Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Nuikale ne disanka mu dibaka dienu

Nuikale ne disanka mu dibaka dienu

Nuikale ne disanka mu dibaka dienu

‘Badi bibaka nzubu ne meji, dijingulula dia mianda didi dimujadika.’​—NSU. 24:3.

1. Mmushindu kayi uvua meji a Nzambi mamueneke pa bidi bitangila muntu wa kumpala mu Edene?

TATU wetu wa meji udi mu diulu mmumanye malu adi mimpe adi mua kutuambuluisha. Tshilejilu, Nzambi uvua mumanye ne: bua kukumbaja disua diende, ‘kabivua bimpe bua mulume kushala nkayende’ mu budimi bua Edene to. Bualu bua mushinga mu disua dia Nzambi edi buvua bua ne: bantu badi baselangane balele bana, ‘buuje buloba tente.’​—Gen. 1:28; 2:18.

2. Ntshinyi tshivua Yehowa muenze bua bantu kuikalabu ne diakalenga?

2 Yehowa Nzambi wakamba ne: “Nemmufukile mukuatshishi bu mudiye.” Wakaladika muntu mulume wa kumpala uvua kayi ne bubi au tulu tukole, kuangataye lubadi luende kufuka nalu mukaji uvua kayi kalema, diende Eva. Pakalua Yehowa nende kudi Adama, wakamba ne: ‘Eu udi mufuba wa mifuba yanyi ne musunyi wa misunyi yanyi; nebamuinyike ne: Mukaji, bualu bua bakamuangata kudi mulume.’ Bushuwa Eva uvua muambuluishi wa Adama. Yonso wa kudibu uvua mua kuikala ne yende ngikadilu, kadi bubidi buabu bavua bafukibue kabayi kalema ku tshimfuanyi tshia Nzambi. Mushindu au ke uvua Yehowa muenze dibaka dia kumpala. Adama ne Eva bakitaba bua kubuela mu dibaka divua Nzambi muenze muvuabu mua kuikala bambuluishangana.​—Gen. 1:27; 2:21-23.

3. Mmushindu kayi udi bantu bamona dibaka, ne bidi bijudisha nkonko kayi?

3 Diakabi, buntomboji ke budi lelu pa buloba bujima. Ntatu idibu bukebesha kayena ifumina kudi Nzambi to. Bantu ba bungi badi babenga tshidi Nzambi mubalongoluele bua kusombabu mu dibaka, batshiangata bu malu a kale adi akebesha makokangana anyi tunyinganyinga. Kadi ba bungi badi baselangana badi bashipa mabaka kabidi. Baledi badi mua kupanga kunanga bana babu ne kubavuija bu tshintu tshia kupetela bidibu bakeba. Baledi ba bungi badi babenga bua kulekelela amue malu nansha biobi bia mushinga bua kulama ditalala ne buobumue. (2 Tim. 3:3) Nunku mmushindu kayi udi bantu mua kuikala ne disanka mu dibaka mu tshikondo etshi tshikole? Mmunyi mudi dilekelela amue malu mua kuambuluisha bua kuepuka difua dia dibaka? Mmalu kayi atudi mua kulongela ku bilejilu bia bantu ba mu tshikondo tshietu etshi bavua ne disanka mu mabaka abu?

Tuitabe bulombodi bua Yehowa

4. (a) Mmubelu kayi uvua Paulo mufile bua dibaka? (b) Mmunyi mudi bena Kristo bimpe batumikila mubelu wa Paulo eu?

