Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Ntshinyi tshidi mua kutupetesha disanka?

Ntshinyi tshidi mua kutupetesha disanka?

Ntshinyi tshidi mua kutupetesha disanka?

‘Utshine Nzambi, utumikile mikenji yende.’​—MUAM. 12:13.

1, 2. Mmunyi mudi dikonkonona dia mukanda wa Muambi mua kutuambuluisha?

ELABI meji bua muntu udi umueneka muikale ne bintu bionso. Mmfumu wa ditunga mumanyike bikole, umue wa ku babanji banene ba pa buloba ne udi ne meji mapite bantu ba mu tshikondo tshiende bonso. Kadi nansha mudiye ne bintu bionso ebi, udi anu udikonka ne: ‘Ntshinyi tshidi mua kupetesha muntu disanka?’

2 Muntu wa nunku uvuaku bushuwa kukadi bidimu bitue ku binunu bisatu. Dîna diende divua Solomo, ne mmuleje muvuaye ukeba disanka mu mukanda wa Muambi. (Muam. 1:13) Tudi mua kulongela malu a bungi ku malu avua menzekele Solomo. Meji adi mu mukanda wa Muambi adi mua kutuambuluisha bua kudifundila bipatshila bidi mua kutupetesha disanka dilelela.

‘Kuipata kua lupepele’

3. Mbualu kayi bua mushinga budi butangila muoyo wa bantu bonso?

3 Solomo udi wamba ne: Nzambi mmufuke bintu bimpe bia dikema bia bungi pa buloba bidi kabiyi mua kupanga kutusankisha. Kadi bu mudi muoyo wetu muikale wa matuku makese, katuena mua kubijingulula bionso to. (Muam. 3:11; 8:17) Anu bu mudi Bible uleja, matuku etu mmakese ne adi apita lukasa. (Yobo 14:1, 2; Muam. 6:12) Bualu ebu budi ne bua kutusaka bua kuenza malu ne meji patudi ne muoyo. Ki mbipepele to, bualu Satana ne bantu bende badi batusaka anu ku dienza malu mabi.

4. (a) Muaku ‘patupu’ udi umvuija tshinyi? (b) Mmalu kayi a mu nsombelu atuakonkonona?

4 Bua kuleja bubi bua kukeba malu adi kaayi ne mushinga, Solomo udi utela muaku ‘patupu’ misangu mitue ku 30 mu mukanda wa Muambi. Muaku wa mu tshiena Ebelu udibu bakudimune ‘patupu’ udi umvuija tshintu tshidi katshiyi ne mushinga, katshiyi ne dikuatshisha anyi tshidi tshijimija mushinga watshi lukasa. (Muam. 1:2, 3) Imue misangu Solomo udi utela miaku ‘patupu’ ne ‘kuipata kua lupepele’ bua kumvuija tshintu tshimue. (Muam. 1:14; 2:11) Bidi bimueneka patoke ne: kukeba mua kukuata lupepele nkuenza mudimu wa patupu. Kakutu muntu ukatu mulukuate to. Kukeba mua kukumbaja bipatshila bibi kudi paku anu bu kuipata kua lupepele. Bu mudi matuku etu a muoyo makese, katuena ne bua kuajikijila anu ku dienza midimu idi itushiya bianza bitupu. Ke bualu kayi, tukonkonone bimue bilejilu bidi Solomo ufila bua malu a mu nsombelu bua katujimiji dîba dietu tshianana. Netuanji kuakula bua dikeba dia masanka ne bubanji. Pashishe netuakule bua mushinga udi nawu mudimu.

Dikeba dia masanka didi mua kutupetesha disanka anyi?

5. Nkuepi kuvua Solomo ukebela masanka?

5 Anu bu bantu ba bungi lelu, Solomo wakateta pende bua kupeta disanka mu dikeba dia masanka. Wakafunda ne: ‘Tshiakapala mutshima wanyi disanka nansha dimue.’ (Muam. 2:10) Nkuepi kuvuaye ukebela masanka? Bilondeshile Muambi nshapita 2, ‘wakasankisha mubidi wende ne mvinyo,’ kadi muikale udikanda, wakaditua mu midimu bu mudi ya kulengeja mpangu yende, kuibakisha nzubu muvuaye musue, kuteleja misambu ne kudia biakudia bimpe.

