Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Malu atudi ne bua kunyema

Malu atudi ne bua kunyema

Malu atudi ne bua kunyema

‘Nuenu bana ba nyoka, wakunudimuija bua kunyema ku mulawu ulualua nganyi?’​—MAT. 3:7.

1. Tela bilejilu bia mu Bible bia bantu bavua banyeme.

NTSHINYI tshidi tshikuluila mu lungenyi padibu batela muaku “kunyema”? Bamue badi mua kuvuluka muvua Yosefe, nsongalume muimpe kumona munyeme pavua mukaji wa Potifâ ukeba kulala nende. (Gen. 39:7-12) Bakuabu badi mua kuela meji ku mushindu uvua bena Kristo banyeme mu Yelushalema mu 66 panyima pa Yezu bua kutumikila didimuija diende dia ne: ‘Panuatangila bena mvita banyunguluke musoko wa Yelushalema, badi mu Yudaya mu tshikondo atshi banyemene ku mikuna; badi mu musoko bapatuke.’​—Luka 21:20, 21.

2, 3. (a) Ntshinyi tshivua Yone Mubatiji musue kuamba pakadimuijaye bamfumu ba bitendelelu? (b) Mmunyi muvua Yezu mushindike tshivua Yone muambe?

2 Bantu batudi batele kulu eku bavua banyeme lubilu luetu lua bushuwa elu. Lelu eu bena Kristo balelela ba mu matunga a bungi badi ne bua kunyema mu mushindu kampanda. Ke “kunyema” kuvua Yone Mubatiji wakuila. Munkatshi mua bantu bavua balue kudi Yone muvua bamfumu ba bitendelelu bena Yuda bavua badiangata bu bantu bimpe bavua kabayi ne dijinga dia kunyingalala ku mibi yabu. Bavua bapepeja bantu bavua balua kutambula bua kuleja muvuabu banyingalale. Yone wakambila bamfumu bena lubombo abu ne dikima dionso ne: ‘Nuenu bana ba nyoka, wakunudimuija bua kunyema ku mulawu ulualua nganyi? Nukuame mamuma makane adi aleja dikudimuna dia mitshima yenu.’​—Mat. 3:7, 8.

3 Yone kavua wakula bua kunyema kuetu kua bushuwa eku to. Uvua ubadimuija bua dilumbuluisha divua ne bua kulua anyi dituku dia tshiji, ubambila ne: bikalabu basue kupanduka dituku adi bavua ne bua kuenza malu avua aleja ne: bavua bakudimune mitshima yabu. Yezu wakalua pende kuela bamfumu ba bitendelelu aba patoke bua muvua bienzedi biabu bileja ne: bavua bana ba Diabolo. (Yone 8:44) Bua kushindika mêyi avua Yone muambe, Yezu wakababikila ne: “bana ba nyoka” ne kubakonka ne: ‘Nudi bamanye mua kupanduka dipila dia mu Ngena munyi?’ (Mat. 23:33) Ntshinyi tshivua Yezu musue kuamba pakakulaye bua “Ngena”?

4. Ntshinyi tshivua Yezu musue kuamba pakakulaye bua “Ngena”?

4 Ngena uvua tshibandabanda tshivua pambelu pa Yelushalema muvuabu buoshela bintu bia manyanu ne bitalu bia nyama. Yezu wakatela Ngena bua kumvuija lufu lua kashidi. (Bala dibeji 27.) Pakakulaye bua Ngena uvua usua kuleja ne: bamfumu ba bitendelelu bavua ne bua kubutudibua.​—Mat. 5:22, 29.