4 Mupostolo Paulo uvua mupeshe bakaji bakamba mubelu wa kudi Nzambi pa bidi bitangila disedibua kabidi, wamba ne: badi mua kuya kudibu basue ‘kadi anu mu Mukalenge.’ (1 Kol. 7:39) Dilongesha adi kadivua bualu bupiabupia kudi bena Yuda bavua balue bena Kristo to. Mikenji ivua Nzambi mupeshe bena Isalele ivua ibakandike bua ‘kubakangana’ ne bantu ba bisamba bia bende bivua pabuipi nabu. Yehowa uvua muleje kabidi bubi bua kushipa mukenji eu, wamba ne: ‘Bualu bua [bantu badi kabayi bena Isalele] nebakudimune mutshima wa muanenu mulume, bua yeye kandondi meme bua kukuatshilaye nzambi mikuabu mudimu: nunku Yehowa neanukuatshile tshiji, neanujimije lubilu.’ (Dut. 7:3, 4) Kadi ntshinyi tshidi Yehowa ulomba bantu bende ba matuku aa padibu bakeba ba kuselangana nabu? Mbiumvuike bimpe ne: musadidi wa Nzambi udi ne bua kusungula wa kuselangana nende anu ‘mu Mukalenge,’ mutendeledi wa Nzambi muditshipe ne mutambule. Kuitaba bulombodi bua Yehowa mu bualu bua disungula wa kuselangana nende mbualu bua meji.

5. Mmunyi mudi Yehowa ne bena Kristo badi mu dibaka bamona mitshipu ya dibaka?

5 Mitshipu itubu benza pa kubuela mu dibaka itu ya tshijila ku mêsu kua Nzambi. Pavua Yezu Muana wa Nzambi wakula bua dibaka dia kumpala, wakamba ne: ‘Muntu kapanduludi tshidi tshibumbakaja kudi Nzambi.’ (Mat. 19:6) Mufundi wa Misambu wakaleja mudi kuditshipa kakuyi bualu bua bilele, wamba ne: ‘Fila mulambu wa disakidila kudi Nzambi, futa mitshipu yebe kudi udi Mutambe Bunene wa mu diulu.’ (Mus. 50:14) Nansha mudi bantu badi baselangana mua kumvua disanka dia bungi, mitshipu idibu baditshipa dituku dia dibaka ki mbualu bua bilele to, mmuonji mudiele mu nshingu.​—Dut. 23:21.

6. Tshilejilu tshia Yefeta tshidi mua kutulongesha tshinyi?

6 Tuangate tshilejilu tshia Yefeta uvua mulumbuluishi mu Isalele mu bidimu bia 1100 kumpala kua Yezu. Wakaditshipa kudi Yehowa ne: ‘Biwafila bena Amona mu tshianza tshianyi, pashishe tshionso tshidi tshilopoka ku bibi bia nzubu wanyi bua kusangakena nanyi, pangapingana kudi bena Amona ne ditalala, netshikale tshia Yehowa, nentshifile bu mulambu wa kuosha pa kapia.’ Pakamona Yefeta ne: muanende umuepele wa bakaji ke uvua ulua bua kumuakidila pavuaye upingana kuende ku Misepa, wakajinga bua kushipa mutshipu wende anyi? Tòo. Wakamba ne: ‘Bualu bua meme ngakabulula mukana muanyi kudi Yehowa, tshiena mua kualukila kunyima.’ (Bal. 11:30, 31, 35) Yefeta wakakumbaja mutshipu wende kudi Yehowa nansha muvuabi mua kumushiya kayi ne wa kutungunuja dîna diende. Mutshipu wa Yefeta uvua mushilangane ne mitshipu ya dibaka, kadi diukumbaja diende ntshilejilu tshimpe bua balume ne bakaji bena Kristo bua mitshipu yabu.

Tshidi mua kuyisha dibaka kumpala

7. Bena dibaka bapiabapia badi mua kushintulukaku mu malu kayi?

7 Bena dibaka ba bunyi batu banyisha bikole patubu bavuluka tshikondo tshivuabu batantshilangana. Disanka diabu divua dienda divula pavuabu benda bamanyangana bikadilu. Pavuabu basombeshangana mu bungi bua matuku, bavua benda balamatangana bikole. Bikalabu ni bavua baselangane panyima pa ditantshilangana anyi ni baledi bavua babakuatshile wa kuselangana nende, pavuabu baselangane bavuaku anu ne bua kushintuluka mu malu kampanda. Tatu mukuabu wakamba ne: “Lutatu lunene lutuvua nalu ku ntuadijilu kua dibaka dietu luvua lua kulekela kuenza malu bu bajike. Imue misangu bivua bitukolele bua kulama nkatshinkatshi mu malanda atuvua nawu ne balunda betu ne balela betu.” Mukuabu pende ukadi musele kukadi bidimu bipite pa 30 uvua mumvue anu ku ntuadijilu kua dibaka diabu ne: bua kuikala ne nkatshinkatshi bivua bikengela bua kuikalaye “welela bantu babidi meji” pamutu pa kudielelaye nkayende meji. Kumpala kua kuitabaye dibikila kampanda anyi tshipungidi kansanga, utu wanji kuyikila ne mukajende, pashishe wangata dipangadika, tshikole uvuluka majinga abu bonso babidi. Padi bualu bua mushindu eu bumueneka, kutelejangana kutu kuambuluisha.​—Nsu. 13:10.