6. (a) Bua tshinyi ki mbibi bua kusanka ne bimue bintu bitudi nabi? (b) Mmunyi mutudi ne bua kumona kudisankisha?

6 Bible udiku ukandika bantu bua kabasanki pamue ne balunda babu anyi? Tòo. Tshilejilu, Solomo wakamona ne: kudia biakudia ne disanka panyima pa mudimu mukole ndipa dia kudi Nzambi. (Bala Muambi 2:24; 3:12, 13.) Yehowa nkayende udi kabidi wambila bansonga bua ‘kusanka ne bua mutshima wabu ubasankishe’ mu mushindu muimpe. (Muam. 11:9) Tudi dijinga ne kuikisha ne kudisankisha kabidi. (Tangila Mâko 6:31.) Kadi kudisankisha kakuena ne bua kulua pa muaba wa kumpala mu nsombelu wetu to. Tudi ne bua kukuangata bu midioko itudi tudia panyima pa biakudia bikole, kadi ki mbu biakudia bine to. Tumanye ne: nansha tuetu banange bikole midioko misheme, neyitutonde anu lukasa tuetu katuyi tudia tshikuabu tshintu, ne kayena mua kukuatshisha mubidi wetu nansha. Bia muomumue, Solomo wakajingulula ne: nsombelu udi muule ne masanka udi anu bu ‘kuipata kua lupepele.’​—Muam. 2:10, 11.

7. Bua tshinyi tudi ne bua kusungula mishindu itudi tudisankisha bimpe menemene?

7 Pashishe, mishindu yonso ya kudisankisha kayitu mimpe to. Ya bungi ya kudiyi itu inyanga ditabuja ne bikadilu bimpe bia bantu. Bantu bapite bungi mbadibueje mu dikenga anu bualu bavua basue kudisankisha pa kunua diamba, kukuatshika maluvu anyi kunaya manaya a mfranga. Yehowa udi utudimuija ne bulenga buonso ne: tuetu balekele muoyo wetu anyi mêsu etu atulombola bua kuenza malu mabi, netukenge bikole bua bualu ebu.​—Gal. 6:7.

8. Bua tshinyi mbimpe kukonkonona malu atudi tuenza?

8 Kudifila bikole mu dikeba dia masanka kudi kabidi mua kutupangisha mua kuenza malu adi ne mushinga. Tuvuluke ne: matuku a muoyo wetu adi apita lukasa, ne kakuena tshijadiki nansha tshimue tshia ne: mu matuku etu makese a muoyo netuikale anu ne makanda a mubidi, katuyi ne ntatu. Ke bualu kayi, Solomo wakalua kumona ne: kuya mu madilu, nanganga kuteleja muyuki utubu benza kumpala kua kujika muena Kristo wa lulamatu, nkuimpe kupita kuya mu ‘nzubu wa biakudia bia dibanji.’ (Bala Muambi 7:2, 4.) Bua tshinyi bidi nanku? Patudi tuteleja muyuki udibu benza kumpala kua kujika muntu ne tuela meji bua mushindu uvuaye muenzele Yehowa mudimu ne lulamatu, bidi mua kutusaka bua kukonkonona nsombelu wetu. Dîba adi, tudi mua kufika ku dimona ne: tudi ne bua kushintulula bipatshila bietu bua kuenza malu mimpe mu matuku adi matushadile.​—Muam. 12:1.

Bubanji budiku mua kutupetesha disanka anyi?

