulekela ngikadilu mibi idi itonda bantu netu? Mbatumanye bu bantu badi baditatshisha bua kulama ditalala, badiakaje bua kufuila bakuabu luse ne kulengulula bilema bidibu batuenzela anyi? Kudikonkonona bimpe menemene tshitudi kudi mua kutuambuluisha bua kumona muaba utudi mua kuakaja bua kuleja meji a Nzambi.

19. Mmunyi mutudi mua kumanya muntu udi ne bupole?

19 Yakobo udi wakula kabidi bua bupole anyi lutulu padiye uleja tshidi meji adi afuma mu diulu. Mbatumanye bu bantu batu bitaba tshidi bakuabu benza padiku kakuyi bualu budi bubengangana ne dîyi kampanda dia mu Bible anyi tutu tuenzeja bakuabu bua balonde anu tshitudi tuetu basue? Bantu mbatumanye bua bulenga butudi nabu, bamanye kabidi ne: mbitekete bua kutukuatshila bualu anyi? Ngikadilu eyi ke idi ileja ne: tudi balonge mua kuikala ne lutulu anyi bupole.

20. Ntshinyi tshikale mua kuenzeka tuetu baleje ngikadilu ya buena ya Nzambi?

20 Bana betu bonso bobu bikale baditatshisha bua kuleja ngikadilu milenga ya buena ya Nzambi ivua Yakobo mutele eyi, tshisumbu netshiende bimpe be! (Mus. 133:1-3) Tuetu ne lutulu ne ditalala ne bupole kudi bakuabu, nebikoleshe malanda etu nabu, nanku netuleje ne: tudi ne ‘meji adi afuma mu diulu.’ Netulonge mudi kumona bakuabu bu mutu Yehowa ubamona mua kutuambuluisha bua kuikala ne ngikadilu isatu eyi.

[Mêyi adi kuinshi]

^ tshik. 4 Mvese mikuabu idi pamue eu idi ileja ne: Yakobo uvua wakula bua bakulu anyi “bayishi” ba mu tshisumbu. (Yak. 3:1) Nansha mudiye ubela bakulu bua kuleja meji a buena a Nzambi, mubelu eu udi ututangila tuetu bonso.

Udi mua kumvuija anyi?

• Ntshinyi tshidi tshienza bua muena Kristo ikale ne meji malelela?

• Tudi mua kuenza tshinyi bua kuikala ne meji a Nzambi?

• Tela ngikadilu idi nayi bantu badi kabayi ne ‘meji adi afuma mu diulu.’

• Udi mudisuike bua kuikala ne ngikadilu kayi?

[Nkonko ya dilonga]

[Tshimfuanyi mu dibeji 23]

Mmunyi mudi bilumbu mua kujuka kakese kakese lelu?

[Tshimfuanyi mu dibeji 24]

Utu ulekela malu mabi diakamue anyi?