8, 9. (a) Kuyikila malu patoke kudi ne mushinga bua tshinyi? (b) Mmu malu kayi mudi diumvuilangana diambuluisha ne mbua tshinyi?

8 Misangu mikuabu dibaka ditu disangisha bantu babidi ba nkoleshilu mishilangane. Padibu baselangana mushindu eu, bidi bikengela bikale bambilangana malu patoke. Mishindu ya diambilangana malu mmishilangane. Wewe utangila ne lubatshi mushindu udi muena dibaka nebe uyikila ne bana babu bidi mua kukuambuluisha bua wewe kuikala umuteleja bimpe menemene. Imue misangu ki mmalu adi muntu wamba adi aleja tshidiye, kadi mmushindu udiye uwamba. Ne udi mua kulongela malu a bungi ku bidiye wenza. (Nsu. 16:24; Kolos. 4:6) Dijingulula dia malu didi diambuluisha bua kuikala ne disanka.​—Bala Nsumuinu 24:3.

9 Bantu ba bungi mbamone pamuapa mushinga wa kuikala kumvuilangana dîba didibu basungula manaya anyi mushindu wa kupitshisha lutetuku. Pamuapa muena dibaka nebe uvua mua kuikala muntu uvua mudifile bikole mu manaya kampanda anyi mu mushindu kansanga wa dijikija lutetuku kumpala kua nuenu kuselangana. Kuenaku mua kushintulula mmuenenu webe anyi? (1 Tim. 4:8) Bidi kabidi nanku bua dîba ditudi tupitshisha ne balela betu. Mbiumvuike ne: bantu badi baselangane badi ne bua kuikala ne dîba dia kukumbaja malu a Nzambi ne midimu mikuabu tshia pamue.​—Mat. 6:33.

10. Mmunyi mudi kuikala ne malu mapole kuambuluisha bua kuikale dipetangana pankatshi pa baledi ne bana babu bakadi pabu mu dibaka?

10 Padi muntu usela, udi ushiya tatuende ne mamuende, ne bidi kabidi nanku bua mukaji. (Bala Genese 2:24.) Nansha nanku, mukenji wa Nzambi wa kunemeka tatu ne mamu kawena ne ndekelu. Nunku nansha panyima pa bamane kuselangana, badi mua kukebaku dîba dia kuikala kusomba ne baledi babu bonso babidi. Tatu mukuabu ukadi musela kukadi bidimu bipite pa 25 udi wamba ne: “Misangu mikuabu bitu bikole bua kukumbaja majinga a muena dibaka nanyi ne a baledi betu bonso babidi ne a bena mu mêku etu bonso kabidi. Mukanda wa Genese 2:24 utu ungambuluisha bikole bua kuangata mapangadika a meji. Nansha mudi muntu ne bua kulamata bena mu dîku dia muena dibaka nende ne kubambuluisha, kadi mvese eu udi undongesha ne: kulamata mukajanyi kudi ne mushinga kupita bionso.” Nanku, baledi bena Kristo badi ne malu mapole badi ne bua kushila bana babu mpunga, bamanye ne: bakadi pabu mu diabu dîku mudi mulume ne bua kuambula majitu adi ne kudilombola.

11, 12. Bua tshinyi dilonga dia mu dîku ne disambila bidi ne mushinga mu dibaka?