5. Mmunyi muvua mêyi a Yone ne a Yezu makumbane?

5 Bamfumu ba bitendelelu bena Yuda bakasakidila mibi ku mikuabu pakakengeshabu Yezu ne bayidi bende. Pashishe, anu muvua Yone ne Yezu baleje, mulawu anyi dituku dia tshiji tshia Nzambi diakalua. ‘Mulawu au’ uvua ne bua kukuata anu Yelushalema ne Yudaya, nunku bantu bavua mua kunyema mu mushindu wa bushuwa. Mulawu au wakalua pavua bena Lomo babutule Yelushalema ne ntempelo wende mu 70 panyima pa Yezu. “Dikenga” adi divua dinene kupita makenga onso akavua makuate Yelushalema. Bantu ba bungi bakafua ne kuyabu ne bakuabu mu bupika. Bualu ebu buvua buleja kabutu kanene kadi kindile bantu badi badiamba mudibu bena Kristo ne bena bitendelelu bikuabu.​—Mat. 24:21.

Mulawu utudi ne bua kunyema kumpala eku

6. Ntshinyi tshiakatuadija kuenzeka mu bisumbu bia bena Kristo ba kumpala?

6 Bamue bena Kristo ba kumpala bakalua batontolodi ne kukokabu bantu bakuabu. (Bien. 20:29, 30) Patshivua bapostolo ba Yezu ne muoyo, bavua ‘bakanda’ bua batontolodi kabikadi mu tshisumbu to. Kadi pakafuabu, tusumbu tua bungi tua bena Kristo ba dishima tuakaledibua. Lelu eu, kudi bitendelelu bipite bungi bia bena Kristo ba dishima bidi ne malongesha adi abengangana. Bible ukavua muakule bua bamfumu ba bitendelelu bia dishima, wamba muvuabu bonso bikale ‘muntu wa bupidia’ ne ‘muana wa dibutuka udi Mukalenge Yezu ulua kushipa ne kumuvuija bu tshintu tshia tshianana ku dimueneka dia kulua kuende.’​—2 Tes. 2:3, 6-8.

7. Bua tshinyi tshiambilu tshia ‘muntu wa bupidia’ tshikumbanyine bamfumu ba mu Bukua-buena Kristo?

7 Bamfumu ba bitendelelu bia mu bukua-buena Kristo mbena bupidia bualu mbapambuishe bantu ba bungi ne malongesha abu a dishima, mafesto abu ne bilele bidi kabiyi bipetangana ne Bible. Anu bu bamfumu ba bitendelelu bavua Yezu muele patoke, bamfumu ba bitendelelu ba lelu badi munkatshi mua “muana wa dibutuka” badi pabu ne bua kubutuka butubutu. (2 Tes. 1:6-9) Kadi ntshinyi tshidi tshindile bantu badibu bapambuishe kudi bamfumu ba bitendelelu bia mu Bukua-buena Kristo ne bitendelelu bikuabu bia dishima? Bua kuandamuna lukonko elu, tukonkononayi malu avua menzeke panyima pa kabutu ka Yelushalema mu 607 kumpala kua Yezu.

“Numuke mu Babulona, nunyeme”

8, 9. (a) Mmukenji kayi uvua Yelemiya mupeshe bena Yuda bavua ku bupika mu Babulona? (b) Mmunyi muvua bantu banyeme panyima pa bena Mede ne bena Pelasa bamane kukuata Babulona?

8 Muprofete Yelemiya ukavua mumanyishe dibutuka dia Yelushalema diakenzeka mu 607 kumpala kua Yezu. Wakamba ne: bavua ne bua kuya ne tshisamba tshia Nzambi mu bupika, kadi bavua ne bua kupingana kuabu panyima pa “bidimu makumi muanda mutekete.” (Yel. 29:4, 10) Yelemiya uvua ne mukenji wa mushinga mukole wa kuambila bena Yuda bavua ku bupika mu Babulona bua kababuelakanyi mu ntendelelu wa dishima uvuamu to. Nunku pavua tshikondo tshikumbana, bavua ne bua kuikala bakumbane bua kupingana mu Yelushalema ne kujadikulula ntendelelu mulelela. Bualu ebu buakenzeka matuku makese panyima pa bena Mede ne bena Pelasa bamane kutshimuna Babulona mu 539 kumpala kua Yezu. Kolesha II, mukalenge wa bena Pelasa wakela mukenji bua bena Yuda kupingana kuabu ne kuibakulula ntempelo wa Yehowa mu Yelushalema.​—Eze. 1:1-4.