9. Ntshinyi tshiakafika Solomo ku dimona bua bubanji?

9 Solomo uvua pende mubanji munene pakafundaye mukanda wa Muambi. (2 Kul. 9:22) Uvua ne mushindu wa kupeta tshionso tshivuaye ujinga. Wakafunda ne: ‘Tshiakapidia nansha tshintu tshimue tshiakajinga mêsu anyi.’ (Muam. 2:10) Nansha nanku, wakafika ku dimona ne: bubanji kabuena mua kupetesha muntu disanka to. Ke bualu kayi wakamba ne: “Wananga biuma kena usankishibua ku biuma; wananga bubanji kena ukuta bubanji.”​—Muam. 5:10.

10. Ntshinyi tshitu tshipetesha disanka dilelela ne bubanji bulelela?

10 Nansha mudi bubanji mua kujimina lelu ne malaba, bantu batu anu basue kubupeta. Tshilejilu, pa balongi 100 ba mu tshidimu tshia kumpala tshia iniversite mu ditunga dia États-Unis bavuabu bebeje, balongi 75 bakaleja ne: tshipatshila tshiabu tshinene ntshia “kulua bantu ba kantu ku bianza.” Nansha bobu bakumbaje tshipatshila tshiabu etshi, nebikale ne disanka dilelela anyi? Kabitu anu nanku to. Bantu bavua belangane nkonko abu bakamona ne: padi bubanji bulua pa muaba wa kumpala mu nsombelu wa muntu, mbikole bua yeye kupeta disanka. Ke tshikavua Solomo mumone kale. Wakafunda ne: ‘Ngakapeta argent ne or ne bintu bia mushinga mukole bifume kudi bakalenge; monayi, malu onso akadi patupu bu kuipata kua lupepele.’ * (Muam. 2:8, 11) Kadi tuetu tuenzela Yehowa mudimu ne muoyo wetu mujima ne tupeta mabenesha a kudiye, netupete bubanji bulelela.​—Bala Nsumuinu 10:22.

Mmudimu kayi udi mua kutupetesha disanka dilelela?

11. Ntshinyi tshidi Bible wamba bua mushinga wa mudimu?

11 Yezu wakamba ne: ‘Tatu wanyi udi ukuata mudimu too ne katataka, ne meme kabidi ndi ngukuata.’ (Yone 5:17) Kakuena mpata ne: Yehowa ne Yezu badi bapeta disanka padibu benza mudimu. Bible udi uleja mudi Yehowa usanka bua bintu bidiye mufuke padiye wamba ne: ‘Nzambi wakamona bintu bionso biakenzaye ne: biakadi bimpe be!’ (Gen. 1:31) Pakamona banjelu bintu bionso bivua Nzambi mufuke, ‘bakela mbila bua disanka diabu.’ (Yobo 38:4-7) Bia muomumue, Solomo uvua mumanye mushinga wa mudimu muimpe.​—Muam. 3:13.

12, 13. (a) Mmunyi mudi bantu babidi baleje muvuabu bapete disanka bua mudimu muenza ne muoyo mujima? (b) Bua tshinyi mudimu udi mua kutunyingalaja imue misangu?

12 Bantu ba bungi mbafike ku diumvua mushinga wa dienza mudimu ne muoyo mujima. Tshilejilu, José udi muzodi munene udi wamba ne: “Paudi ufika ku dizola tshintu tshiuvua natshi mu lungenyi luebe, udi udiumvua anu bu muntu udi mukokeshe bua kubanda mukuna mule.” Miguel * udi yeye ngenda-mushinga udi wamba ne: “Mudimu udi upetesha disanka bualu udi wambuluisha bua kukumbaja majinga a bena mu dîku. Paudi uwenza udi udiumvua muntu wa nsongo.”