11 Kuikala ne tshibidilu tshia kulonga mu dîku kudi ne mushinga wa bungi. Malu adi menzeke mu mêku a bena Kristo a bungi adi ajadika bualu ebu. Bidi mua kuikala bikole bua kuenza programe muimpe wa dilonga anyi bua kuikala kumulonda. Tatu wa dîku mukuabu wakajadika bualu ebu wamba ne: “Bu kuoku mushindu wa kupingana tshianyima ne kushintulula malu onso, tuvua mua kuikala bashale balamate anu ku programe muimpe wa dilonga pa tshibidilu mu dîku anu ku ntuadijilu kua dibaka dietu.” Udi usakidila ne: “Ntu ngumvua disanka dia bungi pandi mmuona mukajanyi utua mimuemue ne disanka patudi tupeta malu mapiamapia mu Bible patudi tulonga.”

12 Kusambila tshia pamue kudi kuambuluisha kabidi bikole. (Lomo 12:12) Padi mulume ne mukajende batendelela Yehowa mu buobumue, malanda makole adibu nende adi akolesha dibaka diabu. (Yak. 4:8) Tatu mukuabu muena Kristo udi umvuija ne: “Kulomba luse diakamue patudi tuenza bilema ne kubitela patudi tuenza masambila tshia pamue mmushindu wa kuleja mutudi tunyingalala nansha bua tumalu tukese tudi mua kutunyingalaja.”​—Ef. 6:18.

Witabe bua kulekela amue malu mu dibaka

13. Mmubelu kayi uvua Paulo mufile bua malanda a buena nzubu?

13 Bena Kristo basela badi ne bua kuepuka bilele bia busenji bidi binyanga malanda a mu dibaka, bu mudi bitu lelu mu bena panu batu bamba kufua bua tshiendenda. Paulo wakafila mubelu bua bualu ebu ne: ‘Mulume enzele mukaji wende budiye nabu bualu, ne mukaji kabidi enzele mulume wende budiye nabu bualu. Mukaji wa muntu kena ne bukokeshi bua mubidi wende anu mulume wende udi nabu; muomumue kabidi, mulume kena ne bukokeshi bua mubidi wende, anu mukaji wende udi nabu.’ Pashishe Paulo kuamba kabidi ne: ‘Kanupidianganyi, anu panuapunga dîyi bua tshikondo.’ Mbua tshinyi nanku? ‘Bua kuikala ne musangu wa kutendelela Nzambi, ne bua kudisangisha kabidi, bua Satana kanuteyi bua dipanga dia kudikanda kuenu.’ (1 Kol. 7:3-5) Padi Paulo utela bualu bua disambila, udi uleja tshidi ne bua kuangata muaba wa kumpala mu nsombelu wa muena Kristo. Kadi udi uleja kabidi ne: muena Kristo yonso udi mu dibaka udi ne bua kuikala uvuluka majinga a muena dibaka nende onso ne balejangana dinanga dia buena nzubu.

14. Mmunyi mudi mêyi adi mu Bible makumbanyine malanda a buena nzubu?

14 Mulume ne mukajende badi ne bua kuikala bambilangana bulelela ne kumvua ne: dibenga kuvulukangana mu malu a buena nzubu didi mua kubalelela ntatu. (Bala Filipoi 2:3, 4; tangila Matayo 7:12.) Bikadi bienzeke mu amue mêku adi mulume ne mukaji kabayi bonso Bantemu. Nansha kuoku malu adi kabayi bapetelangana, bena Kristo badi anuku mua kuakaja nsombelu pa kuikala ne bikadilu bimpe ne malu malenga ne kueleshangana diboko. (Bala 1 Petelo 3:1, 2.) Dinanga Yehowa ne muena dibaka nebe pamue ne muoyo wa dilekelelangana amue malu bidi biambuluisha mu dibaka dia nunku.

15. Kanemu kadi ne diambuluisha kayi mu dibaka?

15 Mu malu makuabu kabidi, mulume muimpe udi ne bua kuenzela mukajende malu ne kanemu. Tshilejilu, udi mua kutabalela majinga a mukajende nansha mu malu makese. Tatu mukuabu wa bidimu 47 udi wamba ne: “Ntshitu anu ndonga bua kukumbaja bualu ebu.” Badi babela bakaji bena Kristo bua kuikala ne kanemu kakole kudi babayabu. (Ef. 5:33) Bakaji bobu bapepeja babayabu, bambila bantu bakuabu bilema biabu, kabena ne kanemu to. Nsumuinu 14:1 udi utubela ne: ‘Meji adi asa nzubu wawu, kadi bupote budi bumusasula ne bianza biabu mene.’