9 Bena Yuda ba bungi bakapingana kuabu. (Eze. 2:64-67) Nunku bakakumbaja dîyi dikavua Yelemiya muambe divua diumvuija kunyema mu mushindu kampanda bua kuya muaba mukuabu. (Bala Yelemiya 51:6, 45, 50.) Bena Yuda bonso kabakapeta mushindu wa kupingana mu Yelushalema ne mu Yudaya nansha. Aba bavua bashale mu Babulona (bu mudi muprofete Danyele ukavua mukulakaje) bavua ne bua kupeta mabenesha a Nzambi anu pavuabu bakuatshisha ntendelelu mulelela uvua mu Yelushalema ne muoyo mujima ne kabayi babuelakana mu ntendelelu wa dishima wa mu Babulona to.

10. Mmalu a “binyangu” kayi adi bena mu “Babulona munene” benza?

10 Lelu eu bantu ba bungi badi mu bitendelelu bia dishima bidi bifumine mu Babulona wa kale. (Gen. 11:6-9) Badi babikila bitendelelu bionso ebi ne: ‘Babulona munene, mamu wa bakaji ba masandi, ne wa binyangu bia pa buloba.’ (Buak. 17:5) Kutuadijila anu ku kale, bitendelelu bia dishima bitu bikuatshishangana ne bamfumu ba malu a tshididi. Munkatshi mua “binyangu” bidiye muenze mudi mvita mivule idi ‘mishipeshe bantu ba bungi pa buloba.’ (Buak. 18:24) Balombodi ba bitendelelu badi kabidi benda masandi, balala ne bana batekete ne bamfumu babu mbabatangile anu ne mêsu. Kabiena bikemesha bua muikala Yehowa Nzambi ne bua kubutula bitendelelu bia dishima bionso to.​—Buak. 18:8.

11. Ndibanza kayi didi nadi bena Kristo balelela padibu kabayi banji kubutula Babulona munene apa?

11 Bu mudi bena Kristo balelela bamanye bualu ebu, badi ne dibanza dia kudimuija bena mu Babulona munene. Badi benza nunku padibu babanyina bantu Bible ne mikanda idi imumvuija idibu bapatula kudi ‘mupika wa lulamatu ne wa budimu’ udi Yezu muteke bua kufila malongesha adi bu ‘biakudia palua dituku diabi.’ (Mat. 24:45) Padi bantu banyisha malu a mu Bible atudi tubambila, tudi tutuadija kulonga nabu Bible. Tudi tutekemena ne: ‘Nebumuke mu Babulona, nebanyeme’ patshidiku dîba apa.​—Buak. 18:4.

Tunyemayi ditendelela dia mpingu

12. Mmunyi mudi Nzambi umona ditendelela dia mpingu ne bimfuanyi?

12 Bualu bukuabu bubi budi bena mu Babulona munene benza, nkutendelela kua mpingu ne bimfuanyi. Nzambi udi ubikila bintu ebi ne: “Malu mabi.” (Dut. 29:17) Bantu bonso badi basue kusankisha Nzambi badi ne bua kulekela ditendelela dia mpingu bualu udi wamba ne: ‘Meme ndi Yehowa, adi ndîna dianyi; tshiena mpa mukuabu butumbi buanyi, anyi kutendelela kuanyi kudi mpingu misonga.’​—Yesh. 42:8.