13 Ku lukuabu luseke, midimu ya bungi itu anu ya kuenza malu amue amue au dituku dionso, kayiyi ipetesha bantu mushindu wa kuenza malu mapiamapia to. Imue misangu malu adi enzeka muaba wa mudimu atu atekesha ku muoyo ne aleja kansungasunga. Anu muvua Solomo muleje, muntu udi mua kuikala kayi wenza mudimu bimpe to, kadi wangata difutu dia muena mudimu muimpe pamuapa bualu mmumanyangane ne bamfumu ba mudimu. (Muam. 2:21) Kudi makuabu malu adi kabidi mua kutunyingalaja. Mudimu utuvua bele meji ne: neutupeteshe makuta a bungi udi mua kutujimijilawu bualu makuta a mu ditunga mmapueke mushinga anyi bua malu atu atulukila bantu. (Bala Muambi 9:11.) Misangu ya bungi, muntu udi muluangane bikole bua kupeta makuta a bungi udi mua kulua kunyingalala bualu mmufike ku dimona ne: uvua ‘wenzela lupepele mudimu.’​—Muam. 5:16.

14. Mmudimu kayi udi utupetesha disanka dilelela misangu yonso?

14 Kutuku mudimu udi kauyi mua kutunyingalaja anyi? José, muzodi utudi batele kulu eku udi wamba ne: “Padi bidimu bipita, bintu bitudi bazole bidi mua kujimina anyi kunyanguka. Kabiena nanku bua malu atudi tuenza mu mudimu wa Nzambi to. Pandi ntumikila Yehowa mu dienza mudimu wa kuyisha lumu luimpe, ndi muenze tshintu tshidi katshiyi mua kujimina, mmumue ne: ndi muambuluishe bantu bua kulua bena Kristo badi batshina Nzambi. Ebu mbualu bua mushinga mukole.” (1 Kol. 3:9-11) Miguel udi uleja pende ne: kuyisha lumu luimpe lua Bukalenge nkumupeteshe disanka kupita mudimu wende wa bianza. Udi wamba ne: “Kakuena tshintu nansha tshimue tshidi tshipite disanka diudi umvua paudi uyisha muntu bulelela ne umona ne: mbumulenge ku muoyo.”

‘Wele biakudia biebe pa mâyi’

15. Ntshinyi tshidi tshipetesha disanka dilelela?

15 Bua kujikija, ntshinyi tshidi mua kutupetesha disanka dilelela? Tudi tumvua disanka dilelela patudi tudifila bua kuenza malu mimpe ne kusankisha Yehowa mu matuku etu makese a muoyo mu tshikondo tshibi etshi. Tudi mua kudia malanda mimpe ne Nzambi, kulongesha bana betu Bible, kuambuluisha bantu bakuabu bua kumanya Yehowa, ne kudia bulunda buimpe ne bena Kristo netu. (Gal. 6:10) Malu onso aa adi ne mushinga wa bungi ne adi atupetesha mabenesha patudi tuenza. Solomo wakafila tshilejilu tshimpe bua kuleja mushinga udi nawu kuenza kua malu mimpe. Wakamba ne: ‘Wele biakudia biebe pa mutu pa mâyi, bualu bua neubisangane kabidi papita matuku a bungi.’ (Muam. 11:1) Yezu wakambila bayidi bende ne: ‘Nupe bantu bintu, nunku nebanupe bintu kabidi.’ (Luka 6:38) Pashishe, Yehowa nkayende mmulaye bua kufuta bantu badi benzela bakuabu bimpe.​—Nsu. 19:17; bala Ebelu 6:10.

16. Ndîba kayi dimpe ditudi mua kusungula tshituenza mu nsombelu wetu?

16 Bible udi utulomba bua kuangata mapangadika mimpe patutshidi bansonga bua tshituenza mu nsombelu. Tuetu benze nunku, netudiepule ku tunyinganyinga patuakola. (Muam. 12:1) Nebikale bibi menemene bituajimija bidimu bietu bilenga bia bunsonga mu dikeba dia masanka a pa buloba, anu bua kulua kumona ne: tuvua tuipatshila lupepele.