Kanushidi Diabolo muaba

16. Mmushindu kayi udi bena dibaka mua kutumikila Efeso 4:26, 27?

16 Bible udi wamba ne: ‘Nuikala ne tshiji kadi kanuenji bualu bubi; dîba kadibueledi tshiji tshienu; kanushidi Diabolo muaba mu mitshima yenu.’ (Ef. 4:26, 27) Tuetu tutumikila mêyi aa, neatuambuluishe bua kujikija bilumbu bia mu dîku ne bua kubiepuka. Muanetu mukuabu wa bakaji udi wamba ne: “Tshiena mvuluka musangu nansha umue utuvua batandangane ne bayanyi kadi katuyi balengejangane nansha pavuabi bitulomba bua kuyikila mêba a bungi bua bualu abu.” Kuntuadijilu kua dibaka diabu, bakangata dipangadika dia kujikija bilumbu biabu anu dimue dimue. Muanetu wa bakaji eu udi wamba ne: “Tuvua bangata dipangadika dia kufuilangana luse ne kupua tshilumbu muoyo nansha tshiotshi bunene kayi bua kutuadija dituku didi dilonda bimpe.” Mushindu au ke wakabengabu bua ‘kushila Diabolo muaba.’

17. Nansha bena dibaka kabayi bakumbanyinangane, ntshinyi tshidi mua kubambuluisha?

17 Kadi ntshinyi tshiudi mua kuenza wewe muselangane ne muntu uvua kayi mukukumbanyine? Udi mua kudimona anu bu udi mu dibaka mudi kamuyi dinanga didi mu mabaka a bakuabu. Pabi, wewe mutungunuke ne kuikala ne mmuenenu udi nende Mufuki bua dibaka nebikuambuluishe. Nyuma wakasaka Paulo bua kubela bena Kristo ne: “Dibaka dikale dinemekibua munkatshi mua bantu bonso, bulalu kabunyanguki; Nzambi nealumbuluishe bena masandi bajike ne bena masandi babake.” (Eb. 13:4) Mêyi makuabu adibu kabayi mua kupua muoyo nga se: ‘Kabena mua kutula mionji isatu milukakaja lukasa.’ (Muam. 4:12) Padi mulume ne mukaji baditatshisha bikole bua kutumbisha dîna dia Yehowa badi balamatangana bobu bine, balamata ne Nzambi. Badi ne bua kudienzeja bua kuyisha dibaka diabu kumpala bamanye ne: nebitumbishishe Yehowa Mufuki wa dibaka.​—1 Pet. 3:11.

18. Tshia wewe kumanya ntshinyi mu bualu bua dibaka?

18 Bushuwa kudi mushindu wa bena Kristo kupeta disanka mu dibaka. Bua kufikilaku, bidi bikengela kudienzeja ne kuikala ne ngikadilu ya buena Kristo bu mudi kuitaba bua kulekelelangana malu. Mu bisumbu bia Bantemu ba Yehowa pa buloba bujima lelu’eu mudi mabaka mapite bungi adi ajadika mudi bualu ebu mua kuenzeka.

Newandamune tshinyi?

• Bua tshinyi ki mbipite bukole bua kuikala ne disanka mu dibaka?

• Ntshinyi tshidi mua kuyisha dibaka kumpala?

• Ngikadilu kayi idi bena dibaka ne bua kuikala nayi?

[Nkonko ya dilonga]

[Tshimfuanyi mu dibeji 9]

Bena dibaka batu banji kuyikila bimpe kumpala kua kuitaba dibikila kampanda anyi tshipungidi kansanga

[Tshimfuanyi mu dibeji 10]

Nuditatshishe bua kujikija bilumbu anu dimue dimue bua “kanushidi Diabolo muaba”