13. Mmishindu kayi misokome ya ditendelela dia mpingu itudi ne bua kunyema?

13 Dîyi dia Nzambi didi kabidi dituleja mishindu mikuabu misokome ya ditendelela dia mpingu. Tshilejilu, didi diamba ne: dikuma dia mutshima ku bintu anyi lukuka ‘nkutendelela kua mpingu.’ (Kolos. 3:5) Lukuka ndijinga dia bintu bidibu bakandike bu mudi bintu bia bende. (Ekes. 20:17) Tshilejilu, muanjelu wakalua Satana Diabolo wakajinga bua kulua bu Mutambe Bunene ne bua bantu bamutendelele. (Luka 4:5-7) Bualu ebu buakamufikisha ku ditombokela Yehowa ne kusakaye Eva bua kujinga tshintu tshivua Nzambi mukandike. Mu mushindu kampanda, Adama pende wakatendelela mpingu bualu wakalekela dijinga diende dia kuikala ne mukaji dipita dia kutumikila Tatuende wa mu diulu uvua mumunange. Kadi bantu bonso badi basue kunyema dituku dia tshiji tshia Nzambi badi ne bua kumutendelela anu yeye ne kulekela lukuka lua mishindu yonso.

‘Nyemayi masandi’

14-16. (a) Bua tshinyi Yosefe udi tshilejilu tshimpe? (b) Ntshinyi tshitudi ne bua kuenza patudi tumvua dijinga dia kuenda masandi? (c) Mmunyi mutudi mua kunyema masandi?

14 Bala 1 Kolinto 6:18. Pavua mukaji wa Potifâ utekeshila Yosefe mêsu bua alale nende, Yosefe wakanyema. Mmushile bena Kristo bajike ne basele tshilejilu tshimpe be! Bidi bimueneka ne: kondo ka muoyo ka Yosefe kavua kalongesha kudi malu a kale avua aleja muvua Nzambi umona dienda dia masandi. Bituikale basue kutumikila mukenji wa Nzambi wa ‘kunyema masandi,’ tudi ne bua kuepuka malu onso adi mua kutujula dijinga dia kulala ne muntu udi kayi muena dibaka netu. Bible udi utuambila ne: ‘Nufuishe bitupa bia mibidi yenu bua masandi, malu a bukoya, nkuka ya mubidi, disamina dibi dia mutshima, ne dikuma dia mutshima ku bintu didi kutendelela kua mpingu mene; bua malu aa tshiji tshia Nzambi tshidi tshilua.’​—Kolos. 3:5, 6.

15 Tuamonyi ne: ‘Tshiji tshia Nzambi tshidi tshilua.’ Bantu ba bungi ba pa buloba ebu badi benza malu adi abajula majinga a tshiendenda ne benda masandi. Nunku, tuetu bena Kristo tudi ne bua kulomba Nzambi nyuma wende bua atuambuluishe bua majinga a dienda masandi kaatupitshi bukole to. Kulonga Bible, kubuela mu bisangilu ne kuyisha lumu luimpe kudi kabidi kutuambuluisha bua ‘kuenda mu nyuma muimpe.’ Nunku ‘katuakulonda lukuka lua mubidi.’​—Gal. 5:16.

16 Tuetu tutangila bindindimbi bia bantu butaka ‘katuakuenda mu nyuma muimpe’ to. Bia muomumue, muena Kristo yonso kena ne bua kubala mikanda, kutangila filme anyi kuteleja mijiki idi ijulangana majinga mabi to. Mbibi kabidi bua ‘bansantu’ ba Nzambi kuneka anyi kueleshangana bilele bibi peshi kuyukila malu a mushindu eu. (Ef. 5:3, 4) Nunku tudi tuleja Tatu wetu wa dinanga ne: tudi basue kunyema tshiji tshiende tshilualua ne kubuela mu Bukalenge buende.

Tunyemayi “lukuka lua biuma”

17, 18. Bua tshinyi tudi ne bua kunyema “lukuka lua biuma”?

17 Mu mukanda wa kumpala uvua Paulo mufundile Timote, wakaleja malu avua ne bua kulombola bapika bena Kristo, bualu bakuabu bavua batekemena bua kupeta bintu bia bungi bualu bavua benzela bena Kristo nabu mudimu. Bakuabu bavua mua kuikala bakeba kuenza mudimu ne bintu bia tshijila bua kupeta biuma. Paulo wakadimuija bavua bela meji ne: ‘Buimpe bua Nzambi ntshipetelu tshia lupetu.’ “Lukuka lua biuma” ke luvua mua kuikala lukebeshe lutatu elu bualu ludi mua kunyanga lungenyi lua muntu yonso nansha mubanji nansha mupele.​—1 Tim. 6:1, 2, 5, 9, 10.