17. Ntshinyi tshiakuambuluisha bua kusungula nsombelu muimpe?

17 Anu bu tatu muimpe, Yehowa mmusue bua wikale ne disanka, wenze malu mimpe ne udiepule ku tunyinganyinga tua patupu. (Muam. 11:9, 10) Ntshinyi tshiakuambuluisha bua kuenza nunku? Udifundile bipatshila bia kuenzela Nzambi mudimu ne wenze muebe muonso bua kubikumbaja. Kukadi bidimu bitue ku 20, Javier uvua ne bua kusungula bua kuenza mudimu wende wa bumunganga utu ne makuta a bungi anyi kuenza mudimu wa ku dîba ne ku dîba. Udi wamba ne: “Nansha mudi mudimu wa doktere mua kupetesha muntu disanka, kakuena tshintu tshidi tshipite disanka dimvua mumvue pamvua muambuluishe bantu ba bungi bua kumanya bulelela. Mudimu wa ku dîba ne ku dîba mmungambuluishe bua kuikala ne disanka dilelela. Ndi nyingalala anu bua mumvua tshiyi mutuadije mudimu eu kuonso aku.”

18. Bua tshinyi nsombelu uvua Yezu nende pa buloba uvua wa disanka?

18 Kadi ntshintu kayi tshia mushinga mukole tshitudi ne bua kudienzeja bua kupeta? Mukanda wa Muambi udi wamba ne: ‘Dîna dimpe didi dipita manyi a mushinga mukole buakane, dituku dia lufu ndipite dia kuledibua bulengele.’ (Muam. 7:1) Nsombelu uvua nende Yezu udi utuleja bualu ebu bimpe. Kakuyi mpata, wakadienzela dîna dimpe ku mêsu kua Yehowa. Pakashalaye ne lulamatu too ne ku lufu, wakabingisha bumfumu bua Tatuende ne kufila mulambu bua kupikula bantu ne kubapetesha lupandu. (Mat. 20:28) Mu bidimu bikese bivua Yezu muenze pa buloba, wakafila tshilejilu tshimpe tshia nsombelu wa disanka utudi ne bua kuidikija.​—1 Kol. 11:1; 1 Pet. 2:21.

19. Mmubelu kayi muimpe uvua Solomo mufile?

19 Tuetu petu tudi mua kudienzela dîna dimpe kudi Nzambi. Kuikala bantu bimpe ku mêsu kua Nzambi nkupite kuikala ne bubanji bua pa buloba ebu. (Bala Matayo 6:19-21.) Tudi ne mushindu wa kuenza malu adi asankisha Yehowa dituku dionso edi ne kulengeja nsombelu wetu. Tshilejilu, tudi mua kuyisha lumu luimpe, kulengeja dibaka dietu ne nsombelu wa mu dîku dietu ne tudi mua kukolesha ditabuja dietu pa kudilongela Bible ne kubuela mu bisangilu. (Muam. 11:6; Eb. 13:16) Nunku, udiku pebe musue kuikala ne nsombelu wa disanka anyi? Bikalabi nanku, tungunuka ne kulonda mubelu wa Solomo eu: ‘Utshine Nzambi, utumikile mikenji yende; ebu mbualu buonso budi muntu ne bua kuenza.’​—Muam. 12:13.

[Mêyi adi kuinshi]

^ tshik. 10 Solomo uvua upeta ku tshidimu tshionso ntalanta ya or 666 (anyi kilo ya or mipite pa 22 000).​—2 Kul. 9:13.

^ tshik. 12 Tudi bashintulule mêna.

Newandamune munyi?

• Ntshinyi tshidi ne bua kutusaka bua kuela meji bikole bua bipatshila bitudi badifundile?

• Mmunyi mutudi mua kumona dikeba dia masanka ne bubanji?

• Mmudimu kayi udi mua kutupetesha disanka dilelela?

• Ntshintu kayi tshia mushinga tshitudi ne bua kudienzeja bua kupeta?

[Nkonko ya dilonga]

[Tshimfuanyi mu dibeji 23]

Didisankisha didi ne bua kuikala pa muaba kayi mu nsombelu wetu?

[Tshimfuanyi mu dibeji 24]

Ntshinyi tshidi tshivuija mudimu wa kuyisha wa disanka divule?