18 Udiku mua kuvuluka bilejilu bia bantu ba mu Bible bavua banyange malanda abu ne Nzambi bualu bavua ne “lukuka lua biuma” anyi basue kusumba bintu bivua kabiyi ne mushinga anyi? (Yosh. 7:11, 21; 2 Bak. 5:20, 25-27) Paulo wakambila Timote ne: ‘Kadi wewe muntu wa Nzambi, nyema malu aa; londa malu makane ne a buimpe bua Nzambi ne ditabuja ne dinanga ne ditantamana ne kalolo.’ (1 Tim. 6:11) Kutumikila mubelu eu kudi ne mushinga bua bantu bonso badi basue kupanduka palua dituku dia tshiji.

‘Nyemayi nkuka ya bansonga’

19. Ntshinyi tshidi bansonga bonso natshi dijinga?

19 Bala Nsumuinu 22:15. Bupote budi mu mutshima wa nsonga budi mua kumufikisha kubi. Mibelu ya mu Bible ke idi mua kumuambuluisha. Bansonga bena Kristo ba bungi badi baledi babu kabayi bena Kristo badi ne bua kukeba mibelu ya mu Bible ne kuyitumikila. Bakuabu badi bapeta mibelu kudi bena Kristo bashindame badi mu tshisumbu. Kutumikila mibelu ya mu Bible nekukupeteshe disanka mpindieu ne matuku atshilualua, nansha bobu bakupeshayi kudi nganyi.​—Eb. 12:8-11.

20. Ntshinyi tshidi mua kuambuluisha bansonga bua kunyema majinga mabi?

20 Bala 2 Timote 2:20-22. Bansonga ba bungi badi kabayi bapeta mibelu batu bapona mu buteyi bu mudi lungenyi lua ditembangana, lukuka, masandi, dinanga dia biuma ne dikeba dia masanka. Malu aa ‘nkuka ya bansonga’ idi Bible utulomba bua kunyema. Kunyema kudi kumvuija ne: nsonga muena Kristo adilame ku mibelu mibi nansha yoyi ifumina kuepi. Mubelu wa Nzambi wa kulonda ngikadilu mimpe ‘popamue ne badi babikila dîna dia Mukalenge ne mitshima mitoke’ udi ne dikuatshisha dia bungi.

21. Ntshinyi tshidi Yezu Kristo mmulaye mikoko yende?

21 Nansha tuetu bakulumpe anyi bansonga, patudi tubenga kuteleja bantu badi bakeba kutupambuisha, tudi tuleja ne: tudi basue kuikala munkatshi mua bayidi ba Yezu badi bu mikoko ne badi ‘kabayi balonda dîyi dia bantu ba bende.’ (Yone 10:5) Kadi bua kunyema dituku dia tshiji tshia Nzambi, katuena anu ne bua kunyema malu mabi nkayawu to. Tudi kabidi ne bua kulonda ngikadilu mimpe. Mu tshiena-bualu tshidi tshilonda netukonkonone ngikadilu muanda mutekete ya kudiyi. Mbimpe tuyikonkonone bualu Yezu mmulaye ne: ‘Ndi nyipa [mikoko yanyi] muoyo wa tshiendelele; kayena ifua tshiendelele, kakuena mukuabu udi uyinyenga mu tshianza tshianyi.’​—Yone 10:28.

Newandamune munyi?

• Ntshinyi tshivua Yezu muambile bamfumu ba bitendelelu?

• Njiwu kayi idi mindile bantu ba bungi lelu eu?

• Mmishindu kayi misokome ya ditendelela dia mpingu itudi ne bua kunyema?

[Nkonko ya dilonga]

[Bimfuanyi mu mabeji 8, 9]

Ntshinyi tshidi tshikuluila mu lungenyi padibu batela muaku “kunyema”?